Jacob Cats, Sinne- en minnebeelden (1627)
Table of contents ↑Et in aequore flamma est. [16]
LUCRET. LIB. 1.
Alma Venus, coeli subter labentia signa,
Quae mare navigerum, quae terras frugiferentes
Concelebras, per te quoniam genus omne animantum
Concipitur, visitque ex ortum lumina solis;
Denique per maria, ac montes fluviosque rapaces,
Omnibus incutiens blandum per pectora amorem, Efficis, &c.
Alma Venus, coeli subter labentia signa,
Quae mare navigerum, quae terras frugiferentes
Concelebras, per te quoniam genus omne animantum
Concipitur, visitque ex ortum lumina solis;
Denique per maria, ac montes fluviosque rapaces,
Omnibus incutiens blandum per pectora amorem, Efficis, &c.
Oock brant in zee.
Wat seyltmen over zee in alle vreemde landen?
Het vier, het minne-vier can in het water branden:
De groote zee-lamprey Desen visch wort int Latijn Murena ghenaemt, ende wort ghevonden ontrent Sicilien, de welcke, te lange boven water met den rugghe swemmende, wert door de hitte der Sonne so gedrooght, datse niet weder onder het water kan neder sincken. en houdt geen vaste ree
En lijt noch echter brant te midden in de zee.
Waer sal een vrijer heen? waer sal een minnaer varen?
Hoe? is niet Venus selfs ghesproten uyt de baren?
Besiet het gantsche diep, het krielt van haren brandt,
De zee heeft oock haer vier; 'tis Venus vaderlandt.
Het vier, het minne-vier can in het water branden:
De groote zee-lamprey Desen visch wort int Latijn Murena ghenaemt, ende wort ghevonden ontrent Sicilien, de welcke, te lange boven water met den rugghe swemmende, wert door de hitte der Sonne so gedrooght, datse niet weder onder het water kan neder sincken. en houdt geen vaste ree
En lijt noch echter brant te midden in de zee.
Waer sal een vrijer heen? waer sal een minnaer varen?
Hoe? is niet Venus selfs ghesproten uyt de baren?
Besiet het gantsche diep, het krielt van haren brandt,
De zee heeft oock haer vier; 'tis Venus vaderlandt.
Dum natat, & siculis Murena
Murena piscis in mari siculo, secundum
Martial. non valet exustam mergere sole cutem.
vagatur in undis,
In medio Phoebi tangitur igne freto.
Vidi ego, qui fugeret trans aequora fulmen Amoris
Igne vel in medio non caruisse mari.
Vidi ego, quem flammis Cytherea recentibus ussit,
A patria celeri dum rate vectus abit.
Ah! furit, & gelidis ardet delphinus in undis:
Orta mari Venus est: hic quoque regnat Amor.
In medio Phoebi tangitur igne freto.
Vidi ego, qui fugeret trans aequora fulmen Amoris
Igne vel in medio non caruisse mari.
Vidi ego, quem flammis Cytherea recentibus ussit,
A patria celeri dum rate vectus abit.
Ah! furit, & gelidis ardet delphinus in undis:
Orta mari Venus est: hic quoque regnat Amor.
Put case that by thy travell farre thy olde love were forgott,
May not a fresh love in the way thy minde torment as hott
As did the first. The sea-lamprey even by the sunns hott beames,
Is scortcht and partcht, yea weltringh burnt in middest of the streames.
Remember that Dame Venus is herselffe sprung from the floods.
For loe the savadge beastes doe runne for shelter in the woods
Into the waters deepe; and there doe paire and paire agree
For water hath his burninge force, t'is Venus owne countrie.
May not a fresh love in the way thy minde torment as hott
As did the first. The sea-lamprey even by the sunns hott beames,
Is scortcht and partcht, yea weltringh burnt in middest of the streames.
Remember that Dame Venus is herselffe sprung from the floods.
For loe the savadge beastes doe runne for shelter in the woods
Into the waters deepe; and there doe paire and paire agree
For water hath his burninge force, t'is Venus owne countrie.
Liefde is luy.
Hoe dus weet-gierich hert! uw' eertijts lieve boecken
Zijn nu verrot, vermot, en in het stof te soecken.
Ghy waert, na mijn onthoudt, wel eer een dapper man,
Nu sitje maer en dut: wat isser oorsaeck van?
Ha 'ksie nu watter schort: Murena gingh doorgronden,
De diepten vander zee, nu leyt hy vast gebonden
Getroffen vande son. Wien liefdes fackel brant
Die leyt van stonden aen de boecken uyter hant.
Zijn nu verrot, vermot, en in het stof te soecken.
Ghy waert, na mijn onthoudt, wel eer een dapper man,
Nu sitje maer en dut: wat isser oorsaeck van?
Ha 'ksie nu watter schort: Murena gingh doorgronden,
De diepten vander zee, nu leyt hy vast gebonden
Getroffen vande son. Wien liefdes fackel brant
Die leyt van stonden aen de boecken uyter hant.
Colit otia saucius igni.
Magne natator ubi es? tu regna per invia ponti,
Perque sinus vitrei marmoris ire soles:
Nosse labor fuerat delphinas, & horrida cete,
Quidquid & in vasto gurgite doris alit:
Nunc sine mente iaces, nunc pectora sole perustus
Non potes a radiis solis abire domum.
Si quis amore calet, consueta negotia cessant;
Cedit acidaliae castalis unda faci.
Perque sinus vitrei marmoris ire soles:
Nosse labor fuerat delphinas, & horrida cete,
Quidquid & in vasto gurgite doris alit:
Nunc sine mente iaces, nunc pectora sole perustus
Non potes a radiis solis abire domum.
Si quis amore calet, consueta negotia cessant;
Cedit acidaliae castalis unda faci.
COLIT OTIA SAUCIUS IGNI.
Quam procul incautam nemora inter cressia fixit
Pastor agens telis, liquitque volatile ferrum
Nescius; illa fuga silvas saltusque pererrat
Dictaeos, haeret lateri laethalis arundo
Sapientes etiam de amore loquuntur, scribunt, iudicant. Neque spes, neque cura (ait Xenophon) reperiri alia iucundior facile
potest, quam amoris occupatio, nec invenire supplicium gravius in proclivi est, quam, si rerum expediendarum cura quis ab
amoribus suis arceatur. Ita me Deus amet! eos qui oestro hoc perciti sunt, loton gustasse dixeris, ita amoribus suis, tanquam
scopulis sirenum affixi, spartam, quam nacti, prorsus deserunt. Protinus ut in gremio Dalidae quiescit Samson, feriantur Philistaei:
ut Iudithae blanditur Holophernes, non oppugnatur Betulia. Dum Thamarae insidiatur Ammon, in lectulo est. Tarquinius, ut Lucretia
potiatur, castris excedit: Antonius ut Cleopatram salutet, tribunal deserit. Graphice omnia in Didone expressit Virgilius,
... Qualis coniecta cerva sagitta,
Quam procul incautam nemora inter cressia fixit
Pastor agens telis, liquitque volatile ferrum
Nescius; illa fuga silvas saltusque pererrat
Dictaeos, haeret lateri laethalis arundo
Quid plura? cui amore calet pectus, frigent caetera.
Daer en is (seyt Xenophon)
niet kortwyliger,
als liefdes soete besicheyt; niet quellijcker,
als door eenige voorvallende saken inde vermakelijckheydt sijnder liefde belet te werden. D'ervarentheyt leertet,
soo haest yemant van dese wespe
gesteken is, dat hy dadelijck alle saken achter rugghe stelt,
selfs daer hy te voren seer toe gheneghen was.
Dido
mette min bevaen,
Denckt alleen om spelen gaen;
Wandelt daerom hier en daer,
End' en neemt voortaen niet waer
Al de nieu begonnen wercken,
Daers' haer stad mee wil verstercken.
So haest Samson het hooft nederleyt inde schoot van Dalida, soo ist lavey
by de Philistinen.
Terwylen Holophernes Iudith lievekoost, wert Betulia niet bestormt.
Gheduyrende dat Ammon op Thamar loert, leyt hy in sijn bedde.
Tarquinius verlaet den leger om Lucretia.
Antonius den rechter-stoel om Cleopatra.
Waer toe veel woorden? die in liefde verhit, verkout in alle andere saken.
IOHAN. 8. 12.
Ick ben het licht der werelt, wie my navolcht, die en sal inde duysternisse niet wandelen.
Ick ben het licht der werelt, wie my navolcht, die en sal inde duysternisse niet wandelen.
Eens was ick glibber-glat, eens gingh ick liggen schuylen
Of in het schrale sant, of inde modder-kuylen;
Maer, nu des hemels glans my crachtich heeft geraect,
Soo ben ick metter daet een ander dier gemaect:
Nu, sweef ick boven stroom, gescheiden vande tochten
Die ick voor desen sach by ander zee-gedrochten.
Wie eenmael is verwarmt van Godes heylich vier
En wroet niet in het slick gelijck een ander dier.
Of in het schrale sant, of inde modder-kuylen;
Maer, nu des hemels glans my crachtich heeft geraect,
Soo ben ick metter daet een ander dier gemaect:
Nu, sweef ick boven stroom, gescheiden vande tochten
Die ick voor desen sach by ander zee-gedrochten.
Wie eenmael is verwarmt van Godes heylich vier
En wroet niet in het slick gelijck een ander dier.
Igne vetor mergi.
Cui modo turpe lutum, modo futilis alga tegebat,
Et modo foedabat vilis arena caput;
Cui modo phoca comes, conchisque regentia cete,
Quantaque sub vitreo gurgite monstra latent,
Ecce! sacrae tumidis ope lampadis efferor undis;
Perque fretum, salso tutus ab imbre, feror.
Fluctibus eripitur, mergi nequit, altior unda est
Percaluit sancto cui semel igne iecur.
Et modo foedabat vilis arena caput;
Cui modo phoca comes, conchisque regentia cete,
Quantaque sub vitreo gurgite monstra latent,
Ecce! sacrae tumidis ope lampadis efferor undis;
Perque fretum, salso tutus ab imbre, feror.
Fluctibus eripitur, mergi nequit, altior unda est
Percaluit sancto cui semel igne iecur.
August. Tract 106. in Iohan.
Credere vere, est credere inconcusse, firme, stabiliter, fortiter: ut iam ad propria non redeas & Christum relinquas.
Credere vere, est credere inconcusse, firme, stabiliter, fortiter: ut iam ad propria non redeas & Christum relinquas.
IGNE VETOR MERGI.
Solenne est filiis huius seculi actionibus suis nebulas offundere, ac multis ambagum involucris, densisque tenebrarum umbraculis,
quidquid agunt, involvere; id rei perversae probabile plerumque signum est: nam male agentes lucem odisse, veritatis elogium
est. Contra mens pura ac innoxia nihil tegit, imo testes actionibus suis advocat, & Iobi exemplo, vitae rationem publice edere,
& veluti humeris, expositam omnibus, ferre non veretur; omnes Meandros ac diverticula refugit, omnes tenebriones ac latebricolas
odio habet, &, ut generosus ille romanus, domum in edito colle, ut ab omnibus non conspici modo, sed & inspici possit, aedificari
sibi velit. Si quis ergo, vespertilionum more, nocte intempesta, operibusque tenebrarum (ut Scriptura loquitur) sese adhuc
delectari sentit, verae lucis radiis necdum illustratum sese esse, non abs re, suspicari poterit: ut vero ab isto vitae genere
abhorreat, audiat imprecationem Esaiae (cap. 29. 15.) & rebus suis applicet; vae (inquit ille) qui profundi estis corde, ut
a Domino abscondatis consilium, quorum opera sunt in tenebris, & dicunt quis videt nos? Danda potius opera ut cum Paulo honeste
ambulemus, prout in die.
'Tis een alghemeen ghebruyck in't bedrijf deses wereldts, dat t'elcken alsser eenighe slimme en doortrapte rancken
voor handen
zijn, men de selve
onder den duym
ende ter smuyck
soeckt te beleyden: in voeghen dat de duysternisse schijnt als een vast merckteycken te zijn, van dinghen die niet
recht en gaen.
Die quaet doet, haet het licht,
seydt het licht des werelts:
een oprecht ghemoedt daerenteghen is open ende recht uyt: roept als
ghetuyghen tot alle zijn doen, ende is te vreden het boeck zijns levens openbaerlijck
met Iob,
als op sijn schouderen te draghen, haet alle sluyp-sielen
en haer linckerijen:
wenscht met dien rechtschapen Romeyn,
dat sijn huys, voor de oogen een yeder open soude staen, en als doorluchtich
soude wesen. Isser dan erghens yemandt, die noch in sich voelt de gheneghentheyd om sijn saecken in het duystere te
beleyden, en niet als
by nachte en ontyde, te vlieghen, als den nacht-uyl, ofte vledermuys, dat hy hem voorseker houde,
niet ghemeens te hebben, met de klaer-schynende stralen der waerachtigher sonnen:
maer veel eer met dat droeve wee, 'twelck den Propheet Esaias op
de sulcke
uytspreeckt, cap. 29. 15. Wee, seydt hy, die verborghen zijn willen voor den Heere, haer voornemen te verhelen, en
haer doen in't duyster te houden, en spreken, wie siet ons?
Laet ons liever met Paulo,
eerlijck wandelen als in den daghe.
Die staegh
in't duyster leyt en wroet,
Dat is een linckert, of een bloet.
Sources and parallels
-
Heyns, Emblemata, HL. Hiiijrecto/Iirecto
-
Visscher, Sinnepoppen [web], bk/embl. II/2
-
Camerarius, Symbolorum & emblematum centuriam, HL. III/XXXIV
-
Et in aequore flamma est. [15] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))
[Compare
]
References, across this site, to this page:
- Et in aequore flamma est. [15] (in: Jacob Cats, Proteus (1618))