Contents


Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: [titlepage]]

GODDELYCKE
VVENSCHEN.
Verlicht
Met Sinne-beelden / ghedichten /
ende vierighe uytspraecken
der Oudt-vaeders.
Naer-ghevolght de Latijnsche
vanden Eerw.
P. Hermannvs Hvgo
Priester der Societeyt Iesu
door Ivstvs de Hardvyn P.
[pb: [titlepage verso]]

Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: *2r]
GODDELYCKE
VVENSCHEN.
Verlicht
Met Sinne-beelden / ghedichten /
ende vierighe uytspraecken
der Oudt-vaeders.
&c.
[pb: *2v]

Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: *3r]

Deo Dvce. Dvnen.
[pb: *3v]

Back to top ↑

[Dedication]

[pb: *4r]
Seer Eer-vveerde Heere
Ende
Vaeder in Gode
HEER
BERNAERD
CAMPMAN
ABT
Van het over-oudt ende vermaert
Clooster
Ten Dunen.
Nu onlanghst verplaetst binnen de vvijt-beruchte
stadt Brugghe.

Seer Eer-vveerde Heere!

Svidas een veel-vvetich
Schrijver maeckt ons kon-
dich, dat het steenen Beelt
van Memnon, opgherust in
[pb: *4v] die vvonderbaere stadt Thebe van Ægy -
pten, van selfs vvas ghevende seker soet-
klinckende gheluyt, soo vvanneer d'op-
staende sonne dat gheraeckte te besprie-
telen. Ick laete my duncken, dat dit te-
ghenvvoordich, 't vvelck ick met alder
oodtmoedt, uvve Eervveerdicheydt hier
voor-stelle, niet anders en is, als oock ee-
ne stomme af-beeldinghe, ende soude
soo blijven, ten vvaere dat den glans
uvver ingheboren beleeftheydt, daer aen
hoe luttel streelende, de selve beliefde te
doen spreken.
Het zijn Goddelijcke VVenschen, on-
langhst in den Latijne seer gheestich en-
de gheleerdelijck uytghestelt door een
van de voornaemste der ghener die den
Hemel met overvloedt van vvijsheydt
ende vvetenschap in dese eeuvve heeft
vvillen beghiften, de vvelcke nu veran-
dert van taele, ende van cierssel, ende
daer en boven berooft van hunne eerste
[pb: *5r] Laurieren, nemen evenvvel de stoutic-
hede van te komen kussen de handen
van uvve Eervvt. met vast betrouvven
dat de selve die sal toeknicken, ende met
sulck een ooghe beschijnen, dat sy sullen
moet krijghen van hun te vertoonen,
is 't niet aen de meeste deser vvereldt, im-
mer sal 't vvesen aen de geest-rijcke lief-
hebbers van ons Vaeder-landt.
'T begrijp is aenghenaem, ende nut-
tich, behelsende de innighe leetsuchten,
de goede begheerten, ende de saelighe
vvenschen die de Godt-minnende siele
tot Christum haeren Bruydegom is uyt-
stortende; soo vele vverckende, dat door
de selve vvordt bekent de eevvighe
VVaerheydt, de vvaere liefde, ende de
lieve Eeuvvicheydt van de ghene die
daer saeten in duysternisse, om te spoe-
den naer den vvech van den eeuvvighen
vrede.
Aenveerdt dan de selve onder de
[pb: *5v] grootdaedicheydt van uvven naeme, en-
de mits sy door mijne handen niet en
konnen vvorden opghetoghen: ghe-
vveerdight, bidde ick u, daerop te laeten
vvemelen een glinsterken uvver deught,
vviens lof van stonden aen sy sullen ver-
konden, hoe vvel boven alle lof verhe-
ven. Ende indien dit teghenvvoordich
door uvve gonst eenigen smaeck gheeft,
sal den Vertaelder hoogheren moet ne-
men, om hem tot voorder te verstou-
ten, blijvende daer-en-tusschen voor al-
tijdt soo hy is

Seer Eer-vveerden Heere
Uvver Eervv.
Oodt-moedighsten dienaer
Jvstvs de Hardvyn .

Back to top ↑

Tot den goedthertighen Leser

[pb: *6r]
Tot den goedthertighen Leser.

GOedthertich Leser. Dese Christine dry-eenighe
siele heeft goedt ghevonden de stoffe / oft de woor-
den daer sy haere wenschen ende ghesuchten op is
grondende / by dese dry Boecken u te stellen voor oo-
ghen / ende daer benevens van elck sijne aenwijsin-
ghe/ op dat ghy daer uyt meught verkiesen het ghene
u sal aenstaen / oft om te lesen / oft om in plaet-snede te
besichtighen.

Het eerste Boeck.

Gheeft te kennen hare Leetbetuyghende Versuchtinghen.
I. Sy vvenscht dat haer Godt in den nacht van
dit leven soude vvillen komen verlichten.
II. Sy vertoont hem haere onvvijsheydt, ende
haere misdaeden, op dat hy die soude gaede slaen.
III. Kranck zijnde bidt om ghesondtheydt.
IV. Sy vertoont hem haeren oodtmoedt, haere
slaevernije, eñ bidt om quijt-scheldt haerder sonde.
V. Doet hem ghedencken dat hy haer van slijck
ghemaeckt heeft, ende dat sy tot stof vvederom sal
moeten ghedijen.
VI. Het is haer leet ghesondight te hebben, ende
vvilde vvel vveten vvaerom hy haer soo is teghen-
ghestelt?
VII. Wilde vvel vveten vvaerom hy voor haer
is verberghende sijn aenschijn?
VIII. Vraeght vvie tot haer hooft sal vvaeter ge-
ven, ende tot haer ooghen een fonteyne der traenen
om dach ende nacht te moghen schreyen!
IX. Beklaeght dat de pijnen der helle haer heb- [pb: *6v] ben omvanghen, ende dat haer hebben verrascht de
stricken vande doodt.
X. Sy bidt dat hy met haer niet en kome in oor-
deel, wel wetende dat voor sijn aenschijn alle le-
vende niet en sal worden gherechtveerdight.
XI. Sy bidt dat het tempeest van waeter haer niet
en verdrincke, noch dat de diepte haer niet en ver-
slinde.
XII. Bidt bescherremt te vvesen voor die helle,
ende te zijn verborghen tot dat sijnen raesenden to-
ren soude vergaen zijn.
XIII. Vertoont hem de luttelheydt haerder dae-
ghen, ende bidt een weynich te moghen beschreyen
haeren druck.
XIV. Sy vvoude vvel dat wy alle soo wijs waer-
ren, ende voorsaeghen ons alder-uyterste.
XV. Sy beklaeght haer leven vergaen te zijn in
weedom, ende haer jaeren in versuchtinghe.

Het tweede Boeck.

Is vol van Godtvruchtigher wenschen / ende doet
ons hooren:
XVI. Hoe sy begheerte heeft om te vvenschen
de rechtveerdichmaeckinghen Godts.
XVII. Wenscht dat haere weghen mochten be-
schickt worden om sijne rechtveerdichmakinghen
te onderhouden.
XVIII. Bidt Godt dat hy soude vvillen volma-
ken haere ganghen in sijne paeden, op dat haere
voetstappen niet en souden beroert worden.
XIX. Bidt dat hy haer vleesch soude doorsteken
met sijner vreese, om soo verschrickt te wesen voor
sijn Oordeel.
[pb: *7r] XX. Sy bidt dat hy haere ooghen wille doen
af-keeren om niet te sien de ydelheydt.
XXI. Bidt dat haer herte onbevleckt ghedije om
in sijne rechtveerdich-maeckinghe niet te worden
verstroyt.
XXII. Sy noodet hem om uyt te gaen naer het
veldt, om te vvoonen in de landt-huysen.
XXIII. Sy wenscht naer hem getrocken te wor-
den, ende te loopen in dē geur van sijne soeticheyt.
XXIV. Sy wenscht hem te vvesen haeren jongh-
sten broeder suygende de borsten vā haere moeder.
XXV. Sy seght hem ghesocht te hebben op haer
beddeken, ende niet ghevonden.
XXVI. Sy vvilt op-staen, ende hem allomme
gaen soecken.
XXVII. Sy ondervraeght de wakers van de stadt
oft sy-liedē niet en hebbē gesiē die haer siele
bemint?
XXVIII. Sy seght dat haer alderbest is Godt aen
te kleven, eñ op hem alleen te stellē haer betrauvvē.
XXIX. Sy verblijdt haer gheseten te hebben
onder de schaduvve van dien sy gewenscht hadde.
XXX. Het dunckt haer onmoghelijck in eene
vremde landauvve te konnen singen den lof-sangh
van den Heere.

Het derde Boeck.

Brenght ons voor den dach dese naervolgende
ghesuchten.
XXXI. Sy besweert de dochters van Jerusalem
haer te vvillen boodtschappen, oft sy nerghens hae-
ren beminden en hebben bekommen?
XXXII. Sy vvilt onderset wesen met blommen
[pb: *7v] ende ghelaeft met appelen, op dat sy door liefde
niet en verflauvve.
XXXIII. Sy seght haeren beminden gevoedt te
vvorden tusschen de lelyen, tot dat den dach aen-
komt ende de schaduvven neder-daelen.
XXXIV. Sy seght haeren beminden toe te be-
hooren, ende dat tot haer is sijne toekeeringhe.
XXXV. Sy seght haer siele ghesmolten te zijn
soo den beminden haer vvas aen-sprekende.
XXXVI. Sy seght boven hem niet te begheeren
noch in den hemel, noch op der aerden,
XXXVII. Sy bedroeft haer dat haer pelgrimagie
verlenght is, ende dat sy langhen tijdt ghevvoont
heeft met de bevvoonders van Cedar.
XXXVIII. Sy noemt haer ongheluckich, ende
vvilde vvel vveten vvie haer soude verlossen van
het lichaem der doodt?
XXXIX. Sy vvordt ghedvvonghen van tvvee,
hebbende begheerte te zijn ontbonden, ende te
vvesen met Christo.
XL. Sy bidt verlost te vvordē uyt de gevangenisse.
XLI. Ghelijck den hert vvenscht naer de fontey-
ne der vvateren, soo vvenscht sy naer Godt.
XLII. Sy vraeght vvanneer dat sy sal komen ende
verschijnen voor sijn aenschijn?
XLIII. Sy vvenscht vleugelē te hebbē gelijck van
eender duyve, om te vlieghen eñ te moghen rusten.
XLIV. Sy verheught haer in de vvoon-plaetse
van den Heere der Heyrkrachten.
XLV. Ten lesten besvvijckende door de liefde
seght dat haren beminden soude de vlucht nemen
ghelijck een Ree oft een Herte-jongh naer de ghe-
berchten der specerijen.


Back to top ↑

Aen [...] Hermannus Hugo

[pb: *8r]
Aen den Eer-vveerdighen
Hooch gheleerden,
Ende
vvijt-beruchten
P. HERMANNVS HVGO
Priester der Societeyt
IESV.
SONNET.

DE vruchten naer ghewensch bekleven op het veldt
Ten oorboir / en gherief van 's menschen onder-hauwen /
Die wierden naer 't ghebruyck der steden / en landauwen /
Danckbaerich alder-eerst de Goden voor-ghestelt.

Den eenen die sijn graen ter aerden há ghevelt /
Brocht Ceres eenen krans van aeren en van hauwen.
Den anderen met most quam Bacchus hooft bedauwen /
En cieren met een ranck voor alle sijn vergheldt.

En ick naer 't voor bewijs van aldus-daene menschen
Hermanne brengh' u oock dees Goddelijcke VVenschen /
Als vrucht van uwe vrucht in Vlaenderen gheteelt.

Dus Phoebe deser eeuw' aenveerdt dees offerande /
'T sal u een eere zijn hoe dat alhier te lande
Daer van noch menich mensch sal worden mé ghedeelt.


Back to top ↑

Domine ante te omne desiderium meum

[pb: *8v]

Domine, ante te omne desiderium meum, et
gemitus meus à te non est absconditus. Psalm 37.
[pb: 1]

Domine ante te omne deside-
rium meum, & gemitus meus
à te non est absconditus.

Psalm. 37.

Here voor u is alle mijn begheer-
te, ende mijn versuchtinghe
en is voor u niet verborghen.

Psalm. 37.

NOyt en vvist iemant dat dē brandt
In my soo hadde d'over-handt;
Noyt en vvist iemant mijne vvenschen,
Noyt iemandt dan die 't al aensiet,
En met een enckel oogh' bespiet
Den herte-grondt van alle menschen.

Hy kent alleen het heet ghesucht
Dat my soo menichmael ontvlucht,
Daer toe mijn tranen alle-gader;
[pb: 2] Sijn oogh' ist die alomme treckt,
Die eenen vriendt sijn hert ontdeckt
Is van sy selven een verrader.

Want vvaert dat uyt dusdaene kunst
My mocht gheschien hoe kleyne gunst,
Sy sou voorseker my behaeghen:
Maer d'oore slap van eenen vriendt,
Tot mijn verlichtingh' niet en dient,
Noch en versoet mijn bitter klaeghen.

Ha! siet doch eens hoe Rachel huylt;
En vveent dat haer ghesicht uyt-puylt
Siend' haere kinders al ontlijven:
Maer soo sy daer-me niet en vvan,
Wat raedt heeft sy ghevonden dan?
Als dat sy 't al liet onder-blijven.

De glinster die van 't vier opstaet.
In 't selve vier vveer-om vergaet,
De vvolck hersuyght oock haerē regē;
`K herdrinck oock dan mijn traenē best,
[pb: 3] En stouvve die vveer naer den nest
Daer dat sy hebben eens gheleghen.

Schoon oft ick nu van mijne quael
Met droever herten doe verhael,
En gae met ooghen uyt-ghekreten;
Oft ick belofte doe den Heer,
Dit en vermagh noyt iemandt meer
Als hy, en ick, te vvereldt vveten.

Soo mijn ghesucht uyt 't herte breeckt,
En mijnē mondt sijn leedt uyt-spreeckt,
Weet hy, en ick, en niemandt ander.
Ay my! hoe menich-mael en vvel
Speelt mijn ghemoet een guychel-spel,
Hoed d'oogh en 't hert zijn vā elck ander,

VVant soo ick eens van binnen treur
Van buyten ick door lacchen scheur,
Neen, menschen oogen konnen liegē,
Men leert de traenen doch in als
Te zijn gheveyst, licht ende vals
[pb: 4] Om elcken-een soo te bedrieghen.

Als ick een traentjen maer vergiet,
Een ieder my voor droef aensiet:
Lacch'ick, het schijnt my te ghereyen;
Neen, hier af en is gheen ghevvach
Ick ben bedroeft met dat ick lacch'
Ick ben verheught, als ick gae schreyen.

Protêus en vvisselt sijnen schijn
Soo dickmael niet ghelijcker zijn
Die 't mom-ghesicht doen af en aene.
Neen, niemant en kent mijnen vvee,
Noch mijn ghesucht, dan vvy lie'n tvvee,
En het dunckt best my soo te staene.


Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: A3r]
Eerste Boeck.
VERSVCHTINGHEN
DER
LEET-BETVYGENDE
SIELE.

Back to top ↑

Anima mea desideravit te in nocte [1]

[pb: 7] I.

Mijne siele heeft u ghewenscht in den nacht.

Isai. 26.

WEe my! wat somber nacht, wat gruwsaem duysterhedē!
Sulcx was hy die te voor Aegypten had bestreden /
Hel-doncker / tastelijck / verdrietigh / vuyl en koudt /
Onweerdich dat hy plaets by alle d'ander houdt.

In 't Noorden alsoo droef de nachten noyt en saghen
Daer dat heur Kerre-wiel Calisto doet vertraghen /
Noch in Cimmeria de duysternis soo hoopt
Al is 't dat 't sonnen glants dat nimmermeer beloopt /
Noch donckerder en zijn die schrickelijcxste kuylen
Daer Pluto met de nacht / en die Verdoemde schuylen:
En oft schoon Sonn' oft Maen besprietelt hun ghesicht
Daerom en zijn sy niet berooft van alle licht:
Want 't midden van den nacht sy hunnen nacht aenschouwen /
Die van Cimmeria standt-vastelijck betrouwen /
Al is 't dat hun de Sonn' wilt eeuwelijck ontvlien /
Dat elck / al is het nacht / de duysterheydt kan sien.

Soo nu de Noordsche Maen' ses mael heeft komen blincken /
Dan gaet sy voor een maendt haer Broer een poose schincken /
Maer lacen! mijn misdaedt heeft my soo verr' ghebracht
Dat ick hier altoos sitt' in 't midden van den nacht /
Iae 't selfs het ghene dient tot troost van alle blinde /
Ick mijnen eyghen nacht / hoe 'ck soecke / niet en vinde.
Het duyster ick bemin / de klaericheydt ick haet /
In schaduwe des nachts mijn jonghe jeughdt vergaet:
Want soo mijn Hoovaerdy heur op beghint te trecken
Komt sy met eenen douck mijn ooghen overdecken /
De slaefsch' Eer-giericheydt my mijnen dach belet /
Het vier van mijnen gheest de quade lust besmet.

[pb: [7a]]

Anima mea desideravit te in nocte.

Isai. 26.
[pb: 8]

O nacht / ô droeve nacht / nacht teghen my ghesworen
Hoe komt my nu helaes! dijn schildery te voren!
T is beter met de ghen' daer altoos Sonn' en Maen
Op den ghewoonen tijdt elckanderen begaen.
Want dat verschoven volck houdt dees twee Hemels vieren
Om allen hun ghesint / en reden te bestieren /
Die d'ooghen heeft om sien / en niet me' sien en magh /
Is qualijcker daer aen dan die noyt iet en sagh.

Den reyser met de nacht siend' hem te vroech omvanghen /
Spoeyt in den dagheraedt veel wackerder sijn ganghen:
Maer laecen! mijnen nacht die reckt hem wel soo langh /
Hoe dat hy onbeschaemt houdt Phœbus in bedwangh /
En soo nu sijne koets' het Noorden komt ghenaedert /
Elck een / om die te sien / van alle kant vergaedert /
En 's morghens naer het Oost een ieghelijck hem keert
En met een blijde groet het nieuwe licht ver-eert.
'K heb oock soo menich-mael mijn ooghen opgheheven
Naer u / mijn weerde Sonn' / oft ghy wat licht soudt gheven /
Ick hebbe dicks gebee'n / mijn Sonne / laet u sien /
Wilt ghy my dijnen glants voor eeuwelijck verbi'en!
Neen / het is my ghenoegh te sien u half ghesichte /
Iae selfs maer eenen strael die my ten hemel lichte /
En wordt my dien ontseydt als aen een sondich mensch /
Och het is al ghenoegh dat dit zy mijnen wensch.

[pb: 9]

Anima mea desiderauit in nocte.

Isaiæ. 26.

Mijne siele heeft u ghevvenscht in den
nacht.

Isai26.
Aug. soliloq. cap. 31.

DEn tijdt was eens dat ick u niet en ken-
de! wee dien tijdt dat ick u niet en hebbe
ghekent! wee die verblindtheydt als ick u
niet en sagh! ô licht des werelts ghy hebt my
verlicht / ende ick hebbe u aenschouwt.

Ibidem cap. 33.

Waerachtigh Licht / ick hebbe u te laete ghe-
kent / ick hebbe u te late ghekent. Want voor
de ooghen mijnder ydelheyt was eene groote
dicke-duyster wolcke / soo dat ick niet en was
machtigh te aenschouwen de Sonne der ghe-
rechticheydt / noch het schijnsel der waerheyt.
Ick een kindt der duysternissen was gewon-
den in duysterheydt. Mijn duysterheydt ick
beminde / om dat ick het licht niet en kende.
Ick was blindt / ende ick beminde de blindt-
heydt / ende wandelde by nachte in 't midden
der duysternissen. Maer wie heeft my uytghe-
trocken? daer ick blindt mensche was sitten-
de in duysterheydt / ende in de schaduwe des
doodts? Wie heeft my om uyt te trecken / ghe-
nomen by der handt? wie is dan desen mijnen
verlichter? Ick en socht hem niet / eñ hy heeft
my ghesocht? Ick en riep hem niet / ende hy
[pb: 10] heeft my gheroepen! want ghy my hebt ghe-
roepen by uwen name / ghy hebt met luyder
stemme van hooghe ghedondert in de binnen-
ste oore van mijn ghemoet / dat schijne het
licht / ende het licht is gheschenen / die groote
wolcke is verschoven / ende die duysternisse
die mijn ooghen bedeckt hadde is t'eenemael
verdwenen / ende ick hebbe ghesien uwen
dach / ende onderkennende uwe stemme / heb-
be ghesproken: Waerachtelijck / Heere / ghy
zijt mijnen Godt die my hebt ghetoghen uyt
den donckeren / ende uyt de schaduwe des
doodts / ende die my hebt gheroepen tot uwe
wonderbare verlichtinghe / ende siet ick sie nu
klaerelijck. Ick bedancke u mijnen Verlich-
ter / ick ben af-ghekeert / ick hebbe bemerckt de
duysternisse / in de welcke ick te voren hadde
gesteecken / eñ den donckeren afgront in welc-
ken ick hadde gheleghen / daerom hebbe ick ge-
beeft / daerom hebbe ick verschrickt eñ gespro-
ken: Wee / wee / mijne duysternissen / in de welc-
ke ick gelegē hebbe! Wee / wee / die verblintheyt
door welcke ick niet machtich en was te aen-
schouwen het licht des hemels. Wee / wee mijn
voorgheleden onwetentheydt / als ick u o Hee-
re niet en kende. Ick dancke u ô mijnen Ver-
lichter / ende mijnen Verlosser; want ghy hebt
my beschenen / ende ick heb u ghekent. Seer
late hebbe ick u ghekent / ô oprechte waerach-
ticheydt! Ghy waert in het licht / ende ick in
[pb: 11] de duysterheydt / ende ick en kende u niet om
dat ick sonder u niet en konde verlicht wor-
den / ende daer en is gheen licht buyten u.

Aug soliloq. cap. 17a

Heere ghy zijt het licht / ghy zijt het licht
van de kinderen des lichts / ghy zijt den dagh
die noyt en gaet onder / in welcken dat wande-
len uwe kinderen / sonder te misdoene / ende die
in den selven niet en wandelen / zijn in duy-
sterheydt / om dat sy u / ô eenich licht des we-
reldts niet en hebben.

D. Greg. in Iob. cap. 21.

Want dit teghenwoordich leven eenē nacht
is / in welcken wy soo langhe schemer-ooghen /
om dieswille dat wy het inwendich onder een
onseker inbeeldinghe alhier aenschouwen.
Want den Prophete om Godt te sien bevoelde
hem met eenighe verduystertheydt te zijn ghe-
dwonghen / als hy seyde: Mijn siele heeft u
ghevvenscht in den nacht. Als oft hy opent-
lijck wilde segghen: In de duysternisse van
dit teghenwoordich leven / hebbe ick begeerte
om u te aenschouwē / maer alsnoch ter tijt ben
ick gevangen in een wolcke der katijvicheyt.

Aug. in Psal 76.

Het is licht voor de menschen alle dinck te
wenschen van den Heere / ende niet te wenschē
den Heere selver.

Bern. in Cant. ser. 75.

Want dese werelt heeft hare nachten / ende
[pb: 12] die seer veele. Wat segghe ick? want de werelt
heeft hare nachten omme dat sy selve gheheel
nacht is / ende altijdt is verkeerende in duy-
sterheydt. De Ioodsche meyn-eedicheydt is
eenen nacht; de Heydensche onwetentheydt is
eenen nacht; den ketterschen teghen-strijdt is
eenen nacht; insghelijckx is eenen nacht de
beestachtighe vleeschelijckheydt van alle men-
schen. Moetet aer niet nacht wesen / alwaer
het ghene dat van den heylighen Gheest is
niet en wordt ontfanghen? Te vergheefs in
den nacht souckt-men de sonne der gherech-
ticheydt / ende het licht der waerheydt: Welck
licht is den Bruydegom; want gheender-
hande ghemeynschap het licht en heeft met de
duysterheydt.

Bern. de ascens. Domin. serm. 6.

Welaen dan van waer sal ons in dese duy-
sterheydt aenkomen de waerachtigheydt?
Van waer sal ons in desen tijdt aenkomen
de liefde / naedemael de heele wereldt gestelt is
in boosheydt? meynt ghy dat daer iemandt
sal wesen die 't verstandt sal verlichten / ende
oock ontsteken de liefde? och iae 't waerach-
tich / Indien wy keeren tot Christum daer
sal iemandt wesen / die ons het herte sal ver-
lichten; want desen is waer van staet geschre-
ven: Daer is een licht gheschenen voor die
vvoonen in het landt van de schaduvve des
doodts.

[pb: 13]
Aug. in Ps 138.

Hem zy danck / die my wech-loopende heeft
ghesocht / die my roepende / heeft ghetrocken
uyt de bederffenisse / ende die my mijnen nacht
heeft licht ghemaeckt. Want het is nacht soo
langhe als duert dit leven. Hoe is dan den
nacht verlenght gheweest? Christus is af-
ghekomen in den nacht. Christus heeft sijn
vleesch ghetrocken van dese wereldt / ende hy
heeft voor ons den nacht komen verlichten /
want die vrouwe hadde verloren haer drach-
ma / Sy ontsteeckt de lampe. Godts wijsheyt
hadde verloren die drachma. Wat is die
drachma? eenen penninck op welcken stondt
het beeld van onsen Koningh (ende siet hy is
mensch gheworden naer de afbeeldinghe
Godts / ende hy was verloren) ende wat doet
die wijse vrouwe? Sy onsteeckt de lampe. De
lampe is van pot-aerde / maer sy draeght het
licht waer mede den penninck wiert ghebon-
den. Soo dan de lampe der wijsheydt is de
menschelijckheydt Christi. Sy is ghemaeckt
van aerde / maer sy verlicht door haer woort /
ende sy heeft ghevonden die waren verloren /
Ende den nacht is een verlichtinghe tot
mijn verheughen: Den nacht is bede-
ghen ter vreughd / ende mijn vreughd is
Christus.

August. lib. 7. confess. cap. 10.

O eeuwighe waerheydt / ende ware lief-
de / ende lieve eeuwicheydt? Ghy zijt mij-
[pb: 14] nen Godt / voor u versuchte ick dagh ende
nacht. Ende als ick u eerstmael hebbe ghe-
kent / soo hebt ghy my opghetoghen / op dat
ick soude sien / dat ick sagh / ende dat ick noch
niet en was dien ick was schijnende. Ende
ghy hebt ghegheven uwen weder-schijn aen
de kranckheydt van mijn ghesichte / my sterck
bestraelende / ende door verschricktheydt ende
door liefde hebbe ick ghebeeft / ende bevonden
dat ick verre was van u in het landt der on-
ghelijckenisse.


Back to top ↑

Deus tu scis insipientiam meam [2]

[pb: 15] II.

Godt ghy kent mijne onvvijsheydt, ende mijne
misdaeden en zijn voor u niet verborgen.

Psalm. 68.

SLaet ghy dan, Godt, soo nauwe gaede
(Die 't al bestiert met vvijsen raedt)
Ons malligheydt, en sotte daedt?
VVie sal vervverven u ghenaede;
VVant niemandt op der aerd' en leeft,
Oft sotterny hem aen en kleeft.
Selfs sy verdvvaelt de kloeckste sinnen,
Door ydelheydt is elck bevvaeyt,
En die niet van joncks kindt en draeyt
Sal oudt, en koudt, eerst gaen beghinnen,
En selden is hier iet ghebeurt,
Oft het en vviert daer nae betreurt.
Het eerste paer van ons gheslachte
Een langh leet-vvesen achterliet,
Als eenen Appel, eenen niet,
Hun, en ons al, de doodt aenbrachte.
Och! vvas oyt onder d'hemel-kap,
VVel een lichtveerder koopmanschap?

[pb: [15a]]

Devs tu scis insipientiam meam, & delicta
mea à te non sunt abscondita.

Psalm. 68.
[pb: 16]

Maer vvat gheluck ghingh daer verloren
Als Esau vulde sijnen krop,
Met een soo dieren vitse-sop.
Siet Salomon eens druck oirboren
Als hy sijn raserny bedocht
Daer hem onkuysheydt inne-brocht.
Neen, hy en heeft niet al gheloghen
Die seyd' dat in dit vvereldts dal
Der sotten hoop ghingh boven al;
Noch hy en vvas oock niet bedroghen,
Die 's menschen licht-vervvaendicheydt
In deser voeghen heeft beschreydt.
Och! och! oft elck soo vvijs eens vvaere
En overdachte vvel sijn endt
De sond' en vvaer soo niet bekent:
Maer ieder malt in 't openbaere.
Och! vvaren sy doch bath beraen
Het sou met hun al beter gaen!
Soud' iemandt oock vvel sulcx verkonden
Dat vele menschen zijn soo sot
Die niet en kennen hunnen Godt,
Iae om te blijven in hun sonden,
Sy beelden vast in hun ghemoet
Daer en is Godt, noch helle-gloedt.
De sonde doet ons sinnen dolen,
De sonde maeckt de vvijse dvvaes;
En noch en houdt elck-een helaes!
Sijn sotte kuren niet verholen:
Maer laet die loopen los en vry
Naer meer verscheyden sotterny.
[pb: 17] VVy rechten huysen en Casteelen
Om eeuvvelijck te blijven staen,
En 's ander daeghs vvy henen gaen,
M'en vveren niet vvie die sal deelen.
Och is hy dan niet sot en mal,
Die bauvvt op eenen aerden bal!
VVy planten boomen, en vvy voeghen
Die allegader dicht by een,
Met blommekens vvy d'hoven kléen,
En alle dit kan ons ghenoeghen:
Maer selden daeraf het gheniet
En sal naer ons verderden niet.
De kleyne vvichters met hun grillen
Doen somtijts lacchen d'oude lien,
Het is ghenuchte die te sien
Soo sy Kasteelkens maken vvillen,
Het een haelt saevel, 't ander steen,
En eenighe dat fraey bereên.
Men siet daer een het vvaeter haelen
In scherven van een aerden kann'
Het ander oock als eenen man
Draeght stroy oft leem oft ander dinghen,
En dese plackery van slijck
Dunckt hun te zijn een Koninghrijck.
Maer allegaer die dit aenschouvven
Die bersten uyt in sulck ghelacch
Dat elck van hun niet meer en mach,
Alsoo die Hoven die vvy bouvven
O grooten Godt voor u aenschijn
Min dan dees kinder-huyskens zijn.
[pb: 18] Noch merck ick oock een vvonder zede
Dat vvy ghedvvonghen en ghelaen
Met soo verscheyden kleeren gaen!
Die maer en reyst van sté tot stede
Sal soo veel nieuvv fatsoenen sien
Als in de selve vvonen lie'n.
Gheschiedet oock dat ievers vvoelen
Veel menschen op een hoogh tonneel,
De best-ghekleedde meesten-deel
Vervullen de fluvveele stoelen,
En ander houden geck en rel
Met 't gaen en staen van iemandt el.
VVie vvas hy oyt die hem vervaerde
In 't avonturen 't leven stout
Om t'haelen peerels ende gout?
Maer wat is goudt dan ghelu aerde,
En eene peerel is sy bat
Dan van de zee gheronnen nat?
Ha moet hy dan niet sotte-bollen
Die d'aerde voor den Hemel kiest,
En siel en lijf alsoo verliest?
VVie kinders saghe soo sy rollen
Aldus verkijcken hun-lie'n spel
Men soude die beghecken vvel.
VVant 't goedt en 't quaedt sy alle vveten
Als sy soo hooghe zijn ghegroeyt,
Dat elck de noten henen roeyt,
Och is hy dan niet heel beseten
Die voor en vveynich slijck en aerd'
Al vvetende ter helle vaert?
[pb: 19] Komt, Chirugijns, comt steeckt een aeder
Komt, en u lieden beste doet
Om af te laeten 't vuyle bloedt
Van dese sotten alle-gaeder:
VVant ick beduchte dat daer by
Noch vallen mocht een raeserny?
Maer och! dit sien d'al-sienigh ooghen
Van die hen over al verspreydt.
En op den naem van sotticheydt
Schijnt hy seer veel in ons te dooghen,
VVant hy door sijne vinghers siet
Al of hy ons ghevvorden liet.
Hier aen, mijn Godt, ick my dan hauvve
Noch mijn vervvaentheyt ievers el
Ick dan by u te recht en stel:
VVant ick soo vast op u betrauvve,
Indien sy haer noch sou mis-gaen
Dat ghy die vvel sult gaede slaen.

[pb: 20]

Devs tu scis insipientiam meam, &
delicta mea à te non sunt abscon-
dita.

Psalm. 68.

Godt ghy kent mijne onvvijsheydt, ende
mijne misdaeden en zijn voor u niet
verborghen.

Psalm. 68.
Prov. 3.

ICk ben den dvvaesten van alle mannen,
ende het menschelijck vernuft en is met
my niet. Ick en hebbe de vvijsheyt niet
gheleert, noch ick en hebbe ghevveten
de vvetenschap der Heylighen.

2. ad Corint.

Och oft ghy-lieden vvat verdroeght van
mijne onvvijsheydt.

Prov. 12.

De sottigheydt is ghebonden aen het her-
te van een kindt.

Aug. in speculo peccat. cap. 8.

Maer wildy verstaen / wie on-wijs ende
wie sot is? Ick antwoorde: Hy is onwijs
die niet en merckt dat hy vremdelingh is
vande blijdschap der hemelen / ende die hem
niet en ghevoelt in dit ballinghschap te
wesen eenen ballingh. Hy is sot die sulcks
wetende sijn beste niet en doet om door sijne
verdiensten van de ellende deser wereldt eens
te worden ontslaghen.

August. serm. 8. de temp. cap. 5.

Wel aen seght dat ghy sot zijt / ende ghy
[pb: 21] sult wijs wesen: Maer seght dat / seght dat
inwendelick; want het is soo ghelijck ghy
seght. Indien ghy 't seght / en wilt dit niet
segghen voor de menschen / en wilt dit niet
segghen voor Godt / alsdan voor soo vele het
u is raeckende / zijt ghy verduystert; Want
wat is anders sot te zijn / dan verduystert
van herten.

August. epist. 119

Wie is desen sot die verandert als de Mae-
ne / dan Adam in welcken alle menschen heb-
ben ghesondight.

Basil. Hom. in Psal. 37.

David noemt oock sijn sotte daedt eene on-
wijsheydt van onwijsheydt voort gheko-
men; want alle sonde gheschiedt door sot-
tigheydt. Die dan in sonden volherden / ende
in de selve nemen hun behaeghen / en hebben
gheen onderscheydt met de Verckenen die
wentelen in slijck ende in vuylicheydt. Hy
leert waer hy gheweest heeft als hy in sonde
was vallende. Want hy seght: Mijn herte
is beroert, mijn kracht heeft my beghe-
ven, ende het licht mijnder ooghen, ende het
selve is by my niet. Hy seght in den tijdt der
sonde en hadde het deel van mijn redelijcke
siele gheen kleyne beroeringhe voort ghedre-
ven door quaede lusten / ende overtrocken
met duysternisse / door den ghenen die was
den inghever der sonde / oversulckx dat hy is
ghevallen in onwijsheydt. Hierom is 't dat
[pb: 22] hy seght: Mijn lick-teeckenen zijn verrot
van het aenschijn mijnder onvvijsheydt.
Soo dan sijn herte is beroert / om dat hy ghe-
weest hadde in onwijsheydt / ende dat hy nu
uyt de deughdt der wijsheydt was gheval-
len.

Orig. in Psal. 37.

Seer wel heeft hy dt sonde ghenoemt On-
vvijsheydt, Want die wijs is en sal niet son-
dighen.

Chrys. hom. 17. in Genes. 14.

Niet arger dan de sonde; sy maeckt sot
die te voren waeren begaeft met verstandt
ende wijsheydt.

Chrys. hom. 41. in c. 6. Ioannis.

(Ende voor-seker) alle boosheydt spruyt
uyt de sotticheydt / soo dat den hooveerdighen
ende den grammoedighen (want sy behoe-
ven wijsheydt) door dese ghenegentheden
worden verslonden. Daerom seght den Pro-
phete: Daer en is gheen ghesondtheydt in
mijn vleesch van het aenschijn mijnder on-
vvijsheydt. Op dat hy soude bethoonen dat
alle sonde haeren oorspronck is haelende uyt
de sottigheydt; want die de deughdt aen-
hanght / ende die Godt vreest is alderbest by
sijn sinnen. Is dit soo / den boosen die niet
en heeft de vreese Godts / sonder twijffel en is
niet wijs. Die dan derft de waerachtighe
wijsheydt is aldersotste.

Chrys. hom. 4. in Ioan.

Sy en verschillen niet van dulle menschen
[pb: 23] die aerdtsche ende haest-verganckelijcke saec-
ken als in eenen droom bemoeden. Het
schijnt sy overvloeyen van rijckdom daer sy
gheenen en hebben: het schijnt sy zijn in
vreughden / ende daer en zijn gheene: noch sy
en bemercken niet bedroghen te zijn / oft sy en
zijn verlost uyt hun rasernije.

Aug. in Psal, 38.

Ick schijne u te sotte-bollen soo ick dit
maer en spreke; ende dese woorden schijnen
u klap van oude vrouwkens. Maer ghy (te
weten / ô mensche van grooten raede ende
groote wijsheydt) herleght alle daeghe ver-
scheyden middelen om gheldt te verkrijghen;
ghy peyst om koop-handel / om lantbauwin-
ghe / misschien oock om wel-sprekentheydt /
om Rechts-gheleertheydt / ende om Krijghs-
handel / jae dat meer is om wouckerije. Ten
eersten ick u vraeghe? Weet ghy wel hoe dat
hy voor wien ghy dit verspaert / sal besitten?
oft indien hy noch niet en is gheboren / dat hy
sal worden gheboren? spaert ghy voor uwe
kinderen / 't is onseker oft sy sullen kommen /
ende oft sy dat sullen besitten.

Chrys. in Psal, 48.

Maer seght my eens wat isser sotter dan
den mensche / die arbeydt ende hem bekom-
mert / ende soo veel goedts vergaedert / dat
uyt sijnen arbeydt ander hun op-vullen niet
wellusticheydt? Maer wat is te segghen:
Den onvvijsen ende den sot sullen t'saemen
[pb: 24] vergaen. My dunckt dat hy spreeckt van die
goddeloose / die ghehecht aen het teghenwoor-
dich / dat alleene gaede slaen: maer sy en over-
legghen niet het toekomende / ende daerom
gheeft hy aen hun den naeme / van onwijse.

Ibidem.

Sy hebben haere naemen ghenoemt in
hunne ghevvesten. Siet hier een ander soor-
te van krancksinnigheydt / van hunne nae-
men te stellen op ghebouwssels / op ackers /
ende op badtstoven / ende te laten voorstan
dat sy daer uyt verkrijghen groote vertroo-
stinghe / daer sy voor het waerachtich maer
en hebben de schaduwe.

Ibid.

Sy zijn ghestooten uyt hunne eere. Wat
kan by dese verwaentheydt worden gheleec-
ken / als sy nu saecken doen waer over sy ghe-
straft worden / ende om de welcke sy komen in
schande?

Chrys. hom. 55. ad popul. Antioch.

Het hout dat ghy gheplant hebt is blijven-
de / ende het huys dat ghy zijt op-bauwende
is blijvende / maer den bouwmeester ende den
planter worden wegh-gheleydt / ende moe-
ten vergaen. Ende soo wanneer sulcks ghe-
beurt / wy schicken dat als oft wy waeren on-
sterffelijck. Hoort wat dat Salomon seyt:
Ick hebbe voor my huysen ghetimmert, ick
hebbe Hoven gheplant, groene loover-hut-
ten, vvijngaerden, ende dierghelijcke, Maer
[pb: 25] wat seght hy daer benevens? Ydelheydt der
ydelheydt, ende al ydelheydt. Gheen kleyne
maer een uytnemende groote ydelheydt. En-
de ick bidde u laet ons eens begrijpen eenige
saecken in de welcke gheene ydelheydt en sou-
de wesen! Indien ghy siet eenighe schoone
ghestichten / ende dat dit ghesichte u is aen-
lockende / wilt terstont sien naer den hemel /
keert uwe ooghen van die steenen ende co-
lumnen naer die heerlijcke schoonigheydt /
ende ghy sult sien dat dit zijn vvercken van
mieren ende van mugghen. Doorgrondt het
ghene ghy aensiet / klimt naer het ghene dat
hemelsch is / ende ghewent van daer te siene
de schoone ghestichten der huysen / ghy sult be-
vinden die niet te zijn dan gheckernye der
kleyne kinderen. Maer de kinderen zijn
sulckx dat sy van gheen nuttighe saken sorghe
en draghen.

Chrys. hom. 4. in 1. ad Corint. cap. 1.

Alsoo sy willen altijdt speelen / sy ligghen
ende sy kruypen altijdt lancx ter aerden / ende
sy en beminnen maer dat aerdtsch is. De kin-
deren dickmael soo wy spreken van nuttighe
saecken en hebben gheenderhande ghevoe-
len / maer sy lacchen altijdt: Alsoo oock som-
mighe / soo wy iet verhaelen van het eeuwich
Rijcke / sullen daer mede lacchen. Wederom
de kinderen / soo sy den dief sien uyt den huy-
se draghen / en sullen alleen hem niet verbie-
[pb: 26] den / maer sullen hem selver toe-lacchen.
Maer verdraeght ghy eenen klaeter / een veel-
ken / oft iet dat kindert / sy zijn gram / sy ne-
men dat qualijck / sy scheuren van krijten / en-
de sy werpen hun ter aerde. Alsoo eenighe /
siende den duyvel hun af-nemen hun vader-
lijck erfdeel / sy lacchen / sy loopē naer hem als
tot hunnen vriendt; maer indien hun iemant
wat landts ontvindt / oft eenighe beuselin-
ghen / sy sullen hun selver leet doen,

Psal. 93. 1. ad Corinth. Chrys. hom. 36 in hunc locum.

Verstaet dit ghy onverstandige onder het volck, ghy
sotten vvordt eens vvijs, noch en vvilt met
u-lieder sinnen niet vvorden ghelijck de
kinderen. Want de kleyne kinderen staen
verstelt / ende verwonderen hun met opene
monden in kleyne saecken: En vvilt gheen
kinderen vvorden, dat is / onverstandigh
daer dat men behoorde wijs te wesen.

Chrys. hom. in Psalm. 4

Die kinderen die noch te kleyne zijn / ghe-
ven de ouders dusdaenige saecken: als
schoentjens / kleerkens / rinckskens / klater-
goudt / etc. Maer als sy nu meerder wesen /
dit wordt gheweert / ende sy gheven wat tref-
felijckers. Insghelijckx heeft gedaen Godt
Almachtich ons treckende uyt de kleyne kin-
derachticheden / heeft ons saecken belooft die
hemels zijn. En wilt u dan niet verwonde-
ren in het ghene daer lichtelijck henen drijft /
ende voor by loopt / noch en zijt oock van
[pb: 27] gheen kleyne ende verworpen gesintheydt.

August. conf. 1. c. 9.

Maer beuselinghen der groote worden ge-
noemt onderwindinghen / ende dat sy sulcks
waeren van kleyne kinderen, sy souden ghe-
straft worden van hun ouders.

Amb. in Psal. 118.

Gheluck-saeligh is den man, vviens hope
is den naeme des Heeren, ende die niet en
heeft ghesien naer de ydelheden ende val-
sche malligheden. Die dese niet en siet is
gheluckich / ende die daer naer siet is dul en-
de uyt-sinnigh / soo dat dan ieder op-stae van-
de rasernije der wereltlijcker lusten / die 't her-
te met de sinnen soo onstellen / dat die hun selfs
niet en konnen wesen.

Psal. 24.

En ghedenckt niet meer de sonden van
mijne Ionckheydt, noch mijne onvvetent-
schap o Heere.

August. lib. 1. de peccat. met. cap. 35.

Want wy sien eenighe soorte van sotten die
men noemt guychelaers / die aenghebrocht
worden tot het vermaeck der wijse lieden / en-
de naer het ghemeyn oordeel zijn sy kostelijc-
ker dan de selve ghekleedt. Ende den Vaeder
beroept sijn kleyn soontjen van 't welcke hy
met vreughden al dusdanighe grillen is ver-
wachtende: maer nu daer een hope is van
op-kommen / ende dat men voorseker houdt
dat met de jaeren sal blijcken het licht des
volle verstandts / de guychelinghen der kin-
[pb: 28] deren en zijn hun ouders niet alleenelijck
vernoeghelijck / maer aenghenaem ende vol
ghenuchten. Hoe! sy worden misschien hier-
toe verweckt door het toe-lacchen / ende door
de ydelheydt van hunne ouders? want mee-
stendeel de kindtscheydt nu kennende Vaeder
ende Moeder en derft gheen van beyde mis-
segghen / ten zy dat van d'een oft d'ander
wort toeghelaeten oft bevolen.


Back to top ↑

Miserere mei Domine [3]

[pb: 29] III.

Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck, Heere maeckt my gesondt,
vvant mijne ghebeenten zijn beroert.

Psalm. 6.

SWijgh ick dan stil, of sal ick spreken?
Neen, ick en kan my niet verbreken,
Waer blijft ghy traeghen Medecijn?
Och! my en quam noyt eens te voren,
Al hadd'et iemant my ghesworen
Dat ick uyt u ghedacht sou zijn.
O liefste Godt ghy beydt soo spaede!
Slaet ghy mijn quael niet nauwer gaede!
Och! wilt toch komen het is noot.
Waer toe mijn Godt wilt ghy vertoeven
En meer en meer my soo bedroeven
In het verrasschen van mijn doot?
D'hervaeren al die by de Griecken
Oyt haelden lof aen alle siecken
Hadd'ick ghesaemder handt by my.
Pæon gheluckigh in 't ghenesen

[pb: [29a]]

Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum, sana me Domine, quo-
niam conturbata sunt ossa mea.

Psalm. 6.
[pb: 30]

Melampus, Chiron bey ghepresen
En Podalyrius daer by.
En ghy alleen waert achter-bleven
Die my ghesondtheydt konde gheven:
Maer op het lest ick u noch vandt.
O eenigh hulp om u ick wensche
Soudt ghy van my siel-braeckigh mensche
Wegh connen doen u heylbaer handt.
Mijn doode vetruw' sy besaeghen
Die niet en stond in hun behaeghen
Als oock en dé mijn aeder-bloet.
Neen, seyden sy, ten kan niet wesen,
Want siet den puls is vvegh-gheresen
Neen, desen sicken sterven moet.
Dat dit soo zy, kan ick bevinden
Meer dan die veel van hun ondervvinden:
VVant 't is te laet iet nu versint.
Hoe sou de konst my moghen baeten
Al sy den meester heeft verlaeten
En dat mijn sickte die vervvint.
Och! Och! ick kuym, ic kucch', ic kerme,
Ick roep helaes! vvêe my! och erme!
Van grooter pijnen ick besvvijck!
'K en kan mijn hooft niet recht gehauvven,
Mijn hert en doet niet dan verflauvven,
VVat ben ick doch min als een lijck?
Och! vvaer ick my nu keer en vvende,
Ick sie mijn leven gaet ten ende,
Och! 't is met my nu al ghedaen!
En soud' ick iemandt openbaeren
[pb: 31] Mijn pijn en alle mijn mis-baeren
Ten kan ten monde niet uyt-gaen.
Och! dit is siet de schilderije
Van al het ghene dat ick lije
O Godt vvaer ben ick toe ghebrocht?
'K en kan noch gaen, noch staen, noch lenen,
Mijn aenghesicht is heel verdvvenen
'K hebb' menschen hulp voor niet ghesocht.
Mijn ooghe-lichten in speloncken
Zijn alle-beyde neer-ghesoncken
VVaermé dat ick soo snel eens sagh.
Mijn vvanghen root zijn bleeck bedeghen,
Hayr vvit als vlas hebb'ick ghekreghen,
En ouderdom voor mijnen dagh.
En dat my meest doet pijne lijden
En kan men branden of uyt snijden,
Noch iemandts hulp komt my te pas.
Ha siet nu eens met hoe veel vvonden
Dat ick te bedd' hier liggh' ghebonden
En van al die noyt een ghenas.
Want sy en zijn niet om verdvvijnen
Met kruyden of met medicijnen,
En elck van hun soo leelijck siet
Of een turcks-mes die hàghevlaeden
Noch eenich meesters handt-ghedaeden
En konnen die toe-heylen niet.
Dees vvonden draeght mijn arme siele
Om dat ick vol van boosheydt kriele
Waer door ter banck ick ben gheleydt.
Siet my door eer-sucht op-ghesvvollen
[pb: 32] En d'aerde soecken als de mollen
En slaen in alle vuylicheydt!
Siet hoe ick berst van alle zije
Door 't vvindt-verhef van hoovaerdije
Die my ghelijck een trommel spant.
Siet hoe de liefde my komt knaeghen
Als eenen kancker alle daeghen,
Aen 't hert, en aen het inghevvant.
Ick hebb' alomme doen versoecken
Of iemandt my wat sou verkloecken,
Maer 't vvas verloren moeyten kost.
Neen, ick en hadde niet behoeven
Soo vele meesters te beproeven
Om nimmermeer te zijn verlost.
Laet met sijn konst dan vry aenkommen
Die hem te rechte kost berommen
Dat hy de blinde dede sien.
Esculapius.
Die kent de kracht van alle kruyen
VViens lof en eer van ouds verluyen
Al d'Epidauriaensche lien.
Noch Chiron oock en kan my helpen
Iae noch in 't minst mijn pijne stelpen
Apollo meester van hun al.
VVat baet het dan naer my te kijcken
Of salf of oly aen te strijcken;
VVant ick 't eer langh' besterven sal.
VVel vvaer sal dan mijn hope vaeren
Als hooghsten Godt naer uvv' autaeren
Daer dat de doodt gheen macht en heeft.
Laet my dan troost hier-aen verkrijghen!
[pb: 33] Siet my naer u eens ligghen hijghen
Op dat ghy my ghesondtheydt gheeft.
De kloeck' en stercke van lichaeme
Zijn medicijnen onbequaeme
Maer nut voor die zijn onghesont.
Aen my die liggh' hier neer-ghesmeten
Door-kerft, door-vvont, door pijn opg'eten
O toont nu eens vvat dat ghy kont.
Ick ben die spoeyde met verlangen
Van uyt Ierusalem mijn ganghen
Als ick dit Iericho besocht,
En gaende lancx die dorre landen
Viel onverhoets in 's moorders handen
VVaer door ick by vvas omghebrocht.
Maer vvilt in my nu laeten drijven
VVat vvijn, en oly van olijven
O hertelijck Samaritaen.
Of den Levit my keert sijn ooghen,
VVilt u voor hem aen my vertooghen,
Ick sal ghesondt daer henen gaen.

[pb: 34]

Miserere mei Domine, quoniam in-
firmus sum: sana me Domine,
quoniam conturbata sunt ossa
mea.

Psalm. 6.

Heere vveest my bermhertich, vvant ick
ben kranck: Heere gheneest my, vvant
mijn ghebeenten zijn beroert.

Psal. 6.
August. soliloq. cap. 2.

ICk ben sieck / ick roepe naer den Medicijn:
ick ben blindt / ick haeste my tot het licht:
ick ben doodt / ende ick versuchte naer het le-
ven. Ghy zijt den Medicijn / ghy zijt 't licht /
ghy zijt het leven ô Jesv van Nazareth;
Weest my bermhertich Sone van Dauid;
Weest my bermhertich fonteyne der berm-
herticheydt. Verhoort het ghene naer u den
siecken is roepende! Licht dat daer voor-by
gaet / verwacht den blinden: biedet hem de
handt / op dat hy tot u mach komen / ende in
u licht het licht aenschouwen.

August. medit. cap. 36.

Want uwe ooghen sien mijn menigherlije
onvolmaecktheden. Reyckt / bidde ick u /
naer my u goedertieren handt / ende weert
van my al het ghene in my verbelght de oo-
ghen uwer goedertierentheydt. Heere voor u
is mijn ghesondtheydt eñ mijne kranckheyt /
wilt / bidde ick / die bewaeren / ende dese ghe-
[pb: 35] nesen. Heere maeckt my ghesont, ende ick
sal ghesont zijn: maeckt my behouden, ende
ick sal behouden vvesen. o ghy / die gheneest
dat kranck is / ghy die bewaert dat ghenesen
is / ghy die naer uwe beliefte weer op maeckt
dat ghebroken light ende vervallen.

Guill. Abbas ser. 46. in Cant.

O Heere / waert by aldien dat eenighe doch-
ters van Ierusalem u mijne sieckten te ken-
nen gaven / oft by ghevallen daer eenighe
waeren weerdich om u op te draeghen; want
vele van dien uwe hulpe behoeven.
Och hoe gheluckich soude ick wesen dat ee-
nighen hemelschen Hondert-man aen u sey-
de: Heere mijnē knecht light tot mijnē huy-
se lam, ende hy is met allen qualijck. O Hee-
re / oft ghy terstondt gaeft voor antwoorde:
Ick sal komen, ende hem ghenesen. Heere
segghet met een vvoordt, ende ick sal gesont
vvorden. ghy komt met een woordt / aenge-
sien ghy selve zijt het woordt.

August. soliloq. cap. 20.

De medicijnen der aerden hebt ghy ghe-
schaepen / om te helpen een ieders verderffe-
nisse / voor alle quaelen hebdy bereydt byson-
dere baeten; want ghy zijt bermhertigh ende
den bermhertighen selve.

Aug. lib. 10. cons. cap. 28.

Och lacen! Heere weest my bermhertich.
Helaes! siet mijne quetsuren ick niet en ver-
berghe: Ghy zijt den medicijn-meester / ick
ben den siecken; ghy zijt den bermhertighen /
ende ick den kattijvighen.

[pb: 36]
Idem ibid. cap.30.

Vwe almachtighe handt / ô mijn Godt /
heeft sy niet de kracht te ghenesen alle de sieck-
ten ende quaelen mijner siele?

Hier. in Psal. 102

Onse siele is veel kranckheden onderwor-
pen / soo veel sonden / soo veel plaeghen.

Aug ser. 59. de verbo Dom. cap. 11.

Het menschelijck gheslachte is kranck /
niet door kranckheden des lichaems / maer
door de sonden.

Chrys. hom. 14. in c. 4. Matth,

Niet alleen ghebroken te worden door lam-
micheydt / maer oock te sondighen is een
sieckte / iae de sieckte van die sondighen is
schaedelijcker dan wel der ghene die lam zijn /
ende wel soo vele als de siele is beter dan het
lichaem.

August. medit. cap. 4.

O Heere verleent my eenighe medicijne /
door de welcke ick mach worden ghenesen /
draght sorghe voor my die ben on-lustich / ge-
neest my die flauw ben / ende verweckt my
die ghestorven ben.

Chrys. in cap. 4. Matth. hom. 14.

Onse sielen zijn bevanghen met vele sieck-
ten / ende dese sieckten zijn die Iesvs Christus
wilt dat wy sorghe draghen dat sy souden
worden ghenesen.

Ambr. tract. de 42. māsionibus.

Hy gheneest onse sieckten des lichaems / op
dat hy die uyt onse sielen soude verdrijven. De
sieckte der siele is de sonde / daerom seght den
Prophete: Maeckt mijne siele ghesont, want
voor u hebbe ick ghesondight. De ongesont-
heydt onser siele is hoovaerdije ende gierig-
heydt.

[pb: 37]
Ambr. 1. 4. in c. 4. Luc.

Insghelijckx onder het af-beeldtsel van die
Vrauwe de schoon-moeder van Simon ende
Andreas lagh ons vleesch in verscheyden son-
dighe kortsen / ende in den brandt der onghe-
maetighe aenlocksels tot verscheyden lusten.
Oock ick en achte de dertel-liefde kortse niet
minder te wesen als een brandende: want de-
se ontsteeckt het lichaem / ende die ander het
herte. Onse kortse is de giericheydt / onse kort-
se is de vleeschelijcke wellusticheydt / om dat
alle quaede begheerten zijn brandigh. Onse
kortse is de gramschap / sy stelt het heel li-
chaem in 't vier / ende de siele in asschen. Wel-
lusticheydt des vleeschs brandt meer dan de
kortse / ende is veel eer onsteken.

Chrys. in c. 3. ad Philipp. ser. 11. digressione morali.

Want een swaere sieckte / ende een heete
kortse ons waeren bevanghende / ende wy en
laghen noch op bedde / maer in ons eyghen
vuylicheydt / noch min oft meer als te mid-
den in den dreck / wy wentelden in oneerbaer-
heydt / overvloeyende van wonden / ghevende
eenen stanck / wy laeghen vuyl / ongeschickt /
in-een ghekrompen / ghelijckende meer scha-
duwen dan menschen.

August. ser. 59. de verb. Domini cap. 12.

Iae daer light de wereldt door en door / te
weten / van het Oosten tot het Westen / eenen
grooten siecken / maer om dien te ghenesen /
is ghekomen den oppersten Medicijn / die
hem heeft vernedert tot het sterffelijck vleesch
als tot het bedde van den siecken.

[pb: 38]
Chrys. in ca. 3. ad Phil. serm. 11.

Hy heeft hem sien vroeten inden dreck /
door-geten vande wormen / bevanghen vande
kortse / ende van den hongher / ende bestaen
door alderhande soorte van sieckte. Want de
kortse quelde hem (dat is de geyle lust) ende de
hitten bedwonghen hem (dat is de hoovaer-
dije) eenen onversaedelijcken hongher bevingh
hem (dat is de giericheydt) ende hy was ge-
hele in etter (dat is onkuysheydt) ende hy
was blindt van ghesichte (dat is afgoderije)
ende hy was blindt ende doof (dat was dat hy
aenbadt steen ende hout) ende hy hadde eene
groote mismaeckyheydt (dat is de sonde) im-
mers hy en was niet dan druck ende swaere
ellendighe kattijvicheydt. Hy heeft hun on-
gheschickter hooren spreken / dan als doen de
dulle ende verwoedde menschen / als sy het
hout ende steen hunnen Godt waeren noe-
mende. Hy heeft hun ghesien in alle dese ghe-
breken / niet teghenstaende en heeft hy die
noch niet vervloeckt / noch en blijft op hun
niet meer verbitteert / noch hy en is hun niet
gheheel afghekeert / noch hy en heeft die niet
vervolght in sijnen toren: aenghesien hy den
Heere was die sijn selfs werck niet en verach-
te. Ten lesten wat doet hy? hy bereydt ghe-
lijck eenen hervaeren Medicijn alderhande
kostelijcke medicijnen.

Orig. hom. 1. in Lev. c. 12. & 13

Ende om dies wille dat hy selver is het
woort Godts / soo en soeckt hy niet alleene
[pb: 39] baete voor sijn siecken / uyt het sap der kruy-
den / maer uyt sijne krachtelijcke wooden.

Orig. ho.1. in Psal. 34.

Want daer was den Prince der Medicijnen
Esculapius, die konde genesen alle sieckten
ende alle kranckheden.

Aug. in Psal. 43.

Hy kende aen den pols al wat daer schuyl-
de in den siecken.

Clem. Alex. lib. 1. pædag. cap. 2.

Hy was en hervaeren gheneser der men-
schelijcker ghebreken / ende eenen heylighen
beleser over de sieckelijcke siele. Mijn Godt /
seght hy / gheeft ghesondtheydt aen uvven
knecht, die op u stelt sijn betrouvven. Heere
zijt my ghenaedich, vvant ick hebbe den ge-
heelen dagh tot u gheroepen. siet den goe-
den onderwijser / die de wijsheydt is / ende het
Woordt des Vaders / die den hemel gheschae-
pen heeft / draeght sorghe over geheel sijn
schepsel / ende meestert het selve aen siele ende
aen lichaem: hy is al te wel bedreven Medi-
cijn ende behoeder der menschelijcke ghestal-
tenisse. Staet op, seght hy aen den lammen
mensche / ende wegh-ghenomen hebbende u
bedde / daer ghy op light / gaet naer huys: soo
die te voren onghesont was / wiert stracx ghe-
sont ende sterck van lichaem. Ende Lazarus
begraeven zijnde / seyde: komt uyt. den doo-
den is ghekomen uyt den graeve / soodaeni-
ghen als hy was eer dat hy stierf / betracht
hebbende de alghemeyne verrijssenisse.

Aug. lib. de verā & falsā pœnit. cap. 5.

Daerom heeft hy ghenesen soo veel kortsi-
[pb: 40]
ghe / soo vele lamme / soo veel kreupele / soo
veel blinde / ende soo veel uytghedrooghde / op
dat den sondaer van hem niet en soude wan-
hopen / hy noemt hem den Medicijn / niet voor
die wel te passe zijn / maer voor die onlustigh
zijn.

Aug. de doctr. Christ. lib. 1. cap. 14.

Ende ghelijckerwijs die meestert aen een
lichaemelijcke wonde / ghemeynelijck daer iet
by doet dat het ander beteghent / als koudt
by heet / oft diesghelijckx. Soo Godts wijs-
heydt sorghe draeghende voor den mensche /
heeft haer selven over ghegheven om den
mensche te ghenesen / sy is den Medicijn / soo
oock de medicijne. Ende om dieswille den
mensche door hoovaerdije is ghevallen / om
die te ghenesen heeft daer toe ghebracht de
oodtmoedicheydt. Wy zijn bedroghen ghe-
weest door de schalckheydt van het serpent /
wy worden verlost door Godts verkleynig-
heydt. Maer nu de dinghen die als baen-
doecken op onse lichaemelijcke wonden ghe-
leyt worden / zijn dese / te weten / dat de ghene
die bedroghen waeren van een vrouwe / eenen
gheborenen uyt eender vrauwe / eenen men-
sche der menschen / eenen sterffelijcken de sterf-
felijcke / de doode met de doodt verlost heeft.

Nazian. orat. 16.

Soo oft dan by ghevalle den verwoester
eñ den moordenaer onser siele / oft treckende
van Ierusalē naer Iericho / oft ievers elders /
u ghevonden hebbende onghewapent / ende
[pb: 41] gheensins op u hoede / u soude ghequetst heb-
ben.

August. hom. 12.

Roept: Ick hebbe ghesproken, Heere,
vveest my bermhertich, gheneest mijne siele;
vvant ick hebbe voor u ghesondight. Godt
sal u ghenesen / indien ghy uwe quaele maer
en belijdet. Ghy light onder de handen van
den Medicijn / roept met verdragen om hulp /
hy koestert / hy brandt / hy snijt / lijdt verdul-
dich / noch en wilt niet anders gaede slaen /
dan dat ghy meught worden ghenesen / ghy
sult ghenesen / indien ghy u vertoont den Me-
dicijn / niet dat hy u niet en siet / indien ghy u
verberght / maer uws selfs belijdinghe is het
beghinsel der ghesondtheydt.

Aug. in Psal. 40.

De wonde soeckt den Medicijn / den Medi-
cijn begeert de kennisse.

Ambr. ad virg. lapsam cap. 8.

Keert tot my, seght den Heere / isser ghee-
nen balsem meer in Galaad, oft ievers eenen
Medicijn! vvaerom en is de ghesondtheydt
niet vveer ghekomen aen de dochter van
mijn volck? Tot een groote quaele is noo-
dich een groote ende langhe medicijne.

August. serm. 37. de verb. Dom.

Want het heel menschelijck gheslachte is
desen mensche / die half doodt ligghende / lagh
op den wegh verlaeten vande straet-schen-
ders / die veracht wiert vanden voorby gaen-
den Priester ende Levit / maer om hem by te
staen ende te ghenesen is ghekomen den Sa-
maritaen / in welcken Samaritaen heeft willen
[pb: 42] verstaen zijn onsen Heere Iesvs Christus.

Amb. de 42 mās. mans 9.

Hieromme een ieder van ons buyghende
de knien des herten ende des lichaems / bidde
onsen Heere Iesvm christum (die daer ghe-
neest alle onse kranckheden) ende segghe met
den Prophete: Heere maeckt my ghesondt
ende ick sal ghenesen zijn, / Voorts dat hy
segghe met David: Heere vvilt my ghenesen,
vvant alle mijne ghebeenten zijn beroert.

Chrys. in Ps. 26.

Want den ghenen die niet en wilt kennen
den Medicijn / is buyten sijn sinnen; want
hoe dickmael sien wy die raesende menschen
de meesters spijt aendoen / wederstaen de ghe-
sontheydt / niet te willen ghenesen worden /
ende te bespotten het waerachtich sorghe
draeghen.

Ibid.

Loopt tot den Medicijn / terwijlen ghy
meught / op dat als ghy gheeren soudt / niet
en sult konnen.

Aug. in Ps. 102.

Indien naer de verghiffenisse der sonden
de siele noch wordt beslaeghen door eenighe
beroeringhen / het is een flauw-moedicheydt /
ende hy gheneest alle uvve flauvvicheden/
Alle uwe flauwicheden sullen ghenesen wor-
den / en wilt niet vreesen. Ghy sult segghen /
hoe dat sy groot zijn: maer den Medicijn is
meerder. Daer en is gheen sieckte onghe-
neesbaer by den almoghenden Medicijn / en
laet ghy u maer alleene helpen / noch en ver-
worpt sijn handt niet / hy weet / wat hy doet /
[pb: 43] noch en verblijdt u niet alleen soo hy u koe-
stert / maer verdraeght oock als hy u snijdt /
verdraeght de snerckinghen / denckende op de
toekomende ghesondtheydt. Verdraeght dan
sijne handen / ende gheeft hem den seghen / niet
vergetende alle sijne vergheldinghen. VVant
hy gheneest alle uvve quaelen.

Aug. in Psal. 40.

Laet ons ons selver gheheel bevelen de
handt vanden Medicijn / want hy en faelt
niet / noch hy en sal het ghesondt niet snijden
voor het bedorven. Hy weet wat hy aen-
schouwt / hy weet de faute / want hy de natu-
re ghemaeckt heeft. Hy onderscheydt 't ghe-
ne hy gheschaepen heeft / ende al dat daer ghe-
sproten is uyt onse begheerlijckheydt / hy weet
dat hy den ghesonden mensche heeft verbodt
ghedaen / van niet te vallen in sieckten / hy
weet dat hy gheseydt heeft in 't Paradijs: eet
dat ende dat niet. Den ghesonden en heeft
niet ghehoort het ghebodt vanden Medicijn /
op dat hy niet en valle / maer ten minsten
wesende sieck / dat hy hem aenhoore om hem
op te helpen.

Chrys. in ca. 10. Luc. hom de Samarit.

Wie ghy dan zijt / ô Christene menschen /
die u beroemt van u ghesondtheydt / ende die
u gheveyst ghequetst gheweest te hebben / die
u verblijdt wel te passe te zijn / ende niet droe-
ver en zijt dat ghy hebt sieck gheweest / ende
die u niet en bemerckt machteloos te hebben
gheleghen / maer u verhooveerdight dat ghy
[pb: 44] in de kercke hebt verheven gheweest. Bemint
Christum die u vande vrij-buyters verlost
heeft / bemint den Heere / die u nedergestreckt
ende ghevallen / heeft opgheheven. Bemint /
segh' ick / den Heere / die u in sijn kercke door
sy-selven ghebrocht heeft / die u den weert be-
volen heeft / die twee penninghen / dat is / de
Wet ende het Euangelie / tot uwen onderstant
heeft uytgereyckt. Bemint segh' ick / Godt /
die u seght: Siet ghy zijt ghenesen; want den
Heere heeft uwe ghesondtheydt lief / die om
uwent wille is komen op der aerde / om u van
de moordenaers te verlossen.


Back to top ↑

Vide humilitatem meam [4]

[pb: 45] IV.

Aensiet mijnen oodtmoedt, ende mijn slaever-
nije, ende vergheeft alle mijn misdaeden.

Psalm. 24.

MYn Godt ghy siet soo wreet! gae ick u dan niet aene?
Mijn Godt ghy siet soo wreet! en ghy my noch bemint?
Neen aen 't ghemeyne volck gheeft dit soo te verstaene,
In noot den eenen vrient den anderen noch vint.

Ghy siet, en ghy verdraeght d'ellende dien ick lije
Daer dat getrouvve liefd' me-doogigh is in als;
Ghy siet my nu begaen dees peerdsche slaevernije
Met alle dit ghetuygh rondomme mijnen hals.

Maer of dit ambacht vvaer een eerbaer hert bequaeme
Noch alsoo seer veracht, en soo vervvorpen niet;
Het soude my misschien bath vvesen aenghenaeme
Bepeysende den val aen hooghere gheschiet.

[pb: [45a]]

Vide humilitatem meam, & laborem meū,
& dimitte vniuersa delicta mea.

Psal. 24.
[pb: 46]

Want het is noch gebeurt dat Koninglijcke handē
Krom stonden naer het vverck gedronghen van den noot.
Siet Protêus over-Heer van al d'Ægypte landen,
Siet Menelaus oock eens bedelen sijn broodt.

Den Syracusers hand die schepters had gedraeghen
Droegh tot Corinthen oock de royen en 't palmmaet.
Al voor-bevvijsen droef noch heden te beklaegē,
Om dat het met den mensch soo vvonderlijck vergaet.

Maer tot veel ergher lot ben ick helaes! geboren
Die als een meule-peert hier draey in desen rinck.
Met Samson die sijn hayr wert listigh afgheschoren,
Voor s'Philisteynen heyr al-even-eens verginck.

Och! och! of ick oock waer tot ander werck verwesen,
Hoe gheren en hoe kloeck soud'ick mijn taecke doen!
Maer altijdt voor en naer een sonde-slaef te vvesen,
Gheen schandelijcker saeck en mochte men bevroen.

Helaes! ick ben beschaemt. Van nu tot alle stonden
Ic mijn begonnē werck veroordeel en vervloeck;
VVant qualijck zijn my leet mijn oude vuyle sondē,
Of daer en komen nieuvv weer erghens uyt den hoeck.

[pb: 47]

Neen, neen de rechte straf van alle boose daeden
Is dat de nieuvve schuldt komt d'oude volghen naer.
Dit hebb' ick och! ghevoelt wel grootelijckx ter schaeden,
En noch van alle die en hadd' ick gheenen vaer.

VVant door verscheyden strijdt vvord ick hier opghetoghen
Als 't schip dat Æolus gebruyckt voor eenen bal.
Nu ist dat 't lacke vleesch bynae my heeft bedrogen
Dan ist dat ick vveerom beduncke mijnen val.

Nochtans seer menichvverf soo vvin ick de laurierē
Al ben ick meestendeel met sonde noch belaen
'T goet en 'tquaet overhant mijn sinnekens bestierē,
Om dat mijn slaverny altijt soud' omme-gaen.

En binnen dien gy komt met svveepen aengedrevē,
O Godt en van te slaen, maeckt ghy u selve moe,
En naedemael de pijn vvort voor de schult gegeven
Gy bringt tot mijne schult noch nieuvve pijnē toe.

Neen, neen Ixions radt en vverp ick niet bezijen:
VVant ick rontom een radt ooc draeye t'allē tijt:
Maer Godt gy zijt soo vreet! ké hebt vvat medelijen
En tot my arrem mensch sachtmoediger vvat zijt.

[pb: 48]

Vide humilitatem meam, & laborem
meum, & dimitte vniuersa delicta
mea.

Psalm. 24.

Aensiet mijnen oodmoedt, ende mijn slae-
vernije, ende vergheeft alle mijn mis-
daeden.

Psalm. 24.
Mach. 6.

TOt vvat ellende ben ick ghekomen? In
vvat overvloedighe droefheydt dat ick
nu ben, die te voren vvas ghenuchelijck , en-
de bemint om mijn vermoghen! maer nu
ben ick ghedachtich het quaedt dat ick heb-
be bedreven.

Beda in Psal. 24.

Aensiet mijnen oodtmoedt, ende be-
merckt hoe dat ick ligghe vervallen in mijne
kranckheydt.

Greg. cap. 22 . in c. 7. Iob.

De teghenheydt van de schuldt is voor den
mensche gheworden een ghewichte der pijne /
op dat hy quaelijck vry zijnde / soude dienen
sijn selfs bederffenisse / ende die teenegaer
knecht zijnde / hem soude verblijden in den
vrijdom der onbederffenisse; want

Nazian. carm. de animæ calamit.

Nu voor het vleesch de siele vvijckt,
Nu naer het vleesch sy omme-kijckt,
En met dat 't vleesch de deughd in-slaet,
Het draeght sy selven eenen haet,
En in veel traenen en misbaer
Beghevet hem tot arbeydt svvaer.

[pb: 49]
Chrys. hom. 9. in ep. 1. ad Cor. tom. 4.

Al is 't soo / dat iemant is machtich / ende
edel van af-komste / niet teghenstaende / soo
hy wordt verwonnen van de sonde / is den
verworpensten onder alle verworpene / ghe-
lijckerwijs eenen Koningh / indien hy komt
te wesen slaeve der wilde menschen / is den el-
lendighen die ter wereldt leeft. Dus is 't met
hem die daer leeft in sonde; want de sonde is
wildt / ende onbestierigh / sy brenght de siele
onder haere wreetheydt / niet en isser soo buy-
ten alle redene als de sonde / daerom seght
den Prophete: Den mensche soo hy vvas in
eere, is gheleken ghevveest by de redeloose
beesten.

Orig. hom. 16 in c. 67. Genes.

Voorwaer / indien wy gheestelijck verstaen
wat dat beduydt de slavernije van Aegypten:
Wy bekennen / dat / te dienen aen die van Ae-
gypten niet anders en is dan onderworpen
te worden de vleeschelijcke sonden / tot de welc-
ke den noot niemandt uytwendelijck en
dwinght / maer wel de traegheydt des ghe-
moets / ende de oneerlijcke begheerte des li-
chaems / aen de welcke hem het herte een-
drachtelijck ten onder gheeft. Den Saligh-
maecker verhaelende van den vrijdom / ende
van de slaevernije / seght aldus in zijn Euan-
gelie: Den ghenen die sondight, is slaeve der
sonde.

[pb: 50]
Hom. 8. in cap. 15. Exod.

Gelijcker-wijs dat Aegypten (die aerdsche
landauwen) voor de kinderen van Israel
wort ghenaemt het huys der slaevernije / in 't
ghesagh van Iudæa ende Ierusalem, (die hun
soo vele zijn als het huys van vrijdom) in het
ghesagh van het hemels Ierusalem / het
welck om soo te segghen is de moeder van
vrijdom / daer dese wereldt met al het ghene
daer in is / moet wesen het huys der slaever-
nije.

August. serm. 12. de verb. Domin,

Wat is 't dan te verwonderen dat dese we-
reldt daghelijcks wordt ghekastijdt / sy is ee-
nen knecht wetende den wille van hunnen
Meester / ende saecken uytrechtende die weer-
dich ghekastijdt dienen / dat sy dan niet en
weyghere de castijdinghen die sy verdient
heeft; want die naer den meester niet en wilt
hooren / sal ghewisselijck de straffe moeten on-
derstaen / soo dan die hem kent schuldich ghe-
castijdt / dat hy sijnen kastijder niet teghen en
spreke / op dat hy bermherticheydt misschien
verwerve.

Prover. 26. v. 8.

Een svveepe voor het peerdt, een halster
voor den esel, een roede op den rugghe der
onverstandighe.

Bernar. serm 3. super Qui habitat in adiutor.

Hoe! zijn wy dan beesten? iae wy waer-
achtich. Den mensche vvesende in eere, en
[pb: 51] hevet niet verstaen, hy is gheleken geweest
by die redeloose beesten.

Bernar. serm. 5. de ascēs.

De eselachtighe ende beestelijcke ghene-
gentheden hebben verkeerde wetten. Als
ghy te vreden zijt te vasten / soo prickelt u het
aenlocksel der gulsicheyt: als ghy u voor-
stelt te waecken / dan benauwt u den vaeck.
VVat sullen vvy dan doen met desen esel?

Paulin. ep. 4. ad Seuerū.

Wy sondaeren sullen gheestelijck het selve
onderstaen dat Samson naer den vleesche tot
onser onderwijsinghe heeft gheleden. Den
vijandt sal ons als hem bespotten / ende als
esels om de meulens te draeyen, uytsenden.
Daerom den Heere (op dat wy onsen hals
onghehoorsaem het Christelijck iock niet en
souden werdich maecken den esel-meulen)
vermaent ons door den Prophete: En vvilt
niet vvorden ghelijck een peerdt oft eenen
muyl, in vvelcke gheen verstandt en is. Want
den mensche als op een ander plaetse seght
den Prophete: niet kennende sijn eere vvordt
gheleken by de beesten, ende hy vvordt de
selve ghelijck. Het ghene wy inden Koningh
van Babilonien ooghmerckelijck sien vol-
bracht / die door sijn goddeloose verwaent-
heydt en groote hooverdije uytghedaen heb-
bende het menschelijck verstandt / heeft in dat
beestelijck hert de straffe moeten lijden. Voor-
[pb: 52] waer den mensche ghesteldt in doolinghe / en-
de vervallen in de gherechticheydt / ende als
eenen Sampson verlaten van de deughdt der
wijsheydt ende der ghenaede / wordt recht-
veerdelijck ghestraft door verblindtheydt / en-
de door den meulen. Want hy is weerdich
het beeste-vverck, die hem selven heeft be-
rooft van het redelijck licht / ende naer de ghe-
lijckenisse der beesten hem selven als een slae-
ve des lichaems heeft wech-gheworpen.
Overslaet het gheheele leven van dusdaene
menschen / ende inbeeldet eens de ghedaente
vande meulen-treckende beeste, ghelijck
haere ooghen bedeckt zijn met vodden / soo
zijn de ooghen van sulcker mensche siele door
de vuylicheyt van sijn leven overtrocken / en-
de door de dolinghen sijner sinnen als ontrent
de omme-keeren des meulens ellendigh ver-
keerende / ledich tot sijn eyghen / maer wacker
tot eens anders gherief. Hy staet in den
wegh der sonden gheboeyt met sijn begheer-
lijckheden / ende hy sy selven maeckende eene
ghevanghenisse / besloten in de duysterheydt
sijnder dolinghe / ende door sijns sonden vuy-
licheydt in een ghetrocken / sleypt by sy-selven
het meulen-iock, ende hy draeyt den meu-
len-steen sijns ghemoets / ghescherpt door de
krijghelheydt der boosheydt / ende hy maelt
het meel voor sijnen vijandt / van het bedor-
ven koren sijner siele; want ghelijck daer
[pb: 53] staet gheschreven: Den sondaer vliedt van
sijn eyghen selven. alsoo die daer sondight /
maelt met sijns levens meulen de quaede tar-
we / op dat hy daermede spijse den duyvel / aen
wien de siele is het broodt ende den hongher.

Orig. tract 5. in Matt. cap. 18.

Maer daer zijn verscheydentheden in de
meulens / eenighe zijn voor menschen / ende
eenighe voor beesten / ende den meulen voor
de menschen is daer van staet gheschreven:
Daer zijnder tvvee die maelen op eenen
meulen, den eenen sal vvorden aengheno-
men, ende den anderen verlaeten.

Amb. in cap. 17. Luc.

Laet ons dan eens overlegghen / wat sy
maelen / die daer zijn draeyende den meulen /
ende voorts wat dat den meulen is / ende mis-
schien dese wereldt is den meulen / om dat in
de selve wordt aenghevoert de ghedaente van
het menschelijck lichaem / in 't welck onse
siele wordt ghesloten / als in eenen kercker /
ende indien sy wel wilt / sal aldaer wercken
het broot der hemelen. Soo dan in desen
meulē der siele die onder-haevigh is de sonde
maelende die gheschoten tarwe / die bedorven
is door vochticheydt / en kan het binnenste
van het buytenste niet ghescheyden / ende om
die reden wordt sy daer ghelaeten / om dat
haer blomme niemandt en behaeghde.

[pb: 54]
Orig. tract. 5. in Matt. cap. 8.

Den Esel-meulen en kan niet dan met
groote redene ghenaemt worden het alder-
swaerste lijden des menschen / dat altijt treckt
neder-waert.

Greg. lib. 6. mor. c. 26. in c. 5. Iob.

Want wat wordt beteeckent door den Esel-
meulen, dan alle aerdsche plichtinghe / die
ter wijlen sy door sotte begheerte de halsen
toe-stropt / drijft den selven tot desen ghedue-
righen arbeydt.

Aug. ser. 107. de temp.

Want den meulen is den arbeydt van de-
se wereldt.

Aug. in Psal. 6.

Ende ick denck dat den meulen wordt ge-
noemt de wereldt; want sy wordt ghekeert
door de wielen van den tijdt / ende sy verplet
haere lief-hebbers.

Greg. 7. mor. in c. 6. Iob.

Dit ghetuyght Sampson ghevanghen van
de Philistijnen, die naer dat hy verloren had-
de sijn ooghen / verwesen is tot den meulen;
want de quaede gheesten / naer dat sy van bin-
nen ontgraeven met de prickels der bekorin-
ghen de slach-orden der aendachticheydt / sen-
den die buyten tot ghedurighen arbeydt.

Aug. in Ps. 132.

En waer? tot den rosch-meulen? omme
dies wille dat sy in dese wereldt verkeeren /
die door den rosch-meulen verstaen wordt;
[pb: 55] want dese wereldt ghelijck eenen meulen
vvordt omghedraeyt.

In Ps 99

Waer toe tot den rosch-meulen? want die
gheketent zijn aen de wereldt / worden ghe-
houden in den omme-loop van wereldtsche
saecken / noch min noch meer als in eenen
meulen.

Aug. soliloq. cap. 6.

Ende sy trocken my tot hun in eenen om-
me-loop, van een sonde tot de ander / eñ van
d'een vuylicheydt tot de ander.

Gregor. lib. 16. moral.

Daerom wordt seer wel gheseydt door den
Goddelijcken Sangher: Mijn Godt steldt
dese ghelijck een radt; want de quaede wor-
den ghesteldt als een radt / om dies wille / dat
sy gesonden worden tot gheduerighe slaever-
nije, al sy verswijnen dat voren is / ende dat
sy volghen het ghene dat sy behoorden te lae-
ten / uyt het leste worden sy verheven / ende sy
vallen in het eerste.

Greg. l. 2. mor. c. 4. in 1. c. Iob.

Daerom wordt gheseydt door den Ko-
ninghlijcken Prophete: De Goddeloose
wandelen in eenen omme-keer; want ter
wijlen sy het inwendich niet en begheeren /
vermoeyen hun in uytwendighe slaevernije.

Bern. hom. 81. in Cant.

O my ellendich mensche! wie sal my ver- [pb: 56] lossen van desen schandelijcken arbeydt? Ick
ben ellendigh / maer ick ben vry: ick ben vry
om dat ick een mensche ben / ick ben ellendigh
om dat ick ben een slaeve / ende ter oorsaecke
van mijn slaevernije ellendich: maer in het
ghesagh van mijnen wille ontschuldelijck.
Want den wille is die vry zijnde haer selven
heeft ghemaeckt een slaeve der sonde / ende die
de sonde is toe-ghedaen / sondight als een slae-
ve der sonde.


Back to top ↑

Memento [5]

[pb: 57] V.

Ghedenckt doch eens dat ghy my als slijck ghe-
maeckt hebt, ende dat ghy my in stof sult
vvederom verkeeren.

Iob. 10.

'KEn hadde noyt ghelooft dat de verghetentheden
Oock hielden hunne plaets in d'opperst' hemel-steden:
Maer wel / dat altemets Godt om de sijne peyst.
Neen / neen / het is al raes / men moet'et soo niet achten /
Dat hy soo seer op ons sou setten sijn ghedachten /
Of indien hy dat doet / hy doed'et wel gheveyst.

Ha Godt! my dunckt wel half (wilt ghy 't oock immers weten)
Dat ghy van overlangh hebt teenegaer vergheten
Het werck daer ghy dijn handt eens meesterlijck aenstaeckt.
Ist u uyt u ghedacht: Ick sal 'r in korter stonden
Hoe dat 't selv' is ghebeurt nu andermael verkonden /
En segghen dattet eerst uyt d'aerde wiert ghemaeckt.

Wilt ghy nv weten waer? 't was in den hof van Eden /
Daer 't schepsel van den mensch ontfingh sijn volle leden
Als ghy daer over gaeft den soet-besielden blas.
Te midden desen hof ontwierp haer een fonteyne
Van water altijdt versch / schoon / silver-klaer en reyne
Besproeyende 't gheboomt / en allegaer 't ghewas.

En weet ghy nu den tijdt? 't was als ghy met de duynen
De wouste-wilde zee had sterckelijck doen tuynen
Die noch daerom end' om staen muere-wijs ghestelt.
En dit alsoo ghedaen / u wijsheydt daer vergaerde /
Een hoopken ongheschickt van roo-gheschilderd' aerde /
Als ons de waere Schrift waer-blijckelijck vermelt.

[pb: [57a]]

Memento. quæso, quod sicut lutum fece-
ris me, & in puluerem reduces me.

Iob. 10.
[pb: 58]

Maer soo ghy met u handt hoe lijfigh dat ghenaeckte
Van vleesche / been / en bloedt ghy my een lichaem maeckte
Al was de stoffe slecht / ruyt / onbequaem en grof.
Soo dat uyt dit beghin te vollen kan gheblijcken /
Dat mijn gheboort en doodt elckanderen ghelijcken /
En dat ick niet en ben / dan asschen ende stof.

Als den Pot-backer / siet / in Samos schoon contreye
Tot sijnen keur en wensch is vind ende de kleye
Wt welck' hy potten maeckt tot ieghelijckx behaegh.
Al-voren met de spae gaet hy dees onder schieten
Met water dan daer nae bespringhen en begieten /
Tot dat sy nu is tay / verwerckich en ghedwaegh.

Die nu van pas bereydt / beghint hy op sijn raeyen
De deessemen daer van van langher handt te draeyen
Tot dat hy sijnen pot siet teenemael voldaen:
Maer naer een korte wijl / misschien met niet met allen
Sal desen aerden pot in stucken moghen vallen /
En in sijn oude kley soo wederom vergaen.

Och! als ick 't wel bedenck / soodanich is mijn leven
Een heurtjen / eenen niet / kan dat sijn eynde gheven.
Ock! ick ben menich-werf in kommeringh' en pijn /
(Naer dat den dagh den nacht / de maenden en de iaeren
Van self op hun ghetij allenghskens henen vaeren)
Om weten wat dat is soo sy nu omme zijn!

Voorwaer / 't en is gheen noot / hoe dat ick moet verrasschen
Mijn beenderen gheraemt / mijn schilderij van asschen /
'T sal hem ghenoech van selfs begheven alle-mael.
O waer mijns levens draet wat stercker doch ghesponnen
Of waer mijn lichaem oock soo stijf in een gheronnen
Als op den hemel doet het blinckende cristael!

Of waer ick soo ghemaeckt ghelijck de kleyne vieren
De welcke met de nacht daer tuymelen en swieren
En glinsteren als goudt hier boven in de locht!
Of waer ick oock ghemaeckt als die schoon Enghel-benden /
Die hun naer hunnen wensch lichaemeloos voortwenden /
My waere veel gheluckt en seghen aenghebrocht!

[pb: 59]

Dan soude my met die / de Eeuwigheydt behaeghen /
Dan souden my aenstaen die iaeren en die daeghen
Welck worden voor die locht en 't sterre-licht bewaert.
Maer langher leven sy die met ghelatte vimmen
De konckelen der zee op ende neer beklimmen
Die Doris voor heur vaerOceanus daer baert.

Ghelijvigher is oock de pluyme-rijcke swaene
Die haer alleen ghewent den vijver in te slaene
Soo sy maer uyt den dop komt nieuwelinckx ghebroet
Och! waer ick op mijn lijf soo hert ten alle kanten
Als yser ende stael / als doen de diamanten
Hoe soud'ick daermé zijn te passe wel-ghemoet!

O neen! een beter lot die Susters ha'en gheschoten
Wiens handen van metael eenvoudich zijn ghegoten /
So deed' Achilles oock / wiens lot alsoo gheviel
Te wesen wel soo sterck / dat gheenderley gheweire
Noch befenijnden schicht mocht komen in sijn deire /
Want hy was quetse-loos behalven in den hiel.

Maer wat ist dat ick segh? waerom wil ick mis-prijsen
En mijn ghestaltenis licht sinnelijck verwijsen /
Weer dat sy wierdt ghemaeckt uyt stoff' die niet en docht!
Neen / den Pot-backer self bemint sijn eyghen vaeten /
Noch hy en kan te recht niet loochenen / of haeten
'T werck met sijn eyghen handt eens daedelijck ghevrocht.

[pb: 60]

Memento, quæso, quod sicut lutum
feceris me, & in puluerem redu-
ces me.

Iob. 10.

Ghedenckt doch eens dat ghy my als slijck
ghemaeckt hebt, ende dat ghy my in
stof sult vvederom verkeeren.

Iob. 10.
Hier. 18.

STaet op ende gaet nedervvaerts in het
pot-backers huys, ende daer sult ghy hoo-
ren mijne vvoorden. Ende ick ghinck ne-
der in des Pot-backers huys, ende siet, hy
maeckte een vverck op een vviel, ende het
vat brack dat hy maeckte van der aerden
met sijn handen, ende omghekeert zijnde
heeft hy daer-af een ander vat ghemaeckt al-
soo het hem ghenoeghde in sijn ooghen dat
hy 't maecken soude: Ende des Heeren
vvoort is tot my gheschiedt, segghende, en
sal ick u-lieden niet konnen ghedoen ghe-
lijck desen Pot-backer. Siet ghelijck de
pot-aerde in des Pot-backers handt is,
alsoo zijdy in mijn handt ghy huys van
Israël.

Hugo Card. in hunc locum.

Den Prophete willende vertoonen de mo-
ghentheydt Godts / ende de broosheydt van
den mensche / verghelijckt Godt met eenen
Pot-backer / ende daer benevens den mensche
met de pot-aerde / die niet en kan teghen
[pb: 61] Godt / ghelijck de pot-aerde oock niet en kan
teghen den Pot-backer. Daerom wordt ghe-
seydt totten Romeynen aen het 9. Cap. Soude
het schepsel vvel konnen segghen aen sijnen
Schepper, vvaerom hebdy my aldus ghe-
schaepen? ende Isai 45. VVee den genen
die teghen sijnen Schepper seght, een scherf
van der aerden des landts van Samos? sal die
pot-aerde tot haeren pot-backer segghen,
vvat maeckt ghy? ende Isai 64. Ende nu, ô
Heere, ghy zijt onsen Vaeder, ende vvy zijn
pot-aerde, ende ghy zijt onsen Schepper, eñ
vvy allegaeder het vverck uvver handen.
Oversulcx dan neer te klimmen ten huyse
des Pot-backers / is soo veel als te bedencken
sijn vleeschelijcke kranckheydt: want onse
lichaemen worden vaeten ghenoemt / om dat
sy in hun besluyten eene vochticheydt / ende
den alderkostelijckxsten schat / te weten / den
gheest gheschaepen naer de afbeeldinghe
Godts. 2. Rom. 4. VVy hebben desen schat
in aerde-vaeten. want Godt is den Pot-bac-
ber / ende dat vat wordt ghevoeghelijck ghe-
seydt / ghemaeckt te worden op een wiel / oft
ter oorsaecke vande onvasticheyt des li-
chaems / oft om dieswille dat het beghinsel
met het eynde een zijn / ghelijcker staet Gen. 3.
Ghy zijt van aerde, ende ghy sult in aerde vergaen.
Greg. l. 10. mor. cap. 36. in c. 10. Iob.
Den mensche dan is gemaeckt van aerde;
[pb: 62] want uyt de selve is hy opghenomen om
mensche te wesen / het welck den heylighen
Iob seer wel de ghenaede des rechters voren
worpt / als hy seght: Ghedenckt toch dat ghy
my als slijck ghemaeckt hebt. Als oft hy
klaerlijck wilde segghen: Bedenckt de broos-
heydt des vleeschs / ende vergheeft de schuldt
van mijne boosheydt; Waer dat ghevoeghe-
lijck oock wordt by-ghevoeght de doodt des
lichaems / soo terstondt daer naer is volghen-
de: Ende ghy sult my in stof vvederom ver-
keeren, als oft hy opentlijck begheerde ende
seyde: Ghedenckt doch hoe dat ick door het
vleesch kome uytter aerde / ende door den on-
derganck van het selve wederom naer der
aerden moet vertrecken.

Gregor. Ibid. c. 37.

Al het ghene wy hebben ghesproken van-
den uytwendighen mensche / kan eenichsins
oock te passe komen op den inwendighen / en-
de het dunckt my redelijck al het selve in 't
korte te betoonen. Ghedenckt, bidde ick u,
dat ghy my als slijck ghemaeckt hebt. Onsen
inwendighen mensche is als het slijck; aen-
ghesien hy door de ghenaede des H. Gheests
ghegoten wordt in aerdtsche ghestaltenisse / op
dat hy worde opghestijght tot het verstandt
van sijnen Schepper; want de mensche-ghe-
dachtenisse die verdrooght is door de on-
vruchtbaerheydt haerder sonde / wordt we-
derom groene door de kracht des H. Gheests /
[pb: 63] ghelijckerwijs de besproeyde aerde / Maer
dickmael hebbende ontfanghen de deughden
der opperste gaeve ghebruyckten wy de selve
eendrachtelijck / ende worden verheven door
het gheniet van doorgaende ghelucksaem-
heydt / soo dat daer uyt ghebeurt dat den sel-
ven gheest die hem hadde verheven / hem wey-
nich tijdts is verlaetende / op dat hy hem sij-
nen mensche vertoone / 't welck den heylighen
man van stonden uyt-leght als hy daer by
voeght: Ende ghy sult in stof vvederom ver-
keeren.

Want soo het ghemoet maer een weynich
door den af-treck des gheests wordt verlae-
ten in bekoringhe / insghelijckx wordt de aer-
de ontrocken haer eerste vochticheydt / op dat
den mensche soo verlaeten zijnde / soude ghe-
voelen sijne broosheydt / ende bekennen hoe
hy is opghedrooght / sonder den invloedt der
opperste ghenaede / den mensche wordt be-
quaemelijck gheseydt te ghedijen tot stof / om
dat hy hem selven verlaeten hebbende / wordt
ghedreven met alle winden der bekoringhe.

Rupert libr. 2. c. 20. in Genes.

De heylighe menschen dit alles wel over-
legghende / hebben als schoone vaeten opghe-
maeckt tot lof ende eere desen hunnen Schep-
per / ghenaemt den Pot-backer / ende hun sel-
ven de pot-aerde / alles door eene schoone b-
lijdinghe ende beweghelijcke uyt-spraecke.
Ende nu Heere, seght Isaias, ghy zijt onsen
[pb: 64] vaeder, ende vvy zijn aerde, ghy zijt onsen
Schepper, ende vvy zijn het vverck uvver
handen. ende Godt den selven Schepper
seght tot Ieremias: O ghy huys van Israël en
sal ick u niet konnen maecken ghelijck de-
sen Pot-backer, Siet ghelijck de pot-aerde
in de handt is van den Pot-backer, soo zijt
ghy in mijn handt ô huys van Israël ? Want
hy hadde haer ghetoont eenen Pot-backer die
sijn werck dede op een wiel / ende dat vat /
seght hy / 't welck hy vrochte met sijn handen
is verstroyt ghevvorden, ende zijnde vveer-
ghekeert, heeft het selve ghemaeckt tot een
ander vat, ghelijck sijn ooghen ghenoeghde
te maken. Daerom seght den selven Isaias:
VVee hem die sijnen Schepper teghen-
spreeckt, die maer en is een scherf van
d'aerde van Samos. Dit wetende den hemel-
schen rechts-gheleerden Paulus / seght: O
mensche vvie vvilt ghy vvesen die daer ant-
vvoort aen Godt, sal het schepsel segghen
aen sijnen Schepper, vvaerom hebdy my soo
gheschaepen? oft en heeft den pot-backer
niet de macht te maecken uyt de selve aerde
een ander vat ter eeren, oft een ander vat
ter schande?

Rupert. lib. 1. in Ierem. cap. 10.

Een groote weerdighe lesse / ende eenen
grooten wel bequaemen middel der stil-swij-
ghentheydt is het bedwangh der tongh.
Godt is onsen Schepper / eñ wy sijn schepsel.
[pb: 65] Dit vermaent ons seer heftelijck dat vat
der uytghelesentheydt ende dat behaeghelijck
merck des eeuwighen Pot-backers / hy ver-
maent / segh'ick ons / op dat wy met den
Prophete het voor-bewijs der Goddelijcker
vermoghentheydt souden aen-schouwen.
Want soo hy hadde klachte ghedaen van de
verworpentheydt der broeders van Israel / hy
seyt: Sullen vvy segghen, is daer sonde by
Godt? Verre moet dat van daer zijn. Ende
op dat hy dat soude segghen / was hy oock in
desen Prophete nederwaert ghekomen ten
huyse vanden Pot-backer / ende hy hadde ge-
sien dat het huys van Israel aerde was / soo
wel als alle de vuylicheydt der Heydenen / eñ
om dieswille dat Godt almachtich Pot-bac-
ker van dit al / niet naer recht / maer alleene-
lijck door genaede Abraham heeft aengheno-
men als hy was Caldeeusche aerde / ende uyt
hem ende uyt den aerdschen deessem van sijn
saet heeft ghemaeckt naer sijn beliefte vaeten
der bermherticheydt / vaeten der eere eñ der
glorie / wat was hy hē meer schuldich / dan
dat hy schuldich was aen het gheheele slijck
van het gheslacht van Adam? Dit hadde ge-
merckt desen wijsen ende oodtmoedighen / eñ
voorsekerlijck hy was wijs om dat hy oodt-
moedich was / eñ om dat hy hadde een oodt-
moedich ghevoelen. Want de wederspanni-
ghe aerde en was door sijn handen niet ver-
[pb: 66]
stroyt geweest om de onachtsaemheydt vanden
Pot-backer / maer om de onbegrijpelijcke
rechtveerdicheydt. Voorts om wederom te
keeren tot de ghelijckenisse des Pot-backers /
laet ons nu segghen als desen Pot-backer
heeft ghekent sijn maecksel / opnemende onse
asschen / als-doen maeckte hy sijn werck uyt
pot-aerde op een wiel / voegende daer by sijne
vingheren / dat is te segghen / de gaeven des
H. Gheests / op dat nu die vaeten volmaeckt
in de volheydt des tijdts souden aennemen de
schatten der bermherticheydt ende der eere.
Maer die ongheluckighe aerde heeft haer ver-
staut te lachteren de vingheren van haeren
Pot-backere. Wat isser gebeurt? te weten den
Pot-backer met goeden rechte sijn vinghers
in-een treckende ende slaende met de gheheele
vuyst / het vat is verstroyt door een groote
verstroyinghe.

Aug. soliloq cap 11.

En sal ick dan niet vraeghen wie my ghe-
schaepen heeft? O Heere ghy hebt my geschae-
pen / sonder den welcken niet gheschaepen en
is / ghy zijt mijnen schepper / ende ick u schep-
sel. Ick dancke u mijnen Heere / mijnē Godt /
door welcken ick leve / ende door welcken dat
het al leeft / want ghy my gheschaepen hebt.
Ick dancke u mijnen schepper / u handen heb-
ben my ghemaeckt ende gheschaepen.

August. soliloq. cap. 20.

Ghy onsen Pot-backer kent ons maecksel /
ende wy zijn allegaeder ghelijck het slijck in
uwe handt.

[pb: 67]
Aug. 1. 5. de civit. Dei.

Want ons maecksel onstercker is als de
vaeten die met de draeyinghen ghemaeckt
worden.

Rupert. 1. 2. c. 21. in Gen.

Om dat hem dan heeft belieft / eñ om dat sij-
ne wijsheyt soo geschickt hadde / heeft hy den
mensche ghemaeckt uyt het slijm der aerde /
van welcke alle andere menschen soudē voort-
komen. Ick segghe uyt het slijm der aerde / eñ
het is klaerlijck / hoe dat den mensche naer
den lichaeme is aerde; want den Heere seght:
Ghy zijt aerde, ende ghy sult vvederom in
aerde vergaen.

Aug. in Ps. 102.

Hy weet wat hy gedaen heeft / hoe dat 't ge-
vallen is / hoe dat 't moet zijn opgemaeckt /
hoe dat 't moet zijn vercorē / hoe dat 't moet we-

sen verrijckt / siet wy zijn ghemaeckt van slijck
der aerde. Den eersten mensche uytter aerde
is aerdsch / den tweeden mensche uyt den he-
mel is hemelsch.

Amb. in Ps. 118.

Nochtans ô ghy mensche kent u selven: tot
uwe siele wordt gheseydt in het liedt der Lie-
dekens: Ten zy dat ghy u selve kent, ô schoo-
ne onder de Vrauvven. O siele kent doch u-
selven; want ghy niet en zijt uyt aerde oft uyt
het slijck; maer Godt heeft u eenen levenden
aedem ingheblaesen / ende heeft u soo ghe-
maeckt een levende siele. Soo dan ghelijck de
Wet betuyght / siet voor u / voor u / dat is uwe
siele / dat u niet teghen en hauden tijdtelijcke
oft wereltlijcke saecken / haest u tot hem in
[pb: 68] alle aendachticheydt / door wiens inblaesinge
ghy leeft.

Ambr. ibid. Oct. 10.

O siele kent u selven; want ghy en zijt niet
uyt aerde / oft uyt slijcke. Godt heeft u beae-
demt / ende ghemaeckt een levende siele. Den
mensche is een groot-daedich werck door
Godts inblaesinghe opghemaeckt. O men-
sche bedenckt hier waer dat ghy groot / waer
dat ghy verheven zijt / de aerde vertoont u
verworpen / maer de deughd maeckt u ver-
heven / het gheloove maeckt u selsaem / uwe
afbeeldinghe weerdich ende kostelijck. Isser
iet soo weert ende kostelijck als het beeldt van
Godt den Heere?


Back to top ↑

Peccavi [6]

[pb: 69] VI.

Ick hebbe ghesondight: vvat sal ick u doen ô be-
vvaerder der menschen; vvaerom hebt ghy
my u teghen ghestelt?

Iob. 7.

NEen, neen, ick heb verdient al dat ick lij,
O Heer, ick moet 't bekennen vry
Hoe dat 't ghetal van mijn mis-daet
'T hayr van mijn hooft te boven gaet.
Ick hebbe my misgaen. Och! het is vvaer
Mijn sonden-vlecken allegaer
En kan ick gheven ander schijn
Dan soo sy teghenvvoordich zijn.
Ick hebbe my misgaen door sonde groot
Och! als ick 't denck' ick vvorde root.
Hierom voorvvaer ist dat ick dien
Ghestraft te zijn voor alle lien.
Maer, siet, ô liefste Godt, hoe dat ick schrey,
En naer u stier dees handen bey
Siet hoe ick bidde met gheduldt
Verghiffenis van mijne schuldt.
Wat vvil ick u dan doen? sou gheldt of goet
VVel vvat versoeten u ghemoet,
Of soudt ghy my zijn goeder hand,
Dat ick u deed' een offerand?

[pb: [69a]]

Peccaui: quid faciam tibi ô Custos homi-
num, quare posuisti me contrarium tibi?

Iob. 7.
[pb: 70]

Of dat op den autaer sou zijn gheleydt
Veel kostelijcke schoonigheydt?
Oft vvilt ghy dat ick dien begeur,
Met vvieroock-vaeten deur en deur?
Of hebt ghy vvel soo lief, hoe dat mijn bloedt
Dit allegaer alleen uyt-doet?
Daer toe mijn Godt soo sal ick ras
V schincken eenen vollen plas.
Och! hadd' ick soo veel bloedts te minsten by
Dat ick daermé mocht soenen my!
Maer neen; vvant dat ick heb ghedaen
En kan met bloedt niet uyt-ghegaen.
Nochtans en kenn'ick u op veel soo vreet
Dat eeuvvelijck duert uvve veet,
En dat uvv' handen svvaer als loot
Al de sondaeren pletten doot,
Ha! Godt hoe menichmael ist dat u svveert
Den overvvonnen niet en deert!
Hoe menigmael hebt ghy ghespaert
Die ghy te voren hadt vervaert!
Neen, neen ghy u soo haest niet en beroert,
Noch soo den thoren u vervoert,
Dat ghy de sonden allemael
VVilt altijdt legghen in een schael.
Toe-siender van den mensch voor vvien altijdt
Ghy opper-Vooghdt, iae vader zijt,
En die ghy by-staet in den noot
En treckt te midden uyt de doodt.
Ghy zijt doch goedertier voor al dat leeft
En ghy ontferremt en vergheeft,
[pb: 71] Iae met die handt daermé ghy slaet
Komt ghy ons trecken uyt het quaet.
En ist dat ghy my dooght een vveynich spraeck
In het vertoon van mijne saeck,
Ick sal u bringhen volle blijck
Dat ghy my straft ten onghelijck.
Ick hebbe my misgaen! 't is vvaer, ick hauvvt:
Maer 't vvas een alghemeyne faut.
Hoe sal ick 't dan betaelen heel
Daer ick maer schuldich ben een deel?
VVant soo nu alle vleesch bedorven hadt
Den reghel-rechten hemel-padt,
En soo de menschen over-al
By-nae vergonghen in dit dal.
Alsdoen u rechter handt heeft neer-gheleydt
Den blixem die daer vvas bereydt:
VVant voor den selven sy uyt-stack
Den vredighen Olijve-tack.
VVaer toe dan lieve Godt ghy my bevecht?
Om scherremen ben ick te slecht.
Eer my mijn moeder há ghebaert
Ghy eenen scherrem-meester vvaert.
Och isset niet ghenoech dat ick hier leef,
En my voor u vervvonnen gheef,
En beyd' mijn handen naer u steeck,
Op dat ick uvven tooren breeck?
Och isset niet ghenoech, dat ghy ontfanght
Die u voor eeuvvelijck bedanckt;
En die altoos sal hebben stof,
Om te verhaelen uvven lof?
[pb: 72] VVant had' ick niet mis-bruyckt, hoe soud' ick hier
U noemen Vaeder goedertier?
VVaerachtelijck, neen, desen naem
Die soud' u zijn seer onbequaem.

Peccaui: quid faciam tibi ô Custos homi-
num, quare posuisti me contrarium ti-
bi?

Iob. 7.

Ick hebbe ghesondight: vvat sal ick u doen ô
bevvaerder der menschen, vvaerom hebt
ghy my u teghen-ghestelt?

Iob. 7.
Rupert. in Gen. l. 8. c. 6.

EEn al te vermaerde worstelinghe (ende
door den mondt der gantscher Kercke de
wereldt door ende door uytghesproken) was
als den mensche met Godt heeft gheworstelt.

Orig. in Ps. 36. hom. 20.

Want soo daer eenighe wapenen Godts
zijn / onder de welcke men seght te wesen het
pansier der gherechticheydt / het sweerdt des
gheests / ende den schildt des gheloofs: dies-
ghelijckx zijnder oock waepenen des duyvels
die hy den sondighen mensche aendient / om
hem op te rusten. Laet ons de verkeerelijcke
saecken uyt hunne verkeertheden wel ver-
staen / ende laet ons bringen ten voorschijne
twee ghewaepende krijghs-knechten / den ee-
nen van Godt / den anderen van den duyvel.
Ende ist by aldien dat den Goddelijcken sol-
daet is toe-gherust met het pansier der ghe-
[pb: 73]
rechticheydt / sonder twijffel den soldaet van
den duyvel voert het verkeert pansier der on-
gherechticheydt. Ende indien den Godde-
lijcken soldaet is blinckende in het helmet der
salicheydt / ter contrarien den sondaer / soldaet
van den boosen vijandt / is draghende het hel-
met der verdervenisse. Soo dan daer is een
sweert van den H. Gheest voor de ghene die
voor Godt almachtich zijn strijdende / ende
daer is een sweert van den boosen vijandt
voor die de sonde zijn volghende / welck
sweert / men seght / de sondaers als nu ter
tijdt uyt te trecken.

Amb in Psal. 36.

Welck is het sweert van den sondaer / dan
dat teghen het sweert is van den H. Gheest.

Orig. hom. 2. Psal. 36.

Hoe sal men dan bedencken in wat manie-
re de sondaers het sweert zijn uyt-treckende?
sy trecken het sweert uyt soo sy sonder eenich
decksel van schaemte volherden in hunne
boosheydt / ende dat sy de selve niet en bedec-
ken als de lemmer in de scheede / maer dat sy
de selve door eenen hoovaerdigen eñ opghe-
blaesen gheest / ghelijckerwijs een sweert ont-
blooten ende uyt-trecken.

Amb. in cap. 17. Apocal.

Alle de ghene die Godts Kercke vervolght
hebben / hebben ghevochten teghens het
Lam.

Hugo Cardin. in cund.

Desen strijdt is begonst van het beghinsel
des wereldts in Cain ende Abel.

Iob. 15.

Den boosen heeft teghen Godt sijn handt
[pb: 74] opgheheven, ende hy is versterckt teghen
den almoghenden.

Greg. in hunc locum.

Oversulckx daer isser / al ist by aldien dat
sy somwijlen hun selve pooghen te stellen te-
ghen het oordeel van den Almoghenden / nu
ghebroken door de onmoghelijckheydt in het
volkomen van den wille / gaen ten lesten in
hun eyghen selven / ende keeren tot hem die
sy wouden verachten; ende die seer verre had-
den moghen gheraecken / waert dat sy hun-
ne begheerten hadden konnen volbringhen /
worden somtijdts door dit behauden / want
het ghene sy begheerden en hebben sy niet
konnen volbringhen / ende nu ghekomen tot
hun eyghen selven / bevinden eerst wie sy zijn /
ende beklaeghen dat sy saecken ghewilt heb-
ben die teghen de waerachticheydt zijn strij-
dende.

Aug. lib. 22. cont. Faustū cap. 70.

Soo heeft Godt van den hemel gheroepen
Saulum, vervolghende de Kercke / hy heeft
hem ter aerde ghevelt / als of hy hem hadde
gheslaeghen.

Basil. Hom. 13. in Ps. 48.

Want Godt die een belijder is van alle on-
se saecken / komt ons (soo wy loopen al dolen-
de in den wegh der sonden) noch te ghemoe-
te / ons voorwendende beletsels die ons vande
sonde achter-hauden ende verjaeghen.

Greg. loco iā citato.

Maer daer zijnder oock die het ghene sy-
lieden moetwillighlijck teghen Godt zijn
soeckende / dat hun dat door een rechtveerdich
[pb: 75] vonnis noch ergher wordt toegelaeten te vol-
brengen / ende soo de boosheyt hun ontsteeckt /
wordt hun macht vermeerdert / oversulcx dat
sy hun eygen selven in sulcke dwalinge niet
en konnen bekennen hoe sy meer in overvloet
van alle dinghen door hun macht uyt hul sel-
ven worden ghetrocken. Van welcke mey-
ninghe wordt gheseydt: Den sondaer heeft
sijn handt gheheven teghen Godt, ende hy
is versterckt teghen den almoghenden.

Eccl. 46.

Maer het en is niet licht om vechten te-
ghen Godt.

Mach. 2. cap. 7.

Soo dan (mijn siele) en acht niet dat u sal
ongestraft blijven, dat ghy u hebt bestaen te
vechten teghen Godt.

Chrys. hom. 4. de patient. Iob.

Iob en wist niet tot wat oorsaecke dat hy
vocht / hy en wistet niet; want dese worste-
linghe was hem ghestelt als voor een Leer-
schole / hy keert sijn uytspraecke tot den rech-
ter / ende de ooghe sijnder siele stijght hy om
hooghe / niet lachterende / maer smeeckende
met traenen; Waerom hebt ghy my gestelt
teghen u?

Greg. in c. 7. Iob. lib. 8. cap. 22.

Van doen af heeft Godt den mensche hem
teghen-ghestelt / als den mensche sijnen Godt
door de sonde verlaeten heeft: maer den recht-
veerdighen Schepper heeft desen hem tegen-
ghestelt / om dat hy hem heeft vijandt gheacht
door sijn verheffinghe:

Greg. in c. 7. Iob. l. 8. c. 21 & 22.

Ende siet Iob belijdt het quaet dat hy ghe-
[pb: 76]
daen heeft / maer het goet dat hy Godt moest
op-offeren tot een vergeldinghe / en heeft hy
niet ghevonden; want om af te wasschen de
schuldt / alle kracht van menschelijcke daedt
is te onsterck / ten zy dat sy met des vaeders
bermherticheyt wordt byghestaen. Waerom
mijn Godt / veracht ghy dan den mensche als
teghen u ghestelt / die voorseker weet / dat ghy
niet en wilt dat hy verloren gae die men
haudt by u veracht te zijne.

August. manual. cap. 23.

Ick hebbe grootelijcx gesondight / ende ick
kenne my met veele misdaeden beschuldigt /
noch ick en ben niet wan-hopich; want daer
de sonden zijn gheweest overvloedich / is oock
overvloedicheydt der ghenaede.

Bernar. serm. 81. in Cant.

Wee my ellendigh mensche! wie sal my
verlossen van de beschuldinge deser schande-
lijcker slaevernije? ellendich / maer vry gebo-
ren / vry geboren om dat ick Godt ghelijcke:
ellendich / om dat ick ben teghen Godt. O be-
waerder der menschen / waerom hebt ghy my
u teghen gestelt? ghy hebt my u teghen ghe-
stelt / soo ghy 't my niet belet en hebt: Anders-
sins hebbe ick my selven gestelt / ende ick ben
my selven swaer gheworden. Soo moet ick
dan wesen mijnen vijandt die uwen vijandt
ben / soo vechte ick teghen my die u bevechte /
ende ick die teghen u ben / ben my selven oock
teghen.


Back to top ↑

Cur faciem tuam abscondis [7]

[pb: 77] VII.

VVaerom verberght ghy u aenschijn, eñ meynt
ghy dat ick ben uvven vijandt?

Iob. 13.

HEeft u mijn sonde soo verstoort,
Dat ghy nu naer my niet en hoort?
Ick had' ghemeynt, mijn eeuvvich Leven
Dat sy vvas licht om te vergeven.
Ick had' ghemeynt dat ghy u schijn
Al vvillens dedet amper zijn,
Dat ghy uyt-steldet dese kuren
Om my noch meer te doen beruren.
Ghelijck een Moeder vvel-ghesint
Den boesem vveyghert aen haer kint,
Iae haer ghelaet of sy vvau smijten
Op dat sy dat soud' hooren krijten;
Of als een Voester haer gheveyst,
Soo 't suyghelinck een kusken eyscht,
Daer sy 't met duysent heeft gheschoncken
Alst aen haer borsten lagh ghesoncken.
Soo docht het my dat met u vvas
Als ghy my liept ont-duycken ras,
En dat ghy u daer hielt verbolghen
Op dat ick u niet soude volghen.

[pb: [77a]]

Cur faciem tuam abscondis, & arbitraris
me inimicum tuum?

Iob. 13.
[pb: 78]

Maer soo my dunckt, ick heb ghemist,
Het is al oorloogh, ende tvvist,
Ten is noch geck, noch galferije:
Maer bitterheydt aen alle zije.
Voor my helaes! ghy u versteeckt,
Al 't vvelcke my mijn herte breeckt,
En soo ick mercke 't is uwen toren,
Ick heb' u vriendtschap heel verloren:
Want ghy ter vlucht u soo begeeft
Als die den vijandt achter heeft,
Of als hy doet die met verschroomen
Siet een vvilt verken naer hem komen.
En of u dunckt dat mijn ghesicht
V mochte noch verstellen licht,
Ghy stopt het uvv' om 't mijn te vveiren
Oft by gheval u konde deiren.
Há mijnen troost, mijn toeverlaet
Heb' ick bedreven soo veel quaet
Dat ghy dijn handt haudt voor u ooghen
In sté van my die te vertooghen?
Ist om mijn sonde dat ick moet
Nu dan gaen derven alle goet?
Och! van uvv' ooghen maer den schemel
Is my soo veel als uvven hemel!
En vreesdy niet hoe dat ick stier
Oock uyt de mijn' een toover-vier,
Oft dat ick slanghen kan doen recken,
En soo te mijnen mondt uyt-trecken?
Neen door uvvs sichts verholen kracht
Is toovery haest omghebracht
[pb: 79] Sy kan met niet doen achter blijven
Al dat uyt my sou konnen drijven.
Mijn Godt vvat helpt dat ghy my terght
En u ghesichte soo verberght?
VVat help 'et u dat ick verdvvijne
Och, och ick vveet, het is u pijne.
Niemant mijn lief, dan ghy alleen
En can my helpen uyt 't ghevveen
Noch iemandts ooghen, ofte vvanghen
En hielden oyt my hier bevanghen.
'Ken acht Aurora dijnen blos
Noch van u hayr den gulden tros
'Ken acht ô Phœbe noch u raeyen
VVaermé ghy d'aerde komt besaeyen.
Neen, neen ick can, och! het is klaer
Schoon ooghen derven, en schoon hair.
Gheen schoonheydt oyt my soo ghenoeyde
Dat sy mijn hert hier vaste boeyde.
Nochtans niet teghenstaende dies
Soo ick dijn ooghen maer verlies
Soud' ick de doodt veel liever sterven,
Dan die altijdt te moeten derven.
Há rekent dan voorts mijnen rauvv
Dien ick helaes! noch binnen hau,
Ach overslaet eens mijn ellenden
Als gh'uvv ghesicht vvilt van my wenden.
Maer vvat al pijn, wat al verdriet
Als ick u volgh' en ghy my vliedt,
VVat kan my liefde t'uvvaerts baeten
Soo ghy my vvilt als vijandt haeten?

[pb: 80]

Cur faciem tuam abscondis, & ar-
bitraris me inimicum tuum?

Iob. 13.

VVaerom verberght ghy u aenschijn, eñ
meynt ghy dat ick ben uvven vyandt?

Iob. 13.
Aug. soliloq. cap. 1.

WAerom keert ghy u aenschijn / ô mij-
ne blijdschap / door de welcke ick my
verblijde? O schoon ghesichte naer het welck
ick haecke / waer zijt ghy verborghen? Ick
scheppe uwen geur / ick leve / ende ick verheu-
ge my: maer ick en sie u niet; ick hoore uwe
stemme / ende ick ontfanghe een nieuw leven.
Maer vvaerom verberght ghy u aenschijn?
misschien seght ghy: Den mensche en sal
my niet sien, ende hy sal leven. Wel aen dan
Heere dat ick sterve om u t'aenschouwen / dat
ick u aenschauwe om hier te sterven! Ick en
wil niet leven / ick wil sterven; ick wil zijn
ontbonden / ende wesen met Christo / ick wen-
sche te sterven om Christum te sien / ick wey-
gher te leven / op dat ick soude leven met
Christo.
Nazian. de virtute humanâ.
Terwijlent ick menichmael by my selven
ben bemerckende het licht des alderhoogh-
sten / terstondt schuyft voor mijn ooghen een
[pb: 81] dicke-duyster wolcke / soo dat die klaericheyt
die ick sagh daer-mede gheheel is verdwee-
nen. Als ick mijn lief nu gheheel by was / is
hy my onversins ende raschelijck ontweken /
hy is gaen loopen om hem niet te laeten van-
ghen / niet en heeft hy my naer-ghelaeten
dan een heete smerte die my mijn herte ghe-
durich is verbrandende. Maer waerom heeft
hy met my alsoo gehandelt? Is 't om dat hy
begheert dat ick hem altoos beminne / ende
sonder ophouden soecke? Want sulckx is den
ghewoonelijcken aert der liefde / iae selver on-
der de menschen.

Ambr. Apol. pro David.

Is 't by aldien dat eenighe slaeve mis-pic-
kelt heeft / wy zijn ghewoon van die te keeren
het ghesichte: wordt dese afkeeringhe herdt
gherekent by de menschen / hoe veel te meer
by Godt almachtich! Ghy siet dat Godt sijn
aensicht heeft ghekeert van de ghiften van
Cain? Daerom is 't dat David bidt liever ge-
straft te zijn / dan dat hy vervvorpen worde
van het aenschijn Godts? ende oock seght
den rechtveerdighen: Heere ick sal aensoec-
ken u aenschijn. Soo dan het is een swaere
straffe van Godts aenschijn te wesen verwor-
pen. Adam is gheworpen uyt het Paradijs /
maer niet sonder oorsaecke; want hy hem te
voren versteken hadde, voor het aenschijn
Godts. Cain is oock van Godts aenschijn
[pb: 82] uytghegaen; want hy ghemeynt heeft dat
Godt te bedrieghen was / ende dat hy sijn
misdaedt soude loochenen. Hoort eens hoe
Godt is spreeckende in sijn gramschap / soo
wanneer hy iemandt is verworpende van
sijn aenschijn: VVerpt hem, seght hy /
in de uytterste duysternissen.

Bern. ser. 35. in Cant.

Een siele dan die van Godt eens heeft ge-
leert inwendelijck te versuchten / ende ghe-
duerich te soecken sijn aengesicht. ick en
weet niet oft alsulcke siele voor wat tijdts
liever hadde te verdraeghen de helsche vlam-
me / dan / naer dat sy gheproeft soude hebben
de soeticheydt van dese geestelijcke leeringhe /
wederom soude willen trecken naer de wellu-
sten / oft wel de moeyelijckheden des vleeschs.
Hoort wat daer van spreeckt eenen mensche
daerin bedreven. Heere, seght hy / ghy zijt
goedertier voor de ghene, die in u hopen, en-
de mildigh voor de siele die u is soeckende.
Aenhoort oock eenen anderen op de selve ma-
niere: Tot u heeft gesproken mijn herte, mijn
aenschijn heeft u aengesocht, Heere ick sal
dijn aenschijn aensoecken. Ick gheloove vast
die dese heylige siele van dese goede begheerte
hadde pooghen te trecken / soo en soude sy niet
min hebben ontfangen / dan oft sy haer saghe
gheworpen uyt het Paradijs / ende van den
inganck des eeuwichs leven.

[pb: 83]
Amb. in Psal, 43.

Want Christus is den eeuwighen schijn
der sielen / die den vaeder heeft ghesonden ter
aerden / op dat wy verlicht door sijn aenschijn
souden moghen verhopen dat eeuwich is / eñ
Goddelijck / die van te voren besloten bleven
in een aerdsche duysterheydt.

Amb. in Ps. 118.

Soo dan ghy siele die my lief hebt houdt op
van sonde / ende ghy sult mijn aenschijn aen-
schouwen; want die mijn aenschijn aen-
schouwt moet wesen sonder sonde. Weest ee-
nen Enghel / dat is eenen dienaer van het
Rijcke Godts / weest gehoorsaem de geboden
des Heeren: als ghy sult wesen eenen Engel /
soo sult ghy sien het aenschijn des Heeren.
Den selven Heere seght: Salich zijn die suyver
van herte zijn; vvant sy sullen Godt sien.
Hoort ghy wel wat van u verheyscht wordt
om Godt te sien? suyvert u herte.

Amb. in Ps. 43.

Maer het dunckt ons dat Godt van ons
is treckende sijn aenschijn / soo saen wy ghe-
stelt zijn in eenighen teghenspoedt.

Bernar. in scala.

En vreest niet / ô schoone Bruydt / en denckt
niet dat ghy versaeckt wordt / al ist schoon dat
den Bruydegom aen u een weynich tijdts on-
treckt sijn aenschijn. Al dat hy doet / het is tot
uwen voor-deele / sijn komen / sijn wech-gaen /
sijn teghenwoordicheydt / sijn af-wesentheydt.
[pb: 84] Dit allegaeder is voor u / komt hy / het is
voor u / gaet hy / het is voor u / vertreckt hy het
is tot een loosheydt / komt hy / het is tot een
vertroostinghe.

Anselm. medit. cap. 5.

O schoone vertreckinge die daer ghedijdet
eene volmaecktheydt. O mijn Godt / mijn
eeuwich leven / ghy verberght uwen schat / om
den begheerelijcken te verwecken / ghy deckt
de peerel om den lust-gierigen te doen soecken /
ghy zijt traegh in het gheven om ons te lee-
ren wel te eysschen / ghy geveynst t'aenhooren
die u aenbidt / om hem te onderwijsen dat hy
soude volherden / het welck die schreyende
Ionckvrouw volkomelijck gheeft te kennen /
die te midden der duysternisse in het graf
socht Christum uwen sone / den levenden on-
der de doode. De wrelcke ghy soo hadt onste-
ken op dat sy beter soude soecken / maer u soec-
kende zijt haer ontdwenen / op dat sy gedue-
riger soude soecken. Verhopende heeft sy vol-
herdt / eñ volherdende heeft sy verhopt / eñ om
dat sy volherdt heeft in hope / heeft verdient u
t'aenschouwen. O schoone aenschouwinghe /
ende volkomen verheughinghe!

August. medit. c. 39.

Ick bidde u dan Godt / weest te vreden / eñ
wilt my zijn genaedich / noch en keert u aen-
schijn niet van my, die om my te verlossen / u
aenschijn niet en hebt af-gekeert van de gene
die u lachterden ende bespoghen.


Back to top ↑

Quis dabit capiti meo aquam [8]

[pb: 85] VIII.

VVie sal tot mijn hooft vvater gheven, ende
tot mijn ooghen een fonteyne der traenen, en-
de ick sal vveenen dagh ende nacht?

Hier. 9.

WIe sal dan nu mijn hooft met waeter over-gieten /
En soo veel druppels doen als hayren daer uyt schietē?
Want tot dusdaenen vloedt is een vlack-open veldt
Waer teghen gheenen dijck / noch barrhem is gestelt.

Och of mijn ooghen bey verkeerden in rivieren!
Voorwaer ick soude die noch weten te bestieren:
De traenen al soo wel en zijn my niet ghenoech /
Van die hier altijdt kreet / en nimmermeer en loech.

Noch al het vocht dat uyt Andromache daer woelde
Waer door hy haer ghesucht soo menichmael verkoelde /
Noch Dauid u gheschrey / al wast een volle bat
In 't welck ghy alle nacht u bedde maeckte nat /

'T welck u in sté van broodt / het voedtsel koste gheven /
'T welck was al u vermaeck / u tijdt-verdrijf en leven.
'Ken acht 'et water niet dat Magdalis ontvloot
Met welcke sy den Heer soo mildelijck begoot.

Noch al u traenen oock traen-spruytende fonteyne
Wien Godt van 't eeuwich Rijck den sleutel gaf alleyne /
Die u in u misdaedt soo dickmael hebt bedroeft
Hoe dat den traene loop u wanghen heeft doorgroeft.

[pb: [85a]]

Quis dabit capiti meo aquam, & oculis
meis fontem lacrymarum, & plorabo
die ac nocte?

Hierem. 9.
[pb: 86]

Maer 't waeter van den Nijl sou my noch best ghereyen
Dat uyt Aegypten valt en vochticht sijn valleyen /
Of dat die volle kruyck van Ganimedes schinckt
Als hy op sijnen tijdt het leeghe landt verdrinckt.

Of 't waeter dat alhier quam eertijdts inghedronghen
Soo van den hemel self de sluysen open spronghen /
En dat al desen al / de Menschen en het Vee
Hun vonden over hoop te midden in een zee.

Dus wensch ick oock in my een menichte van vlaeghen
En t'midden op mijn hooft een volle zee te draeghen.
Ick wensch mijn ooghen bey in tweederleye vliet
Die elck van onder op sijn vochticheydt verschiet.

En verre zy van daer hoe dat ick soud' ghedooghen
Dees vlieten alle twee te laeten inne-drooghen /
Ten waer dat my van voors ten minsten wiert bekent
Dat alle mijnen druck daer mede waer ghe-endt.

O waeter-minnigh heyr / schoon-suyvere Naïaden.
Of ick oock had' de keur alsoo te moghen baeden!
O wel-gheluckich dan ghy Maeghden in 't ghemeyn
Wiens leden zijn verkeert in eenighe fonteyn!

Waertoe mijn arrems oock van 't waeter niet en druypen /
Noch uyt mijn mostigh hayr gheen druppelen en sluypen?
Maer neen / het is voor niet / het is verloren pijn
'Ken kan naer mijnen wensch soodaenelijck niet zijn.

Och oft ick in een beeck als eenen Acis vloeyde
Die Galatêa dicks met traenen oversproeyde!
Oft mocht ick Biblis zijn die in het waeter smolt
Dat noch ter deser ur' in Caria daer rolt?

Of had'ick u ghedaent ten minsten aen-ghetoghen
Als ghy in 't Worstel-spel hebt Hercules bedroghen
Acheloë voorwaer in plaetse van Rivier
En hadd' ick noyt ghewenscht te wesen eenen stier.

[pb: 87]

En ofschoon mijnen vloedt had' luttel te bedieden
Als wesend' onbekent aen menichte van lieden /
Seer kleyne wast verlies / als ick mocht open staen
Om 't water dat daer valt by 't mijne noch t'ontfaen /

Dan soude mijn ghesicht 't selv' hebben doen uyt-pruysschen
En met soo stranghen val lancx mijnen boesem ruysschen
Als den gesmolten sneeuw van Pindus 't sop af-wijckt
En met de volle macht ten daele nederstrijckt.

Als-dan hadd'ick ghesien mijn traenen alsoo groeyen
Dat sy dagh ende nacht sou'n moeten hebben vloeyen
Als-dan had ick ghebracht wel soo veel traenen voort
Dat alle mijn misdaedt in traenen waer versmoort.

[pb: 88]

Quis dabit capiti meo aquam, & o-
culis meis fontem lacrymarum, &
plorabo die ac nocte?

Hierem. 9.

VVie sal tot mijn hooft vvaeter ghe-
ven, ende tot mijn ooghen een fontey-
ne der traenen, ende ick sal vveenen
dach ende nacht?

Hierem. 9.
Hier. in cap. 9. Hierem.

AL waert by aldien dat ick gheheel ver-
keerde in traenen / ende dat elck van dien
niet en waere een druppel / maer wel den over-
vloedt eender rieviere / noch en soude ick
niet waeters ghenoech hebben om volkome-
lijck te schreyen.

Bernar. serm. 16 in Cant.

VVie sal mijn hooft vvaeter gheven, ende
mijn ooghen een fonteyne der traenen? op
dat ick alsoo met mijn traenen magh ver-
rasschen die traenen ende die knerselinge der
tanden / die swaere boeyen aen handen ende
voeten / met het ghewichte der pranghende /
stroppende / brandende ende onverslindelijcke
ketenen? Wee my / mijn moeder / waer toe
hebdy my ghebaert / een kindt der droefheydt /
een kindt der verbolgentheydt / der onweer-
dicheydt / ende der eeuwigher beweeninghe?

Amb. in Ps. 118.

Hy die beweenelijcke saecken voort-stelt
[pb: 89] en kan niet weenen / ende al is 't dat hy is te
beweenen / en kan nochtans gheen traenen
krijghen om te weenen.

Greg. lib. 3. dialog. cap. 34.

Axa versuchtende begheerde van haeren
vaeder vochtighe aerde; want de ghenaede
der traenen is met een innighe begheerte en-
de grooten yver aen onsen Heere te versoec-
ken. De siele ontfanght vochticheydt van bo-
ven / als sy haer selven met den wensch van
het Rijcke der hemelen in traenen oeffent / en-
de sy ontfanght vochticheydt van beneden /
soo wanneer sy met haer traenen is voorko-
mende de helsche verdoemenisse.

August. medit. c. 36.

Iae ghy selver ô Koningh der eere / ende
meester van alle deughden / hebt door uwe
woorden ende door u voorbewijsen ons leeren
suchten ende weenen / segghende: Salich zijn
sy die droevich vvesen, vvant sy sullen ver-
troost worden. Ghy hebt beweent uwen o-
verledenen vriendt / ende ghy hebt bitterlijck
ghekreten over die stadt wiens bedervenisse
was naeckende. Ick bidde u dan ô goeder-
tieren Jesv door uwe alderkostelijckste trae-
nen / ende door uwe bermherticheden verleent
my de ghenaede der traenen / welcke mijn sie-
le seer is wenschende; want sonder uwe jonste
en kan ick de selve niet verwerven: maer wel
door uwen H. Gheest / die de versteende herten
der sondaeren vermorst / gunt my de ghenae-
[pb: 90] de ghelijck ghy die ghegunt hebt aen onse
Voor-vaeders / van de welcke ick moet naer-
volghen de voetstappen / op dat ick rouwich
zy over mijn leven / ghelijck ghy dagh ende
nacht hebt rouwich willen wesen. Gheeft
my vochticheydt van boven ende beneden / op
dat my de traenen dagh ende nacht dienen
voor broodt. O alder-soetste Iesv, verleent
my van traenen een klaer-spruytende fon-
teyne / in welcke sonder ophouden mach wor-
den ghewasschen den brandt-offer van mijne
sonden. Verleent my ô alderliefste Godt die
ghenaede der traenen: maer verleent my die /
bidd' ick u / uyt de soeticheydt van uwe liefde /
ende uyt het ghedencken dijner bermhertic-
heydt. Verleent my om den wille van uwer
goedertierentheydt / dat uwen soeten ende
droncken-makenden drinck-beker mach slis-
sen mijnen dorst.

Nazian. orat. 3.

De traenen zijn eenen overvloedt der son-
de / endt eene suyveringhe des wereldts.

Hugo Cardin. in c. 9. Ierem.
Eccl. c. 35. v / 9.

Ende ghelijckerwijs een snelle beke alle be-
letselen daer henen druyscht / alsoo eenen traen
der brandender begheerte spuelt alle sonden /
vertroost alle pijnen / ende volbrenght haeren
loop tot Godt tot dat sy voor sijn aenschijn is
gheraeckende. En vallen de traenen van een
vveduvve niet op de vvanghe? hebben sy
[pb: 91] gheenen voorderen loop? vvant van de vvan-
ghe klimmen sy tot den hemel.

August. medit. cap 37.

O Heere slaet, slaet bidde ick u / op dese mij-
ne versteende siele / met eenen heylighen ende
sterckē strael uwer liefde / ende gedooght doch
door uwe moghende kracht mijn binnenste te
door-dringhen / ende treckt alsoo veel vvaeter
van mijnen hoofde, ende van de ooghen eē
vvaerachtighe fonteyne der traenen, ghedue-
rich spruytende uyt den al te grooten yver en-
de begeerte van het aenschouwen uwer schoo-
nigheydt / op dat ick mach weenen dagh en-
de nacht / sonder eenighen troost in dit tegen-
woordich leven.

August. medit. cap. 36.

Verleent my / bidde ick u / inwendige trae-
nen / die los moghen maecken de ketenen mij-
ner sonden / ende mijn siele vervullen met die
hemelsche blijdschap. My komt te voren die
uytnemende viericheyt van een ander
vrouwe / die u in het graf ligghende / door lief-
de was soeckende / die / (al wast dat uwe Dis-
cipulen van daer vertrocken) niet en vertrack;
maer sy bleef aen de selve ghestaedich sitten
met den mondt vol klachten / het herte vol
ghesuchten / ende de ooghen vol traenen. In-
dien dan een vrouwe soo heeft gheweent / ende
blijven weenen / die den levenden heeft ghe-
socht onder de dooden / ende die u maer en
ghenaeckte met de handt des gheloofs / hoe
[pb: 92] moet u dan sonder ophouden beweenen de
siele die u haeren Verlosser metter ghedachten
ghelooft / ende met den mondt belijdet den
Oversten des hemels / ende die alle wereldt-
sche saecken zijt bestierende? Hoe moet dan
al-dusdaene siele weenen ende suchten / eene
siele / segghe ick / die u bemint / ende met al-
der begheerten u soeckt te aenschouwen?


Back to top ↑

Dolores inferni circumdederunt me [9]

[pb: 93] IX.

De pijnen der hellen hebben my om-van-
ghen, my hebben verrascht de stric-
ken des doodts.

Psalm. 17.

BEn ick als die vviert verslonden,
En opgh'eten van sijn honden
Zijnd' in eenen hert verkeert?
Het is vvaer, de Iacht ick minne
Metter hert, en met den sinne,
En sy vvordt van my ghe-eert.
Om verlusten mijn ionck leven
Hebb' ick my tot die begheven:
Maer in uvv' vvaeranden niet
Op-gheschorste schoon Diane,
Onghevvoon ben ick te gaene
Met de tromp, en Iaegher-spriet.
Onghevvoon ben ick met netten
Heele kanten af te setten,
Ongevvoon oock naer het vvoudt,
Mijne bracken te beschicken
Om het vvilt soo te beklicken
Dat hem daer bedoken houdt.

[pb: [93a]]

Dolores inferni circumdederunt me /
præoccupauerunt me laquei mor-
tis.

Psalm. 17.
[pb: 94]

Noyt en heb' ick my vergeten
Op 't gheberghte van Tayeten,
Noyt vvilt svvijn en deed' ick op,
Noyt en heb' ick vvillen rommen
Dat van my sou zijn beklommen
Mænalus dien hooghen t'sop.
Noyt en vvist ick vvel de treken
Van met lijnvvaet te besteken
De bosschagien hier en daer,
Noyt en vand' ick oock behaeghen
Iacht-goddin alhier te draeghen
U ghereetschap allegaer.
Hadd' ick somtijdts dese saken
Aenghegaen tot mijn vermaken
Schoone Maghet over-langh!
Ick soud' my met u verquicken,
Daer dat ick nu kom in stricken
Och van mijnen eyghen vangh!
Och helaes! vvaer zijn mijn jaeren
Allegaer nu vvegh-gevaeren?
Hadd' ick immers my ghescheurt
Aen die dorens en die braemen
Ick en soud' my dat niet schaemen,
Want de Iaeghers dat ghebeurt.
Waerom hebb' ick naer u geuren
Evoë soo vvillen speuren?
VVaerom heb' ick u gejaeght
Looste vvicht van alle vvichten
Daer ghy soo veel doode schichten
Selfs in uvven koker draeght.
[pb: 95] Neen ghy kont al meer hantieren
Dan u fackel te versvvieren,
Neen ghy vveet meer boevery
Hadde Sampson die gevveten
Hy en hadd' hem niet vergeten
En hy vvaer gebleven vry.
Met dat Noë had' ghedroncken
Bacchus sap aen hem gheschoncken,
Och! hoe lagh hy daer gheboeyt!
Soo die lusten my oock vanghen
In hun doodelijcke pranghen
VVord'ick even-eens gheroeyt!
'K vinde my allom bedvvonghen
En van op en neer bespronghen,
'K vinde my allom beset
Als een dier dat is omringhelt
Af-ghesloten, en becinghelt
Met veel honden voor het net.
Sulcke vvas de schilderije
Van die helsche spookerije
Die Antonius eens sach,
Als voor hem hun openbaerden
Alle Rijcken deser aerden
In een enckel oogh-opslach.
Als hy sach in eenen schemel
Heel de vvereldt, en den Hemel
Met al 't ghene daer in vvas,
Als hy sach de menschen vverren
Onder-ene ghelijck de sterren
In 't beluyck van een ghelas.
[pb: 96] Staende daermé nu bekommert
Eene nett' dit al omslomert
En een ieghelijck terstondt
D'een met 't hooft, d'een met de beenen,
D'een de voeten, d'een de teenen
Hem in die vervverrent vondt.
Alsoo ieder hanght sijn sinnen
Aen het ghen' hy vvilt beminnen
Yder hem in lijden bringht.
Siet het voghelken eens vlieghen
En sy selven fraey bedrieghen
Met dat op de teere springht.
Oock en vvilt de doodt niet beyen
Van heur gaeren uyt te spreyen,
Sy lonckt als de Spinne-cop
Die de vlieghe gaet verschalcken
Soo sy roert aen haere balcken,
Soo sy comt ter vvebben op.
Sy sit als die light bedoken
En met loovers af-gheloken
Die de voghels stricken leydt:
VVant seer quaelijck can men mercken
Sijne kempe-bollevvercken
In het groene neer-ghespreydt.
VVaer hy heeft siin loose muyten
Daer in ander voghels ruyten.
Maer helaes! vvat droever lot!
Soo nu deese tiere-lieren
D'ander daer soo langhe svvieren
Dat sy raecken in het schot.
[pb: 97] Aldus sonder veel berueren
Speelt de doodt haer oude kuren
'T is al vol ghenuchten hier.
Och! vvy danssen en vvy springhen
Maer op koorden en op stringhen,
Die ons vallen doen in 't vier.

Dolores inferni circumdederunt me,
præoccupauerunt me laqueis mor-
tis.

Psalm. 17.

De pijnen der helle hebben my omvan-
ghen, my hebben verrascht de stric-
ken des doodts.

Psalm. 17.
August. soliloq. cap. 12.

SIet mijnen Heere / mijnen Godt / gheheel
dese wereldt is vol stricken der begheer-
lijckheden / die sy bereydt hebben voor mijne
voeten / ende wie sal dese stricken ontvluch-
ten?

Hierem. Thren. 3.

Sonder moeite hebben my mijn vijanden
als eenen voghel in de iacht gevanghen.

Ambr. de bono mortis cap. 5.

Want den Voghel die van hooghe neder-
daelt / oft die hem niet en kan om hooghe
heffen / wordt ghewoonelijck ghevangen met
stricken / oft bedroghen met lijm / oft verwer-
ren met eenigherhande listen / inghelijckx
[pb: 98] oock onse siele. Daer is eenen strick in het
goudt / daer is lijm in het silver / daer is be-
lemmeringhe in landt ende sandt / daer is ee-
nen naeghel in de liefde / als wy begheeren
het goudt / wy worden ghevanghen als wy
soecken het silver / wy haeperen in het lijm /
als wy veroveren eenich goedt / wy worden
ghebonden. Iae dat meer is selfs de schoon-
heydt van een Vrouwe / stropt toe terwijlent
sy den mensche brenght in bekoringhe.

Bernar. serm. 3. super Qui habitat in adiutor.

Maer wie zijn dese Iaeghers? Dese Iae-
ghers zijn die alder-quaetste / alder-erghste /
alder-looste / ende aldervreetste Iaeghers / die
de trompe niet en steken om hun te doen hoo-
ren / maer in het verborghen doorschieten sy
den onnooselen. Dese zijn de meesters der
duysternissen / ende zijn die aldernootste door
de verkeertheydt / ende door de boosheyt der
duyvelscher bedriegherije. Oversulcks ghe-
lijck het dier is voor den Iaegher / soo zijn de-
se in dit ghesagh de aldersnootste van alle
menschen.

Bonav. cap. 1. soliloq.

O siele die kranck zijt om te weder-staen /
licht om te vallen / swaer om op te staen / hoe
sult ghy konnen ontkomen de stricken van
sulck eenen vijandt / die ghy kent begaeft te
wesen met sulcke loose treken?

[pb: 99]
Orig. hom. 2 in Cant.

Verstaet hier dat ghy wandelt in 't mid-
den der stricken / ende dat ghy tredt op uyt-
stekende bolle-wercken. Het is al vol netten /
den duyvel hevet al vervult met stricken.

August. soliloq. cap. 16.

Siet hy heeft ontallijcke stricken gespan-
nen voor onse voeten / ende alle onse weghen
heeft hy beleydt met alderhande bedrieghe-
rijen, om te vanghen onse siele / ende wie sal
die ontvluchten? hy heeft stricken gheleyt in
den rijckdom; hy heeft stricken gheleydt in
armoede; hy heeft stricken ghespreydt in etē /
en drincken / in slaepen / en waecken; hy heeft
stricken gheleydt in woorden / in wercken / en-
de in alle onse weghen.

Greg. l.1 moral. c 6. in c. 18. Iob.

Sijnen strick is verborghen in die arde,
ende sijn klipper-valle op den vvegh. Den
strick wordt gheborghen in de aerde / als de
schuldt wordt bedeckt onder het aerdsche ge-
mack; want den list-legghenden vijandt ver-
toont aen den mensche iet om te begheeren /
ende hy verberght den strick der sonde / op dat
hy die arme siele soude beklicken ende toe-
stroppen / de welcke wel siet het ghene sy be-
gheert: maer niet den strick der sonden / op
den welcken sy gaet setten haeren voet / ende
als-dan wordt op den wegh van weghen den
boosen vijandt ghestelt een klipper-valle / en-
de den strick der sonde wordt bereydt / die niet
[pb: 100] lichtelijck iemandt en soude konnen bedrie-
ghen / waer 't by aldien dat hy kost ghesien
worden. Alsoo worden daer dickmael met
eenighe schuldt de siele voorgestelt / eere / rijck-
dom / ghesondtheydt / ende lanck leven / die de
broose ghesintheydt als aenlockende-aes is
bemerckende / sonder te aen-sien de valle door
dewelcke sy ghenopt wordt in de schuldt die
niet en kan ghesien worden.

Basil. de non adhærendo rebus secularibus.

Ende ghelijckerwijs eenighe boose / snoode
menschen diens vlijt ende voornemen is rijc-
ke te worden uyt het goedt van ander lieden /
(nochtans en hebben die macht niet te ghe-
bruycken openbaer ghewelt) soo ghebruycken
sy die loosheydt van die weghen te beleggen /
ende is 't by aldien dat sy ievers bespiet heb-
ben eenighe plaetse die doorghebroken is / oft
met diepe valleyen / oft verdonckert met hae-
ghen ende kanten / sy versteken hun in de sel-
ve / ende gebruycken sulcken decksel om niet
eerst ghesien te worden / ende soo sy die voor-
by-ganghers hebben in d'ooghe / vallen die
onverhoets op het lijf: ende met sulcken mid-
del en kan niemant van te voren ghewaer
worden hun schaedelijcke stricken / oft hy en
is eerst in de selve ghevallen. Alsoo doet met
ons dien ouden vijandt den duyvel der hel-
len / hy voeght hem tusschen de schaduwen
der wereldtscher ghenoechten / ontrent den
[pb: 101] wegh van dit volstrickich leven / al waer hy
ons is bereydende de stricken der bederffenis-
se. Soo is 't dan reden dat wy altijdt over-al
behoorden te slaene de ooghen onser waecken-
der siele / ende al het ghene dat metter daet
schijnt ghenoechelijck / daer van te hebben
een quaet vermoeyen / ende dat selve voor-by
te loopen / noch tot het selve te voeghen eeni-
gherhande gedachtenisse / al waert dat 't noch
al goudt schene voor u ooghen / ende be-
quaem om naer beliefte wegh te draeghen /
oft alderleye schoonigheydt die dese wereldt
soude konnen voort-brenghen / oft dat ons
ghetoont wierden seer kostelijcke woon-plaet-
sen. Iae selfs als oft wy saeghen schoone
danssen / bancketten / drinckerijen / ende ka-
mers vol alderhande musicke. Iae al oft ons
wierde aenghedient de schoonicheydt van
veel lichaemen. Want voorseker onder alle
dese verheughelijcke saecken heeft den alghe-
meynen vijandt sijn schuyl-hoecxkens / ver-
wachtende oft wy verlockt door sulck aen-
schouwen / verlaetende de herbaene / niet al-
temets van selfs en souden komen in sijne
klauwen. Ende waerachtelijck het is seer te
beduchten dat wy de selve niet toeloopende /
ende meynende datter gheen verlanck en is
in het ghene ons wordt voorghestelt / terstont
met den eersten smaeck in-slicken den loos-
bedeckten visch-haeck / ende inden selven
[pb: 102] daer naer verwerrent ('t zy wy willen oft
niet) getrocken worden tot in de schroomelijc-
ke schuyl-hoecken des doodts.

Ambr. libr de bono mortis cap. 6.

O mensche verheft uwe siele / op dat sy door
het aes der stricken niet en worde aenghe-
lockt. De wellusten des wereldts zijn aes /
ende dat het quaetste is / sy zijn aes der beko-
ringhe. Terwijlent ghy volght de wellustic-
heydt / soo loopt ghy in stricken. Want de
ooghe van een lichte Vrouwe is den strick
van heur boel / insghelijcks heure taele is ee-
nen strick die voor wat tijdts u besuyckert /
ende daer naer begalt door de verbittertheydt
van vroeghinghe der sonde. Besittinge van
eens anders haeve is oock eenen strick. Ghe-
heel den wegh van dit leven is vol stricken.
Daerom seght den Rechtveerdighen: In den
vvegh daer ick in vvandelde hebben sy stric-
ken voor my verborghen.

Ibidem.

Och hoe dickmael pooght den vijandt hem
te worpen in het binnenste van onser herten /
op dat hy ons van onse goede beloften ende
heylich voor-nemen soude doen af-keeren.
Hoe dickmael onsteeckt hy den lichaemelijc-
ken brandt? Hoe dickmael doet hy ontmoe-
ten die hoeren-ooghen / met de welcke hy
schijnt te onderhouden een suyver liefde / op
dat hy ons niet vindende op ons hoede / on-
[pb: 103] versiens doorsteke met den punct van quaede
lusten? Hoe dickmael saeyt hy in u herte
quaede woorden ende verborghen ghedach-
ten? Soodaenelijck wordt dan die siele ghe-
stelt / die nochtans soude om hooghe vlieghen:
maer den raedt is daer teghen te worstelen /
ghelijckerwijs eenen ghetrouwen soldaet
Christi Iesv.

Ibidem

Maer wat sal ick segghen van vremde
stricken? Dese stricken van onsen vijandt
zijn te schouwen in dit ons lichaem / de stric-
ken zijn in ons verspreydt / ende wy moeten
die vlieden.

Amb. l. 4 in c. 4. Lucæ.

Groote eere, hooghe vermoghentheydt /
leckerheydt der spijsen / hoeren schoonicheydt
zijn stricken des duyvels.

Amb de bono mortis.

Soo dan en laet ons op die stricken
niet betrouwen / noch op die netten die ons
bedrieghen / noch en laet ons niet volghen
dese aen-locksels / noch dese verleydin-
ghen.

Aug. in Psal. 68.

Maer de verblindtheydt der siele is soo
groot / dat sy (al is 't dat die klipper-valle
voor haer gestelt is) noch schemer-ooght / en-
de dat sy die selve niet en siet.

[pb: 104]
Aug. soliloq. cap. 16.

Maer ghy ô Heere / verlost ons uyt den
strick van die ons iaeghen / ende van alle am-
perheydt der woorden / op dat wy u belijden-
de moghen segghen: Gheseghent is den Hee-
re die ons niet en heeft ghegheven te vve-
sen den vangh van hunne tanden. Onse
siele is als een muschken de stricken ontroc-
ken / den strick is ghebroken, ende vvy zijn
verlost.


Back to top ↑

Non intres in iudicium cum servo tuo [10]

[pb: 105] X.

En komt met uvven dienaer niet in 't Recht;
vvant voor u aenschijn en sal alle levende
niet vvorden gherechtveerdight.

Psal. 142.

WAt lof behaelt den Heer met sijnen knecht te dinghen /
Wat lof behaelt den knecht den Heer in recht te dwingēt
Verlieset doch den Heer / 't is hem een schande groot /
Verlieset oock den knecht / den Heere wilt sijn doot.

Mijn Godt gheloovet my / met u te moeten kijven
Waer een on-eere groot / en sottelijck bedrijven.
Neen / ick en hebbe my soo verre noyt betrouwt /
Noch ick en wil oock niet dat ghy my daer voor houdt.

Want gheen soo kleynen saeck s'en staet al opgheschreven /
En of ick niet en woude mijn verwonnen gheven /
Is erghens hier een tongh' soo wacker en soo koen
De welcke my mijn saeck voor u soud' willen doen?

Neen / ick en kenne gheen soo rijp in reden-taelen
Die eenichsins voor u soud' konnen eer behaelen:
Want ghy een Rechter zijt soo vinnich en soo straf
Die noyt op iemandts woordt en ghinckt u vonnis af.

'T is waer dat Al dit Al moet kennen u ghenaede
En dat u rechter handt ons gheesselt traegh en spaede /
Want soo maer uwen mont een droevich vonnis spreeckt /
Van droefheydt / ô mijn Godt / u oock het herte breeckt.

[pb: [105a]]

Non intres in iudicium cum seruo tuo, quia
non iustificabitur in conspectu tuo om-
nis viuens.

Psalm. 142.
[pb: 106]

Het is u wel soo leet te straffen onse sonden /
Ghelijck het ons is leet in die te zijn bevonden:
Iae of elck van sy-self den eyghen Rechter waer /
Hy soude sijne schuldt bevinden noch soo swaer.

Soo dat ick om mijn recht te beter te verschoonen
Seer quaelijck soud' bestaen voor u my te vertoonen:
Want al is 't dat ghy zijt d'onnoosel goedertier /
De quaede ghy verwijst te gaen in 't eeuwich vier.

Neen / noyt en wasser iet dat u balanss' hielt teghen
V wraeck / en u ghenae ghelijckelijck op-weghen /
Noyt iemandt van der aerdt en heeft u soo ghevleyt
Dat ghy u vonnis recht soudt hebben neer-gheleyt.

Iae of de soetste tael betooverde dijn ooren
En deed' in mijn ghesagh haer uyterste devoiren /
'T waer niet: want och helaes! wel-sprekentheyt en geest
Voor u verdwellemt staen / en swijghen aldermeest.

Met woorden / noch met konst / met rennen noch met loopen
Met ghiften noch met gheldt en zijt ghy af te koopen.
Wie sal ô machtich Godt u komen dan ontrent
En soecken van sijn recht te hebben haest een endt?

Voor my 'k en vreese roers / noch pijcken / noch rapieren
Noch alle spitse recht naer leghersche manieren /
Seer gheren soud' ick oock voor die thien-mannen staen
Die voortijdts binnen Room' kloeck hebben recht gedaen.

Noch dees noch ander mé en vrees ick niet met allen
Hoe dat sy my in 't mijn sou'n konnen doen vervallen /
'K en vrees ô Cassi niet die schandelijcke wet
By u tot achter-deel van 't Edel-dom gheset.

Iae noch oock Rhadamants noch Minus Rechter-stoelen
Voor welcke dat soo veel benauwde sielen woelen /
'K en vrees' noch Æacus / noch Æacus ghebodt /
Dat hy sijn doose keer met ieghelijckens lot.

[pb: 107]

Dat elck daer over my hael voysen om en omme
En mijn beschuldight hooft vrijmoedelijck verdomme /
Voor hun en vrees' ick niet / ick gheef hun volle keur
Mijn tongh' is al ghenoech om my te vechten deur.

Maer eenen houdt alleen mijn hairen opgheresen
Die selver sal ghetuygh' / en selve Rechter wesen /
Die naedemael dat hy sijn wijs-dom heeft ghe-uyt
Voor eeuwelijck de deur vast grendelt ende sluyt.

O vreeden Rechter-stoel ghy staet van alle kanten
Wel kostelijck beboort met schoon diamanten:
Maer hy die u besit voert een gheloodich sweert /
Sijn donderende tael maeckt ieghelijck verveert.

Men seght dat Agathon dry daghen en dry nachten
Naer desen heeft ghestiert sijn binnenste ghedachten
En dat hy heeft ghevreest dien iammerlijcksten dagh
Daer hy op sijnen ruggh' met open ooghen lagh!

En op dat Paulus oock onschuldich niet en schijne
Sy selven hy betucht / hy is in anckst en pijne /
Sijn sinnen zijn verstroyt / hy is uyt sijn ghevoel
Als hy oock over-peyst dien schrickelijcken stoel.

Den wijsten Salomon en heeft noyt mensch gheweten
Die derven soud' sijn siel voor sonde-vry vermeten /
Altoos was oock in pijn / in druck en in ghevroegh
Hy die tot leet-betuygh soo dicks sijn Harpe sloegh.

Iae den verdulden Iob houdt dat die sterre-lichten
Om hun onklaricheydt voor Godt oock sullen swichten /
Indien dan de pilaer soo wagghelt en soo beeft
Ist wonder dat een planck haer t'eenemael begheeft?

Verschudt den Ceder-boom op 't hooghste van Carmelen/
Daer Æolus gheblaes komt t'midden inne spelen /
Wat sal een boomken doen / een boomken maer gheplant /
Dat nauwelingh in d'aerd ghenomen heeft den stant!

[pb: 108]

Och! als ick 't overslae / mijn bloedt ghevoel ick stollen
Als d'Offer-beeste die den slaegher pooght te bollen:
Want soo hy om te slaen sijn arremen op-stijght
De beeste wordt verbaest eer sy den haemer krijght.

Ick bidd' u mijnen Godt / en wilt soo by niet kommen /
Ick ducht als ghy sult zijn op uwen stoel gheklommen
Dat de Gherechticheydt self wesen sal in pijn
Van te be-erven eens u Goddelijck aenschijn.

Non intres in iudicium cum seruo tuo, quia
non iustificabitur in conspectu tuo om-
nis viuens.

Psal. 142.

En komt met uvven dienaer niet in 't recht:
vvant voor u aenschijn en sal alle leuende niet
vvorden gherechtveerdight.

Psalm. 142.
Aug. in Psal. 142

EN laet ons niet pleyten / ick en begheere
met u niet te dinghen / noch ick en be-
gheere mijne gherechticheydt u niet voor te
stellen / noch ick en begheere oock niet te we-
ten / hoe ende in wat manieren dat ghy wilt
oordeelen mijne boosheydt. Het en is u niet
heerelijck met uwen dienaer / noch selfs met
uwen vriendt te komen in rechte. En wilt
dan mijnen Heere / mijn Godt / met my doch
niet komen ten oordeele: Want al is 't by
aldien dat ick my selven schijne goedt te we-
sen / ghy brenght uyt uwen schat eenen reghel
naer den welcken ghy wilt dat ick my voe-
ghe / ende ick worde quaedt bevonden / daerom
[pb: 109] en komt met uvven dienaer niet ten oordee-
le, ghenaede hebbe ick van doene / ende ick die
was wegh-ghevloden / keere nu wederomme /
ende ben vrede aensoeckende.

Iob. 14.

Acht ghy vvel vveerdich over alsulck ee-
nen te openen uvve ooghen, ende den selven
met u te leyden ten oordeele?

Amb. in Psal. 36.

O mensche Godt die roept u / ende hy wilt
dat ghy komt in 't Recht. Wat sult ghy
hem antwoorden? die / ten zy dat hy 't u we-
derom vergheeft / ghy zijt verloren. Daerom
den Prophete David vlucht van het oordeel
ende versoeckt ghenaede / als hy seght: En
komt met uvven dienaer niet in 't oordeel.
Bernar. serm. 8. super Beati qui habitant.

Bernar. serm 8. super Beati qui habitant.

Want wat isser soo te verschroomen / wat
kan men oock soo anckstelijck ende soor sor-
ghelijck bedencken / dan te moeten staen om
te zijn veroordeelt voor desen schrickelijcken
Rechter-stoel / ende onder sulck eenen nauw-
sienden Rechter / een onseker vonnisse te ver-
wachten! Den Apostel seght: Het is schroo-
melijck te vallen in de handen van den le-
venden Godt.

Amb. in orationibus.

Want hy is ghetuyge ende Rechter / Rech-
ter ende ghetuyghe / dien geen sonde en kan
ontvlieden; want alle saecken voor sijn oogen
zijn klaer ende onverborghen.

Chrys. in c. 4. Matth. hom. 14.

Ende ghelijckerwijs de ghene die gheleydt
worden uyt eender ghevangenisse om te wor-
den verwesen / gaen naer de vier-schaere / met
[pb: 110] de boeyen aene: Alsoo alle sielen naer dat sy
van hier verhuyst zijn / sullen gheleydt wor-
den tot dien schrickelijcken Rechter-stoel / in
verscheyden ketenen der sonde.

Bernar. medit. cap. 2.

Ende siet ick sal nu van stonden aen ghe-
bracht worden voor sulck eenen nauwen
Rechter / om rekeninghe te gheven van alle
mijne wercken. Wee my ellendich mensche
als dien dagh des oordeels sal zijn gheko-
men / ende dat gheopent sullen worden de
boecken / in de welcke alle mijne ghedachten /
ende alle mijne wercken den Heere sullen wor-
den voorgelesen / als-dan sal ick met ghebog-
den hoofde / door de verstroyinghe van een
quaede conscientie benouwt / ende al bevende
moeten staen voor den Heere / overdenckende
mijne bedreven boosheden. Als-dan mijn sie-
le vindende haere ooghen ghesloten / haeren
mondt / ende de andere ghesteltenissen des li-
chaems / door de welcke sy placht haer uyt-
wendelijck te verheughen / sal dan keeren tot
haer / ende onder haer selven beswijcken / ende
om dies wille dat sy door de liefde des we-
reldts / ende door de wellusticheydt des
vleeschs verlaeten heeft / de liefde Godts sal
deerelijck in de ure van sulck eenen noot
van Godt oock worden verlaeten / ende den
boosen vijandt worden overghelevert / om in
de helle te worden ghepijnight. Mijn siele is
beslaeghen met een groote verschricktheydt /
[pb: 111] ende sy voelt haer ghedreven in veelderlije
ghedachten: Soo wanneer nu is aenkomen-
de de ontbindinghe des vleeschs / ende dat sy
alle saecken is stellende uyt den wegh / ende
haer selven is bemerckende met het eynde
't welck haer is naeckende / ende dat sy in kor-
ter stonden sal vinden het ghene dat in der
eeuwicheydt niet en sal moghen worden ver-
andert.

Greg. l. 24. mor. cap. 7.

Niet te vergheefs en wordt een ieders stele
vervaert ghemaeckt / als sy terstondt bevindt
dat in der eeuwicheydt niet en kan worden
verandert; want wy bemercken dat wy den
wegh van dit teghenwoordich leven sonder
schuldt niet en hebben konnen voorby gaen.
Wy bemercken oock dat alle het ghene dat
wy loffelijck ghedaen hebben / niet en kan we-
sen sonder eenich mis-daedt / indien wy wech-
gheweirt Godts goedertierentheydt / worden
gheoordeelt. Want wie van ons sal het le-
ven der Voor-vaeders / oft wel te boven gaen /
oft wel naer-volghen? Ende nochtans Da-
vid seght: En komt met uvven dienaer niet
ten oordeele; vvant alle levende en sal voor
u aenschijn niet vvorden gherechtveerdight.
Als Paulus seyde: Ick en ben my selven niet
beschuldight; heeft wijsselijck daer by ghe-
voeght: maer dit en is niet ghenoegh om te
zijn gherechtveerdight. Joannes seght: In-
dien vvy segghen, vvant vvy en hebben
[pb: 112] gheen sonde, vvy verleyden ons eyghen sel-
ve, ende de vvaerheydt en is in ons niet. ia-
cobus spreeckt: VVy hebben allegaeder in
vele ghesondight. Wat sullen dan bedrijven
de plancken / indien de pilaeren beven? oft
hoe sullen de struyckskens staen onroerelijck /
indien de Ceder-boomen door den storrem de-
ser vreese oock worden aenghetast ende ghe-
slaeghen? soo dan als nu naeckt de ontbin-
dinghe des vleeschs / door den schrickel der
wraecke / wordt oock altemets beroert de siele
van den rechtveerdighen.

Gregor. cap. 23. in 7 c. Iob.

Want hoe grootelijcx de uytvercoren selve
moghen uytnemen in rechtveerdicheydt / niet
teghenstaende en zijn sy niet genoechsaem tot
de onnooselheydt / indien sy in recht nauw
worden ondersocht: maer dit vinden sy dan
tot een vertroostinghe / van hun ontkommin-
ghe / dat sy oodtmoedelijck weten hoe sy op
veele niet ghenoechsaem en konnen wesen.
Onder dit decksel dan der oodtmoedicheydt
verhoeden sy hun voor het sweerdt van soo
stranghen ondersoeckinghe / ende hoe dat sy
door gheduerighen anckst de schrickelheydt
van den toekomenden Rechter meer zijn vree-
sende / hoe dat sy meer veerdich ende bereet
wesen om hun voor hem te vertoonen.

August. medit. cap. 39.

O goedertierensten Heere en wilt bidd'ick
u niet schrijven teghen my mijn verbitterhe-
den / op dat ghy ten oordeele komt met uvvē
[pb: 113] dienaer, maer naer de menichvuldicheydt
uvver bermherticheden doet uyt mijne
boosheydt. Wee my ellendich mensche als
sal naecken den dagh des oordeels / ende dat
sullen worden open-ghedaen de boecken der
conscientie / als van my sal ghesproken wor-
den: Siet den mensche ende sijne vvercken.
Wat sal ick dan doen ô mijnen Heere / mijnen
Godt / als de hemelen sullen ontdecken mijn
sonden / ende dat de aerde teghens my sal op-
rijsen: Siet ick en sal niet konnen antwoor-
den / maer met ghebooghden hoofde vol van
verstroyinghe sal ick voor u ghedwonghen
zijn te staen. Helaes! ellendich mensche wat
sal ick dan segghen? Sal ick roepen tot u
mijnen Heere / mijnen Godt? Waerom
worde ick al ligghende omghebrocht? O
mijn siele schreyt ghelijck een weduwe die
haeren man verliest in het beste van sijn le-
ven. O arme siele / huylt ende weent; want
uwen bruydegom heeft u verlaeten? O mijn
Godt / weest my ghenaedich / op dat ick niet
en wanhope / maer in u verhopende / dat ick
noch mach herhaelen mijnen aessem: ende
indien ick saecken hebbe uytgherecht om de
welcke ghy my kont verwijsen / ghy en hebt
niet achter-ghelaeten den middel om my te
spaeren. O soetsten Iesv en wilt doch uwer
gherechticheydt teghen uwen sondaer niet
ghedencken / maer weest ghedachtich uwer
[pb: 114] goedertierenheydt tot u schepsel / ende ghe-
denckt niet te komen teghen den verweerder:
maer weest ghedachtich uwer bermhertic-
heydt tot den ellendighen: verliest de ghe-
dachtenisse van den hooveerdighen / u ter-
ghende / maer aensiet den ellendighen u aen-
biddende. Want ghy zijt Iesvs / ende wat is
Iesvs dan den Saligh-maecker.


Back to top ↑

Non me demergat tempestas aquæ [11]

[pb: 115] XI.

Dat het tempeest van vvaeter my niet en
verdrincke, noch dat my de diepte niet
en verslinde.

Psalm. 68.

HOe onghestaedich is den padt
O Zee van u aen-lockich nat
Daer soo veel schepen inne sincken!
Ghy vloeyt soo effen als ghelas
Dan op, dan af, in eenen pas
Om alle mensch tot u te vvincken.
Somvvijl en hebt ghy gheen ghevoel
Ghy light soo stil als eenen poel
Die nimmermeer en kan gherijsen:
Maer met dat eenen storrem-vvindt
U alsoo neer-ghestreken vindt,
Hy doet u haest om hooghe sijsen.
Van wervelen hy niet en flouwt
Rondtom het uytgheholde hout,
VVaer teghen sy geeft sulcke spronghen,
Dat neder-svvackt tot op den boort,
Dat 't schijnt dat alle vvordt versmoort,
En tot den gronde neer-ghedronghen.

[pb: [115a]]

Non me demergat tempestas aquæ/
neque absorbeat me profundum.

Psalm. 68.
[pb: 116]

Ghy laet met yser, en metael
Oock u door-schrabben teenemael
Om u te slaen de riemen krielen,
Door vvelcke ghy wordt op-ghescheurt
Ghelijck door-slaeghen en besleurt
Wordt eenen her-wegh van de wielen.
Met dat het schip nu is ontmeert
En het diep-vvyde vvoest in-keert
Hoe haestelijck ist ons onweken!
Op min dan niet is het verpast,
Men siet noch seyl, men siet noch mast,
Noch gheene vlagghe meer uyt-steken.
Maer noch en isser niet dat schromt
Ten zy dat in het blacke komt
Daer soud' ghy sien als raesend' honden
Met groot ghedommel en gheruysch
Van Æolus het rauw ghespuys
Heel bulderigh en onghebonden?
Hier ist in noot, in anghst en vrees
Ghelijck een slaeve die sijn vleesch
Met laeten scheuren van de dieren,
Of als een die te lande reyst
Van vele roovers eer hy 't peyst
VVordt aenghetast niet by manieren.
Als-dan, ô Zee, ghy u op-sluymt
Ghy bast, ghy grommelt, en ghy schuymt
En ghy staet heftich opghesvvollen!
Als-dan het Oosten teghen 't VVest
'T Zuydt teghen 't Noorden om het best
Afgrijsselijck daer tucke-bollen?
[pb: 117] Ghy vvordt ghekloven en ghescheen
Als elck sijn nat meynt vvech te leen,
Neptunus oock comt hem ontduycken
Met sijnen dry-ghetanden spriet,
Die soo vervaerelijck daer siet
Of hy het schip vvoud' neder-stuycken!
Als-dan sijn hop' en sijn gheducht
Hanght tusschen 't vvaeter en de lucht
VVat faelter aen dan lanckst de golven
Ghelijck een loot te sincken af
En in soo gronde-loosen graf
Al metter vaert te zijn ghedolven?
Nu vvilt dan hier eens mercken aen
De schilderey van Thetis baen
Somtijdts soo kalm en ghestaedigh,
Somtijts oock min als op een uer
Alsoo beroerigh ende stuer
Soo schroomelijck en onghenaedigh!
Maer vvat! het ghen'ick hier gevvaegh'
My selven ick heel aene-draegh.
Ten zijn ô Theti niet miin lusten
Te gaen beschrijven uwen plas,
En Æole van u gheblas
VVil ick mijn sinnen gheeren rusten:
VVant ick de selve noyt en brack
Met Typhis die te Colchos track,
Mijns vaeders huys my meer behaeghde,
Mijns vvetens ick oock noyt en sagh
Den vvaeter-godt met sijn bejagh
Noch naer al dit ick noyt en vraeghde.
[pb: 118] My zijn die vvinden onbekent
Mijn schip en is die niet ghevvent
'Ken hebb' hier toe my noyt begheven
Het schip, de zee, en desen vvindt
VViens eyghentheden men hier vindt
VVil ick ghelijcken by mijn leven.
Eerst dan het vvinden sot ghesvvier
Hun rauvv gheschauffel en ghetier
Zijn die mijn siele dickx beruren,
Dees vvinden doen mijns levens schip
Klabotsen teghen 's vvereldts klip
En teghen 't radt van avonturen.
O wereldt, wereldt onghetrouvv
Die al u blijdschap keert in rauw
In bitterheydt en in vernoeyen!
Het schijnt dat u niet en onbreeckt
Het schijnt ghy vol vvellusten steeckt
En alle vveelden u aen-vloeyen!
Och hoe mijn on-ervaeren jeughdt
Bedroghen is in haere vreughd!
Och! och! helaes! vvat moet ick lijden,
Soo saen het dertel Venus kindt
Een plaetsken in mijn herte vindt
Om teghen my te moghen strijden!
Maer soo ick nu dit loose vvicht
Met veel ghevvorstel ben ontsvvicht
Dan sien ick eerstmael hoe ghevaeren!
Als ick vvierdt over-handt gherolt
Ghesleurt, ghetrocken en ghesolt
Dan van den vvindt, dan van de baeren!
[pb: 119] Men siet als eenen mensch verdrinckt
Dat hy tvvee-dry-mael eer hy sinckt
'T hooft uyt het vvaeter noch gaet rechten,
Och oft my dit oock soo gheviel
Dat mijn by-nae versmoorde siel
Uyt desen noot haer kost ghevechten?
Hy die daer valt in eenen kuyl,
En maeckt hem niet alleene vuyl:
Maer is in anghst van te versmachten,
Alsoo de siele die daer duyckt
En in haer sonden light versmuyckt
Van vvie sal sy haer hulpe vvachten?
Mijn Godt ick strijde teghen tvvee
Dat's teghen vvindt, en teghen zee
Die elck met my soo vverre-ballen,
Ten zy hoe dat ick krijgh' uvv' handt
'K en can gheraecken aen het landt;
VVant ander hulp is niet met allen.
Staet my dan by in mijnen noot
Siet mijnen Godt ick ben half doot
VVilt nu ter tijdt my niet verlaeten!
O Falinure dien ick min
Houdt boven 't vvaeter mijne kin
'T sal my mijn leven moghen baeten.

[pb: 120]

Non me demergat tempestas aquæ,
neque absorbeat me profundum.

Psalm. 68.

Dat het tempeest van vvaeter my niet en
verdrincke, noch dat de diepte my niet
en verslinde.

Psalm. 68.
Aug. soliloq. cap. 35.

HOe langhe sal ick ellendich mensche
noch worden ghesmeten tusschen de bae-
ren mijner sterffelijckheydt / roepende tot u ô
Heere / sonder my te aenhooren? O Heere ver-
hoort doch den ghenen die u aenroept van de-
se groote zee, ende geleydt my tot de haeven
der eeuwigher saelicheydt. Gheluckich zijn sy
die de perijkelen deser zee ontkomen zijnde /
tot u ô Godt de aldervrijtste haeven, ver-
dient hebben te gheraecken! Voorwaer sy
zijn gheluckich / die van de zee tot den oever,
van den ban tot het vaderlandt / van de ghe-
vanghenisse tot het vry hof zijn ghekomen /
om te ghenieten de ghewenschte ruste: ende
wy kattijvighe zijn ongheluckich / die door
de baeren ende door de conckelen deser
grooter zee stieren het schip, onseker oft wy
tot de haeven der saelicheydt sullen konnen
gheraecken!

[pb: 121]
Aug. soliloq. cap. 37.

Vaeder der bermherticheden / aenhoort het
ghekerrem van uwe weese / ende steeckt naer
haer uwe handt / want die alleene haer kan
trecken uyt de diepte der vvaeteren, ende uyt
den poel der ellenden, ende uyt het grondt-
slijck, op dat ick aenschouwende de bermher-
ticheydt uwer ooghen / ende uwe innighe
sachtmoedicheyd / niet en verdrincke: maer
dat ick / ô mijnen Heere / mijnen Godt / tot u
mach gheraecken!

Chrys. hom. 82. in Matt.

Want dit ellendich leven is een diepe, lan-
ghe, uytghestreckte zee: ende ghelijck in de
zee zijn verscheyden omme-keeren / die door
verscheyden tempeesten ghemeynelijck wor-
den beroert / als de Aegeaensche die versuert
wordt door de heftighe winden / ende de Tyr-
reensche zee / die haer baeren lichtelijck voort-
drijft / om dat sy nauw is / ende Charibdis
haer streckende naer Lybin, doet dobbelen
haere waeteren / ter oorsaecke van haere on-
diepten ende sandt-plaeten / Pontus is oock
verschrickelijck / om haere hefticheydt ende
felle baeren; den Oceanus van Spagnien is
vreesselijck / door haere onaengheraeckelijcke
haevenen / ende door de onbekentenisse van
haere plaetsen / alles quaedt voor de schip-
vaerders / insghelijcks oock om eenighe an-
dere oorsaecken is 't met de reste van de Zee:
ende wy sien dat het selve ghebeurt met ons
[pb: 122] leven / het welcke gheduerich wordt ghedre-
van op de zee van dese wereldt.

Rupert. lib. 5. in cap. 8. Apocal.

Op den naeme van de schepen wordt oock
beteeckent dit verganckelijck menschen-le-
ven / ghelijckerwijs in Iob: Mijne daghen,
seght hy / zijn voor-by gevaeren als de sche-
pen, ghelaeden met appelen.

Greg. l. 9. mor. c. 24. in cap. 29. Iob.

Ende het schip van onse siele wordt her-
waerts ende derwaerts ghedreven / op dat wy
den schoonen hemel souden ghedencken / ende
verduldelijck verdraeghen de moeyelijcke
baeren der vleeschelijcker bekoringhe.

Ambr. præfat. in 4. lib. super Evang. Luc.

Wat zee isser schrickelijcker dan dese we-
reldt? soo trauwe-loos / soo beroerigh / soo die-
pe ende soo voortghestijght door de winden
der bekoringhen?

Chrys. hom. 33.

Ende om dies wille dat sy uytbortelt van
verscheyden sonden / ende verscheyden beko-
ringhen / daerom wordt sy ghenoemt / ghe-
lijck wy bemercken / die groote ende vvijde
zee.

Hieron. ep. 1. ad Heliod.

En wilt u niet betrouwen al oft schoon
de zee u is aen-lacchende / ende dat sy schijnt
uytghestreckt in maniere van eenen staenden
poel / ende al waert dat den bovensten rug-
ghe van dit ligghende element door eenighen
[pb: 123] windt noch quaelijck wierdt opghestruyvelt /
soo heeft nochtans dit open veldt vierderhan-
de gheberghten. Binnen inne is ghesloten
het perijkel / ende den vijandt houdt hem
daer verborghen. In dese Zee den Charyb-
dis der wellusten / werrebalt met de saelicheyt
van den mensche. In dese zee Scylla, is ons
lockende met eenen vleyenden mondt tot de
schip-braecke. Hier is een quaede haeven /
hier is den duyvel een zee-roover / ende hy
met sijnen aenhangh brenght de ketenen om
te vanghen.

Amb. in orationibus.

In desen grooten wereldtschen sond-vloedt
(waer dat om ende omme wervelen sulcke
winden) en wordt bevonden eenighe goede
haeven / oft eenich heuvelken / daer dat de duy-
ve een weynich soude konnen rusten.

Ambr. Apolog. poster pro Dauid c. 3.

De menichte der begheerlijckheden maec-
ken een groote beroerte / die den mensche her-
waerts ende derwaerts verstooren / als vae-
rende in een lichaemelijcke zee / soo dat sijn
siele haer selven niet en kan bestieren.

Greg. l. 11. mor. c. 23. in cap. 13. Iob.

Den menschelijcken gheest wordt beroert
met soo veel winden als sy is onderstaende
bekoringhen: want somtijdts de gramschap
verstelt die uyt haer selven / als de gram-
schap verschuyft volght daer een onbequaeme
[pb: 124] vreughdt / die ghedreven wordt door de pric-
kels der onkuysheydt / die ghespannen
wordt door den brandt der giericheydt / om
te begheeren dat aerdsch is / somtijdts de
hoovaerdije verheft die / ende somtijdts
een ongheschickte vreese brenght die ten
onder.

August. medit. cap. 39.

Heere, siet mijne boosheden zijn mijn
hooft te boven ghegaen, ende ghelijck
een svvaer pack zijn sy op my versvvaert.
Ende 't en zy dat ghy (wien altijdt is ey-
ghen te vergheven / ende den ellendighen te
spaeren) daer onder stelt de rechter handt
uwer groot-daedicheydt / soo worde ick el-
lendighlijck bedwonghen in den afgrondt te
versmooren.

Psal. 88.

Ghy heerscht over de macht der zee,
vvant ghy versoet de beroeringhe van haere
baeren.

Aug. in Psal. 68.

Den afgrondt der menschelijcker boos-
heydt is eenen diepen put. Een ieder die daer
inne valt / sal leelijck vallen. Dese saecke
is grootelijcks te beduchten. Is 't by aldien
dat ghy siet dat eenich mensche heeft quaedt
ghedaen / hy is als in eenen put neer-ghe-
soncken / ende soo wanneer ghy aen hem sult
hebben gheseydt sijn boosheydt / ende dat
[pb: 125] hy ghetuyght; waerachtelijck ick bekenne /
hoe dat ick hebbe ghesondight / soo en heeft
over desen den put sijnen mondt noch niet
ghesloten; maer als ghy hem sult hooren seg-
ghen: Wat quaedt hebbe ick ghedaen? hy
is gheworden eenen beschermer sijner sonde /
ende over desen heeft den put sijnen mondt
ghesloten / noch hy en heeft gheene macht om
uyt dien te gheraecken.

Aug. soliloq. cap. 35.

O Iesv christe, eenighe hope van het
menschelijck gheslachte / waerachtich Godt
van den waerachtighen Godt voort-gheko-
men / onse toe-vlucht / van wien den klaeren
glans tusschen de duyster wolcken van verre
beschemelt onse ooghen / op dat wy gheleydt
door uwe klaericheydt / tot u / als tot de ver-
sekerde haeven moghen gheraecken. Be-
stiert / bidde ick u / ô Heere / ons levens schip
door uwe rechter handt / ende door het roer
van u cruyce / op dat wy niet neer en sincken /
ende op dat het tempeest van vvaeter ons
niet en verdrincke, noch dat ons de diepte
niet en verslinde: maer treckt ons met den
haeck van u cruyce uyt dese zee / tot u / onsen
eenighen troost / die wy-lieden (ghelijcker-
wijs de morghen-sterre / ende de sonne der
gherechticheydt) op het hooft van het he-
mels vader-landt by-nae met weenender
ooghen ons sien verbeyden. Aenhoort ons
[pb: 126] Godt onsen Heyl-landt / hope van alle de
eynden der aerde, ende van alle kanten
der zee. wy spuelen ende drijven in een be-
roerighe zee / ghy staet op den oever ende
ghy aensiet onsen noot. VVilt ons behoe-
den door uvven naeme. Heere ghedooght
ons soo te houden de middel-streke tusschen
Scylla ende Charybdis, dat wy gheschouwt
hebbē van dese twee de perijckelen / vrijmoe-
delijck tot de haeven der eeuwigher salicheyt
moghen gheraecken.


Back to top ↑

Quis mihi hoc tribuat [12]

[pb: 127] XII.

VVie gheve my dit, dat ghy my voor die helle
bescherremt, ende my verborghet tot dat
uvven raesenden thoren voor-by is.

Iob. 14.

WIe sal my gheven om te schuylen
Diepe, vermoste, doncker kuylen
Op dat my niet en komm' ontrent
U blixem-vier dat ghy af-sendt?
O Godt soo my maer komt te voren
Hoe kleyne vonck van uvven thoren,
'K en vveet soo gheen verschoven pleck
Daer ick soud' nemen mijn vertreck,
Dan vvensch'ick 't diepste der foreesten,
Dan een spelonck der vvilde beesten,
Dan eenen konckel onder d'aerd
Daer dat ick soude zijn bevvaert.
Dan soud'ick om my te versteken
VVel met mijn hooft een rots' op-breken,
Dan soud'ick gheren my besteen
In eenich graf by d'overleen.

[pb: [127a]]

Quis mihi hoc tribuat, vt in inferno pro-
tegas me, & abscondas me donec per-
transeat furor tuus?

Iob. 14.
[pb: 128]

Dan vvensch'ick my te zijn ghedolven
In d'alder-diepste vvaeter-golven,
Of voor altijdt te moghen gaen
Uyt het beloop van Son en Maen.
Als Iuppiter hem gaet vergrammen
Siet men de locht in volle vlammen
Die hy dan met een vvacker vuyst
Daer naer vvel op de menschen buyst,
Wie dan vervreest voor eenigh deiren,
En hem bepooght voor dat te vveiren
Sal teghen dit vernieligh vier
Betuynen 't hooft met lauvverier.
Maer soo ghy 't uvv' eens sult ontknoopen,
Waer sal den mensch dan henen loopen?
O Godt een lauvverieren crans
Die soud' hem zijn een aerme schrants.
VVat help'et och! met soo veel sorghen
In eenich vvoudt te zijn verborghen?
Gheen soo verduystert, gheen soo dicht,
Off het is vlack in u ghesicht!
Die u ghebodt eerst há ghebroken
Lagh in de blaeders neer-ghedoken.
Maer doen hy voelde dat ghy quaemt
Soo vvas hy bloot en heel beschaemt.
Gheen blaederen, noch gheene struycken
En konnen iemandt soo versmuycken
Noch oock het binnenste van 't vvoudt,
Hoe dicht ghesloten van het hout.
Die van Chaldæa vvierden gh'eten
Zijnd' in den leeuvve-put ghesmeten,
[pb: 129] Die nochtans soo bleeft ontfingh
Den Israelschen Ionghelingh.
VVaertoe dan putten en duvvieren
Om de sondaeren in te stieren?
Loth en kost soo vvel niet ghevlien,
Off sijne sond' en vvirdt ghesien.
Ionas soud' hem in zee betrouvven:
Maer sy en kost hem niet behouvven,
Den vval-visch die hem inne toogh
Hem vvederom te lande spoogh.
Hoe soud' de zee dan iet bedecken,
Soo trouvve-loos in alle plecken?
Doorluchter is den souten plas
Dan eene venster van ghelas.
VVeer hun de doo'n be-bolle-vvercken
Met steene tomben ofte sercken.
Al-sienigh Godt vvat kleeft daer aen
Als hun ghebeente moet op-staen?
VVat baetet laes! te zijn verschoven
Off onder d'aerd ofte daer boven?
De rootsen zijn van overlangh
Verraen door Echos vveder-klangh.
Men magh de bosschen niet ghelooven.
VVant soo den Herft die komt berooven,
En neder-rijsen doet hun hair
Staen sy vveer open ende klaer.
Soo dan noch zee, noch bosch, noch eerde
Om my te schuylen ick aenveerde,
Iae boven dien ick vveder-leggh'
Hier-toe den gulden sterre-vvegh.
[pb: 130] Maer ghy alleen door mede-lijen
Bermhertich Godt komt my bevrijen
Tot dat ghy vvat meer goedertier
Hebt inghetrocken al u vier.

Quis miki hoc tribuat, vt in inferno pro-
tegas me, & abscondas me, donec per-
transeat furor tuus?

Iob. 14.

VVie gheve my dit, dat ghy my voor de helle be-
scherremt, ende my verborghet tot dat uvvē
raesenden thoren voor-by is?

Iob. 14.
Psal. 138. Aug. in hunc locum.

WAer sal ick gaen van uvven gheeft, en-
de vvaer sal ick vluchten van u aen-
schijn? welck is de plaetse die den Godts-
vluchtighen sal ontfanghen? De menschen
die de vluchtighe aenveerden versoecken eerst
te weten wie sy souden moghen zijn ontvlo-
den / indien sy bevinden ende verstaen den sel-
ven een dienaer te wesen van eenen Heere van
kleyner macht / soo aenveerden sy hem son-
der achter-dencken / segghende metter herten:
desen en heeft sulck gheenen Heere / van den
welcken hy soude konnen ghesocht worden:
maer als men hun doet verstaen / dat hy ghe-
loopen soude zijn uyt het huys van eenen
grooten Heere / oft sy en ontfanghen hem
[pb: 131] niet / oft indien sy hem ontfanghen het is met
vreese; want eenen van grooter macht en kan
niet worden bedroghen. Waer en is Godt
niet? wie kan Godt bedrieghen? wie en siet
Godt niet? van wie en sal Godt zijnen vluch-
tighen niet weder-heysschen? waer sal dien
ellendighen dan loopen om te vluchten voor
het aenschijn Godts? Hy keert hem her-
waerts ende derwaerts / als oft hy een plaetse
tot sijne vlucht waer soeckende. Indien ick
klimme naer den hemel, ghy zijt daer; In-
dien ick neder-daele ter hellen, daer zijt ghy
teghenvvoordich. is 't by aldien dat ick my
verheffe / ick bevinde stracx dat ghy my ver-
nedert; is 't by aldien dat ick my verborghe /
ick bevinde dat ghy my soeckt. Waer sal ick
dan henen gaen / op dat ick my verberghe
voor u aenschijn? wat sal ick maecken / op
dat ick uwe gramschap niet en ghevoele?
Siet ick vinde desen raedt: Ick sal soo vluch-
ten voor u aenschijn / ick sal soo vluchten van
uwen gheeft / ende soo vluchten van uwen
wrekenden gheest / ende wraeckgierich aen-
schijn; Ick sal dan vluchten / maer hoe? Is 't
by aldien dat ick heel aenneme mijne vleu-
ghelen, ende gae vvoonen in het al-eynde
der zee. Alsoo kan ick vluchten van u aen-
schijn. Maer het waer te verwonderen dat hy
niet en waer in het al-eynde der zee / die noch
in de helle niet en ontbreeckt.

[pb: 132]
Hier. l. 9 in c. 29. Isai.

VVee u-lieden, die diep zijt van herten,
om u-lieden raeden te verberghen voor den
Heere, van vvie de vvercken zijn in duyster-
nisse, ende die seght vvie sal ons sien, ende
vvie kent ons? sy meynen dat Godt niet
en kent hunne raedtslaeghen / om dieswille
dat hunne wercken zijn in duysternisse / en-
de om dat sy segghen: vvie siet ons, ende
vvie kent ons? niet eens bedenckende het
welcke tot Godt gheseydt wordt: De duyster-
heden en sullen voor u niet vvorden verduy-
stert, ende den nacht sal ghelijck den dagh
verlicht vvorden, ende sijne duysternissen
sullen zijn ghelijck sijn licht,

Amb. li. 1. de interpellat. Iob. cap. 3.

Overmerckt den ghenen daer van Syrach
spreeckt in Ecclesiasti. Den mensche gaende
in sijn bedde, segghende in sijn siele: VVie
siet my? de duysterheden omringhen my,
ende de muren bedecken my, wie sal ick
vreesen? Desen die hem acht niet ghesien te
worden van die 't al siet / ende dat sijne sonden
konnen verborghen worden door de duyster-
nissen / stelt voor hem een schaduwe / ende te
vergheefs betrouwt hy hem te schuylen / nae-
demael het ghesichte Godts is klaerder als
de sonne / die al het verborghen is ontdecken-
de / al het duyster is verlichtende / ende het
binnenste der siele door-dringhende / ende in
het alderdiepste daelende. Hoe sot is hy dan
[pb: 133] die daer waent vry te wesen in duysternissen
niet konnende ontvlieden het licht 't vvelck
verlicht in de duysternisse, ende dat de duy-
sternissen niet en konnen om-grijpen, soo
dat hy wordt bevonden als eenen vluchti-
ghen boosen huerlinck / ende hy wordt be-
kent eer hy hem kan verborghen; want den
Heere alle saecken bekent waeren / niet allee-
ne die teghenwoordich waeren / maer oock die
stonden te gheschieden.

Hier. l. 9. in c. 29. Isai.

Adam endeEva hier door bedroghen we-
sende / hoorende Godts voet-stappen soo hy
wandelde in het Paradijs / hebben hun ghe-
doken onder eenen boom.

Greg. li. 33. mor. cap. 3.

Soo dan den eersten mensche / naer dat hy
hadde ghesondight / is tusschen de boomen
van het Paradijs bevonden versteken.

Amb. li. de pœnitent. cap. vlt.

Soo verstaet ghy dat Adam hem verbergt
soo hy wiste dat Godt daer teghenwoordich
was / die wel wilde dat hy niet en hadde ghe-
vonden gheweest / hoewel hy ghesocht was /
ende door Godt gheroepen was met een stem-
me die van den verborghenen soude door-
knaeghen de conscientie; als hy seyde: Adam
waer zijt ghy? als oft hy hadde willen seg-
ghen: waerom verberght ghy u? waerom
vliedt ghy van den ghenen die ghy
[pb: 134] wenschte te aenschouwen? Soo swaer is dan
het leetwesen naer de schuldt dat de conscien-
tie haer eyghen selven sonder ghetuyghe is
straffende / ende haer wenscht te bedecken en-
de niet ghesien te worden / daer sy nochtans
blijft bloot ende onverborghen voor die oo-
ghen van Godt almachtich.

Amb. li. de parad. c. 14.

Adam waer hebben u ghebracht uwe son-
den / dat ghy vlucht van uwen Godt / die ghy
te voren waert soeckende. Dese vreese is eene
belijdinghe der schuldt / ende de verstekinghe
om te schouwen de teghenwoordicheydt van
den Rechter.

Hieron. li. 9. in c. 10. Isai.

Cain insghelijckx segghende: Indien ghy
my heden vervvorpt, ick sal verborgen zijn
van u aenschijn. met sulcke verwaentheydt
meynende dat 't Godt niet en wiste / ende van
die Goddeloose sondaers wordt ghesproken
door Amos: Is 't by aldien dat sy hun ver-
borghen voor mijn aenschijn in het alder-
diepste der zee, daer sal ick den vval-visch
bevelen, ende hy sal haer bijten.

Chrys. homilia de Iona.

Maer ghy Iona waer wilt ghy loopen?
hebt ghy niet ghehoort het segghen van Da-
vid? VVaer sal ick gaen van uvven gheest,
ende vvaer sal ick vluchten van u aenschijn?
Naer die aerde? maer de aerde behoort toe den
[pb: 135] Heere / ende de volheydt van dier. Naer den
hemel? daer bekenne ick dat ghy zijt. Naer
de zee? tot daer is 't dat u rechter handt haer
is uyt-streckende. Ionas was nu quaelijck
het schip ingetreden / oft de zee beroerde haer /
de baeren verhieven hun / ende den grondt
der diepe zee wierdt ontdeckt / ende ghelijc-
kerwijs eenen ghetrouwen dienaer met alle
vlijticheydt is vervolghende de vluchtighe
slaeve / ontdraghen hebbende eenighe Iuwee-
len van hunnen ghemeynen Meester / niet eer
en swicht / ten zy dat hy die slaeve den Meester
weder over-levert; alsoo de zee bekennende
haeren mede-knecht / sonder te ghebruycken
eenighe fortse / oft te ghebruycken eens an-
ders hulpe / maer gheroert door haer eyghen
kachten / begheert dat hy van stonden aen
worde overghelevert / noch en verstaet tot
gheenderhande apointement / ten zy dat hy is
ontfanghen.

Paul. Carm. ad Cyther.

Want hy die hadde ghemeynt door de zee
voor Godt hem te versteken / ende in een schip
ghetrouwelijck hem te verberghen / wiert wel
ter deghen bedroghen: aenghesien hy quae-
lijck beraeden zijnde / terstondt ghesoncken is
in het inghewant van eene groote ende ver-
schroomelijcke beeste / om alsoo te bemercken
dat sijnen Rechter hem konde vinden / noch
dat hy hem niet machtich en was te ontvlie-
[pb: 136] den. O weerde ghevanghenisse van desen
heylighen Godts-vluchtighen! siet / hy wordt
ghevanghen in de zee / tot welck hy hadde ge-
nomen sijnen toevlucht / ende gheworpen in
den grooten wijden buyck van dat ghedierte /
wordt beslaeghen in eenen levenden kercker /
gheworpen uyt het schip / moest hy sincken /
ende swemmen onder de baeren ghelijck ee-
nen gast der zee / ende eenen ballinck der aer-
de: hy gaet ende hy komt uyt die schroome-
lijcke speloncke van dit sassem beestelijck li-
chaem / als oft hy seffens ghevanghen ende
los hadde gheweest.

Isaiæ.2.

Gaet in de steen-rotse, verberght u in de
uyt-gheholde aerde, van het aenschijn der
vreese des Heeren, ende van de glorie sijnder
groot-daedigheydt.

Hieron. Torn. 9. epist. ad amic. in scientiâ diuinæ legis.

Want soo wanneer de locht onversiens
wordt overtrocken / ende dat ons geweygert
wordt de klaericheydt der sonne / ende dat tot
onser veroodtmoedinghe de wolcken ons
dreyghen / eenighe groote reghen-vlaeghen /
indien door ghewoonten de elementen be-
roert zijnde / ende dat den donder beghint te
mommelen / ende hier ende daer de blixem-
pijlen vreesselijck te sprietelen voor ons ghe-
sicht (al is 't dat het dickmael gheschiedt door
natuerelijcke ghesteltenisse) niet te min wy
[pb: 137] zijn verslaeghen / wy schudden en wy beven
van vreese / ende neder-gheslaeghen ter aerde /
wy laeten vaeren onse op-drachticheydt / ende
wy trecken het hooft in de schouders / om het
eynde van dit onweder te verwachten. Ha
wy ellendighe / wat sullen wy bestaen in dien
dagh / soo wanneer den Heere sal aen-komen
met sijne Engelsche heyr-krachten / geheel in
een vier? als de sterren vallende uyt de locht /
de sonne in duysterheydt / ende de Maene in
bloedt sal verkeeren? als de berghen sullen
smilten ghelijck wasch / als de aerde sal bran-
den / ende dat de rivieren sullen opdrooghen /
ende dat teghen nature het vier verslonden
hebbende de vochticheydt / sal drooghte werc-
ken in het waeter? Als de sondaers sullen seg-
ghen teghen de berghen: Valt op ons, ende
tot die heuvelen bedeckt ons, als de men-
schen sullen aen-roepen de doodt / ende aenge-
roepen zijnde / niet en sal komen / als de perij-
kelen sullen worden verkeert in wenschen / eñ
het ghene den mensche altijdt versaeckt heeft /
dat hy dan dat sal begeeren!

Aug Psal.

Heere weest my eenen Godt der behoe-
denisse, weest my een huys van toe-vlucht.
Zijt my een huys van toe-vlucht / Godt mijn
behoeder! waer vlucht ick? naer wat plaetse
sal ick loopen om vry te wesen? naer wat ge-
berchte / naer wat speloncke / naer wat vrije
[pb: [138]] woon-stede? wat Casteel sal ick verkiesen?
met wat mueren sal ick worden besloten?
waer dat ick gae / ick volghe mijn eyghen sel-
ven. O mensche ghy kont gemackelijck ont-
vlieden / al dat ghy wilt / behalvens uwe con-
scientie. Ghy sult my wesen een huys van
toe-vlucht / tot u is 't dat ick vliede / want
waer wil ick van u vlieden / waer dat ick gae
ick sal u vinden / ende indien ghy u in my ver-
gramt / soo vinde ick eenen wreker / indiē ghy
zijt gepaeyt / soo vinde ick mijne hulpe. Het al-
derbeste dat ick dan soude konnen doen is te
loopen naer u / ende u te soecken / ende gheen-
sins van u te vlieden. O slaeve / wie ghy zijt /
indien ghy uwen Heere soeckt te ontvlieden /
ghy sult gaen daer uwen Heere niet en is. Op
dat ghy dan Godt ontgaet / vliedt naer sijne
aermen / ende ghy en sult u selven niet bedrie-
ghen / indien ghy vlucht voor het aenschijn
van Godt. Alle saecken zijn teghenwoor-
dich / bloot ende ontdeckt voor het ghesichte
van den Al-moghenden.


Back to top ↑

Numquid non paucitas dierum meorum finietur brevi? [13]

[pb: [139]] XIII.

En sal de luttelheydt mijnder daegen niet
kortelingh' ten eynde komen? daerom
laet my toe dat ick een luttelken be-
vveene mijnen druck.

Iob. 10.

GHy soud gheeren my verblijen
Om dies vville dat soo kort
Mijnen tijdt bevonden vvordt
Liever had' ick te ghebijen,
Eenen tijdt van hondert jaer
Dan mijn doodt te zijn soo naer.

Maer helaes! vvat brooser gaeren
Loopt daer door de spille rasch
Van mijns levens teere vlasch,
Och! hoe kort sijn onse jaeren!
'T kindeken vvordt oudt ghenomt
Met dat in sijn putjen komt!

Vele dierkens hun verruren
Quaelijck eenen heelen dagh,
Quaelijck eenen oogh-opslagh,

[pb: [139a]]

Numquid non paucitas dierum meo-
rum finietur brevi? dimitte ergo
me, vt plangan paululum dolorem
meum.

Iob. 10.
[pb: 140]

Vele blomkens niet en duren
Sy verslenssen, en vergaen
Op den dagh als sy op staen.

Als Aurora komt gheresen
Zijn sy kinders, op den noen
Zijn sy ghelijck mannen koen,
s'Avondts zy ver-oudert wesen
En met eenen sonne-schijn.
Sy heel op en onder zijn.

Dat de daeghen niet en ghinghen
Alsoo vvacker om end' om
Niet een dierken vvaerder stom
Alle bloemkens souden singhen
Soo veel urkens zijn nu deur
Dat vvy gheven onsen geur.

Maer den tijdt gaet henen strijcken
Als die nerghens op en past,
'T jaer hem even gauvv verrast,
Oock de maenden niet en svvijcken,
En de daeghen sonder toom
Loopen af ghelijck de stroom.

D'uren al te poste vlieghen
Ende d'ure die daer drijft
Eeuvvelijck verschenen blijft
Den tijdt gaet den tijdt bedrieghen,
Want oft hy sy selve vliedt
Achter-aen hy vverom schiet.

[pb: 141]

Als de fackel vvordt verslonden
En begraeven in haer vier,
Alsoo keeren d'eeuvven hier
Weer van hier in hunne ronden
En het jaer hem omme-kromt
Tot dat in sijn schreve komt,

Naer 't versieren der Poëten
Eenen ouden grijsen vaer
Att sijn kinders allegaer,
Alsoo gaet den tijdt hem eten,
En sy selven hy versmacht
Eer hy hem heeft voort-ghebracht.

D'uren onsen dagh verjaeghen,
Daghen doen de Maenden gaen,
En de maenden 't Iaer af-slaen,
Ende d'uren met de daeghen
Maenden, Iaeren over-hoop
Onderhouden hunnen loop.

Soo dan Godt, eer dat ick sterve,
Laet my klaeghen mijnen druck,
En het sal my zijn gheluck.
Aerdsche vreughd' ick gheren derve:
Want ten is nu gheenen tijdt
Dat ick soude zijn verblijdt.

'K wensche tijdt om hier te schreyen
En te maecken een gheschal
Over mijn mis-daeden al,
Traenen och! en vvilt niet beyen,
[pb: 144] VVilt mijn ooghen alle-bee
Nu verkeeren in een zee.

Kom mijn hertjen vvilt versuchten
VVant ter-vvijl ghy stille staet
Den sonne-vvijser ommegaet,
Och ick voel' uvv' hitte vluchten,
'K voele knaegingh en ghevroegh,
Och houdt op, het is ghenoech!

Numquid non paucitas dierum meo-
rum finietur brevi? dimitte ergo
me, vt plangam paululum dolo-
rem meum.

Iob. 10.

En sal de luttelheyt mijner daeghen niet
kortelingh ten eynde komen? daerom
laet my toe dat ick een luttelken be-
vveene mijnen druck.

Iob. 10.
Chrys. epist ad Theod.

WAt isser in dese wereldt ghestaedich /
wat isser in dese wereldt gheduerigh?
Hoort de woorden van eenen treffelijcken
man: Den tijdt mijns levens, seght hy / is
dapperder dan eenige Posten.

Hieron. ep. 2. ad Paulam.

Want met dat den mensche eerst-mael
hadde ghesondight / soo wierdt de eeuwicheyt
verwisselt in een sterffelijckheydt / sijn leven
was ghestelt tot neghen hondert ende meer
[pb: 145] jaeren / daer naer de sonde van langher handt
verargherende / het menschelijck leven is in
veel korteren tijdt verkort gheworden.

Iob. 14.

De daghen van den mensche zijn kort,
het ghetal sijnder Maenden is by u: ghy hebt
paelen ghstelt die niet en konnen voor-by
ghegaen worden.

Greg. l. 9. mor. c. 44. in cap. 10. Iob.

Daerom die de kortheydt van dit teghen-
woordich leven wel is over-merckende /
dunckt my wijs ende voorsichtich te wesen;
want desen van het selve niet alleene en aen-
siet het ghebruyck oft het ghemack / maer wel
het eynde / op dat hy daer uyt soude bemerc-
ken / dat ons in desen doorganck quaelijck iet
gheduerich is aenstaende ende ghereyende /
ter deser oorsake wordt gheseydt door Salo-
mon: Indien den mensche veel jaeren heeft
gheleeft, ende in de selve hem heeft ver-
heught, hy moet ghedencken den tijdt der
duysternissen, ende die eeuwighe daeghen,
de vvelcke, als sy sullen zijn ghekomen, al-
len het voor-geleden sal vvorden beschul-
dight van ydelheydt. Soo dan als de schuldt
is terghende den gheest / is 't van noode dat
hy aenschouwe de kortheydt van haere blijd-
schap / op dat de boosheydt haer niet en bren-
ghe tot de levende doodt / als zijnde versekert
hoe dat het sterffelijck leven soo haest ende ge-
ringhe is loopende ten eynde.

Greg. l. 7 mor. c. 20. in c. 6. Iob.

Het ghebeurt oock dickmael / terwijlent
[pb: 146] de kortheydt van dit teghenwoordich leven
bemindt wordt / als oft wy versekert waeren
dat het selve seer langhe soude dueren: de siele
verliest de hoope van de eeuwicheydt / ende
haer verghetende in het teghenwoordich /
wordt her-geesselt door de duysterheydt haer-
der wan-hope. Maer de heylighe mannen /
om dies wille dat sy gheduerich de kortheydt
ende de verganckelijckheydt van dit leven
wel souden betrachten / leven als oft sy alle
daeghen waeren stervende / ende sy bereyden
hun dies te stercker om te blijven / als oft sy
hun waeren inbeeldende hier niet verganc-
kelijck te wesen. Daerom den Prophete ghe-
waer wordende dat het leven van den sondaer
soo lichtelijck voor-by gaet / seght: Noch een
vveynich ende daer en sal gheenen sondaer
vvesen. ende noch op een ander plaetse: Dē
mensche is als het hoy, ende soo zijn oock
sijne daeghen. Ende Isaias: Alle vleesch
is hoy, ende alle sijn hoogh-daedigheyt ghe-
lijck een bloeme des veldts.

Aug in Psal. 102

Dat den mensche wel overdencke wie hy
is / ende dat hy hem niet en verhoovaerdighe.
Den mensche noch sijne daeghen en zijn
niet dan hoy. Waer toe wilt hem het hoy
verhoovaerdighen / dat voor wat tijdts maer
en is bloeyende / ende naer korter stonden ver-
dorrende. Waer toe wilt hem het hoy ver-
hoovaerdighen / jeughdich voor wat tijdts / te
[pb: 147] weten / tot alderstondt dat de sonne dat is
verhittende. Den mensche sal uytbloeyen
ghelijck een bloemme des veldts. In hoe
weynich tijdts vergaen de bloemmen? ende
alle dat fraey is / is haest verdweenen. Alle
vleesch is hoy, ende de klaricheydt van het
licht is ghelijck een hoy-bloemme; het hoy
is verdort / ende de bloemme is gheresen.

Iob. 14.

Den mensche komt voorts ghelijck een
bloemme, ende vvordt verplet ende te neer-
ghetreden.

Greg. in idem c. 14. Iob.

Want wat zijn de menschen / gheboren
in dese wereldt / anders dan bloemmen des
veldts: Laet ons de ooghen van onser her-
ten eens slaen naer de lenghde van dese te-
ghenwoordighe wereldt / ende wy sullen sien
die soo vol van bloemmen te zijn als men-
schen / oversulcks dat het leven in het vleesch
is als de bloemme in het hoy; want ghelijc-
ker-wijs een bloemme komt den mensche uyt
het verborghen / die hem terstondt veropen-
baert: maer stracks uyt dit openbaer wordt
hy door de doodt wederom ghetrocken tot het
verborghen. De jeughdelijckheydt van het
vleesch komt ons in 't openbaer vertoonen /
maer de drooghte van ons asschen doet ons
vertrecken / ende teenemael verdwijnen: ende
niet met allen wesende / docht ons dat wy een
bloemme waeren / die verwelckerde soo sy
quam te voor-schijne.

[pb: 148]
Isidor. Clarius or. 10. de morte.

(Iae voor seker) wat verschillen wy van
die dierkens / de welcke / soo men seght / voort-
komen ontrent de riviere Hypanis (die van-
den kant van Europa haer in de zee is ontla-
stende) ende dese dierkens ghemeynelijck
maer eenen dagh en leven; sulckx oft een van
die selve ten twee uren naer middaegh doodt
waere / soude gherekent worden verre gheko-
men te zijn: maer die soude zijn ghestorven
ter sonnen onderganck / heel oudt ende tee-
negaer ghebroken; Ende noch te meer / waert
dat sulcks gheschiede op eenen somerschen
dagh; alsoo oft schoon den meesten ouder-
dom van ieder mensche wierde gherekent met
de eeuwicheydt / noch in minder korticheydt
des levens dan dese dierkens sullen wy wor-
den bevonden.

Nazian. in pæc. ad Virgines.

Maer seght my dan hoe langh dat kan ons leven dueren
Daer soo veel anghst en vrees' dat daeghelijcks berueren.

Aug. in Psal. 38.

Hebt ghy desen teghenwoordighen dagh?
indien ghy dien hebt / soo hebt ghy den dagh
van ghisteren ende van heden; maer ghy
seght / den dagh van ghisteren en hebbe ick
niet / om dat hy nu niet en is / maer ick hebbe
desen in welcken ick leve / ende die met my is.
Is 't alsoo? van desen dagh is u ontslibbert
soo veel als daer door is van dat hy begonst
[pb: 149] op te staene. Heeft desen dagh niet begonst
van zijn eerste ure? gheeft my dan die eerste
ure / oft gheeft my de tweede; want misschien
is sy voor-by ghevloghen: maer ghy sult
segghen / ick sal u gheven de derde ure; want
misschien terwijlent wy nu spreken zijn wy
in de selve: Soo siet ghy nu dan wat dagh
dat is / ende dat den teghenwoordighen is op
sijn derde ure / ende dat ghy niet dan dese ure
en kondt gheven / ende dat ghy die ghevende /
niet en gheeft eenen dagh / maer alleenelijck
eene ure. Nochtans en wil ick u niet toe-lae-
ten dat ghy my dese derde ure kondt gheven /
is 't dat wy die voor-by wesen / ick praeme u
dan dat ghy my die gheeft / naedemael ghy
ghelooft dat sy nu teghenwoordich is. Want
by alsoo verre van die selve ure eenich deelken
nu verloopen is / ende dat het ander noch
staet aen-te komen / noch van het ghene daer
verloopen is / en kondt ghy my niet gheven /
om dat nu niet en is / noch van datter staet te
komen / om dat noch niet en is. Wel aen
wat sult ghy my dan gheven van die ure die
nu is? wat sult ghy my gheven van die sel-
ve? wat bequaemen tijdt sal ick konnen vin-
den om te segghen dat woordt / 't is, Als ghy
sult segghen / 't is, seker ten is maer een sylla-
be / een hupsinghe / ende niet teghenstaende
ghy bevanght dry letteren met eenen slaegh /
noch en komt ghy niet tot aen de tweede letter
[pb: 150] dit woordt / ten zy al-voren dat de eerste ghe-
eyndt is / de derde en sal gheen gheluydt ghe-
ven / ten zy dat de tweede voorby is. Wat
sult ghy my dan konnen gheven van dese ee-
ne syllabe / ende ghy seght dat ghy de daghen
hebt / die niet en hebt een enckel syllabe? Ten
allen ooghenblick wordt het hier al wegh-
ghedreven / de beke van alle dinghen is ghe-
duerich loopende. Soo dan de daeghen en
zijn gheene daghen / sy verschuyven eer sy
aenkomen / ende als sy kommen / sy en kon-
nen niet staen / sy voeghen hun by-een / sy
volghen hun selven / noch sy en konnen hun-
selven niet teghen-houden.

Iob. 7.

Heere spaert my, vvant niet en zijn mijne
daeghen.

Greg li. 8 mor. cap. 20. in Iob.

Hierom is 't dat die heylighe mannen wel
bemercken dat de daeghen van dit teghen-
woordich leven als niet en zijn / om dies wil-
le / dat sy de ooghen van hunne verlichte sie-
len vestighen op het aenmercken der eeu-
wicheydt.

Hieron. lib. 11. in cap. 40. Isai.

Want met het verloop der uren gaen wy
op ende af / noch wy en blijven niet ghelijck
wy zijn: Iae selfs het ghene wy spreken / le-
sen ende schrijven / vlieght daer henen / ende
doet verkorten het deel van ons leven. Die
langhe heeft gheweest een suyghelinck / ghe-
dijdt terstondt een kindt / die een kindt is /
wordt een Ionghelingh / ende wordt aldus
[pb: 151] door onseker wijlen gheschickt tot den ouder-
dom / ende hy bekent hem veel eer een ouder-
linck / dan dat hy hem niet en verwondert
te zijn een Ionck-gheselle.

Aug. l. 7. de ciuit. Dei. c. 10.

Ten lesten / alle den tijdt die men leeft
wordt den tijdt des levens afghekort / ende
dagh voor dagh wordt hy noch vermindert /
ende noch meer vermindert al datter over-
blijft / soo dat den tijdt des levens niet anders
en is dan een loopinghe tot de doodt / in welc-
ken niemandt wie hy is / hoe luttel dat soude
moghen wesen / en vermagh te blijven drae-
len / noch en wordt toe-ghelaeten eenichsins
spaeder daer henen te trecken / maer ieghe-
lijck wordt voort-ghedreven door ghelijcke
verroeringhe / noch sy en worden niet ghe-
stauwt door verscheyden toe-ganck / want
noch diens leven kort is gheweest en heeft
niet dapperder konnen leven / als den ghenen
wiens leven heeft gheweest veel langher / soo
dat / van als den mensche heeft beghonnen te
zijn in dit lichaem heeft gheweest in de doodt.
Hier uyt konnen wy te vollen bemercken / hoe
dat den mensche / hem beghinnende te vinden
in het leven / hem insghelijcks is vindende te
midden in de doodt.

Greg. li. 27. mor. cap. 45.

Seer wel wordt dan gheseydt: Laet my
toe, op dat ick voor vvat tijdts bevveene mij-
nen druck; want ten zy dat wy door Godts
[pb: 152] ghenaede verlost worden uyt de stricken der
sonde / met de welcke wy ons selven hebben
ghebonden / wy en konnen niet volkomelijck
beweenen het ghene wy in ons eyghen selven
bevinden weerdich om te beweenen: maer
als-dan wordt waerachtelijck de droefheydt
onser sonde beweent / soo wanneer die duy-
stere schrickelijcke helsche vergheldinghe
wordt voorghesien met eene indachtelijcke
vreese.

Greg. li. 9. mor. cap. 44. in cap. 10 / Iob.

Maer ghelijck eene middel-matighe quel-
linghe is de traenen uytbersende / alsoo eene
onredelijcke dese wech doet / soo dat de droef-
heydt wordt sonder droefheydt / de welcke
doorknaeghende de siele van den droeven /
wierdt het ghevoel van de droefheydt.

Ibid.

Want ghemeynelijck den sondaer wordt
soo ghestropt in de stricken sijner boosheydt /
dat hy dat ghewichte seer wel verdraeght / en-
de nochtans hy verdraeght dat om dat hy 't
niet en is kennende: maer somtijdts / indien
hy beghint te weten aen wat ketenen hy ghe-
bonden is / pooght ende bekrachtight in trae-
nen uyt te bersten / ende het is onmoghe-
lijck; om hem dan te verheffen teghen sijn ey-
ghen boosheydt / ende in sy-selven die te ver-
volghen / het waer noodich dat hy los waere /
ende dat sijnen gheest nerghens aen en waere
ghebonden. Hy en kan sijne droefheydt
[pb: 153] niet beweenen die de schuldt van sijne boos-
heydt is overdenckende / ende nochtans door
de aerdsche belemmeringhe en is hy niet
machtich die te beweenen / desen en kan sijne
droefheydt niet beweenen die noch bepooght
sijn eerste ghewoonte teghen te komen / ende
verswaert wordt door de aengroyende perijc-
kelen des vleeschs. De teghenwoordicheydt
deser droefheydt hadde door-steken de siele
van den Prophete / als hy seyde: Mijne droef-
heydt is altijdt teghen my; want ick sal
mijne boosheydt uyt-spreken, ende ick sal
dencken om mijne sonde. Als-dan den Hee-
re ontbindt ons / ende hy sendt ons om te be-
weenen onse droefheydt / als hy ons het
quaedt dat wy gedaen hebben / is vertoonen-
de / ende dat hy ons ter hulpe komt / om ons
te doen weenen / ende leetwesen te hebben van
alle de sonden die wy nu zijn kennende.

Iudic. 11.

O Heere aen my dit alleen verleent, het
vvelck ick u oodtmoedelijck bidde: Laet
my toe, dat ick tvvee maenden de ghebergh-
ten mach omme gaen, ende vveenen met
mijne ghespelen.

Chrys. hom. de Iephte.

Hier wordt bewesen hoe dat men de droef-
heydt van dit teghenwoordich leven sal be-
schreyen den tijdt van sestich daeghen / ende
den Heere seght: Saelich zijn sy die droeve
zijn; want sy sullen vertroost worden. Soo
[pb: 154] dan wy beweenen de wildernisse van dese we-
reldt (want alle plaetse daer men niet en
blijft) noemt men een wildernisse / ende om
dat wy niet en blijven in dese wereldt / is sy
ghenoemt een wildernisse. Wy moeten dan
weenen in dit sterffelijck leven / vol van ver-
woestinghe / ende vermenghelt met alle suc-
kelinghe / op dat / terwijlent wy zijn weenen-
de / den Heere ontfanghe den brandt-offer van
onse leet-betuyghende siele.


Back to top ↑

Utinam saperent [14]

[pb: 155] XIV.

Och oft sy vvijs vvaeren, ende verstonden, ende
voor-saeghen het alder-uyterste.

Deut. 32.

MAer kan hem oock den mensch wel alsoo bot vertooghen
Van niet te sien het quaedt oft het en is voor ooghen:
Zoud' iemandt die daer leeft dit achten wel ghedaen
Te wesen maer beruert in teghenwoorde saecken /
En niet eens op het ghen' hen staende te ghenaecken /
Sijn binnenste ghedacht / oft ooghe-merck te slaen?

Den Krijgher moet alvoor eer de trompetten klincken
En eer 't alarme slaet in volle waepen blincken /
Den schip-man eer hy vaert en teenegaer ontmeert
Heeft neerstelijck bespiet sijn goe bequaeme winden /
Dan gaet hy alder-eerst de kaebelen ontbinden /
En het diep-wijde Meir Godts heughens inne-keert.

Eer dat den loosen Boer schoon vruchten kan aenschouwen
Al voren gaet sijn saet voorsichtelijck betrouwen /
Den op-ghescheurden ruggh' van sijn ghevoedde landt.
Men siet de kleyne Mier besorght voor haere daeghen
Ghelijck nae haere schuer het korenken aen-draeghen /
Dat sy des somers gaert tot haeren onderstandt.

Maer ghy / ghy dwaesen mensch / die niet en wilt ghewennen
Den tijdt die komen sal van langher handt te kennen /
Soudt ghy wel zijn soo plomp / soo effen / en soo slecht
Te meynen dat den draedt die de Dry susters spinnen
De ketenen van stael oft yser over-winnen?
O neen / het is al raes! O neen dit weder-leght!

[pb: [155a]]

Vtinam saperent, & intelligerent, ac no-
uissima prouiderent!

Deut. 32.
[pb: 156]

O neen / het is al raes! s'en sullen niemandt mijden
D'een rockt / de tweede spint / de derde moet af-snijden /
'T is soo den noot-gheval / en 't breke-loos verbondt.
Off laet gh'u voren staen / hoe dat de Doodt en 't Leven
Eendrachtelijck hun trouw aen elleckander gheven?
Neen / niemandt dese twee soo lief-ghetal en vondt.

Eer en soud' voor het vier de sneeuw niet moeten swichten /
Eer en soud' oock de windt het waeter niet op lichten /
Eer souden dagh en nacht zijn onderlingh vereent /
Eer soude sonder schae met ruste ligghen slaepen
Den hongherighen wolf te midden in de schaepen /
Als dat waer' in het minst 's Doodts moghentheydt verkleent.

De Doodt doorschietet al / ten helpt gheen teghenstellen /
Hier komt sy jonghe lien / daer oude grysaerts vellen /
Het is al onder haer / haer niemandt en ontwijckt.
Hier light den Capiteyn beneven sijn soldaeten /
Hier arrem ende rijck al-even vele laeten
Hun asschen en gheraemt elckanderen ghelijckt.

Hoe! sal dan eenich mensch op 't leven hem betrouwen
Als het moet sijnen endt ontwijsselijck aenschouwen?
Als elck is sijnen tijdt en sijnen dagh bestelt?
De Doodt ons inne-daeght het zy oft vroech / oft laete /
Sy roep'et al tot haer / hoe hoogh / hoe neer van staete
En allegaer dat leeft is onder haer ghewelt.

Maer oft oock onse siel met eenen mocht verdwijnen
En teenegaer als roock voor eeuwelijck verschijnen?
Off immers dat de Doodt die doodde met ons lijf.
Off waer sy doch het slot / en d'alderleste paele
Van allen onsen druck / van allen onsen quaele /
Het waere noch van haer een gonstelijck bedrijf!

Elck soude dan om 't seerst ter doodt-waert willen loopen
Noch niemandt / soo ick meyn / soud' 't leven willen koopen
Maer noch en is de doodt heel onsen af-scheydt niet /
[pb: 157] Van haer en wordt de siel als 't lichaem niet verslonden:
Want soo sy maer en wordt hoe lijfelijck ontbonden
Terstondt sy haer helaes! voor eenen Rechter siet.

Een Rechter die daer sitt in sijnen stoel verheven
Wiens ooghen voncken viers van alle kant uyt-gheven /
Een Rechter die aen elck het rechte vonnis gheeft.
S'en kan hem niet ontgaen / s'en kan hem niet ontvlieden
Sijn ooghen alle dinck tot in de grondt bespieden
Met allegaer het quaedt dat sy verborghen heeft.

Voor hem moet sy haer schuldt in 't openbaer belijden
S'en kan nu nievers voort / s'is vast aen alle zijden
Hy eyscht / en hy ghetuyght / hy self het vonnis strijckt.
Men siet haer sonder troost vast ligghen voor sijn voeten /
En naedemael dat hem gheen woorden en versoeten /
Soo ist dat hy te lest al schreyende beswijckt.

O wat sal sy nu doen / haer vindende versteken /
En dat haer haeren Godt is seffens af-gheweken?
O wat sal sy nu doen / als roepen over-luyt
Ghy berghen valt op my / ghy uytgheholde kuylen
Laet my mijn sondigh hooft wat onder u doen schuylen:
Want d'handen van den Heer die vallen my te ruyt.

Maer wat sal dese klacht doch konnen al bedrijven /
Alst leven met de doodt voor eeuwelijck moet blijven?
Het leven sal ontfaen den seghen van de deughdt /
Daer dat de langhe doodt / de doodt al sonder sterven
Sal moeten allen druck / en alle pijn be-erven /
En 't Leven het gheniet van alderhande vreughdt.

D'een siele sal men sien met Goden-dranck beschincken!
En d'ander och helaes! sal peck en terre drincken /
D'een siel een Hemel liedt blij-gheestelijck daer singht /
En d'ander leelijck huylt / voor 't singhen moet sy schreyen /
D'een siel sal handt aen handt met d'Enghelen daer reyen /
En d'ander in het vier op ende neder springht.

[pb: 158]

D'een siel en kan noch koud' / noch eenigh hitte schaeden
Daer d'ander knersel-tand / en eeuwelijck moet braeden /
D'een siele leeft gherust in het Elysi veldt
En d'ander sleypt het iock der helscher slaevernije
D'een siel is vol van vreughdt / en t'alder uren blije /
En d'ander is in pijn / en swaericheydt ghestelt.

Gheluckich zijt ghy dan ô Leven sonder ende /
En ongheluckich wel ô Doodt vol van ellende!
Met d'een oft d'ander laes sal ick eens moeten gaen /
Maer soo mijn wanckel lot eens sal gheschoten wesen
Off my dan doch gheviel te zijn by d'uytghelesen /
En dat ick van de doodt mocht in het leven gaen!

[pb: 159]

Vtinam saperent, & intelligerent, ac
nouissima prouiderent?

Deut. 32.

Och oft sy vvijs vvaeren, ende verston-
den, ende voor-saeghen het alder-uyt-
terste!

Deut. 32.
Bonav. opusc. de contemptu sæculi.

O Volck sonder raedt ende sonder wijsheyt!
Och oft sy vvisten ende verstonden,
ende voorsaeghen het alder-uyterste!
Sy souden weten den grooten hoop der
verdoemde / het kleyn ghetal der uytgelesen /
ende de ydelheydt der tijdtelijcke dinghen.
Sy souden verstaen dry saecken; als te we-
ten / de menichvuldicheydt der sonden / de
achterlaetinghe der deugdt / ende de verqui-
stinghe des tijdts.
Sy souden voorsien dry saecken; als te we-
ten / den schrickel van de doodt / het uyterste
oordeel / ende die eeuwighe straffe.

Aug. in Psal. 48.

Maer ghy en wilt gheen ooghen hebben
dan om te sien saecken die teghenwoordich
zijn.

D. Greg. hom. 39 in Evāg.

Want de verkeerde siele / gheneghen tot het
teghenwoordich / zijnde ontbonden in aerd-
sche wellusticheydt / verberght voor haer het
quaedt dat haer naevolght / om dat sy niet en
soeckt het toekomende / het welck het teghen-
woordich vernoeghen is beruerende / ende ter-
[pb: 160]
wijlent sy haer selven verlaet in de vermaec-
kinghe van dit teghenwoordich leven / wat
doet sy anders dan dat sy blindelinghe treckt
ten viere-waert / Ende daerom seght den
Apostel Paulus: die blijde zijn dat sy hun
niet en ghelaeten als oft sy blijde waeren,
Want al is 't schoon dat den tijdt dit noch
waere vereysschende / soo moet men hem soo
verblijden / dat de bitterheydt van het naer-
volghende oordeel nimmermeer en gae uyt
onse ghedachten / op dat ter-wijlent de be-
duchte siele / doorschoten zijnde / door de vreese
van d'uyterste straffe de blijdschap van den
teghenwoordighen tijdt soude temperen / en-
de met vervaertheydt ende sonder ophouden
haer uyterste quaedt aenschouwen / achter-
volgens het ghene dat den wijsen man seght:
In alle uvve vvercken ghedenckt het uyter-
ste, ende ghy en sult in der eeuvvicheydt niet
sondighen.
August. speculo peccat. cap. 5. Tom. 9.
Maer welck zijn uwe uyterste die ghy soo
besorghdelijck moet over-dencken. Het slot
van alle voorsichtighe wijsheydt is te be-
dencken die schrickelijcke ure / in de welc-
ke uwe aerme siele uyt dit sterffelijck li-
chaem met anghst ende vreese moet verhuy-
sen / in die alderleste ure / die waerachtelijck
seer is te beduchten. Wie van uwe ouders /
wie van uwe vrienden sal dan komen ghe-
stockt ende ghestaeft om u te helpen? Als-
[pb: 161]
dan en sal daer niemandt wesen van allen
uwe vrienden / die u sal vertroosten / ende
die oock sullen sien naer bystandt ende hulpe
der menschen; maer tot Godt moet alleen
wesen uwen toevlucht. Soo dan / mijn
kindt / doet neerstelijck wederom keeren in
uwe ghedachtenisse den lesten dagh van
uwen af-scheydt / ende eer dat uwe arme siele
verlaet de ghevanghenisse van haer vleesch /
dat sy de wete heeft wat wegh dat sy sal
moeten inne-slaen. Want soo saen den
mensche beghint gheen mensche te wor-
den / dat is / als hy verkranckt om te ster-
ven / de droefheydt groeyt in hem / hy ver-
slaet hem / het herte klopt hem / het hooft
verswaert / de sinnekens verstroyen / de
krachten verdrooghen / het wesen verbleeckt /
het aensicht wordt swart / het ghesichte ver-
duystert / het ghehoor wordt doof / den neuse
valt inne / de tonghe beswijckt / den mondt
wordt stom / het lichaem verdwijnt / het
vleesch verrot. Als-dan de fraeyicheydt
van het vleesch bedijdt eenen stanck / als-
dan de verrotheydt verkeert in asschen ende
in worremen.

Met dat den mensche light in 't graf
Soo vloeyen hem veel vvorrems af,
En naer de vvorrems schrick en stanck:
Soo dat den mensch dan met bedvvanck
[pb: 162] Verkeert, als hy vvordt neer-gheleydt,
In vvorrems, en in vuylicheydt.

Prosper. lib. 3 de vita contemplatiua.

Als wy dan sullen ghekomen zijn tot dat
uyterste oordeel / om van dien Rechter te wor-
den ghevonnist / een Rechter die noch door het
bedecken der sonden en kan worden bedro-
ghen / noch door op-offer van eenigherhande
ghiften omghestelt; soo nu al dat verholen is
sal komen ten voorschijne / ende dat niet al-
leenelijck de daeden / maer oock de woorden /
iae selfs de ghedachten sullen in 't openbaer
ontdeckt worden; wat sullen wy dan bestaen
onder de groot-daedicheyt van sulck eenen
Rechter? Wat ontschuldinghen sullen wy
konnen voort-brenghen? met wat konste van
verwerringhe sullen wy ons suyveren? wat
boet-vaerdicheydt sal ons helpen / die wy in
dit lichaem versmaedt hebben? wat goede
wercken sullen ons beschermen / die wy in dit
leven niet ghedaen en hebben? Naer welcke
Apostelen / naer welcke Heylighe sullen wy
nemen onsen toe-vlucht / wiens voor-bewijsen
ende woorden wy niet ghevolght en hebben?
Sal misschien de lichaemelijcke broosheydt
daer iemandt ontschuldighen? Ha neen / alle
voor-bewijsen der Heylighe sullen die ont-
schuldinge weder-legghen / die door de kranc-
heyt des vleeschs verwinnende / in het vleesch
ons hebben gheleert te konnen gheschieden
[pb: 163] het ghene sy volbracht hebben / Wat sullen sy
antwoorden / is 't by aldien dat den Heere
hun seght: Indien ghy-lieden ghekonnen
hebt / waer toe en hebdy de sondighe begheer-
ten niet weder-staen? Indien het u-lieden
scheen onmoghelijck / waer toe en hebdy te-
ghens de sonde niet versocht mijnen heyl ende
bystandt? sal hy dan niet segghen tot de ghe-
ne die daer sullen stom staen / ende niet eens
wetende wat onschuldt dat sy sullen voort-
brenghen? Bindt hun aen handen ende
voeten, ende sendt haer in de uyterste duy-
sternissen, daer dat sal vvesen gheschrey, en-
de knersselinghe der tanden, daer dat hun-
nen vvorrem niet en sal sterven, ende hun-
nen brandt niet en sal vergaen? dese oft dier-
ghelijcke saecken gheerne te hooren oft lesen /
ende gheduerich te stellen voor die ooghen der
ghedachtenisse / te overpeysen / wat achterdeel
dat is te worden ghesloten van de blijdschap
der Goddelijcker aendachticheydt / berooft te
wesen van het gheselschap der Heylighe / bal-
linck te ghedijen van het hemels Vaeder-
landt / te sterven voor het eeuwich leven / te
leven voor die eeuwighe doodt / met de quae-
de gheesten ende hunnen aanhanck ghestoo-
ten te worden in het eeuwich vier / daer de
tweede doodt is; daer dat is dat eeuwich
ballinckschap voor die verdoemde / ende daer
het leven is een eeuwighe ellende; In dat vier
[pb: 164] niet te ghevoelen dat versoet / maer wel dat
pijnight / te verdraghen die schrickelijcke
blaeysteringhe van dien overvloedighen
brandt / blindt te worden door de dicke duy-
sterheydt / van dat roockende helle-gat; te
versmooren in den afgrondt van dien gloedt
die altijdt is gloeyende / voor eeuwelijck ghe-
knaeght te worden van die hongherige wor-
men / sonder te sterven: sulcks dan te over-
peysen / en is anders niet dan een af-scheydt
te doen van alle onse sonden / ende alle vleesche-
lijcke aen-locksels te bedwinghen.

Aug. in speculo peccat. cap. 7. hom. 9.

Wel aen dan ghy aerme ellendighe sondi-
ghe siele / wilt voor u sien in die schrickelijcke
ure van de welcke wy hebben ghesproken. Als
ghy sult verscheyden uyt dese wereldt / ende
dat ghy sult daer henen gaen / terstondt sul-
len u by-wesen die dienaers / dat zijn / de
quaede gheesten / die helsche vervaerelijcke
monsters / als briesschende leeuwen / om den
vangh af te nemen / alsdan sullen bereet staen
die schrickelijcke pijn-bancken / die t'saemen-
woelinghen / dat ghesichte der duysterheydt
de ellenden der schrickelijckheden / ende de ver-
woestinghe; den anghst / de vreese / de benout-
heydt / ende de verstroyinghe / de walghe van
dat bitter aenschouwen / het bedwangh der
blijvinghe / den kercker der weenenden / daer
dat is de knersselinghe der tanden / daer dat
is de knaeghinghe der wormen / daer dat is
[pb: 165] het ghekerrem der bedruckte / daer dat is de
droefheydt der versuchtende / daer dat de stem-
me der sondaers roepende ende segghende:
VVee vvee ons kinders van Eva! wat sal
dan helpen den roem van wetenschap / de op-
dracht ende de ydelheydt des wereldts / ende
de begeerte van alle aerdsche weerdicheydt!

Bern. li. medit. cap. 3.

Seght my / waer sullen dan wesen de lief-
hebbers des wereldts / die weynich tijdts te
voren met ons waeren? van de selve en is niet
over-bleven de worremen ende asschen. Over-
slaet eens metter herten wat sy nu zijn / ende
wat sy gheweest hebben? sy hebben menschen
gheweest ghelijck ghy / sy hebben ghe 'ten / ge-
dronckende ende vrolijck gheweest / sy hebben
goede daeghen ghehadt, ende op eenen oo-
ghen-blick zijn sy ghedaelt ter hellen.

Petrus Damianus ep. ad Blāc. cap. 30.

Iae de lichaemen in leckerheydt op-ghe-
voedt / zijn naer de doodt vuylder stinckende.

Nazian. de externi hominis vilitato.

Gheentijdts en heeft de doot oyt Koning willen spaeren
Sy is met Cræsus, siet / en Cyrus wegh-ghevaeren /
De menichte van wijn heeft u te neer-ghevelt
Die den Aerdt-bodem eens hadt onder u ghewelt /
De doodts-ghebeenten al elck anderen ghelijcken /
M'en kent daer onder een noch schaemelen noch rijcken:
Als Constantinus groot soo acht ick mijnen knecht
Sijn graf dat steeck ick uyt / dat kleyn is ende slecht.
En dit is hier ter aerd! Maer nu wie sal ghewaeghen
Van die verdoemde laes! die kommeren en plaeghen /
Den schroomelijcken brandt / den eeuwelijcken nacht
Den worrem die door-knaeght hun binnenste ghedacht.
Veel beter aerrem mensch en waert ghy niet gheboren /
Iae beter met een beest soudt ghy oock gaen verloren
[pb: 166] Dan soo veel druck en smert te lijden op der aerdt
En dan noch achter nae te worden meer beswaert.
Och! waer ick in den buyck mijns moeders over-leden
'K en hadde soo veel drucks en smerte niet gheleden.

Aug soliloq. cap 3.

Soo dan / mijne siele / weer ghy waeckt /
weer ghy slaept / laet altijdt klincken in uwe
ooren dat schroomelijck trompet: Staet op /
ghy doode, komt ten oordeele. O siele / dat
nimmermeer en gae uyt uwe ghedachten:
Gaet vermaledijde in dat eeuvvich vier:
Komt ghebenedijde ontfanght het rijcke.
O wat mach daer druckelijcker ende schric-
kelijcker bedacht worden / dan gaet/ ende wat
kander verheughelijcker worden uytgeleydt /
dan komt? Het zijn twee woorden / van de
welcke gheen en kan ghehoort worden ver-
vaerelijcker als het een / ende gheen verheu-
ghelijcker / als het ander.


Back to top ↑

Defecit in dolore vita mea [15]

[pb: 167] XV.

Mijn leven is vergaen in vveedom, en-
de mijne jaeren in versuchtinghe.

Psalm. 30.

WEl stond'et my dan te gheschien
Van nimmermeer te moghen sien
Een vrolijck daeghsken in mijn leven?
Hoe my den tijdt bedroghen heeft
Die my soo menigh-mael in-gheeft
Dat hy my morghen een soud' gheven?

Maer tot als-noch noyt ick vernam
Wanneer dat desen morghen quam
Noyt eenen dagh en vvas ick blijde.
Ick meynde dat Godt overhandt
De blijdschap en den rauvve sandt.
Voorsichtelijck elck t'sijnen tijde.

Ghelijck der sonnen klaer ghesicht
De doncker-koude vvolcken svvicht
En doet de nacht-smuyck henen vlieden;
Ghelijck de Maene d'ebb' en vloedt
Op seker uren komen doet
Soo docht ick 't oock hier te gheschieden.

[pb: [167a]]

Defecit in dolore vita mea, & anni
mei in gemitibus.

Psalm. 30.
[pb: 168]

Soo isset docht ick van den mensch
Hy hevet al tot sijnen vvensch:
Maer och helaes! 't is niet met allen!
Wel anderssins is mijnen rouvv
Dan dien aentreckt een eerbaer vrouvv
Haer echtich man haer zijnd' ontvallen.

Dees soo sy derft haer vveder paer,
Sal rauvve draghen voor een jaer,
En niewersel dan t'huys verkeeren:
Maer naederhandt leght sy dien af,
En laetende den doo'n in 't graf
Verandert haest haer droeve kleeren.

Wat Iaer hebb'ick hier oyt gheleeft,
'K en hebb' ghesucht, 'k en hebb' ghebeeft,
Wat dagh oft uer my oyt ghereyde,
VVat ooghen-blick ick oyt aen-sagh,
Off ick en dede mijn beklach,
Off ick en treurd', off ick en schreyde!

Het mensche-leven wordt verkort
Door al de traenen die men stort,
Door al de droefheydt en d'ellende,
Soo Æolus de zee op-heft,
Hoe spijtigher hy aene-kleeft
Hoe hy veel eer sal nemen ende.

De loovers die den VVinter haelt
Den Somer dobbel vveer betaelt
[pb: 169] Nu hy van herr' die doet uyt-spruyten,
Als Iuppiter de locht bedeckt
Met eene vvolck die reghen treckt
Dan gaet de sonn' haer oogh ontsluyten.

Maer laes! de doodt die 't al doet scheen,
Die schaeckelt mijnen druck in een,
Noyt mijnen druck en liet ick vaeren.
Speeld' ick oyt iet tot mijn ghenoegh,
Mijn herte vvas de luyt' die'ck sloegh,
En mijn gheklaegh de soete snaeren.

Met dese luyt ick mijnen tijdt
En mijne jonghe jeughdt verslijt,
Verr' heele daeghen ende nachten
Ay my, helaes! hoe dat 't ghesucht
Mijn herteken als-dan ontvlucht,
Dat ick vvel vvaende te versmachten!

Ay my, helaes! hoe mijn gheclagh
Dicks is gheresen met den dagh,
En soo daermé ghegaen ten onder!
O lieve Vrienden u vermaen
VVas dat ick soud' in vreughden slaen,
En men in-blaesde my veel vvonder.

'T vvas al en zijt soo niet bedroeft
Gheeft aen de wereldt dat sy hoeft,
VVilt uvve lusten vry hantieren:
Maer als ick my tot die begaf
[pb: 170] Soo vloeyden my de traenen af
Al-even-eens ghelijck rievieren.

Verr' allen nacht met dat ick rust
VVordt mijnen slaep heel uyt-gheblust
Door dien mijn ooghen altijdt leken;
En soud'ick 't vvaeter houden in
Het over-stroomt my meer off min,
Off eenen Zee-dijck waer door-steken.

U-lien, ô bosschen hier ontrent
Is mijnen druck ghenoech bekent
U-lieden oock ô vvaeter-vlieten,
Ghy-lieden vveet hoe menigh-mael
Ick mijn ghekerrem hier her-hael
Hoe my de traenen hier ontschieten!

Iae selver Echo niet en svvijght
Soo saen dien mijnen gallem krijght
Doet over-luydt dien vveder-botsen,
En dickmael sy en ick te gaer
Beclotsen by ghebeurt aldaer
Met onse klacht de stijle rotsen.

Ghelijck Pandions dochters tvvee
Elckander klaeghden hunnen vvee
VVanneer hun Itys quam te voren,
Ghelijck de droeve Alcyone
Aen 't vvaeter haere klachte dé
Daer haeren man bleef in verloren.

[pb: 171]

Ghelijck de duyve maeckt ghequeel
Verloren hebbend' haer ghespeel
En nimmermeer en vvilt verblijden,
Neen, noch al meer is my ghebeurt
Mijn leven langh hebb'ick ghetreurt
En allen aen-stoet moeten lijden.

'T is mijn gheval te moeten zijn
In alle perss' en alle pijn
En al mijn leven hier te schreyen;
VVant soo ick eerst mijn moeder sagh
Met traenen deed'ick mijn beklagh,
En sal met traenen eens verscheyen.

[pb: 172]

Defecit in dolore vita mea, & anni
mei in gemitibus.

Psalm. 30.

Mijn leven is vergaen in vveedom, ende
mijne jaeren in versuchtinghen.

Psalm. 30.
Hier. in Psal. 30.

SOo langhe als den mensche hier blijft in
dit teghenwoordich leven / is hy onder-
worpen alle droefheden / ende hy en heeft niet
soo eyghen als schreyen ende suchten.

Aug. li. 21. de ciuitat. Dei. c. 14.

Ten is seker niet al lacchende dat den men-
sche ter wereldt is doende sijn in-komste / en-
de hoe wel hem onbekent wesen de ellenden /
die hem sullen over-komen / nochtans is hy
daer van ghelijck een Waer-seggher. Wy en
hebben noyt hooren segghen / dat eenich men-
sche in sijn gheboorte soude ghelacchen heb-
ben / dan alleenelijck Zoroaster/ ende wy en
konnen niet segghen dat desen boven-natue-
relijcken lacch hem iet goedts soude hebben
beteeckent. De Schriftuere seght ons: Een
svvaer ellendich iock is daer over de kinde-
ren van Adam, van den dagh des uyt-ganghs
uyt den buyck huns Moeders, tot den dagh
der begraevenisse, in den schoot van de moe-
der, van dit alles.

August. ser. 28. de verb. Apost.

Dit soo zijnde / laet ons vraeghen aen die
[pb: 173] nieuw-gheboren kinderkens / om wat reden
dat sy met traenen eerst beghinnen: Een kin-
deken dat gheboren wordt sal schreyen / ende
naer eenighe daghen maer lacchen. Alst dan
schreyde in sijn gheboorte / soo wast een voor-
seggher sijns onghelucks / want de traenen
zijn de ghetuyghen:

Nazian. carm. de humanâ naturâ.

Dit is al oudt, en gaet heel vast
Dat hem den mensch in traenen vvascht
Soo saen hy 't leven komt ghenieten,
VVaer door hy ons gheeft te verstaen
Dat hy noch niet en heeft ghedaen:
Maer datter meer staen te verghieten.

Daer is ter aerde vvel een landt
Alvvaer men noyt gheen vvildt en vandt,
Noch vlocke sneeuvv en comt gheresen:
Maer dat oock iemandt há 't gheluck
Van hier te leven sonder druck,
Voorvvaer ô neen, 'ten can niet vvesen!

Auctor Speculi peccat. tom. 9.

Ghy zijt droef-moedigh ghekomen in de
ellende van dese wereldt / ghy hebt in dit u le-
ven uwe daghen versleten in weedom ende in
aermoede / ende met droefheydt ende swaeric-
heyt sult ghy van hier verhuysen. Bemerckt
dan dat uwe in-komste is beklaeghelijck /
uwen voort-ganck moeyelijck / ende uwen
uyt-ganck verschroomelijck.

Eccles. 2.

Ick hebbe het lacchen ghehouden voor
eene doolinghe, ende ick hebbe gheseydt
[pb: 174] tot mijn blijdschap: VVaerom vvordt ghy
te vergheefs bedroghen?

Chrys. de martyribus imitandis.

De stemme des Heeren spreeckt tot de sij-
ne: Ghy-lieden sult schreyen ende droevich
vvesen, maer de vvereldt sal verblijden. Voor
de Christelijcke menschen is de wereldtlijcke
blijdschap seer te beduchten / ende de droefheyt
hert-grondelijck te wenschen.

Chrys. hom. 54.

Al dat hier is en heeft maer den naeme
van blijdschap / naedemael dattet al is in
droefheyt.

2. Cor. 5.

VVy die hier zijn in dese vvoon-plaetse,
versuchten als wesende over-last.

Chrys. hom. in Psal. 115.


Hebben wy dan gheen reden om te ver-
suchten / naedemael wy hier woelen in een
vremt gheweste / ende versonden naer eene
woeste woon-plaetse / verre van ons vaeder-
landt?

Ier. 13.

Mijn siele sal schreyen in 't verborghen,
ende sy sal den eenen traen laeten vallen op
den anderen, ende mijn ghesichte sal noch
nieuvve traenen voort-brenghen ,

Chrys. tom. 5. hom. de virtut.

Men seght de tortel-duyve soo suyver te
wesen / ende haer weder-paer soo toe-ghedaen /
dat / al waert by aldien het selve weder-paer
oft door den voghelaer ghevanghen wierde /
oft van den Arent verscheurt / soo en sal sy
nochtans noyt soecken een ander / maer al-
toos wenschen om haer eerste / verwachten
sijn weder-komste / ende altijdt vol-herden in
[pb: 175] die gheduerighe verwachtinghe / ende ghe-
trouwe standvasticheydt van haere liefde.
De Schriftuere doet ons ghedencken van dese
tortel-duyve / in het Liedt der Liedekens:
De voys der dortel-duyve is ghehoort in
onse landauvve. O schoone versuchtinghe /
die daer rijst uyt den middel-grondt van een
liefde-draeghende ghemoet / pruyschende in
fonteynen van goedertierenheydt! O ver-
suchtinghe de welcke treckt naer Christum
Iesvm den Saligh-maecker / ende die den he-
melschen Bruydegom ten alle kanten is ley-
dende!

Hugo de S. Victore serm. de assump. B.M.V.

De voys van de dortel-duyve en singht
niet dan minschap ende liefde / ende hy voor
wien sy singht en kan niet min dan met ghe-
lijcke liefde gheraeckt wesen / indien hy daer
is teghenwoordich / soo is hem desen sangh
een ghetuyghenisse van vreughdt / indien hy
daer niet en is / 't is eenen pandt / ende eene
waere versekertheyt van liefde / eñ van vrient-
schap. Soo dan de voys van de dortel-duy-
ve is vol van liefde / ende de dortel-duyve en
weet niet dan van liefde! ende wat verluyt de
voys der dortel-duyve / ende wat beduydenisse
heeft de voys der dortel-duyve? de voys van
de dortel-duyve is altijdt een / sy en veran-
dert niet / noch dese voys en vernoeyt haer
noyt. De dortel-duyve en sal hare voys noch
haeren sangh nimmermeer veranderen / al-
[pb: 176] soo die altijdt een dinghen bemindt / sal altijdt
van het selve vermaenen. O dortel-duyve /
hoe soet is uwe voys / ende wie sal weerdich
zijn de selve t'aenhooren / de dortel-duyve
singht in haere eenigheydt / ende sy bemint
altijdt de eenicheydt / om dies wille / dat sy
niet anders en soeckt dan een eenpaerighe
liefde. Men sal haere voys niet hooren op
de straeten / sy en sal in 't openbaer haer niet
laeten hooren / men moet hem eerst vinden uyt
den ghedringe van het volck / ende alleen blij-
ven in het verborghen van goede gedachten.

Bernar. ser. 59. in Cant.

Want soo langhe als de menschen voor dē
dienst des Heeren hunne vergeldinge hebben
gehadt op deser aerde / ende dat sy meer aerde
hebben ontfanghen / sy en hebben niet ghe-
weten hoe dat sy waeren vremdelingen / noch
sy en hebben insghelijcks als de dortel-duyve
niet versucht: soo dan / gheduerende desen tijt /
en is de voys der dortel-duyve in onse lan-
dauwe niet ghehoort geweest: Maer als daer
belofte ghedaen is van het Rijcke der heme-
len / als-dan heeft de voys van de dortel-duy-
ve haer alder-eerst in 't openbaer laeten hoorē.
Want ter-wijlent elcke bysonder heylige siele
versuchtende was om Christus teghenwoor-
dicheyt / ende dat sy voorder uyt-stel seer quae-
lijck kost verdraeghen; ende ter wijlent sy al
weenende ende al suchtende van verre was
groetende haer gewenschte Vaeder-landt / en
[pb: 177] dunckt u niet dat de selve siele d'Ampt be-
diende van die quelende ende aldersuyverste
dortel-duyve? t'sedert dien tijdt is de voys
van de dortel-duyve in onse landauwe ghe-
hoort geweest. Waer toe dan en sal ick om de
af-wesentheyt Christi niet vergieten menich-
te van traenen: Heere alle mijne begeerte is
voor u, ende mijne versuchtinghe en is voor
u niet verborghen. Ick hebbe gearbeydt in
mijne versuchtinge. O Heere het is u bekent.
Maer hy sal gheluckich zijn die sal konnen
segghen: Ick sal alle nachten vvaschen mijn
bedde, ende mijne ligh-plaetse besproeyen
met traenen. Ick en ben alleene niet die dese
versuchtinge my voor-beelde / maer dat wordt
oock gedaen van alle de ghene die Godts aen-
komste lief hebben / ende dit was dat hy seyde:
En moghen des Bruydegoms kinderen niet
vvel droevigh zijn ter vvijlent den Bruyde-
gom is met hen-lieden? de daeghen sullen
komen dat den Bruydegom hun sal worden
ontnomen, ende als-dan sullen sy rouvvigh
wesen. Als oft hy wilde seghen / als-dan sal
de voys der dortel-duyve ghehoort worden.
O goedertieren Iesv , het is alsoo / de dae-
ghen zijn aenkomen; VVant het schepsel sel-
ve versucht, ende tot noch toe gaet het groot,
verwachtende de veropenbaeringe der kin-
deren Godts? Maer sy en is niet alleene die
versucht; want wy versuchten oock in ons
[pb: 178] selven, verwachtende de verkiesinghe van-
de kinderen Godts, ende de verlossinge ons
lichaems. Ende verre zy van daer dat dese
versuchtinghen souden zijn te vergheefs. Ha
neen. Aen de selve wordt uyt den hemel soo
soetelijck gheantwoordt: Om de ellende der
ghebreckighe, ende de versuchtinghe der
aerme sal ick nu op-staen, seght den Heere.
In den tijdt der Vaeders was dese voys van
versuchtinghe: nochtans heeft sy seer selden
ghehoort gheweest / ende een ieder versuchte
maer alleenelijck by sy-selven. Daerom seyde
eenen: Mijn secreet is in my, mijn secreet is in
my. Maer naedemael dese woorden gheroepen
zijn gheweest met luyder stemmen / soeckt
het ghene hier boven is, daer Christus Iesvs
is sittende ter rechter handt Godts, t'sedert
heeft de voys der dortel-duyve beghinnen te
klincken in den mondt van een ieghelijck / eñ
een ieghelijck heeft oorsake ghevonden om te
weenen ende te versuchten.


Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: [179]]
Tweede Boeck.
DE
WENSCHEN
DER
GODTVRVCHTIGHE
SIELE.
[pb: [180]]

Back to top ↑

Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas [16]

[pb: 181] XVI.

Mijn siele heeft begheert te vvenschen uvve
rechtveerdichmaeckinghen.

Psalm. 118.

NV ick in twijffel ben / wat liefd'ick soud' aenveerden
Het zy de liefde Godts / off die van deser aerden /
Ick stae met als bekeurt / en ben in anghst en noot
Wat streke noch op 't lest sal houden mijnen boot.

Ghelijcker-wijs een schip dat wagghelt metten winde
Van liefde tweederley ick my ghetoghen vinde /
Die alle bey begaen een twijffelbaer ghevecht
Waer door dat mijnen wensch wordt teenemael gheslecht.

Mijn Godt het is ghenoech! 'ken kan niet meer ghelijden /
Laet immers eens mijn hop' in d'haeven heur bevrijden
Noch dat gheen' ander liefd' en komme my ontrent
Ten zy die ghy van hoogh self in mijn herte sendt.

Neen / ick en loochen niet / 't is heughdich voor ons allen
Met veelderleyen wensch te moghen werre-ballen /
Die nimmermeer en wilt in pranghe zijn gheset
Noch in het alder-minst staen onder iemandts wet.

Men siet hoe dat een peerdt loopt los en onbedwonghen
Met dat het sijn gorreel heeft van den hals ghevronghen /
Men siet hoe dat den Oss' hem wentelt in het groen
Als hy sijn swaere iock heeft konnen af-ghedoen:
Maer soo men die van her ten ploeghe meynt te wennen
S'en willen quaelijck eens dan hun ghetuyghe kennen;

[pb: [181a]]

Concupiuit anima mea desiderare justifi-
cationes tuas.

Psalm. 118
[pb: [182]]

Soo wordt den vrijen wensch van ieghelijck begheert
Die meer als dat hy baet / beschaedight / ende deert:

O Phaëton soo ghy vielt uyt uws Vaeders waeghen
Van peerden onbekent woudt ghy zijn opghedraeghen /
Soo ghy / ô Icare, te naer de sonne vlieght
V selven och helaes! ghy iammerlijck bedrieght!

Met wat verscheyden wensch wy d'hemelen doch quellen!
Ick weet dat die daer zijn met ons ter deghe rellen.
D'een wenscht om eene vrouw / een ander om een vrucht /
En somtijts iemandt el / dit alle-beyde vlucht /
D'een wenscht sijns Vaeders doodt / den anderen sijn leven:
Den Ionghelinck die wenscht van ouderdom te beven /
Den ouden schudde-bol die soude zijn verheughdt
Dat hy noch eens mocht sien sijn voor-gheleden ieughdt.
Daer en is quaelijck een van hondert duysent menschen /
Off hy is wanckelbaer in alle sijne wenschen:
Want ieder sijn ghebedt ghemeynelijck soo doet /
Hoe dat hy nauw en weet / wat dat hy bidden moet.

Wy zijn al-even-eens ghelijck die swangher vrouwen
Die daer soo walghelijck dicks haere maeltijdt houwen /
En vinden off in krijdt / off kolen hun behaegh /
Off ander vuylicheen bedervende de maegh.
Maer wat ist dat ick segh'? wat ist dat ick al haecke /
En schiete naer het wit dat ick noyt en gheraecke?

Tsa vliedt dan nu van my mijn sichten allegaer /
Tsa vliedt dan nu van my / mijn treuren / en mis-baer
Tsa vliedt dan nu van my / ghewensch vol twijffelheden
Ick stiere tot den Heer alleene dees ghebeden.

O Godt dat gheene liefd' en komme my ontrent /
Ten zy die ghy van hoogh' self in mijn herte sendt.

[pb: 183]

Concupiuit anima mea desierare iu-
stificationes tuas.

Psalm. 118.

Mijne siele heeft begheert te vvenschen
uvve rechtveerdichmaeckinghen.

Psalm. 118.
Aug in Psal. 118.

HEt is te verwonderen hoe dat den
wensch begheert wordt / noch dat wy
niet en weten wat begheerlijckheydt nu te-
ghenwoordich in ons is.
Wie en weet niet / oft in den mensche en is
begheerlijckheydt / ende met eenen wenschin-
ghe? waer-toe heeft men dan de begheerte
om te verkrijghen / als oft van buyten wierde
aenghebrocht? Oft oock hoe kan men iet be-
gheeren sonder dat te wenschen; naedemael
den wensch ende de begheerte zijn eene ghene-
ghentheydt? want sonder twijffel wenschen
is begheeren. Wat wonderbaere ende on-
sprekelijcke quellinghe is 't dan te begheeren
sonder te moghen wenschen? ende nochtans
het schijnt soo te zijn! want den siecken / wien
alle saken walghen / heeft begheerte om wen-
schen te weten / terwijlent hy gheen walghin-
ghe en begheert te hebben. Is 't dan een
ander saecke iet te begheeren / oft iet te wen-
[pb: 184] schen? niet dat den wensch niet en is begheer-
lijckheydt: maer om dat alle begheerlijck-
heydt gheenen wensch en is; want daer
worden somtijdts saecken begheert die wy
besitten / ende niet en besitten: want door het
begheeren gheniet den mensche het ghene hy
heeft; ende door het wenschen begheert hy
dat hy niet en heeft. Wat is dan den
wensch als een begheerte van af-wesende sa-
ken? Maer hoe konnen de rechtveerdich-
maeckinghen Godts ons af-wesen? oft moe-
ten wy die achten niet teghenwoordich te we-
sen / als wy die weten / ende dat de selve niet
en gheschieden? want menigh-mael wy we-
ten wat ons te doene staet / ende wy en doen
dat niet / om dies wille dat het ons niet en
lust te doen / ende nochtans wy hebben be-
gheerte op dat het ons soude lusten. Het ver-
standt vore vlieght / ende kent terstondt de
waerheydt / maer de krancke menschelijcke
liefde somtijdts en volght niet / oft indien die
volght / sy volght seer traeghe. Soo dan het
is daerom dat den Propheet begeerte hadde
om saecken te wenschen / die hem dochten
goedt te wesen / wenschende hem selven in die
selve te moghen verheughen / daer-af hy kon-
de de reden wel ghenoech bemercken.

Aug. in Psal. 118.

Hy en heeft niet gheseydt / ick hebbe be-
gheert uwe oordeelen / maer ick hebbe be-
[pb: 185] gheert te wenschen; want ghelijckerwijs le-
ven met het leven / meer is dan leven (aenge-
sien het leven ghemeyn is van die hier leven)
maer te leven met het leven / is ghemeyn met
die Heylighen; alsoo begheerte te hebben / op
dat wy wenschen Godts oordeelen / is meer
dan te wenschen sijn oordeelen; want wy heb-
ben begheerte om wenschen / als oft den
wensch niet en waere in ons vermoghen:
maer van weghen Godts bermherticheydt.
Sonder twijffel / als den Heere sal bemerc-
ken / hoe dat wy ghenuchte nemen in de be-
gheerte van den wensch sijner oordeelen / soo
sal hy in ons vermeerderen dien soberen lust /
ende de flauwe gheneghentheydt; want soo
wy sonde doen / en begheeren wy Godts oor-
deelen niet te wenschen / daerom en seght den
Heere niet te vergheefs: Ick hebbe met alder
wenschinghe seer ghewenscht met u-lieden
te eten dit Paesch-lam, niet alleenelijck wen-
schende; maer met twee-voudighen wensch
begheert te gheven volkomen verghiffenisse
der sonden. Laet ons dan hebben die be-
gheerte om te wenschen Godts oordeelen.

Orig. prolog. in Cant.

Want soo eenighe liefde wordt ghenoemt
vleeschelijck (die de Poëten gheven den nae-
me van Cupido) naer den welcken de liefde
draeght / saeyt in den vleesche; alsoo isser oock
eene gheestelijcke liefde / naer de welcke den
[pb: 186] inwendighen mensche liefde draeghende saeyt
in den gheest.

Aug. in Psal. 36.

Onderscheydt nu de begheerte uwer her-
ten / van de begheerlijckheyt des vleeschs / on-
derscheydt die soo ghy kont. Om soo te seg-
ghen / desen is blindt naer den lichaeme / hy
bidt op dat hy verlicht worde. Dese begheer-
te is eene begheerte des vleeschs. Daer is ee-
nen sieck / hy bidt om ghesondtheydt / ende de-
se ende dierghelijcke zijn ghebeden des
vleeschs. Wel aen / wat is dan de begheer-
te des herten? ghelijckerwijs de begheerte
des vleeschs is / te wenschen dat sijn ooghen
moghen bereydt worden om te sien het licht /
('t welck met ooghen moet ghesien worden /)
alsoo is dese begheerte des herten haer kee-
rende tot dat licht / Saelich zijn sy die suyver
zijn van herten, want sy sullen Godt sien.

Greg. c. 15. in c. 11. Iob.

Maer den mensche wilt sy selven laeten
voor-staen dat hy soo los / ende onbedwon-
ghen is als den ionghen Woudt-esel / die
door een onghetoomde brimsticheydt soeckt
te volbrenghen al wat hy wenscht. Wat is
dan anders sijne begheerte dan ghelijck ee-
nen ionghen Woudt-esel hier te wesen; op
dat den toom der goeder leeringhe hem niet
en besnijde / maer vry ende stoutelijck / los
ende onbedwonghen langhst het woudt
[pb: 187] sijner ghewenschen soude moghen loopen
verloren?

Greg. c. 22 in c. 7. Iob.

Onse sinnen / ghelijck ons lichaem zijn de
veranderinghen / ende de onghestaedicheden
onderworpen; want soeckende het ghene sy
niet en hebben / arbeyden om dat te verkrij-
ghen / ende sy en hebbent nauwelincks ver-
kreghen / 't en is hun leet te hebben de saecke
die sy ghesocht hebben. Sy beminnen dick-
mael dat sy veracht hebben / ende sy verach-
ten dat sy bemindt hebben. Sy soecken lan-
ghen tijdt om een luttel van het opperste goet
te moghen vinden; maer vallende in hun
oude ghewoonte hebben seer luttel vastig-
heydt aen het ghene dat sy hebben ghevon-
den.

Gregor. hom. 36 in Evāg.

Want wy-lieden gheboren in de katijvic-
heydt deser pelgrimagie / hebben hier onsen
smaeck soo bedorven / dat wy niet en weten
wat wy moeten wenschen.

Aug. de orando Deo ep. 121. ad probam cap. 5.

Ende waerachtelijck wy en weten niet
hoe wy behoorelijck sullen bidden. Den eenen
wilt komen ten houwelijckschen staete / den
anderen sijn vrouwe gestorven zijnde en wilt
gheen andere / den anderen en is niet ghehout
noch hy en wilt niet ghehoudt wesen / noch
proeven oock van het houwelijck de wellustē.

[pb: 188]
August. conf. 6. cap. 6.

Ende ick haeckte naer eere / naer ghewin /
naer houwelijcken / ende ick wierdt / mijn
Godt / van u belacchen.

Aug. de orando Deo. ca. 12. epist. 121. ad probam.

Waerachtelijck die in sijn ghebedt is seg-
ghende: Heere / vermenichvuldight mijne
Rijckdommen / oft gheeft my die soo veel / ghe-
lijck ghy aen dien / oft desen hebt ghegheven /
oft vermeerdert mijne staeten / oft maeckt my
in dese wereldt machtich / ende verheven / oft
iet sulcks ghelijckende. Ende hy seght / en-
de bidt dit alles als oft hy hadde daer toe de
begheerte / niet eens denckende met dese mid-
delen noch ander menschen te helpen. Ick en
dencke niet dat hy in sijn daeghelijcks ghe-
bedt / den Vaeder onse, soude konnen bevin-
den dat hy dese wenschen eenichsins soude
konnen te passe brenghen. Daerom laet ons
ten minsten schaemen te eysschen dat wy ons
niet en schaemen te begheeren / ende nochtans
is 't by aldien dat wy ons schaemen / soo sul-
len wy beter doen te bidden / dat hy ons wille
verlossen van dat quaedt deser begheerlijck-
heydt / naedemael dat wy tot hem soo dick-
mael segghen: Verlost ons van het quaedt.

Chrys. in epist. ad Rom. cap. 1. hom. 4.

Hier kondt ghy dan bemercken alle quaet
gheresen te zijn uyt den lust der begeerlijck-
heydt / naedemael dat den wensch hem niet
en kan ghehouden tusschen sijn eygen paelen.
[pb: 189] Want alle het ghene daer over-treedt de pae-
len die Godt ghestelt heeft / is lust-gierich van
vuyle ende ongheoorloofde saecken. Want
ghelijck men dickmael siet ghebeuren die den
smaeck der spijsen verloren hebben / dat sy aer-
de ende steentiens eten; ende die bedorven zijn
door onvermoghen dorst altemets lust heb-
ben om vuyl waeter ende slijck te drincken.

Bern. c. 9. med.

Alsoo mijn herte is een ydel / onbestierigh /
ende lichtveerdich herte / soo wanneer dat
door sy-selven gheleydt wordt / ende is der-
vende den raedt van Godt Almachtich. Het
en kan in sy-selven niet begaen / maer onghe-
staedigher dan alle dat is onghestaedich /
wordt het gheteest / ghesolt / ende hier ende
daer ghetoghen / ende op het leste ruste soec-
kende / en vindt gheene / maer blijft ellendich /
ende altijdt gheduerich in arbeydt / ende in 't
midden der onruste. Het en komt met sy-sel-
ven niet over-een / het springht van sy-selven /
het verwisselt den wille / het verandert de
raedtslaeghen / het maeckt nieuwe / het breeckt
de oude / het hermaeckt dat ghebroken was /
ende al het selve gaet het noch eens op een an-
der maniere veranderen / ende her-stellen;
want het wilt ende het en wilt niet / ende
nimmermeer en blijvet in eene ghestelte-
nisse.

[pb: 190]
Aug. soliloq. cap. 12.

Maer / ô Heere / breeckt mijne begheerlijck-
heydt door uwe soeticheydt / die ghy voor die
u vreesen hebt verborghen / op dat ick u be-
gheere met innigher begheerten / ende op dat
den inwendighen smaeck bedroghen door
ydel begheerten / het bitter niet en neme voor
het soet / noch het soet voor het bitter.


Back to top ↑

Utinam dirigantur viæ meæ ad custodiendas iustificationes tuas! [17]

[pb: 191] XVII.

Och oft mijne vveghen gheschickt vvierden
om uvve rechtveerdichmaeckinghen te on-
derhouden!

Psalm. 118.

WAer sal ick henen gaen? nu dese krinckel-weghen
Door twijfflheyt / en schrick / by-nae my houden teghē!
Den eenen die is recht / den anderen is krom /
Den eenen die is by / den anderen is om /
Den eenen die is licht / den anderen is swaerder /
Den eenen die is verr' / den anderen is naerder.
In 't korte waer ick gaen / waer ick my wend' oft keer /
Den uytganck och helaes! en vind'ick nimmermeer!

'T en was soo ghenen wech / hoe wel in twee ghescheyden
Die naer den hemel eens ghinck Hercules gheleyden:
Noch den Meanders vloedt soo seer hem niet en kromt
Weer hy sijn eyghen nat dicks te ghemoete komt.
Noch Dædalus en kost den dool-hof soo ghemaecken /
Off hier en zijn al meer bedrieghelijcker saecken.

'Ken kan hier uyt oft in / ick ben hier in bedwangh /
En hier is al veel meer dat my beneemt den gangh.
Ken acht dien dool-hoff niet met al sijn omme-keeren
Daer 't uyt en inne gaen kost Dædalus elck leeren.
Maer hier wat dat ick ga / 'ken kan gheen eynde sien /
Iae selfs soo komt den nacht my mijnen wegh verbien!
Niet eenen voet stap laes! en kan ick hier ghespeuren
Off ievers eenich mensch misschien noch waere veuren.

Wat helpet dat ick tast alomme met mijn handt /
En dat ick voor / en naer / my mijde t'allen kant /

[pb: [191a]]

Vtinam dirigantur viæ meæ ad custodien-
das iustificationes tuas!

Psalm. 118.
[pb: 192]

Den nacht / en het bedrogh met vreese my om-ringhen /
Soo dat ick niet en derf off loopen / ofte springhen.

Een die daer moe en mat van verre komt ghereyst /
En hem den nacht omvanght veel vroegher eer hy 't peyst /
Soo datter niet een sterr' en flickert op den hemel /
En dat hy niet en siet dan ievers een ghewemel:
Ten lesten wordt beruert: want soo hy voorder gaet
En weet off voor hem landt / off voor hem waeter staet.
Dus pooght hy met gheroep dat heel ghewest te stooren /
Off ievers eenen boer opsteken mocht sijn ooren:
Maer 't is al te vergheefs / sijn roepen is al niet
Als niemandt hem en hoort / als niemandt hem en siet.

O Godt wie sal my nu oock dienen voor een baecke /
Off leenen eenen draet op dat ick uyt gheraecke!
Als Israël by nacht door-reysde de Woustijn
Een vierighe Colomm' quam heure fackel zijn.
Een sterre-licht alleen dry Helden heeft ghesonden
Daer ghy laeght in een kribb' met luyerkens omwonden /
Die nochtans al dit al hieldt onder u ghebodt
En waert ter selver uer als van te voor oock Godt.

De Broers van Helena den schip-man dicks verblijden /
Ké toont my dit ghesterrt oock ievers van besijden!
Door Ariadnes draet Theseus de doodt ontquam
Leander op het licht van sijner Hero swam.
Mijn Godt wilt my dan oock als Ariadne wesen /
En doet als Hero deed' aen haeren uytghelesen /
Worpt my van daer ghy zijt een koord' off eenen draet /
En licht my met u schijn eer dattet wordt te laet!

Siet ghy de menschen niet met menichte van hoopen
Door malligheydt ghestiert / ten alle kanten loopen?
Den eenen onbekent sijn baene niet en vindt /
Den anderen die tast / als oft hy waere blindt.
Den eenen gaet te seer / den anderen te traeghe /
Den eenen gaet by nacht / den anderen by daeghe /
Den eenen klimt om hoogh' / den anderen die daelt /
Den eenen die gaet wel / den anderen die faelt /
[pb: 193] Den eenen sal altoos hem keeren ende wenden /
Den anderen op veel noyt sijnen wegh kan enden:
Want soo hy seker meynt hoe dat hy is vol-daen /
Hy vindt hem op de pleck daer hy was in-ghegaen /
Iae met een vol ghedruys soo loopet volcksken dolen:
Wie houdt doch hier de padt die aen hem is bevolen?

Och! waer eens mijnen ganck voorspoedelijck ghe-endt
En dat my gheen belet en quaeme meer ontrent!
Ghelijck als eenen schicht / komt snelligh aen-ghevloghen
Vol-arrems van de pees' naer eenich wit ghetoghen:
Soo moet ick stappen aen / ô Godt / dits mijne bé
Tot dat ick eens gheraeck in u ghewenschte sté.
Zijt ghy de pese dan als ghy naer my sult schieten
T'ontfanghen dien scheut en sal my niet verdrieten /
En laet my naer uw' handt oock wesen soo ghevit
Als oft ick waer den pijl / waermé ghy raeckt het wit.

Vtinam dirigantur viæ meæ ad custodien-
das iustificationes tuas!

Psalm. 118.

Och oft mijne vveghen gheschickt vvierden om
uvve rechtveerdichmaeckinghen te onder-
houden!

Psalm. 118.
Aug. lib. 2. de op. merit.

HIeremias seght: Ick vveet Heere; want
den mensche en vveet sijnen wegh niet,
noch 't en is in hem niet dat hy vvandele, en-
de wel schicke sijne ganghen: ende dien-
volghende soo eenen in de Psalmen tot Godt
hadde gheseydt: Ghy hebt bevolen dat uwe
gheboden te seer nauvve moeten zijn gaede
gheslaeghen; terstondt en heeft hy dit van
[pb: 194] sy-selven niet voorghenomen / maer heeft ge-
wenscht dat hy mocht volbrenghen het ghene
hy sagh gherechtelijck te zijn bevolen. Soo
seght hy dan: Och oft mijne vveghen ghe-
schickt vvierden om uvve rechtveerdich-
maeckinghen te onderhouden.

Amb. in Psal. 118.

Den Krijgher treckende te velde / en be-
schickt sy-selven den wegh niet / noch hy en
mach niet gaen daer hy wilt / noch hy en
neemt gheen quartier naer sijn eyghen ghe-
sintheydt: maer hy ontfanght sijn ordre van
den oppersten Veldt-Heer / die hy by hem
houdt / ende moet op-trecken soo hem is voor-
gheschreven / hy houdt den rechten wech / op
dat hy vinde al het ghene hem dient tot on-
derstandt! Ick soude wel wenschen dat dese
ordonantie van op-trecken onder het beleydt
van Christus Iesvs , ende van sijne Heyligen /
u-lieden oock waere kennelijck. Onse Voor-
vaeders zijn oock ghetrocken uyt het landt
van Aegypten / door langhe / verdrietighe / en-
de moeyelijcke weghen / ende wy bemercken
ghenoech uyt de schrifture hunne sterckten /
ende de plaetsen daer sy ondertusschen heb-
ben ghebleven: ende wie hun de selve be-
schickt heeft / ende in wat manieren de kin-
deren van Israel waeren wandelende; want
Godt by daeghe die voren ghinck in een Co-
lomme der wolcken / ende by nachte in een
colomme des viers / op dat hy hun soude den
[pb: 195] wegh wijsen / ende weeren de duysternissen.
De wegh-wijsers waeren de colomme / het
vier / ende de wolcke.

Bernar. serm. 11. super Qui habitat in adiutorio.

In dit leven zijn veel weghen / ende veel
verscheyden paeden / die den gaenden man
seer dickmael brenghen in groot perijckel.
Hoe lichtelijck sal hy in alle dese weghen do-
len / die de verscheydentheydt der weghen
niet en is onder-kennende / daerom laet ons
onse weghen wel onder-soecken / jae selfs de
weghen der quaede / ende der goede gheesten /
om ten lesten te moghen gheraecken in de we-
ghen des Heeren.

Amb. in Psal. 118.

Want soo ghy te veldt zijnde verstelt staet /
u vindende aen eenen cruys-wegh (ende niet
en weet waar ghy moet inne-slaen) soo over-
leght ghy by u selven / oft ghy wilt kiesen den
eersten / tweeden / oft den derden wegh / dien
ghy wilt volghen / noch ghy en denckt niet
eer uwe reyse te voorderen / ten zy ghy die
met de sinnen wel hebt over-slaeghen: hoe
veel te meer behoort ghy dan dit te versinnen
ghy die daer treckt naer het rijcke der heme-
len / ende te betrachten by u selven dat alle we-
ghen ons derwaerts niet en leyden / ende dat
alle weghen niet recht en loopen naer dat he-
melsche Ierusalem. Daer zijn weghen die
quaede uytganghen hebben des doodts. Dese
[pb: 196] zijn de weghen van de welcke men leest:
VVant daer zijn vveghen die den mensche
schijnen recht te vvesen, maer het eyndeken
der selver helt naer den afgrondt der hellen.

Bernar. serm. 11. super Qui habitat in adiutorio.

De weghen dan van de kinderen van
Adam draeyen in noodt ende in begheerte /
oversulcks wy worden van beyde gheleydt
ende ghetrocken / ten zy dat wy meer schijnen
ghedwonghen te worden door noot / dan ghe-
trocken te worden door begheerte; want den
noot schijnt bysonder ghegheven te worden
aen het lichaem / noch hy en is niet alleene /
maer heeft veel omme-keeren , door welcke
men veel tijdts ende veel weghs is verliesen-
de / ende zijnder ievers eenighe weghen die
recht loopen / sy zijn seer weynich: Soo moet
den mensche dan leeren / hoe noodich dat is te
roepen tot Godt / verlost my niet alleene van
desen wegh des noots / maer verlost my uyt
alle mijnen noot. Ende alle mensche die
met gheen doove oore en heeft ontfanghen de
vermaeninge van den Wijsen-man / sal wen-
schen niet alleene gheleydt te worden van de-
sen wegh des noots / maer oock van den wegh
der begheerte. Maer wat seght den Wijsen-
man? Hebt af-keer van uvven vville, noch
en gaet niet naer uvve begheerlijckheden.
Dese zijn de weghen die alle menschen schij-
nen goedt te wesen / maer sy en hebben gheen
[pb: 197] eynde / ten zy dat sy sincken in het alder-
diepste.

Ibid.

Is 't by aldien dat ghy ghespeurt hebt de
menschelijcke weghen / overmerckt eens oft
van de selve niet en is gheseydt: In hunne
weghen is leetschap ende ongheluck. Droef-
heydt ende leetschap ontmoeten elck-ander in
noot / ende het ongheluck in begheerte. Laet
ons oock sien de weghen der quaede gheesten /
laet ons die sien ende die wachten / laet ons
die sien ende die schouwen; want hunnen
wegh is hooghe vermetelheydt ende krijgel-
heydt. Och van wat quaet ende verkeert her-
te zijn de kinderen der menschen / die daer tre-
den in de weghen des duyvels? want ghe-
heel dese woelinge der quaeder gheesten is te-
ghen ons / om ons te verleyden / ende ons te
brenghen in hunne weghen / ende tot dien be-
stelden eynde / die voor hun ende hunne naer-
volghers bereydt is. Maer welck zijn daer
die weghen der heyligher Enghelen? Het zijn
de selve die den eenighen Godt heeft uytghe-
sproken / segghende: Ghy-lieden sult de En-
ghelen sien op-klimmen ende neder-daelen
op den Sone des menschen. Soo zijn dan
dese op-klimminghen ende neder-daelinghen
hunne weghen / de op-klimminghe voor hun-
lieden / de neder-daelinge voor ons. Ick denc-
ke oock dat ghy-lieden wilt hooren de wegen
[pb: 198] van den Heere. Hy heeft ons sijne weghen
gheleert / als hy heeft ontsloten de lippen van-
den Propheet / om te segghen: Allegaeder de
vveghen van den Heere zijn ghenaede ende
vvaerachticheydt.
Alsoo komt hy tot ieder in 't besonder / al-
soo komt hy ghemeynelijck tot alle menschen /
te weten / in genaede ende in waerachticheyt.
Van dese vveghen zijn gheboghen de ghe-
berghten des vvereldts, de hooveerdicheyt /
de duyvels, ende de Princen deser aerde.

Aug. in Psalm.

Als men reyst / oft op-treckt / bemerckt
eens de ordre die men houdt / eenighe gaen vo-
ren / en leyden de ander / ende dese volghen in
sijn gheleydt. Die voren gaen gheven hen
uyt tot leydts-mannen voor die hun naer-vol-
ghen. Maer wilt ghy segghen dat sy van nie-
mandt gheleydt en worden? indien sy van
niemandt gheleydt en wierden sullen den
wegh faelen / ende sullen dolen. Dese leydts-
mannen hebben oock eenen die hun leydt / te
weten / Christum Iesvm, ende ghy kont noch
bemercken hoe hy dese weghen beschickt heeft
by den Apostel Paulus / als hy seght: VVeest
naervolghers Christi, ghelijck ick ben. De
recht-veerdighe slaen hun oogh-merck op de
ghene die hun in deughden zijn voor-ghe-
gaen / ende sy volghen hun op ghelijcke ma-
[pb: 199] niere. Hoedaenelijck is 't dat sy volghen? De
rechtveerdige sullen sien eñ vreesen. Sy sul-
len sien ende vreesen te volghen de quaede we-
ghen / principaelijck hebbende ghesien dat ee-
nighe andere die beter waeren dan sy-lieden /
oock de beste weghen hebben verkoren. Ende
dese segghen by hun-selven / ghelijcker-wijs
dat segghen die daer achter lande gaen / als sy
twijffelachtich zijn van hunnen wegh die sy
moeten houden / ende staende aldus bekom-
mert / sien eenighe ander lieden die daer he-
nen gaen sonder achter-dencken / soo segghen
sy by hun selven / dese die daer voor gaen moe-
ten den wegh wel kennen / om dat sy naer
den selven niet eens en vraeghden / ende dat sy
onsen selven wegh houden. Ende waerom
gaen sy met goedt betrouwen alhier / ten zy
dat elders quaedt is ende periculeus? soo sul-
len dan de rechtveerdighe sien ende vreesen.
Alhier sien sy eenen enghen wegh / alhier lut-
tel menschen / ende aldaer vele: maer zijt ghy
goedt ende rechtveerdich / en wilt niet tellen /
noch acht slaen op de ghene die den breeden
wegh inne-trecken. Den breeden wegh ont-
fanghter vele / eñ den enghen wegh seer luttel.

Greg. c. 17. lib. 7. moral. in cap. 6. Iob.

De weghen der verworpene zijn altoos
krom-loopende / soo dat die / gheneghen zijnde
tot quaede begheerlijckheden / oft gheen goedt
en begheeren / oft dat begheerende / met een
[pb: 200] flauw-herticheydt tot het selve de vrije gan-
ghen des ghemoets niet voort en wenden;
want oft sy en beghinnen niet dat goedt is / oft
op den wegh vermoeyt zijnde / en konnen tot
het selve niet gheraecken / oversulcks dat sy-
lieden / ghelijck 't ghemeynelijck ghebeurt)
vermoeyt ende verslaeft wederom keeren / en-
de hun selven in wellusticheydt des vleeschs
neder vellen / ende dencken alleene op dat ver-
ganckelijck is / niet eens achtende op 't ghene
dat hun soude konnen voor altoos by-blij-
ven.

Aug. in Psal. 139.

Het eynde van hunnen omme-keer? wat
is hunnen omme-keer? dat sy souden omme-
gaen ende niet stille staen / dat sy souden
draeyen in den keer hunder dolinghe / daer dat
den wegh is sonder eynde; want die in de
lenghde gaet / moet ievers beghinnen / ende
ievers eynden / ende die omme-draeyt en kan
nievers eynde nemen. Desen is dan den ar-
beydt der quaede / die ons klaerder wordt be-
wesen in eenen anderen Psalm: De quaede
wandelen in den omme-keer.

Greg. lib. 7. moral. cap. 14. in cap. 6. Iob.

Seer ghevoeghlijck wordt dan gheseydt
van die verworpene / De vveghen van hunne
ganghen zijn krom ende om-loopende;
want sy begheeren wel in hun voornemen al-
le dat goedt is / maer sy worden wederom ge-
[pb: 201] brocht tot hun oude ghewoonte / ende als ver-
doolt uyt hun eyghen selven / door eenen om-
me-keer / komen van herr' tot hun selven / sy
begheeren wel het goedt; maer sy en wijcken
nimmermeer van het quaedt.

Bonav. in Ps. 36.

Ende eenighe vallen uyt den wegh / ghe-
lijck die noyt en hebben gheweest van de Kerc-
ke / sommighe vallen van den wegh / ende zijn
dese. Het is beter niet te kennen den wegh
der rechtveerdicheydt, dan naer dat men
den selven ghekent heeft, achter-waerts te
deysen. sommighe vallen in den wegh / ghe-
lijck men seght: Den rechtveerdighen valt
seven mael 's daeghs.

Origen. hom. 4. in Ps. 36.

Maer daer is groot verschil van den val
der rechtveerdighe / ende van den val der on-
rechtveerdighe. Den rechtveerdighen, seght
hy / soo hy ghevallen is, en wordt niet sef-
fens neder-ghevelt. Den onrechtveerdighen /
ende die sijn betrouwen niet en heeft ghestelt
in Godt / indien hy valt / wordt seffens te neer
gheroeyt / ende hy en staet niet op / dat is / in
dien hy heeft ghesondight / en heeft gheen leet-
schap / ende en kan sijn sonde niet versoenen.

August. conf. 6. cap. 16.

O draeyende weghen! wee die onver-
saefde siele / die ghehopt heeft / waert dat sy / ô
Godt / van u ghegaen hadde / dat sy wat be-
[pb: 202] ters soude ghehadt hebben / sy is ghegaen / sy
is ghekeert naer den rugghe / naer de sijde /
naer den buyck / ende het heeft haer alles seer
swaer ghevallen / ende ghy alleene / ô Godt /
zijt de eenighe rust-plaetse. Ende siet / ghy
zyt by ons / ende ghy verlost ons van onse el-
lendighe dolingen / ende ghy stelt ons in uwen
wegh / ghy troost ons / ende ghy seght: Loopt
ende ick sal 't verdraeghen, ick sal u-lieden
gheleyden, iae ick selve sal u-lieden op-ne-
men.

Amb. in Psal. 36.

Veel beter wierden van den Heere bestiert
de ganghen der ghene aen wie 's nachts was
lichtende een colomme des viers / eñ s'daeghs
een colomme der wolcken. Wel aen ghy
Christene menschen / verdient dan door goe-
de wercken / ende bidt / hoe dat uwwe weghen
moghen bestiert worden van den Heere, op
dat uvve voeten niet en beruren. Siet oock
toe dat ghy de rechte baene houdt / noch dat de
omme-keeren der krinckel-vveghen u niet
en bedrieghen; daerom seght hy: Maeckt
bereet de vveghen des Heeren / maeckt recht
sijne voet-paeden. Laet ons recht maken de
weghen onser siele / op dat wy niet en vallen /
ende onse voeten niet uyt en schieten / ghelijck
sy deden vande huys-vrouwe van Loth / die /
omme-siende / haere ganghen niet en heeft
konnen voort-wenden. Dat sy niet uyt en
[pb: 203] schieten / ghelijck van die van Aegypten / wiens
ganck de zee-baeren hebben ghebroken. En
sal men niet oprechtelijck konnen segghen
van de ghene die 't leet is wel gheleeft te heb-
ben / hunne ganghen zijn uyt-gestort?

Amb. in Psal. 36.

O die verlaeten hebt de rechte weghen om
te komen in de weghen der duysterheydt! O
die verheughen hebt in het quaedt / ende u-lie-
den verblijdt in boosheydt / ende wiens we-
ghen quaedt zijn / ende vviens loopen krom
ende slom zijn, ghelijck hunnen Meester is
door-trocken ende geneghen tot wulpscheyt:
waerom hebdy begonst te haeten den rechten
wegh? sonder twijffel den Heere en heeft niet
gheweest u-lieden leydts-man.

Aug. soliloq. cap. 4.

O Heere / die zijt het licht / die zijt den wegh /
de waerheydt / ende het leven / in welcke geen
duysternissen / gheene dolinghen / gheen ydel-
heydt / noch gheene doodt en kan ghewesen.
O licht sonder duysterheydt / wegh sonder do-
linghe / waerheyt sonder ydelheydt / leven son-
der doodt: Heere / seght het woordt: dat het
licht kome, op dat ick het licht aenschouwen-
de / mach schouwen de duysternissen: dat ick
den wegh sie / ende mach schouwen de dolin-
ghe / dat ick de waerheydt sie / ende mach
schouwen de ydelheydt / dat ick het leven sie /
ende mach schouwen de doodt. Verlicht, seg-
[pb: 204] ghe ick / verlicht desen blinden, sittende in
duysternissen, ende in de schaduvven des
doodts, ende bestiert sijne voeten in den
vvegh der vrede.

Nyssen. orat. 4. in Cant.

Ghedult dat mijne siele zy den schicht in
de handt van den Al-moghenden / om ghe-
schoten te worden naer dat opperste wit: ick
weet dat dat selve is onsen Bruydegom / ende
dat hy insghelijcks is den schutter. Ghedult
oock dat de selve siele ghelijckelijck zy den
schicht / ende de Bruydt / die hy als eenen
schicht ghebruyckt / ende soo drijve tot het wit
van al het goedt dat daer boven is te be-er-
ven.


Back to top ↑

Perfice gressus meos in semitis tuis [18]

[pb: 205] XVIII.

Volmaeckt mijne ganghen in uvve pae-
den: op dat mijn voet-stappen niet en
vvorden beroert.

Psalm. 16.

O Godt die soo vernuftich zijt
Dat ghy mijn stappen kondt ghetellen,
Sal ick dan struyckelen altijdt
Als ick den voet meyn vast te stellen?
U ooghe doch eens neder-slaet,
En siet hoe dat u schepsel gaet.
Den Oyevaer vvent sijn ghebroet
Met vederen de locht te snijden,
'T vvelck hy van ioncks hem volghen doet
Tot dat'et selv' naer korte tijden
Alleene, stout, en onbevreest
Den onghebaenden vvegh aen-reest,
Den Arent die beroept sijn ionck
Met vleughelen heel vvijt ontploken,
Het vvelck met eenen vlugghen spronck
Heeft oock de locht haest door-ghebroken,
Die dus ghewennet sijnen Vaer
Cloeck-moedelijk te volghen naer.

[pb: [205a]]

Perfice gressus meos in semitis tuis:
vt non moueantur vestigia mea.

Psalm. 16.
[pb: 206]

Soo 't Ionghelinghsken een rivier
Om in te svvemmen gaet verkiesen,
Tot dattet vvel vveet die manier
'T maeckt hem een vloot van dunne biesen,
Hoe vvel dat dicks noch neder-schockt
En menich golpken vvaeter slockt.
Maer soo 't allenghsken vvordt ghevvent
Ghelijckelijck hem uyt te strecken,
Gheen diepte en kan daer sijn ontrent.
Off het en derft daer henen trecken,
Iae 't is oock t'aller ure ree
Om te vertrotsen eene zee.
O Godt, die dagh en nacht altoos
Al onse paeden kondt aenschouvven,
Siet desen kinder-vvaeghen broos
Mijn traeghe lichaem onder-houvven.
O siet hoe moeyelijck ick stier
Dees katarollen alle vier!
Soo voert den ouden man sijn peerdt,
En sijnen stock om op te rusten,
Niet dat het gaen oft staen my deert;
Want dat te doen zijn mijne lusten:
Neen, nimmermeer ick en beklaegh
Dat mijne voeten zijn te traegh.
S'en zijn noch stram, s'en zijn noch manck,
'K en heb gheen noot te moeten vallen,
Frisch-moedigh vvenn'ick mijnen ganck,
Noch ick en mijd' die niet met allen.
Iae selver ick my roemen vvil
De vleughel-voetighe Camil.
[pb: 207] Maer 't ghene my bedroeven doet
Dat my mijn beenen dus begheven,
Is faulte laes! van mijn ghemoet
Dat langhst ter aerde light ghedreven,
Soo dat 't seer quaelijck kan op-staen
En min der deughden padt in-slaen:
Och liep'ick af als het papier
Het vvelck men siet in Nilo groeyen,
Off als het riet dat 't blixem-vier
Ghelijckelijck daer doet verschroyen,
En vvederom vergaen soo haest
Als Aeolus een lamp uyt-blaest!
Maer op dat ick niet heel en schijn
Met lyicheydt te zijn bevanghen,
Al is het moeyt, al is het pijn
Somtijts soo mak'ick noch mijn ganghen,
Ick suckel hier, ick duysel daer
Als off ick vol-ghedroncken vvaer.
Ick hincke-pinck, ick vall' om verr'
Ick vvil, 'k en vvil, 'k en vveet hoe maecken,
Heel mijnen gheests is in 't vervver',
Dan is hy koudt, dan gaet hy blaecken,
En meesten-deel ick met on-eer
Ten halven vveghe vveder-keer.
Laes! ick en vinde nieuvers pleck
Daer ick een voetjen soude stellen,
En vverre-vvaerts ick my vertreck
Den vaer en anghst my neder-vellen.
Ick ben ghetrocken en gheteest
Van mijne sonden als een beest.
[pb: 208] Ghelijck een schip seylt teghen vvindt
En teghen stroom, en teghen tije,
Al even-eens ick my bevindt
In teghen-spoedt en slaevernije.
VVat help'et dat ick gae off stae
Als ick altijdt blijv' even nae?
Als ick altijdt gheduerich vverck
Ghelijcker-vvijs dat doen de slaeven
Die dagh en nacht in 't meulen perck
Hun leven langh daer moeten draeven,
Den meulen onderhoudt den keer
En sy en rusten nimmermeer.
VVat sal ick doen, och! arrem vvicht
'K en ben te voet, 'k en ben te peerde:
Den vvegh die naer den hemel sticht
Is verr' en vvijt van deser eerde.
Och! hoe gheraeck ick daer ô Heer
Met desen rolle-vvaeghen teer?
Als eenen Reus' zijt ghy te been,
Van Oost tot VVest zijn uvve spronghen,
Ghy verghelijckt dat beeldt van steen
VVaer onder eertijdts onbedvvonghen
Met volle seylen aen de mast
De schepen vvierden door-ghepast.
Daer ick als een schildt-padde traegh
Kom lijselijck maer aenghekropen,
'T is al dat ick my selven draegh,
Siet my daer komen voorts gheslopen,
Noch min off meer als eenen kreft
Die gheenen voortganck en betreft.
[pb: 209] Hoe raeck'ick dan met dit gheveerdt
Daer ick my gheeren soude vvenschen?
Een saeck' alleen is mijn begheert,
Toe-siender vvijs van alle menschen:
U soet ghesichte naer my vvendt,
Ick sal u komen haest ontrent.

Perfice gressus meos in semitis tuis,
vt non moveantur vestigia mea.

Psalm. 16.

Volmaeckt mijne ganghen in uvve pae-
den, opdat mijne voet-stappen niet en
vvorden beroert.

Psalm. 16.
Psal. 118.

WAer in verbetert den Ionghelinck sij-
nen wegh?

Nazian. de vitâ humanâ.

Want dickmael als ick meyn op d'hope vast te staene
Word ick hoogh opghestiert / en reycke naer de Maene /
Seer verre van de deughdt ghewenn'ick mijne vluggh' /
'T welck my van boven neer doet vallen over-ruggh'.
Met my ist even ens als die bepooght te loopen
Op 't Zee-sandt dat de vloet komt met 't getije doopen
Hy slibbert dickmael uyt / en hoe dat hy 't al doet
Gheen vasticheydt en vindt / om stellen sijnen voet.
Ick vall' / ick stae weer op // en 't is al moeyt verloren /
Helaes! het is met my veel argher dan te voren.
Altoos soo blijv'ick gaen / 'k en vinde nievers rust
En d'aerde wordt van my seer menich-mael ghekust.

Psalm. 24.

Heere, onderrecht my uvve vveghen, en-
de leert my kennen uvve paeden.

[pb: 210]
Psal. 85.

Gheleydt my in uvven vvegh.
Psal. 142. Maeckt my kennelijck den vvegh in
vvelcken ick magh vvandelen.

Amb. de fugâ sæculi. c. 1.

Want wie kan tusschen soo veel quellin-
ghen van dit lichaem / tusschen soo veelderlije
vleyinghen deser wereldt sijnen voetstap vry
ende ongheschendt bewaeren? de ooghe heeft
ghesien / ende de siele sal haer verstroyen; de
oore heeft ghehoort / ende de oprechte meynin-
ghe omgheboghen / den geur is opghekomen
ende heeft belet de ghedachtenisse; den mondt
heeft gheproeft / ende heeft het misdaet voorts
gheseydt; het ghevoel heeft gheraeckt / ende
heeft het vier onsteken.

Orig. hom. 4. in Ps. 36.

Daeromme soo wie den wegh der deugh-
den inne-slaet / moet hem wachten voor veel
saecken / ende de selve ontwijckende / voor-by
loopen. Doet oock het selve ghy die daer tot
Christum gaet (die de kracht Godts is)
vliedt de over-daet / onkuyscheydt / over-spel /
vliedt dieverijen / valsche ghetuyghenissen / en-
de daer en boven vliedt de ghiericheydt / ende
alle begheerlijckheydt / van gheldt / ende van
alle ander ongherechticheydt / vliedt de leu-
ghen-taele / ende alle de ydelheydt deser we-
reldt.

Chrys. in 3. cap. ad Phil.

Maeckt tot uwen voet een goet been / want
sulck een te hebben en komt niet uytter na-
ture / maer uyt den wille; laet ons dien licht
maecken / op dat het ander ghewichte de
[pb: 211] rassicheydt der voeten niet en belemmere.
Leert de voeten voorsichtich wesen; want op
vele plaetsen is den vloet slibber-achtich / in-
dien ghy valt / ghy hebt veel verloren / noch-
tans indien ghy ghevallen hebt / staet op / het
is gheoorlooft alsoo te winnen. En wilt u dan
niet betrouwen op on-vaste saecken / ende ghy
en sult niet vallen.

Grego. lib. 26. 1. mor cap 10. in 36. Iob.

Want wy betoonen hier mede met wat ee-
nen iever dat wy branden tot Godt / is 't by
aldien dat wy niet alleene tot hem en trecken
door stille ende ghemackelijke weghen / maer
wel door die swaer zijn ende moeyelijck.
Ter deser oorsaecke seght den Propheet: Die
mijn voeten volmaeckt heeft als die van
eenen hert. Want als daer eenen hert hem
somtijts is stijgende tot op het hooghste der
gheberghten / als-dan al het ghene dat hy steyl
siet / ende ghelijck on-aengheraeckelijck / als-
dan al het ghene hem te voren komt / verwer-
rent in braemen ende in dorenen / sal hy ver-
trotsen met eenen lichten spronck / ende sonder
eenigherhande belemmeringe vervoert wor-
den in het alder-opperste. Insghelijcks is 't
oock met de sielen der uytghelesene; want be-
mercken sy iet in dese wereldt hun teghen te
staen / setten hun daer over door den spronck
der aendachticheydt: Ende ghelijcker-wijs
de herten niet eens en passen op alle dit voor-
gaende / alsoo is 't dat sy hun selven oock ver-
[pb: 212] voeren tot boven die hemelsche gheberghten.

Aug. in Psal. 38.

Daer is eenen opgangh / ende eenen over-
sprongh / die niet en worden ghedaen oft met
voeten / oft met leeren / oft meer vleughelen;
nochtans indien ghy wel ter deghen aensiet
den inwendighen mensche / soo gheschiedet
met voeten / met leeren / ende met vleughelen;
Want soo verre dit niet en gheschiedt door voe-
ten / hoe ende op wat maniere spreeckt den in-
wendighen mensche? Dat my doch niet aen
en kome den voet der hoovaerdije! Indien
dit oock niet en ghebeurt met leeren / wat ist
van die leere die ghesien was by den Patriar-
che Iacob? Indien dit oock niet en gheschiedt
door vleughelen; wie is hy die daer seght:
VVie sal my vleughlen gheven ghelijck van
eener duyve, ende ick sal vlieghen ende ru-
sten? maer in lichaemelijcke dinghen / an-
ders zijn de voeten / anders zijn de leeren / an-
ders zijn de vleughelen. De voeten / de leeren /
de vleughelen / zijn de inwendighe herts-trec-
ken / ende de goede gheneghentheden.

Bern. serm. 85. in Cant.

De siele staet verheven door de handt van
het Goddelijck woordt / ghelijck op twee voe-
ten / te weten / op de godt-vruchticheydt ende
eyghen kennisse. Sy staet / segghe ick / verhe-
ven; maer dat sy eens acht slae op die woor-
den die tot haer worden ghesproken / dat hy
die waent te staen, voor hem sie, dat hy niet
en valle. Ghelooft ghy dan dat de siele door
[pb: 213] haer selven soude konnen recht staen / die uyt
haer selven haer niet en heeft konnen op-hef-
fen? Waer toe dan (is 't by aldien dat sy door
haer selven niet en hadde konnen op-staen)
heeft den mensche gheroepen van der aerde:
Heere wilt my verstercken in uvve vvoor-
den. hy hadde bekent sijne broosheydt / als
hy daer by voeghde: Ghestooten zijnde ben
ick ghekeert om te vallen, ende den Heere
heeft my teghen gehouden, ende aenveerdt.
Nu sult ghy vraeghen wie u soude ghestooten
hebben? 't en is niet eenen alleene. Den duy-
vel stoot ons / de wereldt sleurt ons / ende den
mensche treckt ons. Maer ghy sult vraeghen
wie is desen mensche? Een ieghelijck sy-sel-
ven. En wilt niet verwonderen / den men-
sche stoot sy-selven om verre / ende dat met soo-
daene behendicheydt / dat ghy niet en hebt te
duchten voor de handen van uwen vijandt /
indien ghy de uwe ontwaepent / ende haer be-
let u te verkrincken. Uwe handt is uwe toe-
laetinghe. Soo is 't dan datter nu bevonden
worden dry loose worstelaers / die bearbeyden
om achterwaerts om te trecken die daer recht
staet. Den duyvel gheeft eenen heurt door
nijdicheydt / de wereldt door den windt van
hoovaerdije / den mensche door het ghewich-
te van sijn eyghen bedervenisse. Den duyvel
gheeft wel eenen heurt / maer hy en stoot niet
omverre / indien ghy hem weyghert het aen-
[pb: 214] kommen. De wereldt stoot oock (om dat sy
in het quaedt ghesteldt is) sy komt wel alle
menschen op / maer en velt maer haere beste
vrienden. Wt allen het welcke ghenoech is
blijckelijck / hoe dat den mensche is den mee-
sten omme-stooter van sy-selven / die door
sijns selfs eyghen aenstoot / sonder eens an-
ders / kan ghevallen / ende door eens anders
sonder den sijnen en kan niet ghevallen. Maer
die daer is steunende op het woordt Godts /
ende ghekleedt met de kracht van boven / geen
ghewelt / gheene loosheydt / gheen aenlocksel /
en sal den staenden konnen om verre stooten /
noch iemandt doen wesen onderworpen. Wilt
ghy zijn uyt de vreese van dese gheduerighe
aen-stooten? dat u niet aen en kome dē voet
der hoovaerdije, noch dat u niet en beroere
de handt die teghen u stoot. Sy zijn daer ghe-
vallen die boosheydt zijn bedrijvende. Het
is daer dat de duyvels ende de Enghelen zijn
afgheworpen. Eyndelijck / hy en heeft niet
ghestaen in de vvaerheydt, die niet ghesteunt
en heeft op het woordt / ende misschien heeft
hy daeromme willen sitten / omdat hy niet
machtich en was te staen / want hy seyde /
Ick sal sitten op het geberchte des verbondts;
ten laetsten Godt anders ordeelende / en heeft
ghestaen / noch oock gheseten / maer heeft ghe-
vallen / soo dat den Heere seght: Ick hebbe
Sathanas ghelijck den blixem sien vallen uyt
[pb: 215] den hemel. Soo dan die staet / indien hy niet
en soeckt te vallen / dat hy sy-selven niet en
betrouwe / maer steune vastelijck op het
woordt. Het is noodich dat ghy wordt te-
ghen ghehouden door die kracht van die sel-
ver handt / die u doet op-staen.

August. tract. de Cant. nouo cap. 7.

Onsen wegh / die den wegh des hemels is /
soeckt volck om te bewandelen; maer daer
zijn dry soorten van menschen / die op den sel-
ven quaelijck zijn dienende / eñ gheen deught
en doen / te weten / die blijven draelen / die te
rugghe keeren / ende die den rechten wegh
verlaeten om eenen anderen in te slaen. Ha!
dat doch door de hulpe des alder-hooghsten
van dese dry soorten van quaedt onsen voort-
ganck bescherremt worde! Soo wy dan wan-
delen / den eenen wandelt te traeghe / den an-
deren te dapper / nochtans wandelen sy alle
beyde; dus zijn dan te verwecken ende aen te
drijven de ghene die blijven / te roepen die we-
derom keeren / ende die doolen te stellen op
den wegh / de traeghe te vermaenen / de vlij-
tighe naer te volghen. Die gheenen voort-
ganck en doet in de deughdt / is op den wegh
blijven haeperen / die af-wijckende is van een
goedt voor-nemen / is achterwaert ghekeert /
ende die verlaet zijn gheloove / is ghedwaelt
van de rechte baene. Laet ons dan met die
traeghe ende haestighe ganghers altijt voort-
gaen / ende soo blijven ten minsten op den
[pb: 216] rechten wegh. Wie is hy die gheenen voort-
gangh en doet? Die sy selven laet voren staen
dat hy wijs is / ende seght / het is my ghenoech
dat ick ben / dien ick ben / ende die geen acht
en neemt op hem die daer seght: Vergetende
gheheel den vvegh die achter my is, ende die
ick alreede voldaen hebbe / soo en slae ick
alleenelijck maer acht op dien my noch te
doen staet, nochtans mijnen vvegh altijdt
voorderende met arbeydt ende standtva-
sticheydt, vervolghe den seghen van de
kracht Godts, in Christo Iesv, onsen Salich-
maecker. Hy heeft hem ghenoemt den loo-
penden / hy heeft hem ghenoemt den naer-
volghenden / ende waerachtelijck hy is niet
achter-bleven / noch hy en heeft niet omme
ghesien; verre moetet dan zijn dat hy soude
ghedoolt hebben; want den wegh heeft hy
ons ghewesen / die hy selver was inne-ghe-
gaen.

Paulin. Epist. ad Cælant. in fine inter ep. Hieron. tom. 1.

Saelich zijn zy die hun selven niet en stree-
len om hun voorgheleden gherechticheydt /
maer volghende het segghen van den Apo-
stel / in hun eyghen selven daghelijckx zijn
vernieuwende de deughdt. De gherechticheyt
des rechtveerdighen en sal hem niet baeten
in sijne gherechticheydt / van den dagh af /
dat hy heeft ghelaeten te zijn rechtveerdigh.
Soo dat den goeden selve noyt en moet ghe-
rust zijn / soo langhe als hy verkeert in den
[pb: 217] strijdt / ende het ghewoel van dit leven / dat ee-
nen wegh is om de gherechticheydt niet al-
leene te beginnen / maer wel ende behoorelijck
te vol-eynden / sonder dat de oeffeninghe uwer
voorgaender daeghen u gheve eenich voor-
deel om uwen loop in te houden / ende u vaste-
lijck betrouwende op uwe voorgheleden ghe-
rechticheydt / dat ghy u niet en toont onacht-
saemer.

August. serm. 15. de verb. Apost.

Wilt ghy dan gheraken tot het ghene ghy
noch niet en zijt / laet u mis-haeghen u eygen
selven; want indien ghy u eyghen selven be-
haeght hebt / soo zijt ghy in u eyghen selven
blijven woonen: Maer is 't by aldien dat ghy
seght / het is my ghenoech / soo zijt ghy ver-
loren. Neen / neen zijt altoos besich / wandelt
altoos / voordert altoos / noch en wilt niet blij-
ven op den wegh / en wilt niet te rugghe kee-
ren / noch uwen wegh oock faelen. Hy blijft die
niet en voordert / hy keert achterwaert die tot
ander dinghen komt daer hy was af-ghewe-
ken / hy gaet vanden wegh / die wijckt van sijn
gheloove. Veel beter ende rechter gaet eenen
kreupelen in sijnen wegh dan eenen looper
die den wegh is faelende.

August. lib. 4. de symb. ad Catech.

Elias heeft geseydt tot den Volcke. Waer-
om gaet ghy-lieden manck over beyde de
zijden? ghelooft ghy-lieden in Godt / soo volgt
hem / ghelooft ghy-lieden in de wereldt / soo
volght haer / indien Godt wordt verkosen /
[pb: 218] dat men hem naer sijn begheerte dan diene;
maer wordt de werelt verkosen / waertoe wort
het gheveynst herte aen Godt geleent? O lief-
hebber Christi / wat hebt ghy te doene met de
prachten des duyvels? O onsuyvere verganc-
kelijcke wereldt / ghy wilt / dat men aen u hou-
de / wat soudt ghy doen dat ghy mocht blijvē?
wie en soudt ghy soo soet-lacchende niet be-
drieghen / als ghy ons nu zijt voedende met
alle bitterheyt / eñ verbittert zijnde / ons de sel-
ve voor leckernijen noch doet ontfanghen?

Hab. 3.

Godt den Heere is mijne sterckte, ende hy
sal stellen mijne voeten, ghelijck de voeten
van de Herten.

Aug. in soliloq. cap. 25.

Eenighen tijt hadde ick ghehoopt in mijne
deughden / die nochtans gheene deughden en
waeren / ende ick hebbe oock van ghelijcken
willen loopen / ende ick ben gevallen daer ick
my betrouwde alder-best te staene / ende ick
ben meer achterwaert ghedreven / dan voor-
waerts / ende dat ick meynde te achterhaelen
is my meest ontweken.

Psal. 118.

Ick hebbe mijne weghen dan over-slae-
ghen, ende mijne voeten ghekeert in uvve
ghetuyghenissen.

Aug. ser. 15. de verbis Domini

Ick volghe noch / ick voordere noch / ick
wandele noch / ick ben noch op den wegh / ick
recke my noch uyt / ende noch en ben ick niet
toe-ghekomen.


Back to top ↑

Confige timore tuo carnes meas [19]

[pb: 219] XIX.

Doorsteeckt mijn vleesch met uvver vreese:
vvant van uvve oordeelen hebbe ick ghe-
vreest.

Psalm. 118.

DEn eersten A.B.C. en d'alder-oudtst leere /
Was oyt / ghelijck men seght / de Vreese van den Heere:
En wie van Salomon is trachtende den sin /
Moet houden die te zijn van wijsheydt het beghin.

In aldus-daene school ben ick oock onderwesen /
En my wierdt dagh voor dagh dees lesse voor-ghelesen.
Maer wat! ick was soo bot: ick nam soo luttel aen
Dat ick noch niet en weet een letter te gheraen.

Ben ick dan niet wel weer palm-maeten te verdraeghen:
Als hebbende verquist onnuttelijck mijn daeghen?
Want gheen soo kleynen wicht / oft 't worde de letters wijs
Soo dattet maer en siet wat ghispelingh van rijs.

Dat wel soo vele doet / hoe dat haest wordt bequaeme
De letters een voor een te gheven hunnen naeme /
En die met wetenschap te konnen onder-scheen /
Hoe wel sy allegaer van verruwe zijn een.

Wel hoe! sal dan het ghen' de kindtscheydt heeft gheweten /
Nu in den ouderdom zijn allegaer vergheten?
'T is waer: ick hebb' alleen veel saecken wel gheleert:
Maer tot de vreese Godts mijn sinnen noyt ghekeert.

'T is schande dat ick acht' 't ghen' weert is te versmaeden,
Noch dat ick niet en vrees 't ghen' my sou konnen schaeden!

[pb: [219a]]

Confige timore tuo carnes meas, à iudicijs
enim tuis timui.

Psalm. 118.
[pb: 220]

Ick wachte te mis-doen voor d'ooghe van de lien:
En ick en dencke niet dat d'Hemelen my sien.

'S nachts vrees ick hoe my mocht een moordenaer ont-lijven /
En ick en vraeghe niet waer mijne siel soud' blijven:
Het voghelken ontvlieght de toeghemaeckte schouw /
En van de kempe-webb' en hevet gheenen grouw.

Den Hert die loopt verbaest met dat de schichten vlieghen:
Maer d'honden meestendeel hem op een kort bedrieghen.
Den onghetemden leeuw / briescht / brullet / en al schent
Als maer een laeyken viers en wemelt hem ontrent.

Soo gaet het met den mensch / sulcks zijn die fantazijen
Dat hy het kleyne vreest / en 't groote stelt bezijen:
Men gabbert met de Hell' / en met den helschen gloet /
En Godt en sijn ghebodt verstoot men met den voet.

Dit schijnt al galfery / en tijdt-verdrijf te wesen
Tot dat die traeghe vraeck komt op den hals gheresen.
Dan is het och helaes! wat heb ick al ghedaen!
Dan is het met de vuyst al voor de borst te slaen!

Als-dan soo komt het sweet uyt d'aederen gheslopen /
En Godt doet sijnen boeck ten langhen lesten open /
Den schrickel en de anghst doen tauteren de leen /
Men grouwelt / en men beeft van in sijn bedd' te treen.

Want soo men door het stroy een muyseken hoort vringhen /
'T schijnt off ons eenen leeuw quaem daedelijck bespringhen /
En soo maer eenen windt en reuselt in 't gheboomt /
'T hair borstelt hem om hoogh / men tautert / en men schroomt.

Wat soudet dan al zijn / als blixem ende donder
Sou'n keeren al dit al van boven af tot onder?
En als dat fel gherucht voor allen ons bedrijf
Vermenghelt met het vier sou kletteren door 't lijf?

Men vliedt der sonnen glants / en soo gheen doncker kuylen
Off men wou onder die voor eeuwelijck wel schuylen.
[pb: 221] Waer dat wy gaen off staen / 't is al benauwtheydt groot /
Wy vinden ons allom te midden in de doodt?

Wat helpet in een bosch rondsom hem te bedelven /
Als 't raesende ghemoet verraedt sijn eyghen selven?
Als daer soodaene pijn den sondaer is bereydt /
Soo dat hy van sijn self wordt op de banck gheleydt?

Siet hoe Orestes loopt en schuymt van raesernije
Als hy sijns moeders gheest siet neven sijne zije?
Pentheu ghy lasteraer wat is aen u ghebeurt /
Heeft u dijn Moeder oock niet teenemael verscheurt?

Neen gheen soo wreeden beul en wasser oyt bevonden
Als de ghetuyghenis van ons selfs eyghen sonden!
Sy zijn 't die dagh en nacht door knabbelen het hert
Waer doore dat den mensch alleen verraeden werdt.

O Godt dat dan u vrees' mijn herte magh door-steken /
Op dat al aerdsche vuyl uyt my magh zijn gheweken.
'T is beter u ghevreest eer dat ick vall' in 't quaet /
Dan 't selve te gaen doen alst soude zijn te laet.

[pb: 222]

Confige timore tuo carnes meas, à
iudicijs enim tuis timui.

Psalm. 118.

Door-steeckt mijn vleesch met uvver
vreese: vvant van uvve oordeelen
hebbe ick ghevreest.

Psalm. 118.
Basil. hom. in Psal. 33.

TEn is by aldien dat de vreese van wel
te schicken ons leven worpe de eerste be-
ghinsels / het sal onmoghelijck zijn de hey-
ligheydt behoorelijck te onder-houden.
Doorsteeckt, seght den Prophete / met
uvver vreese mijn vleesch; want ghelijc-
kerwijs die de lidt-maeten des lichaems
met naghelen hebben door-steken / behou-
den die selve onverroerelijck tot allen werc-
ke: alsoo de ghene / wiens siele de vreese
des Heeren bevanghen heeft / schouwen
daedelijck alle onbequaeme gheleghentheydt
der sonde; oversulcks dat den godt-vreesen-
den gheene macht en onbreeckt om te aen-
veerden de deughdt / principaelijck als hy
door de vreese van alle eer-loose ende
vuyle daeden wordt belet ende wederom ge-
roepen.

Chrys. hom. 53. in Ioan.

Want ghelijck den eycke-boom hoe hy die-
per staet ghewortelt / door gheenderhande
[pb: 223] windt en wordt omverre ghebuyscht / soo en
sal gheenen windt der bekoringhen / de siele
door-steecken zijnde door de vreese Godts /
lichtelijck oock konnen uyt-roeyen.

Amb. in Psal. 118.

De siele heeft haer vleesch / ghelijckerwijs
dat doet het lichaem. Het vleesch van de siele
zijn vleeschelijcke ghedachten. Dat dan die
Vreese des Heeren, ende van sijne oordeelen
dit vleesch door-steecke, ende vast naghele
aen sijne gheboden.

Basil. hom. in Psal. 33.

Door aldusdaene vreese gheleert ende on-
derwesen zijnde / sult ghy dan uwe siele brey-
delen als met eenen toom / ende die verhoeden
voor alle quaede wellusten / tot welcke sy sou-
de zijn gheneghen.

Bernar. ser. 29. in Cant.

Den heylighen Propheet begheert wijsse-
lijck ende saelighlijck gheschoten ende be-
vochten te wesen / als hy seght in sijn ghebedt:
Doorsteeckt met uvve vreese mijn vleesch.
De vreese is daer den alder-besten pijl / die
doorschiet de prickelen des vleeschs / op dat
den gheest soude zijn behouden.

Bern li. de interiore domo. cap. 36.

Laet ons dan gheduerich blijven in de
vreese des oordeels / dat den schroom van
dat eeuwich vier ons doe verschudden ende
[pb: 224] beven / laet ons bedencken de stricken des
doodts / de pijne der hellen / den knaeghenden
worm / het stinckende sulpher / die helsche
vlamme / ende alle het quaedt dat daer is te
vinden.

Bern. ser. 54. in Cant.

Want inder waerheydt / ick hebbe gheleert
hoe datter niet beter en is om te verdienen /
om te behouden / om wederom te verkrij-
ghen de ghenaede des Heeren / dan in soo ver-
re ghy ten allen tijden bevonden wordt niet
te seer willen vernuftigh zijn / maar te vree-
sen. Saeligh zijt ghy indien ghy u herte
vervult met dryderhande vreese: Eerst dat
ghy vreest voor die ghenaede by u ontfan-
gen / eñ noch meer voor die ghy hebt verloren /
ende alder-meest voor die ghy hebt wederom
verkreghen.

Aug. in Psal. 52.

Maer Vele hebben gheschudt door
vreese, daer ghene vreese en vvas. Is 't
niet een vreese als iemandt verliest sijnen
rijckdom? daer en is gheen vreese / ende
daer wordt ghevreest / maer die verliest de
wijsheydt / daer is voorsekerlijck vreese / ende
daer en wordt niet ghevreest! O dwaes-
heydt! ô faute van verstandt! laet ons seg-
ghen / daer en is gheenen Godt. De vreese
van dese aerde te verliesen doet u dit segghen /
[pb: 225] ende die selve vreese heeft u doen verliesen den
hemel / sonder u van d'aerde eenichsins te
versekeren.

Chrys. hom. 20. in Gen.

Maer de sonde is van sulcken aerdt / dat
eer sy volbracht wordt het herte bedrieght
ende verduystert; Ende volbracht zijnde /
dan is 't dat sy gheheel haere leelijckheydt
ons is stellende voor ooghen / soo dat als-dan
die korte ende vuyle ghenuchte ons in het
herte saeyt eene gheduerighe droefheydt / en-
de sy beneemt het betrouwen der conscientie /
overgietende die selve met een verstroyinghe.
Den bermhertighen Godt heeft begheert
dusdaenen betichter ons ontrent te wesen /
op dat wy nimmermeer en souden alleene
ghelaeten worden / maer dat den selven son-
der ophouden soude roepen / ende vereysschen
de straffe over sijne mis-daeden. Als oft
schoone den onkuyschaert / oft den Over-
speelder sijn quaedt leven wilde vergheten /
soo en soude hy hem soo niet konnen verste-
ken / oft hy en wordt vervolght van dien
scherpen betichter / oft hy en vreest het be-
moeden / oft hy en beeft voor de schaduwen /
ende voor de ghene die dat weten ende niet en
weten / sijn siele wordt gheslaeghen tusschen
de baeren van verscheyden ghedachten / ende
sy drijft in een gheduerigh tempeest. Daer-
[pb: 226] enboven den slaep en is hem niet aenghe-
naem / maer vol van schroom / ende spooc-
kerije: noch oock de spijse en is hem niet
smaeckelijck. Indien hy is in gheselschap /
de ghenuchelijcke t'saemen spraecken en
moghen hem niet vermaecken / noch ee-
nichsins verlossen uyt de perijckelen sijner
benouwtheydt: maer naer dat hy sijne
boosheydt volbracht heeft / wandelt als oft
hy den beul by hem hadde / die hem pij-
night / die hem gheesselt / ende in stille
doet verdraeghen alle de onverdraeghelijc-
ke pijnen / als wesende in sy selven den mis-
daedighen / den rechter / den betichter / ende
den beul te saemen.

Iob. 15.

Het gheluydt der verschricktheydt is al-
toos in sijne ooren: ende soo daer vrede is
bemoedet altijdt eenighe listen.

Chrys. conc. 1. de Lazaro in cap 16. Lucæ.

Verthoont my de conscientie van den
Goddeloosen / ende ghy sult daer binnen
sien een swaer gheruchte van sonden / een
gheduerich achter-dencken / een on-weder
van beroerten / ende u sal duncken dat den
gheest / ende het verstandt van dien onghe-
luckighen / gheklommen op den rechter-
stoel sijner conscientie / aldaer is sittende
ghelijckerwijs een rechter / die sonder ghe-
[pb: 227] naede is strijckende sijn vonnisse; oversulcks
dat de ghedachten van den mis-daedighen
hem dienen voor scherp-rechters / om soo
sijn stranghe vonnissen te volbrenghen. On-
dertusschen soo wordt hy ghepijnight / ende
ghehanghen in de polije / daer beyde sijne sij-
den door de naghels sijner conscientie wor-
den opgheschrabt / daer door hy roept ende
huylt om sijn bedreven boosheydt: Maer
niemandt en verstaet hem / niemandt en
hoort hem dan Godt alleene / die siet sijne
pijne / ende sijne betuyghenisse van leetschap.
Want oftschoon die ghevallen soude zijn in
over-spel met allen waere machtich ende
rijck / ende niemandt en zy die hem be-
schuldighe / oft daerom in recht is roepen-
de; daerom en laet hy hem selven niet te
beschuldighen ende te veroordeelen. De
ghenuchte is verganckelijck / ende de pijne
daer uyt volghende is eeuwich. Daeren-
boven de vervaertheydt / de benouwtheydt /
ende het quaedt vermoeden / vinden hem
alomme / hy is beanghst ten alle plecken /
de hoeckskens van sijne slaep-kamer en
zijn hem niet tot versekertheydt: Iae sijn
selfs schaduwe sal hem doen deysen achter-
waerts / sijn dienaeren iaeghen hem in
achter-dencken / noch en betrouwt de ghene
die sijne treken zijn kennelijck / ende niet
[pb: 228] kennelijck. Hy ducht allen ooghenblick
te komen in 't ghesichte van die Vrouwe die
hy bedorven heeft / oft sy misschien (bevan-
ghen met leetwesen) met den poignaert in
de handt haere eere van hem wederom
eyschte / ende hem woude verkorten sijn le-
ven; hy wacht oock verrascht te worden
van den man die hy soo veel spijts ende on-
ghelijcks ghedaen heeft; Hy gaet / hy staet /
hy wandelt / altoos neven hem hebbende
dien verbitterden betichter / sijn eyghen
conscientie / als wesende veroordeelt door
sijn selfs eyghen oordeel / sonder te verwer-
ven oft ghenaede oft uyt-stel / iae selver
niet eenen ooghenblick om te moghen ver-
scheppen sijnen aessem. Want in sijn bed-
de / aen sijne taeffel / op de straete / in sijn
huys / in sijne droomen siet hy die afgrijs-
selijcke ende die schrickelijcke beelden / ende
spoockerijen die sijne boosheydt hem voren-
wendt. Hy leeft in der waerheydt het le-
ven van eenen Cain / suchtende ende beven-
de op der aerden / ende beklaeghende sijne
ellende. Altijdt draeght hy by hem een
vier dat hem inwendich ende in droever
stilte is door-blaeckende. Alle dit selve moet
oock worden verstaen van de ghene die daer
ontrecken het goedt van hunnen even-nae-
sten / ende die hun gheneeren met bedrie-
[pb: 229] gherije / leughen-taele: Insghelijcks de
dronckaerts / ende alle andere die een boos
leven zijn leydende. Want het vonnisse dat
de conscientie selver is ghevende / is soo stran-
ghe / dat met gheene ghiften en kan worden
omghestelt.

Chrys. conc. 4. de Lazaro.

De wereldtlijcke Rechters worden som-
tijdts door gheldt wel omghestelt ende ver-
willight / ende somtijts eene vreese doet hun
sien door de vingheren / ten lesten soo zijnder
noch veel andere saecken die hun gherechtich
vonnisse krom maecken: Maer den rechter-
stoel van onse conscientie en sal voor niemant
wijcken / het recht is recht / weer ghy dreyght /
weer ghy bidt / weer ghy smeeckt / ende al
doet dat ghy kondt / soo sal hy teghens de
sondighe ghedachten strijcken een recht von-
nisse / jae soo / hoe dat die ghene die sonde ghe-
daen hebbende / hem selven veroordeelt / al
is 't dat niemandt hem en beschuldight.

Chrys. hom. 17. in Gen.

Als dien recht-sinnighen Rechter de Con-
scientie / teghens den mensche op-staet / soo
roept hy met klaerder stemme / ende sy ver-
toont / sy beschuldight / ende sy stelt als voor
ons ooghen de menighvuldicheydt der son-
den.

August. medit. cap. 34.

Soo dan / ô Heere / Doorsteeckt met uvver
[pb: 230] vreese mijn vleesch: dat mijn herte verblijde
op dattet vreese uwen naeme. Och oft die
sondaerighe siele aldus vreesde / ghelijcker-
wijs dien Heylighen / als hy seyde: Ick heb-
be Godt altoos ghevreest, ghelijck ick sou-
de vreesen eenen over-vloedt van vvaeter,
ende schuymende baeren die my mochten
inne-slicken.


Back to top ↑

Auerte oculos meos ne vide [20]

[pb: 231] XX.

Keert mijne ooghen, op dat sy gheen ydelheydt
en aenschouvven.

Psalm. 118.

Eeens heeft my een almachtigh handt
Tvvee sterren in het hooft gheplant
Waerin dat elck houdt sijne ronde
En die bevvaert tot aller stonde.
Maer off dees sterren oock vergaen
Off dat sy blijven stille staen
En kan ick seker niet ghevveten;
Want wonderbaer zijn hun secreten.
Ick sie sy loopen op den dril,
Ick sie sy zijn oock somtijdts stil,
Sy soecken 't by, sy soeckent verre,
Hoe noem ick dan nu elcke sterre?
Kom aen, mijn Ooghen, vvilt dan zijn
Dit wanckelbaere sterre-schijn
'T staet u-lien toe te moeten vvaecken,
En my te dienen voor tvvee baecken.
Maer van die baecken die de klip
By nachte toonen aen het schip,
Soud'ick voorvvaer meer vvillen houvven.
Sy zijn al beter te betrouvven.

[pb: [231a]]

Auerte oculos meos ne videant vanita-
tem.

Psalm. 118.
[pb: 232]

VVant soo langh als hun vlamme duert,
En is den schip-man niet beruert,
Noch hy en vvijckt van sijne streken,
Off sy en is hem heel ontvveken.
Maer ghy-lien, loerigh, snoo ghebras
Verloopt soo dapper, en soo ras,
Soo brimstigh, woest en onbedvvonghen,
Als peerden uyt den toom ghevronghen.
Och ooghen, ooghen alle bee
Oprechte klippen van een zee,
Hoe menigh schip hebdy doen sincken,
Hoe menich mensch oock doen verdrinckē?
Het luste Dina te gaen sien
Van Sichem d'onbesneden lien,
VVat hevet haer al konnen baeten
Als sy daer moest haer eere laeten!
Dauid die sagh dat in een badt
Een moeder-naeckte Vrouvve sat
Die van aldaer hem soo gheraeckte
Dat hem het hert met allen blaeckte.
Als den Assyriaenschen heldt
Die schoone Iudith sagh ghestelt
Met alsoo fraey heur op te stellen
Heeft sy dien heldt haest konnen vellen.
Dat sien van een Susanne-beeldt
VVat spel en hevet niet ghespeelt?
En brocht'et niet tvvee grijse boeven
In druck, en anghst, en in bedroeven!
Den rauvvsten vvindt die hem op-steeckt
Soo vele schepen niet en breeckt,
[pb: [233]] Noch en kan soo sijn buyen tooghen
Als vvel en doen tvvee menschen ooghen!
Noch Scylla, noch Charibdis vreet
En doen de schippers soo gheen leet.
Noch nerghens soo gheen steyle rotsen,
Al ist dat sy daer teghen botsen.
Neen Iob die hadde desen vondt
Dat hy ghinck maecken een verbondt,
En dat hy dé sijn ooghen vvachten
Door allegaeder sijn ghedachten.
Democritus heeft vvel ghedaen
Als hy rijpsinnigh ghinck bestaen
Sijn ooghe-lichten te verblinden
Op dat hy sou de vvijsheydt vinden.
Hoe schoon, hoe edel en bequaem
Moet van Lucia zijn den naem,
Die om het sien haer af te breken
Heeft bey haer ooghen uyt-ghesteken.
O ooghen! rootsen! hert ghesteent!
Wie sou sulcks hebben oyt ghemeent
Dat u-lien vreughd' is te vernielen
Ghemeynelijck de kloeckste sielen!
Een ieghelijck van u-lien klaeght
Als die soo quaelijck sorghe draeght;
VVant meestendeel zydy bevonden
Te vvesen 't vonck van alle sonden.
En vvaertoe vvordy doch ghelooft
Te zijn de vvaeckers van het hooft!
Dan dat ghy soudt als trauvv dienaeren
Den heelen mensche mé bevvaeren.
[pb: 234] Maer vvat! het schijnt dat gh'u vervaert
Met hem te klimmen uytter aerdt,
En dat u let den klaeren schemel
Als gh'u soudt stieren naer den hemel?
Neen, neen mijn ooghen, dese pleck
Die soud'u vvesen een vertreck
Daer gh'u-lien soudt voor eeuvvich rusten
En spieghelen in alle lusten.
Maer laes! men achtet vuyle slijck
Veel schoonder als het hemel-rijck!
'T is jammer hem soo te verliesen
En 'tquaede voor het goedt te kiesen!
Wel ooghen vvat sal ick dan doen
Die gheene reden vvilt bevroen?
Och ooghen, ooghen wilt u wachten
Off'k bidde Godt die te versmachten.

[pb: 235]

Averte oculos meos ne videant vani-
tatem.

Psalm. 118.

Keert mijne ooghen op dat sy gheen ydel-
heydt en aenschouvven.

Psalm. 118.
Aug. soliloq. cap. 4.

WEe die verblinde ooghen de welcke u
niet en aenschouwen / ô sonne verlich-
tende den hemel ende die aerde! Wee de ghene
die zijn schemel-ooghende / ende u niet en kon-
nen aensien! Wee die af-keerende ooghen / op
dat sy niet en souden aenschouwen de waer-
achticheydt! Wee die ooghen de welcke hun
niet af en keeren op dat sy-lieden de ydelheydt
niet en besichtighen!

Aug. in Psal. 118.

Terwijlent wy op deser aerde zijn levende /
konnen wy ooghen hebben om daer mede de
ydelheydt niet t'aenschouwen. Want alle
schepsel is de ydelheydt ondervvorpen. Is 't
niet ter deser oorsaecke dat den Wijsen-man
bidt / dat sijn leven niet en zy onder de sonne /
alwaer alle saecken zijn ydelheydt.

Amb. in Psal. 118.

Hy die daer wandelt in den wegh des Hee-
ren / en siet nimmermeer de ydelheden des
wereldts / den rechten ende den volmaeckten
wegh is Christus / die dan in Christo
is / hoe soude hy konnen loopen naer die
[pb: 236] ydelheden / naedemael dat Christus in sijn
vleesch alle de ydelheydt des wereldts ghe-
cruyst heeft. Laet ons dan van de ydelheden
keeren ons ghesichte, op dat het herte niet
en begheere het ghene die ooghe soude ghe-
sien hebben? ghy aensiet guychelaers ende
klucht-speelders. Het is ydelheydt. Ghy siet
eenighe die met elckander worstelen. Het is
ydelheydt. Ghy siet peerden die naer den
rinck loopen. Het is ydelheydt. Christus Ie-
svs is recht voor ons ooghen / voor de welc-
ke hy den prijs is ophanghende / die daer te
winnen staet; tot desen prijs wilt stieren uwe
ooghen / die selve keerende van alle wereldt-
sche prachten ende ydele vertooninghen.
Slaet die dan wel gaede / op dat ghy de selve
tot iet beters meught ghebruycken. Verheft
die naer den hemel / ende wilt by nachte aen-
schouwen dat kostelijcke cieraet der sterren /
die schoone ronde der volle maene / ende by
daeghe dien klaeren glans der sonnen. Aen-
siet de zee / besiet de aerde / op dat elck schepsel
door goddelijcke daedt voort-ghebracht / met
een ghenoeghen alle beyde uwe ooghen wille
versaeden! wat bevalligheydt van verschey-
den ghdaenten en sult ghy niet vinden in de
aerdsche ghedierten? Wat schoonheydt en sult
ghy niet beseffen in de menschen? Wat fraey-
heydt en sult ghy niet ontmoeten in de ghe-
voghelten? Wilt dit allegaeder aenschouwē /
[pb: 237] ende ghy en sult gheen quaedt sien; wilt dit
allegaeder aenschouwen / ende de doodt en sal
nimmermeer komen door de vensters van
uwer ooghen. Is 't by aldien dat ghy aen-
schouwt eenighe Vrouwe tot on-eerelijcke be-
geerte / de doodt is door de vensters ingheko-
men. Is 't by aldien dat ghy ghesien hebt het
erf-deel eener weese / oft het huys eener we-
duwe / ende dat ghy dit hun begeert af-han-
digh te maecken / 't is seker dat uwe vensters
geopent staen voor die doodt. Is 't by aldien
dat ghy uwe ooghen hebt geworpen op de
Iuweelen / 't zy goudt / oft silver / van uwen
even-naesten met yver van die te verkrijgen /
oft door erghe-list / oft door geweldt / de doodt
is u by-gekomen. Wanneer ghy sult sien
de schoonheydt van eens anders Vrouwe /
sluyt dan dese vensters / op dat de doot lanckst
daer niet inne en geraecke / noch plaetse en ne-
me in uwe siele. De bekommernissen van de-
se wereldt en zijn maer ydelheydt. Den men-
sche verloopt hem in ydelheydt / die hem sel-
ven laet voren staen dat allen wereldtschen
voorspoedt hem is toe-vloeyende / daer hy in-
der waerheydt gelijck een schaduwe maer is
wemelende. VVilt dan uvve ooghen af-kee-
ren , op dat sy de ydelheydt niet en aen-
schouvven. Maer het en is niet genoech dat
ghy u selven af-keert; want somtijdts soudt
ghy wel willen ende niet konnen. Indien u
[pb: 238] den duyvel te voren stelt eenighe vertoon-
speelen van ydelheydt / indien hy u voorwen-
det eenighe prickelen van onkuyscheydt / bidt
Godt / dat hy selve believe af te keeren uwe oo-
ghen / ende u te verhoeden voor alle quaedt.

August. lib. 10. confess. cap. 34.

De ooghen verheughen hun in schoone
gedaenten / ende levende coleuren; dat dit aen-
schouwen mijne siele niet en bevanghe / maer
dat Godt die believe vast te houden / hy is 't
sonder twijffel die alle dingen loffelijck eñvol-
komelijck geschaepen heeft / hy is alleene mijn
eenich goedt. Ick weder-stae de verleydingen
mijner ooghen / op dat mijne voeten niet en
worden belemmert / wesende met die selve
ghestelt in uwen rechten wegh / ende ick aen-
schouwe u met onsichtbaere ooghen / op dat
ghy mijne voeten soudt trecken uyt die stric-
ken de welcke hun waeren voorgeleyt. Som-
tijts is 't dat ghy die uyt-treckt (want sy wor-
den oock somtijdts vastelijck ghestrickt.)
Wat ontalligher saecken hebben oyt de men-
schen hun selven tot verleydinghe der ooghen
aenghedient / 't zy in konsten / in fraeye werc-
ken / in gaen ende staen / 't zy en kostelijckhe-
den / in beelden / in schilderijen / in bronse / in
plaester / ende andere dierghelijcke / niet allee-
nelijck in seker ghetal / maer dat meer is / in
overvloedicheydt / daer af men hem selven is
dienende / sonder middel-maete oft noot / ver-
keerende ende veranderende het eynde ende de
[pb: 239] eyghen bediedenisse van alle dinghen: Aen-
merckt dan de heden-daeghsche afgoderije / de
menschen loopen uyt hun eyghen selven / om
te volghen hun eyghen wercken / ende midde-
ler tijdt verlaeten hun eyghen siele / ende den
ghenen van wie sy zijn gheschaepen; sy soeckē
te vereenen het ghene sy maecken / om uyt te
roeyen die hun ghemaeckt heeft. Maer ick / ô
mijnen Godt / die zijt alle mijne hope / singhe u
hier eenen lof-sangh / ende offer den selven aen
mijnen Salich-maecker / om dies-wille dat
alle schoonicheydt deser wereldt de sielen in-
ghestort / ende door meesterlijcke handen ghe-
groeft zijn / voortkomende van die alder-op-
perste schoonheydt / die alle de sielen is gaende
te boven / naer de welcke mijne siele dagh en-
de nacht is versuchtende. Terwijlent ick dan
nu ben spreeckende dese woorden / soo en laeten
mijn voeten niet beklickt te worden in dese
stricken der schoonicheydt; maer ghy ô mijn
Godt weet die terstondt wederom uyt te trec-
ken / ghy selve zijt diese uyt-treckt / om dies-
wille dat uwe bermherticheydt is voor mijn
ooghen; Want ick ben ellendelijck ghevan-
ghen / ende ghenaedelijck ghy my verlost; ja
somtijdts soo dat ick 't niet en ghevoele / om
dat ick sonder ghevoelen was vallende; som-
tijdts met pijne / om dat ick langhen tijdt in
de stricken hadde ghehaepert.

[pb: 240]
Basil. hom. 11. in Hexameron.

Ghy zijt gheschaepen om Godt te sien / niet
om u leven hier te sleypen lanckst der aerden /
oft ghelijckerwijs de beesten te vroetelen in
onkuysche lusten / den reghel van ons leven
moet wesen de instellinghe van een leven dat
hemels is / ende ten opsiene van dese weldaet
seght den wijsen Salomon: Den vvijsen
draeght sijne ooghen in sijn hooft. Wie zijn
de ghene die hun ooghen hebben op een ander
plaetse? naer de letter te verstaen / niemandt
niet: maer naer den gheest / desen draeght sijn
ooghen in het hooft / als in die plaetse / om van
daer te besichtighen die wonders van hier
boven; want die sijn oogh-merck niet en treft
naer den hemel / maer alleenelijck naer de
aerde / treckt sijn ooghen uyt het hooft / ende
slaet die selve nederwaerts ter aerden.

Bernar. ser. 25. in Cant.

Het is een verkeerde ende eene leelijcke sa-
ke / hoe dat een vat van slijck / ende een lichaem
van aerde de ooghen kan om hooghe heffen /
om volkomelijck t'aenschouwen den hemel /
ende die selve vermaken in het sien van die
schoone hemelsche lichten / ende dat daeren-
tusschen de siele die van den hemel heeft hae-
ren oorspronck / haer ghesichte is wendende
vast naer de aerde / ende die selve die behoorde
de trotsen in 't goudt ende in 't schaer-laecken /
ghelijckerwijs een sogh blijft ligghen in den
dreck / ende in de vuylicheydt. O siele wilt u
dan schaemen / dat ghy uwe hemelsche gelijc-
[pb: 241] kenisse verwisselt hebt in de ghelijckenisse van
een onnutte beeste; wilt / segghe ick / u schae-
men / dat ghy / die van de hemelen draeght
uwe af-komste / soo schandelijck moet vroeten
in slijck ende in vuylicheydt.

Aug. in Psal 39.

Hy die 't al heeft gheschaepen is beter dan
alle sijn gheschepsel / schoonder dan alle schoo-
nicheydt / stercker dan alle sterckheydt / ende
sijne groot-daedicheyt verheft haer boven al.
Wat dat ghy begheert sult ghy van hem ont-
fanghen / ende in hem besitten. Leert bemin-
nen den Schepper in sijn schepsel / den Werck-
man in sijn werck / noch en staet niet verstelt
omdat hy dat gheschaepen heeft om oock te
breken / ende dat ghy hem verliest van wien
ghy zijt gheschaepen: Soo dan / Saelich is
den man, vviens hope is den naeme des Hee-
ren, ende niet en heeft ghesien naer de ydel-
heden ende leughenachtighe verwaenthe-
den. Misschien sal hy ons segghen / die door
dese woorden gheraeckt zijnde / hem sal wil-
len verbeteren / ende alreede den enghen padt
heeft begonnen in te slaen / indien ick anders
hier niet gewaer en worde / soo en sal ick niet
machtich zijn te blijven wandelen. O broe-
ders wat sullen wy dan maken? sullen wy u
wederom senden sonder iet vremts te sien?
Ende wat sullen wy den Christen mensche te
sien gheven? O Heere mijnen Godt ghy hebt
selver ghemaeckt een groot ghetal van uvve
[pb: 242] wonders! den mensche bemerckt de wonders
van menschen / eñ alsnu bemerckt hy de uwe.
Den Heere heeft veelderhande wonders
uytghestelt, dat den mensche dan de selve
besichtighe. Ghy acht ende ghy prijst eenen
koetsier / bestierende sijne vier peerden / ter-
wijlen sy brimstelijck zijn springhende / son-
der nochtans in het minste hem selven te
hinderen / oft van boven neer te worpen. Maer
seght my eens en heeft Godt niet meer won-
ders hier uytgherecht? Ha dat den mensche
bestiere sijne wulpsheydt / sijne traegheydt /
sijne ongherechticheydt / sijne verwaentheyt;
dat hy dit al bestiere / ende hem selven onder-
worpe / ende als met eenen toom vast toe-
breydele. Siet daer eenen koorden dansser /
(die / terwijlent hy is hanghende aen sijne
koorde) uwen gheest oock is verhanghende /
ende daer en tusschen besiet eens dien grooter
meester van hemel ende van aerde / die u oock
te siene gheeft de vertooninghen van meerder
konste: den koorden-dansser die ghy daer ge-
sien hebt / heeft sijn leven langh met grooten
arbeydt hem gheoeffent ontrent die koorde:
ende den anderen en heeft hy niet doen wan-
delen op het waeter die 't selve noyt gheleert
en hadden? Wendt u ghesichte van die ghe-
nuchte die u dien koorden-dansser is gheven-
de / ende slaet dat eens op Petrum / dien ghy
niet en sult sien danssen op een koorde / maer
[pb: 243] wel sien treden op de baeren van eener zee.
Wandelt dan oock op dit waeter / niet op het
selve daer S. Peeter heeft op ghewandelt /
('t welck iet was bediedende) maer op ander
waeter; want dese wereldt is een zee / wandelt
hier ende wilt die betreden. Ghy wilt we-
sen den aenschouwer / zijt ghy selve het aen-
schouw-spel. Dese zijn de wonders van Godt
almachtich / dese zijn sijn ghedachten / by de
welcke hier niet en is te verghelijcken / dit zijn
de wonders / bequaem om alle andere te ve-
legghen / ende soo beter ende meerder te soec-
ken / ende die hebbende ghevonden / daerin te
scheppen een volkomen ende waerachtelijck
ghenoeghen.

Clem. lib. 3. in Pædag. cap. 11.

Voorts men moet sijn ooghen gaede slaen;
want het is ergher met die te vallen / als met
de voeten; Indien u ooghe u schandael aen-
doet, snijdt die uyt, ende vvorptse van u. Te
lodder-ooghen / ende hier en daer die soetelijck
te werpen / en is niet anders dan met de selve
te boeleeren. Want de eerste domme lusten
daer uytspringhende / maecken ghelijck een
voor-spel / om alsoo den slagh aen te gaen / de
ooghen bederven hun al eer dat eenich an-
der lit des lichaems wordt bedorven.

Amb. de fugâ sæculi. c. 1.

Seer wel heeft David die selver gheproeft
hadde de perijckelen van sijns selfs ghesichte /
[pb: 244] desen gheacht voor gheluckich / wiens be-
trouwen nieuwers el en is dan in den naeme
Godts / want desen en siet niet naer de ydel-
heden ende leughenachtighe vervvaenthe-
den, van welcke hy wederom ghekomen
zijnde / tot sy-selven seght: Keert mijne oo-
gen op dat sy niet en aenschouvven de ydel-
heydt. De peerden te sien loopen oft den
rinck slaen is ydelheydt. Want het en
helpt ons niet / noch het en kan ons niet hel-
pen ter salicheydt / tooneelen / guychel-spelen /
dansserijen / mommerijen / ende dusdaene ver-
tooninghen zijn ydelheydt. Den Wijsen-
man seght: Alle dat in dese vvereldt is, is
naeckte ydelheydt.

D. Bern. de modo ben viuendi.

Och hoe menich mensche weet ick bedro-
ghen door het ghesichte / ende ghevallen door
het selve in de stricken des duyvels! Dina Ia-
cobs dochter was uyt ghegaen om te besich-
tighen de Vrouwen van het landt / sy wierdt
bemint ende ontschaeckt van Sichem, die
schandelijck heeft benomen haeren maegh-
dom / ende alsoo die arme dochter / om dat sy
in het vleesch ghesien heeft dat sy niet en be-
hoorde te sien / heeft haere eere ende haeren
maeghdom verloren. Dauid oock eens staen-
de in de galderije van sijn hof sagh eene
Vrouwe / ende om haere liefde is ghevallen in
over-spel ende doot-slagh / ende aldus bedrogē
[pb: 245] door sijn selfs gesichte / is bevonden een schul-
denaer teghens de wetten van den Heere.
Samson den kloecksten heldt van sijnen tijde
is ghekomen in het landt der Philistijnen / en-
de heeft aldaer ghesien eene Vrouwe / die hy
beminnende / is gaen slaepen in haren schoot.

Paulin. ep. 4. ad Seuer.

Och oft hy hadde gheweest soo voorsichtich in
hem te wachten van dese Vrouwe / als hy
sterck hadde gheweest om te vernielen eenen
leeuw.

Bernar. de medio bene viuendi serm. 23.

Sy heeft hem sijn hair af-gheschoren / ende
hem ghelevert in de handen van sijne vijan-
den / die hem terstondt hebben uytghesteken
sijne ooghen. Daerom vermane ick u dat
ghy met uwe ooghen soudt vvillen maken
een verbondt, uyt vreese / dat ghy niet onver-
hoedts en siet het ghene ghy niet en behoordet
te sien.

Clem. l. 3. pædag. c. 11.

Men behoorde hem aldermeest te verhoe-
den voor het ghesichte der vrouwen; want sy
konnen ons doen sondighen / niet alleene met
die te genaecken / maer met die t'aenschouwē.
Daerom die den rechten wegh soecken in te
gaan / ende hier te leyden een goedt leven /
en konnen die niet ghenoegh ghevlieden. Dat
dan uwe ooghen recht voor hun sien. Want
al is 't by aldien dat kan gheschieden dat hy
die eene Vrouwe aensiet / hem kloeckelijck
draeghe / daerentusschen nochtans moet hem
[pb: [246]] wachten dat hy niet en valle; want het kan
geschieden dat hy die de selve aensiet / kan ge-
vallen / maer het en kan niet gheschieden dat
hy die niet ghesien en heeft / sal iet begheeren
van dat hy niet en is kennende.


Back to top ↑

Persequar extinctum [21]

[pb: [247]] XXI.

Dat mijn herte onbevleckt ghedije in
uvve rechtveerdichmaeckinghen, op
dat ick niet en vvorde verstroyt!

Psalm. 118.

MAer Bruydegom mocht ick u vraeghen,
Off het u oock vvel sou behaeghen
Dat ghy aenschoudet mijn aenschijn?
VVant vvist ick iae: soo soud'ick loopen
Om alle dinghen op te koopen
Die my daertoe van noode zijn.
Ick soud' met muscus my begeuren,
En gaen op-soecken de coleuren,
En alle waeters hier en daer
Bequaem om vlecken te verdrijven,
En poeyer oock om mé te vrijven
Mijn tandekens d'een voor en naer.
Ick sou my weten te blancketten
En vvel soo lustigh op te setten,
Ick soud' haest krijghen het verstandt
Om heel mijn aensicht schoon te maecken:
VVant lichtelijck soud'ick gheraecken
Aen 't salfken dat Poppæa vandt.

[pb: [247a]]

Fiat cor meum immaculatum in iu-
stificationibus tuis, vt non confun-
dar!

Psalm. 118.
[pb: 248]

Noch ick en sou niet langhe toeven
Van dat de meyskens al behoeven
Mijn cabinetjen te voor-sien:
En off ick schoon dan noch iet vonde,
Dat by ghevalle my mis-stonde
En sou mijn ooghen niet ontvlien.
Neen alle fauten souden blijcken
Met in den spieghel eens te kijcken
VVaert datter iet aen my ghebraeck.
Neen, ick en soude niet ghedooghen
Dat hem het minste sou vertooghen
Tot iemandts vvalgh oft onvermaeck.
Soud'ick een rimpel maer beseffen,
Off ievers iet dat vvaer oneffen,
Ick soud' met allen zijn belaen.
Ick liepe my voor u versteken,
Om dat ik weet dat gheen ghebreken
O Bruydegom u aen an staen.
Iae selver oock het sou my schroomen
Om met een vvertjen maer te komen,
Versekert zijnde u aenschijn
Hem op een kort van my sou deysen:
VVant liefste lief vvat soud'ick peysen
Dan dat ick u een schuvv' sou zijn!
Dus al het ghen' u mocht vernoeyen
Soud'ick bepooghen uyt te roeyen
Het zy met arbeydt ofte pijn.
Soo niet, de konst en sou niet faelen
Dit allegaeder te betaelen
Ten alderminsten met een schijn.
[pb: 249] Ick sou mijn hairken doen op-vlechten,
En schoone peerels daer in hechten
Daer toe soud'ick mijn ooren bey
En mijnen hals rondom vercieren
Met diamanten, en Saphyren
Mijn herteken, tot u gherey.
Maer soo my dunckt gh'en zijt niet t'houvven
Met het vercierssel der Iongh-vrouvven
VVaer door den minnaer vvort ghevvinckt;
VVant vvert van hun dees kraemerijen,
VVat blijfter aen om voorts te vrijen,
Meer dan een lichaem dat daer stinckt.
De domme Ionckheyt vvordt bedrogen,
En listelijck in 't net ghetooghen
Van al dat sy voor ooghen siet,
Doorgrondet vvel, en gaet tot binnen
VVat salder zijn om te beminnen
Dan ydelheydt, en eenen niet?
Al VVilgefortis schoonigheden
Vol duysent duyst bevalligheden
Van langher eeuvve zijn vermaert:
Nochtans sy badt dat haere vvanghen
Met locken ruyt sou'n zijn omvanghen,
En haere kinn' met eenen baert.
Lucia sach dat haer ghesichte
Soo menich minnaer hier ontstichte,
En dat het selve vvas soo lack.
Om dan aldus niet meer te branden.
Sy sett' te vverck haer eyghen handen,
VVaermé sy seffens dat uyt-stack.
[pb: [250]] Euphemia die t'allen stonden
Een staelen herte kost doorvvonden,
Met alle bey haer lipkens root;
Heeft met een mes die afghesneden,
Om soo niet meer te zijn bestreden,
En haer te lossen uyt den noot.
Angadrisina wiert ghepresen
Om haere schoonheydt uytghelesen:
VVant diesghelijcks men niet en vandt,
Sy badt dat Godt heur soud' mis-maecken
Om met die reden te gheraecken
Van daer sy mé was in verbandt.
Neen mijn Hert-soet ten zijn geen oogen
Die u tot liefde konnen booghen,
Noch gheenderhande fraey ghestel:
Maer daer ghy vvilt u liefd' op setten
Moet zijn een herte vry van smetten
En dat in als volght u bevel.
Och off het mijn' oock van ghelijcken
Voor u soo suyver konde blijcken
'Ken waer, ô liefste, niet beschaemt!
Ick soud' u hopen te verwerven,
En in u liefde dan te sterven,
Soo soetelijck met die versaemt!

[pb: [251]]

Fiat cor meum immaculatum in iu-
stificationibus tuis, vt non confun-
dar!

Psalm. 118.

Dat mijn herte onbevleckt ghedije in
uvve rechtveerdichmaeckinghen, op
dat ick niet en vvorde verstroyt!

Psalm. 118.
Bern. ser. 25. in Cant.

ALle den yver / ende de sorghe der Heyli-
ghen / die verfoeyden het cieraet / ende de
uytwendighe overvloedicheydt van den uyt-
wendigen mensche (die waerachtelijck wort
bedorven) was altijdt met alle vlijticheydt
hen besich te houden met te vercieren den in-
wendighen mensche / die naer het beelt Gods
gheschaepen is / ende die van dagh tot dagh
wordt vernieuwt ende schoonder gemaeckt.

Ambt. libr. de virg.

Dese is voor-seker de schoonicheydt / de
welcke niet en ontbreeckt / ende is alleene
weerdich te hooren dese woorden Godts; Ghy
zijt gheheel schoone mijn lieve ghebuerne,
ende in u en is niet dat kan vvesen begrepen.

Clem. lib. 3. pædag. cap. 2.

Want de alderschoonste ende de volmaeckt-
ste schoonigheydt is de schoonheydt van de
siele / ende ten is gheen reden dat die gheschae-
[pb: 252] pen zijnde naer het beeldt ende ghelijckenisse
Godts (als verachtende het oprecht eerste
voor-beworp) soude daer toe brengen eenich
uytwendich verciersel / stellende de broose en-
de onnutte konste der menschen voor de kon-
ste van Godt almachtich.

Ibid.

Soo en is 't dan niet behoorelijck dat de
uytwendighe ghedaente van den mensche
moet worden verciert / maer wel de siele ende
het inwendich moet blincken in het kleedt
van eerbaerheydt ende deughdt.

Ibid.

De slechte Ionckvrouwen die soo veel
noodts ende moeyte doen om haer-lieden op
te tooyen / en weten niet hoe sy verliesen hun
ingheboren schoonigheydt / terwijlent sy eene
afgheleende meynen te veroveren. Den Co-
mediant Antiphanes houdt met dusdaene sij-
nen rel in sijne Malthæa. Siet, seght hy /
sy komt, sy gaet voorby, neen, soo niet,
maer sy komt naerder, sy komt, sy is daer,
sy strijckt haer, sy streelt haer, sy besight
poeyerkens, Spaensche zeepe om haer te
suyveren, sy kemt haer, sy vlecht haer,
sy friseert haer, sy vvascht haer, sy spie-
ghelt haer, sy tooyt haer, ende sy salft
haer, sy vrijft haere tanden, sy bestrijckt
haere lippen, sy is bebaelsemt als een doodt
[pb: 253] lichaem, ghelijck sy in der vvaerheydt is,
ende tervvijlent men haer paleert, optooyt
ende beschildert, indien dan daer het min-
ste ghebreeckt, het gaeter al verloren, jae
het is ghenoech om haer te doen besvvijc-
ken. Dese poppen en zijn niet eens maer
vvel dry-mael vveerdich dat sy vvorden uyt-
gheroeyt, die daer besighen den dreck der
Cocodrilen, ende die hun bestrijcken met
het schuym van Eechdissen, ende die hunne
vvind-brauvven bestrijcken met svvartsel
ende met ceruse.
Eenen anderen Comedi-schrijver / ghe-
noemt Alexis is dese oock berispende op
sulcke maniere: Hoort sijne woorden / Daer
is ievers eene die te kleyn ende te kort sal
vvesen, men naeyt in haere schoenen stel-
lagien van vloot-hout, daer is eene die te
groot ende lanck sal schijnen, men sal die
doen treden op enckele ende dunne
schoentjens, ende soo sy het hooft laet
hanghen op de schouders, het schijnt dat
de ongheschickte lenghde sal vvorden vvat
inghetrocken. Heefter eene de heupen te
seer inghevallen, men sal met een gorreel
die onder-setten. Heefter eene eenen sach-
ten ende op-stijgenden schoot, gelijckervvijs
dat doen die Comediantsche Voester-vvijfs,
men sal daer noch iet by voeghende, den sel-
[pb: 254] ven meer pooghen te doen rijsen, indien hy
effen ende plat is, men doet die met eenen
spriet oft vvalvisch graete voorder uyt ko-
men. Indien de vvind-brauvven te blondt
wesen, met svvartsel vvorden sy beschildert
ende af-gheset. Isser eene die svvart is, sy
middelt dat met haer te blancketten, isser ee-
ne die te bleeck is, dat vvordt verbetert met
vermillioen, heeft eenighe ievers een deel
van haer lichaem boven maeten vvit, sy sal 't
ontblooten ende aen alle man vertoonen,
heeft sy schoone tanden, het is van noode
dat sy gheduerich lacche, om die te laeten
sien, ende al is 't schoon dat sy van natuere
niet en is blij-gheestich, nochtans den heelē
dagh en sal sy niet doen dan lacchen, heb-
bende gemeynelijck altoos een tuylken van
myrtus tusschen haere lippen, op dat sy wor-
de bedvvonghen, vveer sy vvilt ofte niet, die
selve te laeten aenschouvven.

Clem. l. 3. paedag. c. 11.

Neen / dat de schaemte ende de sebaerheydt
hunne woon-plaetse houden op het maeghde-
lijck wesen / eñ dat daer door ten vollen mach
blijcken / hoe dat sy waerachtighe maeghden
zijn / maer dat alle dat ghebras ende de vuy-
licheydt van perfumeerders / van goudt-sme-
den / verreweraers / ende van aldusdaene
winckelen moghen zijn uytghebannen.

[pb: 255]
Clem. l. 3. paedag. cap. 1.

Want naerdien het vleesch maer en is een
slaeve (gelijckerwijs den Apostel Paulus sel-
ver is ghetuyghende) wie sal die slaeve dan
willen op-tooyen / ende haer dienen als ee-
nen koppelaer? Den H. Gheest versekert ons
door den mondt van den Prophete Isaias / dat
den Heere selver by de menschen voor leelijck
ende mismaeckt wierdt gherekent. VVy heb-
ben hem ghesien sonder te konnen bemerc-
ken eenighen treck, oft de minste ghelijcke-
nisse van schoonicheydt. Wie isser schoonder
als den Heere? die niet en vertoont de ver-
ganckelijcke schoonheydt des vleeschs (die
maer en wordt begrepen door het uytwen-
dich ghesichte) maer wel een oprechte ende
waere schoonigheydt van siele ende van li-
chaem / welck zijn de volmaecktheydt der sie-
le / ende de onsterffelijckheydt des lichaems
te saemen.

Hier. ad Demet. de virg. seruād. cap. 5.

Terwijlent ghy waert in de wereldt / ghy
bemindet de wereldt / al uwe sorghe was met
purpur-root u wanghen te bestrijcken / ende
met blancketsel u aenschijn te beschilderen; u
hooft te vercieren / ende met afgheleent hair u
te bereyden eenen hooghen tros om die te
doen struyvelen. Ick swijghe van uwe ko-
stelijcke oor-baggghen / van die schoone orien-
taele peerels / voor u ghevischt uyt de roode
zee / ick swijghe van die aenghenaeme groe-
[pb: 256] nicheydt der Esmerauden / van die vlamme-
kens die komen uyt de Carbonckels / van
die waterkens drijvende tusschen de Hyacin-
then / naer al welcke de hofsche Iouffrouwen
hun sinnekens al te seer ende te sorghvulde-
lijck zijn drijvende.

Hier. 4.

VVascht u herte, ende reynight dat van
alle boosheydt.

Gilb. serm. 29. in Cant.

Want wat siele soudt ghy my konnen ghe-
ven / de welcke ghy my vastelijck soudt seg-
ghen gheheel suyver te wesen?

Iob. 25.

Daer en is niemandt oft hy en draeght ee-
nighe vlecke.

Hier. 2.

Al oft ghy u vvascht met bergh-sout, en-
de voor u vermenichvuldight het kruydt van
Borith, soo blijft ghy noch besmet in uvve
boosheydt.

August. medit. cap. 40.

O Heere verleent my een herte om u te
vreesen / eenen gheest om u lief te hebben / oo-
ren die u aen-hooren / ende ooghen die u mo-
ghen aenschouwen!

Amb. in Psal. 118. Octō. 11.

Want het herte van den mensch wordt be-
smet ghelijck als met eenen vuyls-hoop van
onbehoorelijcker ghedachten / en wilt door
[pb: 257] al-sulcke u dan niet vervuylen. Ghy wascht
uwe handen / als oft ghy door dien mid-
del kost doen verdrijven de vlecken van uwe
sonden / ende daer en tusschen ghy en zijt
niet machtich af te wasschen uwe siele / zijn-
de vervuylt met soo veel vuyle ghedachten.
Ghy hebt gheleert hoe dat u herte moet
worden ghesuyvert / leert oock hoe ende in
wat manieren dat ghy dat behoordet te
suyveren. Eene wettighe rechtveerdich-
maeckinghe maeckt die fonteyne suyver /
dat is te segghen / door de belijdinghe der
sonden. Suyvert dan u waeter / dat wa-
ter / segghe ick / daer van dat staet ghe-
schreven: Een vvaeter dat diep is , is den
raedt in het herte van den man. Om te
onderkennen de rechtveerdichmakinghen /
ghy hebt ghehoort als men gheseydt heeft:
Spreeckt uvve boosheden op dat ghy
meught vvorden gherechtveerdight. Soo
dan den ghenen die uitghesproken heeft sijne
boosheden / is gherechtveerdight / ende den
gherechtveerdighden en wordt niet be-
schaemt ghemaeckt / om dies-wille dat hy
de schaemte ende de verstroyinghe sijner
sonden door eene rijpe ende volkomene be-
lijdinghe heeft konnen verrasschen.

[pb: 258]
Hugo de S. Victor. in arrha Animæ.

Ghy en weet dan niet / mijne siele / hoe lee-
lijck / hoe mismaeckt / hoe besoetelt / hoe schric-
kelijck / hoe ghescheurt / hoe ghehackelt / hoe
overvloedich van alle verschroomenisse ghy
te voren gheweest zijt! dat uwe eerste sorghe
dan zy u fraey ende net op te schicken / u aen-
sicht te doen blincken / u wel te kleeden / uwe
vlecken uyt te roeyen / uwe netticheyt te be-
waeren / uwe zeden te verbeteren / goeden re-
ghel te onderhouden / op dat ghy door dese
goede veranderinghe u meught weerdich
maken te wesen de bruydt van sulck eenen
weerden Bruydegom. Hebt ghy noyt ghe-
hoort het ghene den Koningh Assuerus dede.
Daer geschiede een ghebodt van 's Koninghs
vveghen, hoe dat men onder alle de doch-
ters van sijn rijcke soude doen eene verkie-
singhe van alle die schoonste maeghden, om
ghebracht te vvorden naer die stadt van Su-
sa, ende aldaer ghelevert te vvorden in het
Vrouvven-huys, ende t'aenveerden koste-
lijcke kleederen, ende alle andere saecken
tot vervoorderinghe van hunne schoonheyt
noodich dienende. Ende dat sy-lieden al-
soo verciert zijnde, hen souden ghereedt
houden om de begheerte des Koninghs te
volbrenghen. Ten anderen, dat sy ghedue-
rende den tijdt van sesse maenden souden
bestreken vvorden met olie van myrthus,
ende de naervolghende ses maenden ghe-
[pb: 259] bruycken verscheyden vvaeteren, poeyers,
ende specerijen, tot schoonheydt dienende,
ende alsoo toegherust, souden geleydt wor-
den van het vrouvven-huys naer des Ko-
ninghs slaep-kamer, op dat de ghene die al-
derbest sijnen ooghen soude behaeghen,
mocht besitten den Koninghlijcken throon,
ende in de plaetse van Vasthi soude vvorden
verheven. Laet ons dan een weynich be-
mercken / oft gheheel dit voor-bewijs niet ge-
voeghelijck en kan te passe komen op het ghe-
ne wy nu hier handelen? Eenen Koningh /
wesende den sone van een groot-machtich
Koningh / is ghekomen op dese wereldt om te
versaemen met eene schoone ende uytghelesen
huys-vrouwe / immers eene huys-vrouwe al-
sulcken Koningh weerdich. De dienaers van
desen Koningh / te weten / die Apostelen / zijn
tot alle kanten uytghesonden / om de sielen te
vergaederen / ende die the gheleyden naer den
schoot der H. Kercke / die het huys eñ woon-
plaetse is der Koninghlijcker Ionckvrouwen /
dat is / der hemel-trachtender sielen. In het
selve huys is 't dat sy ontfanghen die Godde-
lijcke Sacramenten / haer dienende voor ko-
stelijcke Iuweelen / ende voor middelen die be-
quaem zijn om haere sielen daer mede te ver-
cieren. Aenmerckt dan die plaetse daer ghy
ghestelt zijt / ende ghy sult weten wat u te
doen staet; want uwen Bruydegom heeft u
[pb: 260] gestelt in eene kaemer daer de Vrouwen wor-
den ghepaleert / ende fraey toe-gherust / hy
heeft verleent verscheyden poeyers / ende ver-
scheyden waeters / parfuymen ende blancket-
sels / om u te konnen schoon ende klaer ma-
ken / hy heeft insghelijcks bevolen / dat ghy
oock mildelijck soudt ghenieten sijne Ko-
ninghlijcke Taeffel / hy heeft mildelijck voor
u doen uyt-reycken alle het ghene ghy soudt
konnen wenschen tot uwe saelicheydt / ende al
het ghene ghy soudt begeeren tot onderhoudt
jae tot vermeerderinghe van uwe schoonig-
heydt. Eerst dan in den inganck is hier
ghestelt de fonteyne des doopsels / ende de
wasch-plaetse der hergheborentheydt / in
welcke dat worden uytghevronghen alle de
smetten der vorleden sonden. Daer naer soo
volght het Chrisma, oft Heylighe Olie / met de
welcke ghy in den gheest bestreken wordt /
daer naer zijnde soo bebalsemt / ende met die
olie van blijdschap dus overgoten / komt ghy
ter Taeffel / ende ontfanght aldaer het voetsel
van het vleesch ende bloedt ons Saligh-ma-
kers Iesv Christi, met het welcke ghy in-
wendich ghespijst ende versaedt wesende / ver-
gheldet de voor-gheleden Vasten-daeghen / en-
de die maegherheydt daer van behouden.
Daer naer ghy kleedt u met het kleedtsel van
goede wercken / ende ghy paleert u met de
bloemkens van aelmoessen / van soberheydt
[pb: 261] van ghebeden / van nacht-waecken / ende an-
dere wercken der godtvruchticheydt / die u te
saemen dienen voor eene bysondere vercierin-
ghe. Ten lesten soo volghen van alle deugh-
den de wel-rieckende specerijen / die sulcken
geur gheven dat den selven verdrijft den
stanck van alle oude ende verleghen vuylic-
heydt. Aen u wordt oock ghegeven den spie-
ghel der heyligher Schrifture, op dat ghy
daer in soudt spieghelen uvve ghedaente. En
laet dan gheenderhande vuyl u besmetten:
maer dat het al net ende schoon zy naer be-
hooren.
Maer wat al ghebreken bevinde ick in my
noch te wesen / die my doen schaemen te ko-
men in sijn ghesichte / ende het welcke ick nu
meer duchte te mis-haeghen / dan ick be-
trouwe dat te behaeghen door iet dat in my
noch soude konnen wesen prijs-weerdich. Och
oft ick een weynich my voor hem konde ver-
berghen / op dat ick binnen dien my mocht
op-strijcken / ende soecken alle mijne smetten
te verdrijven / ende dan alsoo weer schoon en-
de sonder smetten voor sijn aenschijn my te
vertoonen? want hoe soude ick hem met de-
se mismaecktheydt konnen behaeghen / daer
ick aen mijn eyghen selven ben mishaeghen-
de? O oudt vuyl! ô verouderde mismaeckt-
heydt! ô vuyle vlecken / waer toe zijt ghy-
[pb: 262] lieden soo langhen tijdt bemascherende mijn
aenschijn? Verdwijnt / gaet wech / verliest
u / noch en wilt my alsoo niet meer besoete-
len / noch oock vervolghen de ooghen van
mijn alderliefste.


Back to top ↑

Vinum medicina dolori [22]

[pb: 263] XXII.

Komt mijnen beminden, laet ons uyt-
gaen in het veldt, laet ons vvoonen in
de landt-huysen.

Cant. 7.

ALderliefste 't is te langh
Hier te vvoonen in bedvvangh;
Ké gaen vvy met dit saysoen
Ons verquicken in het groen?

Off de Steden schoon altijdt
Staen bemuert, en vvel bevrijdt,
Off hun hoven sluyten vast,
Op den acker beter vvast,
Want hy ons de vruchten gheeft
Daer den Borgher mede leeft.

D'Heeren-huysen in de stadt
Staen gheghevelt alsoo prat,
En haer torrens fraey ghevrocht
Staen verheven in de locht:
Maer een hutjen van het landt
Staend' in sijnen kleemen wandt.
En met rieten vvel beleydt
Duysent mael my meer ghereydt;

[pb: [263a]]

Veni dilecte mi, egrediamur in agrū,
commoremur in villis.

Cant. 7.
[pb: 264]

Want de ruste, peys en vré
Houden daer in hunne sté.

Maer ter-vvijlent dat vvy gaen
Hoort ô lief dit kluchtjen aen
'T sal ons, vveet ick, lacchen doen,
En den vvegh te beter spoen.

Eenich tijdt de boere-muys
Riep de steedtsche t'haeren huys,
Aen wie dat sy t'eten gaf
Kooren taruvv' ende kaf:
Maer alsoo sy dit aensach
Gaf van stonden eenen lacch,
Segghende, vvá lieven vriendt
Uvven kost my niet en dient;
Om soo sober zijn t'ontfaen
Moest ick daerom buyten gaen?

Daer naer isset oock ghebeurt
Dat de veldt-muys vviert bekeurt
Om te sien off haeren gast
Binnen mueren beter brast,
Naer den vvelcken sy dan ghingh,
Die haer oock beleeft ontfingh:
Maer aen t'eten nu gheraeckt,
'T spende-deurken heeft ghekraeckt;
'T welck hun beyden soo versloegh
Dat hun van de taeffel joegh,
En aen-reesden elck een hol
Met de pensse maer half vol.
[pb: 265] Soo 't een muysken nu bequam
Op een kort de vlucht aen-nam,
En ghevlucht een verre streeck,
Seyde, soo dat omme-keeck:
Holá steetjen ick verlaet
Uvven dranck, en uvven aet,
'K vinde my doch bath te pas
In mijns meesters koren-tas.

Aldus oock, ô liefste boel,
Laet ons vlieden het ghewoel,
En 't gheruchte van de straet
Daer de deughdt niet om en gaet:
'K sal u leyden voor ghevvis
Daer 't u veel ghesonder is.

Siet ghy niet de rijckste lien
Dicks hun hoeven gaen besien!
Al off hun de stadt behaeght
'T groene die noch buyten daeght.
Iae sy haecken naer het veldt
Die als Hoofden zijn ghestelt,
Het zijn van hoe groote stéen,
Als zy moghen dat betréen.
Daer is 't dat het hemels licht
Meer verlievet het ghesicht
Dan een huys hoogh opghemerst,
'T vvelck ons ooghe maer bekletst.
Schoonder is daer een prieel
Dan een vvelghebouvvt Casteel,
[pb: 266] Off ghewelfde gaeldery
Al is sy schoon reghen-vry.

Alderliefste 't is te langh
Hier te vvoonen in bedvvangh;
Ké gaen vvy met dit saysoen
Ons verquicket in het groen?

'K heb een goetjen hier ontrent,
Schoonder gheen en is bekent,
'T wordt om-vvaetert soo ick meyn
Met den loop van een fonteyn.
'T staet omcinghelt met sijn hout
En met bembden menigh-fout
Die voor d'ooghe t'allen ty
Schijnen een tapitsery.

Há mijn hertjen 't kost gheschien
Dat ick u daer mocht aensien,
'T vvaer al beter dat u docht
Dan die vuyl verstopte locht.
Onder eene lommer-schouvv
Als een duyfken vvel ghetrouvv
Dagh en nacht ick by u saet
Om t'aenhooren uvven praet;
En wy souden daer gherust
Overbrenghen alle lust.
Niemandt en soud' achte slaen
Op het ghene vvy begaen,
[pb: 267] En vvy leefden daer alleen
Sonder oyt te vvillen scheen.
Ghy soudt segghen u secreet
En ick mijne dat ick vveet
Hoe ick u hebb' lief en weert
VVant ick vveet dat ghy 't begeert.
Och off desen dagh eens quaem
Hy waer my wel aenghenaem.
'T waere my den liefsten dagh
Dien ick in mijn leven sagh!

Alderliefste 't is te langh
Hier te vvoonen in bedvvangh;
Ké gaen vvy met dit saysoen
Ons verquicken in het groen?

[pb: 268]

Veni dilecte mi, egrediamur in agrū,
commoremur in villis.

Cant. 7.

Komt mijnen beminden, laet ons uytgaen
in het veldt, laet ons vvoonen in de
landt-huysen.

Cant. 7.
Hier. 2.

WIe sal my gheven in de vvoestijne ee-
ne herberghe der wegh-ganghers?
D. Tho. Aquin. hoc loc.
Want liever hadde ick te woonen in eene
woestijne / al waer niemandt / oft selden ie-
mandt / is passerende.

Bern de inter. domo cap. 66.

Och! oft gheenen mensche in 't openbaer
met my en verkeerde / op dat ick soo gemeyn-
saemer in het stille met Godt soude moghen
spreken! want hy soeckt de stilte / ende hy be-
mint de eenicheydt. Ick sal dan schouwen
de menschelijcke t'saemen-spraecken / op dat
in mijns herten stille eenicheydt Godt mach
komen nemen sijne woon-plaetse. Ick sal
my ghewoon maecken alleen het inwendich
te bedencken / het inwendigh te beminnen /
ende daerin te volherden / om soo gheringher
te konnen hooren het ghene den Heere mij-
nen Godt in my sal spreken. Siet ick ben
hier / goedertieren Heere / siet ick ben met
u / om dat ick inwendich ben by mijn
eyghen selven. Terwijlent ick my be-
[pb: 269] kommerde met het uytwendich / soo en heb-
be ick inwendich uwe stemme niet konnen
aenhooren. Maer nu ghekomen tot my sel-
ven / ben ick tot u ghekomen / op dat ick u
mach hooren ende aen-spreken.

Psal. 54.

Siet al vliedende hebbe ick my versteec-
ken, ende ick ben ghebleven in de eenig-
heydt.

Greg. li. 4. moral. c. 35. in Iob.

Al vliedende gaet hy hem verre versteken
uyt het ghewoel der tijdtelijcker begheerten /
die hem selven op-stiert tot de betrachtinghe
van Godt den Heere.

Hieron. ep. ad Rusticū.

De stadt is eene ghevanghenisse; de wil-
dernisse een hemels paradijs.

Bernar. homil. Simile est regnū cælorum homini negot.

O ghelucksaelighe wildernisse! ô soete en-
de aenghenaeme heremitagie / der sonden
doodt / ende aller deughden leven! In u staen
verstelt de Wet ende de Propheten / ende alle
de ghene die tot oprechte volmaecktheydt zijn
ghekomen / zijn ten lesten door u gheraeckt
tot een hemelsche saelicheydt. Gheluckich
dan die daer leydt een eensaemigh ende aen-
dachtich leven! ô eensaemigh leven wat wil
ick voorder van u doch verhaelen? Den Sa-
lich-maecker selve als onsen leydts-man is
voren ghegaen / vluchtende naer de wilder-
[pb: 270] nisse om daer te leven in eenigheydt / daer al-
tijdt wassen de rooskens der liefde / die altijdt
bloeyen / ende nimmermeer en verslenssen:
maer laetende eenen geur van ene heylighe
soeticheydt. O wildernisse eenighen winckel
van allen hemelschen koop-handel! in u / en-
de door u veranderen die aerdtsche tijdtelijcke
dinghen in eeuwicheydt! ende om kort te
maken / de traenen keeren hun in blijdschap /
ende brenghen ons voort een eeuwich ver-
noeghen.

Mich. Gisler. in cap. 7. Cant.

De Godtvruchtighe siele / de welcke haer
teenemael door de aendachticheydt pooght
over te leveren aen Godt almachtich / seght
tot hem: Komt uyt naer het veldt, komt laet
ons vvoonen in de landt-huysen. Sy bediedt
seer eyghentlijck de oeffeninghe der aendach-
ticheydt / door het woordeken veldt / om dat
die plaetsen daer men ghewoonelijck is drij-
vende de landts-neeringhe / somber / stille ende
eenich zijn / verscheyden oock uyt die daeghe-
lijcksche verkeeringe der menschen. Voorts
het is ons kenbaer hoe dat het veldt genoemt
wordt een eenigheydt / verre uyt de mensche-
lijcke vergaederinghen. Ende ghelijcker-
wijs het veldt (indien dat is gheoeffent) ons
is voort-brenghende allen overvloedt van
vruchten / met de welcke wy naer den lichae-
me ghevoedt worden: alsoo die aendachtic-
[pb: 271] heydt / indien sy wel ghehandelt wordt / baert
ons sulck eene menichte van deughden / dat
sy ghenoechsaem zijn om ons te behouden in
een gheestelijck leven. Ten desen opsiene
wordt seer wel gheseydt in het Boeck Genes.
van den H. Isaac: Ende hy vvas ter sonnen
onderganck alleen ghetrocken naer het
veldt, om aldaer hem te oeffenen in aen-
dachticheydt. Noch sy en beteeckent oock
niet te min de eyghen bysondere aendachtic-
heden / met den naeme van landthuysen;
want ghelijck wy ghemeynelijck zijn noe-
mende landt-huysen / eenighe schoone woon-
plaetsen die op het landt ghesticht zijn tot ver-
treck der steedtsche lieden / vermoeyt zijnde
van wereldsche bekommeringhen / om in de
selve te her-scheppen hunnen aessem / ende te
rusten / oft om aldaer / opghestaen zijnde uyt
eenighe sieckte / hun te komen vermeyden / en-
de op te doen de vruchten / ende die wel te be-
waeren. Soo zijn oock die aendachticheden
uytnemende schoone ghestichten door onse
siele in den acker der aendachticheydt opge-
bouwt / naer de welcke sy is nemende haer
vertreck / afwijckende van die aerdsche woe-
linghe / om daer in volle gherustheydt te
blijven woonen / ende in die suyver ende ghe-
sonde locht haer te ghenesen / van haere over-
blevene quael / die de voorleden sonden haer
noch souden doen ghevoelen / sy is oock daer-
[pb: 272] om ghenoechelijck te leven / ende nae haeren
wensch te mogen op-doen den vollen Ooghst
van alle deughden / ende den selven besorgh-
delijck oock te bewaeren. Oversulcks dan dat
dese Godt-minnende siele seer wel doet / soo sy
tot haeren beminden is segghende: Dat sy
vvenscht met hem uyt te gaen naer het veldt
der aendachticheydt, ende dat hy soude
vvillen vvoonen met haer in die hoven der
aendachticheden: ende dat sy gheenderhan-
de vreughden is nemende in het gheselschap
der menschen: jae selfs oft schoon haer moch-
ten ghebeuren ende toekomen alle wereldt-
sche rijckdommen / ende oft haer alle toe-
knickte / ende dat alle schepsels tot haeren
wille-keur haer aenbrochten alle het weer-
dighste dat sy hadden / soo en soudet haer
noch niet aenstaen / noch sy en soude haer
gheene blijdschap laeten voor komen / ten wa-
re by aldien dat sy naer het huys der aen-
dachticheydt moght vertrecken. Daerom
schijnt sy te wesen als het Voghelken / het
welck / al is 't dat met groote besorghsaem-
heydt in een muyte wordt gheaest ende op-
ghekoestert. nochtans de selve en acht hem
niet gheluckich / ten zy dattet vry ende los
is / ende dat het mach vlieghen / ende gaen
nestelen in de steen-spleten. Met goeden
rechte dan wensche de siele uyt te gaen / ver-
[pb: 273] gheselschapt alleene met Godt haeren be-
minden / die sy alleene lief heeft / naedemael
dat selve die menschen die metter herten
iemandt zijn liefde draeghende / niet wel en
konnen gaen ghenieten de soeticheydt van
het veldt / ten zy / dat sy dien mede-leyden /
daerom en trecken sy niet alleene buyten:
maer nooden daer toe de ghene die hun aen-
staen ende ghereyden. Ende dit alles geeft
de ervarentheydt door daghelijcksche onder-
vindinghe / hoe dat die Koninghen ende
groote Princen de welcke hun niet anders
dan om saecken van grooter ghewichte en
ghedooghen by te komen zijnde in hunne ho-
ven / ende hunne Koningh-stoelen / besittende;
alle hunnen pracht ende groot-daedicheden
zijn sy af-legghende / soo sy te lande-waert
zijn houdende hun vertreck / dan ist / dat sy
soo wel aen de slechste boeren hun ghemeyn-
saem gheven als aen eenighe groote / ende dat
sy ghewilligh met een ieghelijck aldaer zijn
verkeerende. Ende 't selfste is de meynin-
ghe van dese siele als sy haeren Heere ende
haeren Godt soo soetelijck is noodende te
velde / ende tot die landt-huysen / op dat sy
daer in alder gemeynschap met hem als met
haeren eenigen beminden mochte verkeeren.
'T en is oock niet voor weynich tijdts dat sy
haer soeckt te oeffenen in dese aendachticheyt /
[pb: ] ende met Godt te handelen in alle vryicheyt;
maer sy wenscht ten vollen met hem te ver-
blijden / ende in de blijdschap te blijven vol-
herden / 't welck sy ghenoechsaem te kennen
gheeft door dese woorden: Laet ons blijven /
laet ons vernachten, laet ons rusten in de
landt-huysen.

Lauren. Iustin. in lign. vit. tract de orat. cap. 5

Want terwijlent den gheest met die aerdt-
sche woelinghen is vermenghelt / ende ghe-
dreven wordt tusschen de baren deser we-
reldt / soo wordt hy gherolt ghelijckerwijs ee-
nen bol / 't en is hem niet moghelijck tot
Godt te komen; want hy en kan van de men-
schen niet nemen sijnen af-scheydt. Hierom
ô mijne siele / die door uwe ghebeden ende in-
nighe aendachticheden geschickt hebt u voor
Godt alleene te bekommeren / zijt alleene /
vliedt de klappernijen der menschen / vliedt
hun beroer-stichtende gheselschappen / op dat
ghy u voor hem alleene meught bewaeren /
dien u belieft heeft voor alle saecken te ver-
kiesen.

Bernar. hom. 40 in Cant.

Weest dan alleene / ô heylighe siele / op dat
Godt u alleene magh besitten / naedemael
ghy hem alleene hebt uytghelesen: schouwt
de straete / eñ die openbaere plaetsen / schouwt
de huys-ghenooten / vertreckt u van u naeste
vrienden / noch en ghehenght niet dat selfs
[pb: 275] uwe dienaers u by komen. Weet ghy niet
dat ghy hebt eenen schaemte-rooden Bruy-
degom / die sonder twijffel inde teghenwoor-
dicheydt van gheheel de wereldt u niet en
soude willen by kommen? Vertreckt u dan
maer metter herten / ende niet met den li-
chaeme / met goeder meyningher ende met ee-
nen vierighen gheest / ende ghedenckt dat de
eensaemheydt des gheests ende des ghemoets
u worden bevolen. Ghy zijt alleene / is 't by
aldien dat uwe ghedachten niet ghemeyn en
zijn / indien ghy niet te seer en steunt op het
ghene dat teghenwoordich is / indien ghy
veracht het ghene dat ander doet verwonde-
ren / indien ghy walght van het ghene dat
andere verkiesen; want andersins ghy en
zijt niet alleene / al ist dat u lichaem alleene
is / ende sonder gheselschap.

Hieron. epist. ad Heliod.

O Wildernisse Christi, vol alderhande
bloemmekens krielende? O schoone wil-
dernisse / daer dat wassen die steenen daer af
in den Apocalypsis de stadt van den grooten
Koningh wordt op-ghebauwt! O wilder-
nisse die u met Godt soo ghemeyn maeckt!
wat doet ghy / wat recht ghy uyt / terwijlent
de duysterheydt der daecken u is benauwen-
de? terwijlent de ghevanghenisse der be-
roockte steden u houdt besloten? Neen / neen
[pb: 276] ghelooft my / ick ghevoele wel een ander
licht / ende ick ben teenemael lust-gierigh
om my t'ontlaeden van het pack mijns li-
chaems / ende te gaen vlieghen naer de suy-
vere klaericheydt des hemels / die my is aen-
lockende door den glans van soo menigher-
hande schoonigheydt.


Back to top ↑

Perseus & Andromeda [23]

[pb: 277] XXIII.

Treckt my naer u, vvy sullen loopen in-
den geur van uvve salven.

Cant. 1.

GHy die mijn hertjen naer u treckt,
Siet my ter aerde neer-ghestreckt.
'K en ben niet als ick placht te zijn,
Ghelijck een schaduvv' ick verdvvijn.

'Ken vind' in 't leven gheen behaegh,
'T is al dat ick my selven draegh'.
Het hooft my lanckx den boesem sinckt,
Mijn beenen ligghen als verminckt.

Ick kroch', ick kuym', ick kuch', ic stéen',
'Ken kan ghedueren in mijn léen,
'K ben niet machtich op te staen,
Veel min een voetjen voort te gaen.

Als-nu bepoogh'ick met mijn handt
Het hooft te doen een onderstandt;
Als-nu soo keer' en vvend'ick my,
Nu overruggh', dan op de zy.

[pb: [277a]]

Trahe me post te, curremus in odo-
rem vnguentorum tuorum.

Cant. 1.
[pb: 278]

Maer oft ick vroetel hier en daer,
Het is en blijft al even naer.
VVee my! vvat sal ick maecken dan
Als ick u niet ghevolghen kan.

'T is vvaer, ick heb' den vville goet,
Daer toe vvaegh'ick mijn herte-bloet:
Maer ick en ben (dat ick my schaem)
Om u te volghen niet bequaem.

Loopt ghy dan door och! mijnen heldt?
Moet ick hier sterven in het veldt!
Ké toeft, en houdt soo langhe sté
Tot dat ick immers loope mé.

VVilt ghy dan slachen den soldaet
Die sijnen siecken vriendt off maet
Verlaet te midden in 't gherucht
Met dat den legher henen vlucht?

Off als een moeder die haer kindt,
Leght voor een ieder die dat vindt.
Die door de schaemt, en door de noot
Heur nerghens en derft gheven bloot?

Neen, neen, mijn lief, neen mijn hert-soet,
Sulcks, bidd'ick u, my niet en doet,
Een vingherken my maer en gheeft,
Ick sal u houden voor beleeft.
[pb: 279] Als Troyen stondt in volle vlam
AEneas sijnen Vaer op-nam,
En brocht soo sijnen liefsten pandt
Met hem in een ghevvenschter landt.

Den Oyevaer oock op het lijf
Voert sijne moeder oudt en stijf;
En d'Herten vlechten hun in een
Soo sy door-svvemmen heele zeen.

En ghy, soudt ghy my laeten hier
In dit vervvildert vvoust quartier?
Och ben ick u soo veel niet vverdt,
Dat ghy my op den hals aenveerdt?

Há neen, mijn lief, ick laegh' u doot;
VVant ick ghevvichtich ben als loot.
Maer 't zy hoe lijsich ghy my trockt
Ick soud' haest zijn by u ghelockt,

Ick soud' u volghen als de vvindt
Die nerghens gheen belet en vindt:
VVant liefste lief tot desen treck
En hebdy gheen ghevvelt ghebreck.

Den Traciaenschen Harpenaer
Soo hy maer toetste sijne snaer,
De vvilde dieren tot hem track,
En hunne vvoestheydt hy verbrack.
[pb: 280] Maer noch sijn aldersoetste liedt
En sou my doen beruren iet,
Noch selfs der Musen soet ghesangh,
Noch al hun spel, oft hun gheklangh.

VVant alle menschen die men vindt
Verscheydelijcken zijn ghesint
Het zy in hooren, off in sien,
En niemandt en kan 't hun verbien.

Naer dese tvvee ick niet en vraegh',
Als die daermé nu niet en iaegh':
Maer 't ghen'ick nu soo nauvve speur
Is in te volghen uvven geur.

VVant lief u hairken is bedauvvt
Met Nardus-oly menighfaut,
U mondeken alst maer en spreeckt
Van kostelijcke myrrhe leeckt.

U aessemken dat daer uyt komt
Is niet dan honich en gheblomt,
U halseken een gomme svveet
Die heel u rughsken over-spreet.

U handekens vvit ende socht
Die druypelen een hemels-vocht
Den vvieroock uyt de selve sluypt
Ghelijck hy door de schorsse druypt.
[pb: 281] VVat wil ick voorder doen verhael,
VVant 's vveerelts balssem altemael
Kan soo veel geuren niet verspreen
Ghelijck ghy liefste doet alleen.

Veel soeter zijt ghy dan als 't soet
Dat Saba gheeft in overvloedt,
Veel lieffelijcker ghy oock geurt
Dan alle muscus uytghekeurt.

Soodaene geuren gaf by nae
Het bedde van Cæcilia,
Dat suyver vvas en onbevleckt
En voor den hemel maer ghedeckt.

Soo geurden oock die rooskens root
Die Dorothea nae haer doodt
Theophilo tot eenen pandt
Des vvinters uyt den hemel sandt.

Soodaene geuren reesen uyt
Die reyne Maghet ende Bruydt
Die bloem van Iesse schoonen stam
Als sy den wille Godts vernam.

Soo zijn de geuren altemael
Besloten in die gouden sael,
Daer d'Hemel-borghery altijdt
Met lof en eere leeft verblijdt.
[pb: 282] Soo dan mijn hertjen dat ick mocht
Van u maer vaeren eene locht,
Die nu te midden ligh' in 't veldt
Soud' haest te beene zijn ghestelt.

Ick soud' u volghen over-al
Met my noch duysent in ghetal,
Die duyve-vvijs by een ghepaert
U souden volghen daer ghy vvaert.

[pb: 283]

Trahe me post te, curremus in odo-
rem vnguentorum tuorum.

Cant. 1.

Treckt my naer u, vvy sullen loopen in
den geur van uvve salven.

Cant. 1.
August. man. cap. 20.

DE Godt-minnende siele wordt ghedre-
ven door beloften / ende ghetrocken door
goede wenschen.

Bernar. serm. 21. in Cant.

Ick ben vermoeyt / ick worde flauw / en
wilt my niet achter laeten: maer treckt my
naer u, op dat ick niet en beghinne te dolen /
oft te loopen naer andere minnaers / daerom
treckt my naer u; want het is beter dat ghy
my treckt ende ghewelt ghebruyckt / oft my
vervaert makende door dreyghementen / oft
my voorts stauwende door gheessels / dan my
spaerende / te laeten rusten in mijne luye vad-
dicheydt. Treckt my dan naer u, als oft noch
waere teghens mijnen danck; treckt my / op
dat ick worde ghewillich / treckt my / al is 't
dat ghy my vindt swaermoedich / misschien
sal ick verlichten / den tijdt sal komen dat ick
gheenen trecker en sal behoeven / want alsdan
sullen wy ghewillich ende kloeckmoedich
daer henen loopen.

Ibidem initio.

Wel hoe! is 't dan van noode dat dese Bruyt
[pb: 284] moet worden ghetrocken? ende dat naer hae-
ren Bruydegom? is 't door bedwangh ende
teghen haeren wille dat sy hem niet naer-loo-
pen? maer ieder die ghetrocken wordt en
wordt niet ghetrocken teghen sijnen danck
oft sijnen wille / als by ghelijckenisse eenen
siecken mensche / die machteloos ende swack
op sijn leden is / ende van sy selven niet mach-
tich en is eenen voet voort te gaen / en sal hem
niet belghen is 't by aldien dat men hem
treckt oft naer de badt-stove / oft naer de taef-
fel: maer ghetrocken ende ghesleurt te wor-
den door bedwangh oft door gheweldt / is
voor eenen mis-daedighen die bedwonghen
wordt te komen voor sijnen Rechter / eñ naer
die plaetse daer hy moet gherecht worden.
Maer dese siele wenscht ghetrocken te wor-
den / om dat sy 't begheert; want sy en soude
dat alsoo niet bidden / waer 't by aldien dat
sy van selfs haeren Bruydegom kost naer-
volghen. Maer wie sal haer dat nu belet-
ten? wie sal haer nu teghen houden? sul-
len wy ghetuyghen dat sy flauw ende sieck
is / ende nochtans de Bruydt? Waert by
aldien dat eenich jongh maeghdeken klaegh-
de van sieckelijck te zijn / ende bad om ghe-
trocken te wesen / dese klachte en soude ons
niet doen verwonderen / ende wy souden be-
toonen alle mede-lijdtsaemheydt; maer wie
en sal 't niet vremt schijnen van dese stercke
[pb: 285] wel-vaerende Bruydt / die daer scheen sterck
ghenoech te wesen / om andere te trecken / hoe
dat sy nu selver noodt heeft ghetrocken te
worden / als oft sy met eenighe groote
langhduerighe quaele waere bevanghen!
wat siele sullen wy dan kloeck / wel te passe /
ende ghesondt noemen / indien wy ons ghe-
draeghen dese sieck te zijn / die om haere by-
sondere volmaecktheyt ende deughdt wordt
boven alle andere ghenoemt de Bruydt van
den Heere? De siele hoe rijck van deugh-
den ende van volmaecktheden dat sy soude
konnen wesen / gheduerende den tijdt dat sy
versuchtende is onder het lichaem deser
doodt / ende dat sy wordt ghehouden in de
ghevanghenisse deser wereldt / ende door den
noot-gheval ghebonden / ende omringhelt
met soo veelderhande boosheden / hoe goe-
de begheerte dat sy heeft / soo kan sy haer
seer quaelijck verheffen tot die aendachtic-
heydt van den hemel / noch sy en heeft ins-
ghelijcks de volle vryicheydt om haeren
Bruydegom daer hy gaet te volghen.
Hier van spruyt die klaeghelijcke ende ver-
suchtende stemme: VVee my ongheluc-
kich, ellendich mensche, vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?
Hier uyt soo vloeyen oock dese oodt-
moedighe ghebeden. Leydt mijne siele uyt
[pb: 286] dese ghevanghenisse. Dat dese Bruydt dan
oock segghe / menghelende de traenen met
menichte van suchten. Treckt my naer u,
vvant dit svvaer-eerdich ende sterffelijck li-
chaem verswaert mijnen gheest, ende dese
aerdsche wooninghe verdruckt mijne ghe-
dachtenisse, ende houdt die inder aerden
begraeven.

Bernar. ser. 2. in Cant.

Daerom is 't noodich hoe dat ick worde
ghetrocken / om dies-wille / dat het vier van
uwe liefde een weynich in ons vergaen is /
noch wy en konnen / mits den windt daer in
is sittende / soo dapperlijck niet gheloopen /
ghelijck wy wel deden ghisteren ende eer-gis-
teren: maer wy sullen loopen / soo wanneer
ghy aen ons sult ghegunt hebben uwe salich-
maeckende blijdschap: ende soo wanneer den
glans uwer ghenaede wat beter sal beghin-
nen door te schijnen / soo wanneer de sonne
der gherechticheydt van her' door-hit zijnde /
sal hebben door-dronghen de wolcken deser
bekoringhen / die 't nu ter tijdt allegaeder be-
decken / ende ons hier houden in duysternisse /
daer naer de locht wat schoonder opklaeren-
de / die salven sullen beghinnen te smilten / die
wel-rieckende olien sullen beginnen te druy-
pen / ende te gheven hunne geuren. Als-dan
sullen vvy loopen, wy sullen loopen in den
geur; want als-dan sal de strammicheydt
[pb: 287] van onse leden / ende de luyicheydt die nu te-
ghenwoordich is / verdreven worden / ende
de viericheydt sal van her' oock worden on-
steken / noch het en sal niet meer van noode
zijn te worden ghetrocken; want wesende
verweckt door uwe geuren / sullen wy van
selver tot u komen gheloopen. Maer nu /
terwijlent ick naer het selve ben wenschende /
Treckt my naer u, niet dat ick my selven
sal willen bestaen te loopen alleene / al is 't
schoon dat ick 't soo ghebeden hebbe: maer
noch veel andere maeghdekens sullen met
my loopen. Wy sullen ghelijckelijck te sae-
men loopen / ick in den geur van uvve salven,
sy-lieden verweckt door mijn voor-bewijs
ende vermaeninghe / ende soo doende / sullen
wy ghelijcker-handt allegaeder loopen in den
geur van uvve salven,
Wy sullen loopen / wy sullen loopen:
maer den geur van uvve salven, ende niet
het betrouwen op onse verdiensten sal we-
sen de oorsaecke ende de macht om te vol-
brenghen. Ons voornemen en is tot dit
loopen niet te ghebruycken eenich ghewelt:
maer wel de menichvuldicheydt uwer ghe-
naeden; want alsoo wel als wy gheloopen
hebben / ende dat wy u met alle vlijticheydt
zijn naerghevolght / wy en hebben dat ons
[pb: 288] eyghen selven niet toegheschreven; maer
wel de ghenaede ende bermherticheydt van
Godt almachtich. Soo dan / dat dese
ghenaede ende bermherticheydt wederom-
me over ons komme / ende wy sullen loo-
pen als voren. Ghy loopt / ô Heere / ghe-
lijcker-wijs eenen reuse / de sterckte noch
de dapperheydt en zijn u niet ontbreeckende /
noch ghy en behoeft van niemandt te zijn
gheholpen: maer wy-lieden die swack ende
kranck zijn / indien u salven ende den geur
uwer soeticheydt ons niet en trecke / 't is ver-
re van daer dat wy souden konnē loopen / jae
den minsten voet verstellen. Ghy dan ô Heere
zijt die / die den Vaeder ghesaelft heeft bo-
ven uvve andere mede-ghesellen met de olie
der blijdschap, loopt door de kracht van de-
se salvinghe / maer soo wy bepooghen te loo-
pen / 't is van noode dat 't selve gheschiede op
uwen geur: ghy loopt in den overvloedt
uwer ghenaede / ende wy op den geur van
de selve.

Absolō Abbas serm. 1. de annunt. Virg. qui est 20.

Desen geur is boven al nootsaeckelijck /
als heylende de krancke menschen / ver-
sterckende die daer arbeyden / ende behou-
dende de ghesondtheydt der volmaeckte /
bemerckt ghy niet dat den acker deser we-
reldt van dese geuren gheheel vol is? als
[pb: 289] ghy daer eenighe kloeck siet in gherechtic-
heydt / eenighe andere brandende van lief-
de / eenighe andere vlijtigh tot ghehoor-
saemheydt / andere besproeyt met traenen /
ende hun selven mildelijck uyt-reyckende
tot aelmoessen? Van desen geur staet ghe-
schreven: Treckt my naer u in den geur
van uvver salven. Ende op eene andere
plaetse: Siet den geur van mijnen Soo-
ne is ghelijck den geur van eenen vrucht-
baeren acker, die den Heere heeft ghese-
ghent.

Bernar. serm. 21. in Cant.

Noch wy en loopen niet ghelijckerhandt
in den geur van alle salven; maer ghy siet
eenige loopen met meerderen yver om te lee-
ren de wijsheydt / eenighe andere op het be-
trouwen der verghiffenisse zijn meer ghene-
ghen tot de boetveerdicheydt / eenighe ande-
re ghedreven door het leven Christi / worden
gheroepen tot de oeffeninghe sijner deughden /
eenighe andere worden verweckt tot de godt-
vruchticheydt (die in hunne sielen ontsteecken
wordt) door het overdencken van sijn Lijden.
De ghene / ghesonden van weghen de Phari-
seen / liepen in den geur der wijsheyt / mits dat
sy seyden / wederom gekeert zijnde: Noyt men-
sche en heeft soo vvel gesproken. Den H. Ni-
codemus liep in desen selven geur als hy by
[pb: 290] nachte quam by den Heere / ghetrocken door
het licht sijner wijsheydt. Maria Magdale-
na liep in den geur der gherechticheydt / als
aen haer veel sonden vvierden vergheven',
om dat sy seer veel hadde lief ghehadt. Den
openbaeren sondaer liep insghelijcks / den
welcken / hebbende verkreghen verghiffenisse
sijner sonden / is afghekomen gherechtveer-
dight, door de betuyghenisse der rechtveerdic-
heydt selver. Sinte Peeter heeft oock ghe-
loopen / die ghevallen zijnde / heeft bitter-
lijck gheschreyt. Dauid bekennende sijne
faute / heeft verdient te hooren dese woorden:
Den Heere heeft u verdraeghen van uvve
sonden. Den H. Paulus betuyght dat hy
selver was loopende in den geur van heylig-
heydt / als hy hem nerghens in en verhoo-
veerdight / ten zy in te wesen een naervolgher
Christu Iesv, Alle die andere liepen insghe-
lijcks in desen geur / die daer metter waer-
heydt waeren segghende: Siet vvy hebbent
al verlaeten, ende vvy zijn u ghevolght.
Overslaet nu met eenen de Martelaers / dese
zijn / die oock hebben gheloopen in den geur
van het Lijden Christi. Aenmerckt dan /
hoe dat u als-nu die vier soorten van salvin-
ghen worden voor-ghestelt. Ten eersten /
van de wijsheydt / ten tweeden / van de ghe-
rechticheydt / ten derden vande heylich-ma-
[pb: 291] kinghe / ten vierden van de verlossinghe.

August. medit. cap. 35.

Ghedooght dan ô mijnen Heere / mijnen
Godt hoe dat ick u lief hebbe / ende dat ick
t'uwer liefde my ontlaede van het pack der
vleeschelijcker wellusten ende aerdsche be-
gheerlijckheden. Maeckt my quijt dat swaer-
weghende pack / nerghens toe dienende / dan
om te verhinderen mijne siele / hoe dat ick
sonder beletsel u naer-loopende in den geur
van uwe salven / u hebbende voor leydts-man /
hoe eer hoe liever mach gheraecken tot het
ghesichte van uwe schoonigheydt / om mijne
ooghen volkomelijck te versaeden / ende voor
eeuwich die te besitten.

Ibid.

O Heere / ick bidde u hert-grondelijck / dat
uwe soete ende lieffelijcke geuren moghen rij-
sen tot op mijne siele / ende dat uwe heylighe
volmaeckte liefde / veel soeter dan den
heunigh / vloeyende magh ghenaecken mijn
herte / van het welcke ick aen u nu teghen-
woordelijck doe een offerande.

August. medit. cap. 37.

Treckt my naer u / maer treckt my om
hooghe / op dat ick u volghe / ende loope in
den geur van uwe salven / dat ick loope son-
der ophouden / u hebbende voor leyds-man /
ende voor voor-looper.

[pb: 292]
Gilb. in Cant. hom. 19.

Want de liefde is eene stercke koorde / de
liefde treckt seer naer / soo veel woordekens
soo veel stricksken / sy treckt met de woor-
den / ende sy doet haer volghen / haere ban-
den zijn die aldermeest binden / ende die al-
derbest iet sijn naer-treckende.


Back to top ↑

Quis mihi dat te fratrem meum sugentem ubera matris meæ [24]

[pb: 293] XXIV.

VVie sal my gheven voor mijnen Broeder,
suyghende de borsten van mijne moeder, op
dat ick u buyten vinde ende u kusse, ende dat
my nu niemandt en verachte!

Cant. 8.

WIe sou den Boom dan konnen vinden,
En soo verheffen ons gheslacht,
Dat ghy mijn Broerken vvierdt gheacht?
Neen, soo my dunckt, ten kan niet binden:
VVant hoogher ick my niet en maeck,
Dan achter-volghens onsen staeck:

En al is 't dat mijn Vaer en Moeder,
Maer zijn bekent voor stille lien,
Die al dusdaene prachten vlien:
Noch vvensch'ick u voor mijnen broeder,
Niet als een Iongh-man net ghebaert:
Maer als een kindt noch niet verjaert.

'T vvelck vriendelijck daer laegh ghedreven
Vast aen mijns moeder vvitte borst,

[pb: [293a]]

Quis mihi dat te fratrem meum sugentem
vbera matris meæ, vt inueniam te foris,
& deosculer te, & iam nemo me despi-
ciat!

Cant. 8.
[pb: 294]

Om te verslaene sijnen dorst,
En daeghelijcks daer saet verheven
Op haeren aenghenaemen schoot,
Als ick, eer dat ick vvas soo groot.

Och! off ick u in deser voeghen
Voor mijn kleyn broerken hier aensaegh,
'T vvaer grootelijcks tot mijn behaegh!
Dus, bidd'ick u, laet u vernoeghen
Te vvorden als een lieve vvicht
Dat t'onsent in de vvieghe light!

Want soo men siet, de kleyne kinders
Sijn lieffelijcker van bedrijf,
Dan d'oude lieden kout en stijf,
Die daer af zijn gheen ondervvinders:
Den Ouderdom baert sijne deughdt.
Soo doet de kindtsheydt haere vreughdt.

Ter deser oorsaeck vvordt gheschildert
In de ghedaente van een kindt
Cupido die 't al overvvint:
Want hy is vvoest, en heel vervvildert,
En allegaeder sijn bestel
Schijnt malligheydt en kinder-spel.

Dat ick u dan een kindt oock vvensche,
De reden en is anders gheen
Dan om met u te zijn ghemeen.
Ké nu, mijn lief, vvordt dan een mensche,
[pb: [295]] Op dat ick soo nacht ende dagh
Ontrent u vvieghsken sitten magh?

Maer als ick u dan moeste draeghen,
Wanneer ghy haddet suyghens-noot
Tot aen mijns moerkens boesem bloot;
Hoe soude my dan dat behaeghen,
Als ick soo sonder ongherief
Quaem aengheslopen met mijn lief?

Kom aen mijn Hertjen, vvilt her-leven
Op dat ick u somvvijlen kus
En aen u vvieghsken sitt' aldus;
Het susterken mach 't broerken gheven
Soo menich soentjen alst haer lust
Daer in dat elck moet zijn gherust.

En off het oock noch iemandt saeghe
Kleyn soude vvesen het verlangh
Iae al off ick heel uren langh
Vast teghen uvve lipkens laeghe;
Soo soude dat ghereckebeck
Noch vvesen vry van alle gheck.

Há! mocht ick eens my soo beroemen,
Dat ghy mijn jonghste broerken vvaert
Het vvaere my een hemel-vaert!
Ké laet u dan mijn broerken noemen!
Ick biddet u met al oodtmoedt
Dat ghy my dese vriendtschap doet!

[pb: 296]

Ké mijn Hert-soet, vvoudt ghy dit schicken
'Ken sou van blijdschap niet bevroen
Hoe dat ick u dat sou vergoen!
Men sou my dickx by u beklicken
En by u vvieghsken vinden staen
Om mijne lustjens te versaen.

Ick soude daer naer mijn vermoghen
VVie dattet vvaere lief oft leet,
Zijn t'uvven dienst altijdt bereet
En soo vvanneer ghy hadt ghesoghen
Soud'ick u met een soet ghevley
Her-locken in mijn arrems bey.

En soo mijn moeder dan oock vvoude
Dat ick u droeghe naer de locht,
Het vvaer een speelken dat ick socht
Off dat ick u vast vvieghen soude,
Ick soudet doen al vvierd'ick moe
Tot dat uvv' ooghskens vielen toe.

Iae selver ooc ick sou benijden
Dats' aen u vvieghsken met ghenaeck
Den minsten vingher maer en staeck,
Al mijnen druck steld'ick bezijden
Soo ick mocht hebben in bevvaer
Mijn alderliefste vveder-paer.

Maer oft ick u soo mochte vvaecken
En by u dus alleene zijn;
[pb: 297] 'K sou propelijck van u aenschijn.
Al om mijn hertjen te vermaecken
Den snuttel doeck dickx nemen af,
Die my mijn Moeder voor u gaf?

U mondeken sou daer ontfanghen
Och lieveken den vollen vloedt
Van millionen kuskens soet.
Mijn slincker hand soud' u omvanghen
En aen u halsken zijn gheklest
Om die te gheven alder-best.

Ick soude vveten die te stelen
En Lieveken in uvven slaep
Naem'ick daer van den vollen raep.
Ké laetet u dan niet vervelen?
Kleyn smulleken die nu ter tijdt
Mijn soete lieve broerken zijt?

En soo ghy sult vvat ouder vvesen,
Alsdan, ô kleynen nachtegal,
Sal ick u leeren onse tael,
En als het past mijn uytghelesen.
Sal u de vvoorden segghen voor
Om bath daermé te raecken door.

Daernaer te groot om zijn ghedreghen,
En dat ick sie dat gh'u gheneert
Te reyden op een houten peerdt;
Dan sal ick u vvat houden teghen
[pb: 298] En sien off uvve voetjens net
Van passe vvorden neer-gheset.

En off het schoon noch al gheviele
Dat ghy een steentjen erghens vondt;
Ten sou niet schaen, als ick terstondt
U dan van achter teghen-hiele;
En dat ick u soo liepe by,
Om sacht te vallen teghen my.

Dit saegh'ick liefste vvel soo gheren
Als u gheen hinder toe en quaem':
VVant soo ick u van d'aerde naem',
Ick sou ten minsten dan begheeren
O broerken lief op alsoo schoon
V mondeken tot mijnen loon.

[pb: 299]

Quis mihi dat te fratrem meum su-
gentem vbera matris meæ, vt in-
ueniam te foris, & deosculer te, &
iam nemo me despiciat!

Cant. 8.

VVie sal my u gheven voor mijnen Broe-
der, suyghende de borsten van mijne
moeder, op dat ick u buyten vinde, en-
de u kusse, ende dat my nu niemandt
en verachte!

Cant. 8.
S. Tho. in c. 8. Cant.

AEnmerckt hier een vremde nieuwic-
heydt! Wat Vrijtster heeft oyt ghe-
wenscht / dat sy dien sy lief heeft / soude ghe-
dijen een kleyn kindt ende haeren broeder / om
soo verandert zijnde / te moghen suyghen de
borsten van haere moeder!

Bedac. in Cant.

Dit is dan eene verborghentheydt / ende
de vois der voorgheleden rechtveerdighe /
die wenschten / dat den Salighmaecker des
wereldts / hunnen Heere (welcken sy vaste-
lijck gheloofden in sijne Godtheydt een te we-
sen met den Vaeder / ende den H. Gheest / en-
de dien sy oock de selfste eere waeren toebie-
dende) hen soude laeten aenschouwen ghe-
lijckformigh de menschen / ende in mensche-
lijcke ghedaente. Desen beminden was wel
inwendich; Want inden beghinne was het
[pb: 300] woordt, ende het woordt was by Godt,
ende Godt vvas het vvoordt: maer op dat
hy oock uytwendich soude worden ghevon-
den. Het vvoordt is vleesch ghevvorden, en-
de heeft ghevvoont in ons. Want de Patriar-
chen ende de Propheten hebben den Heere wel
ghesien / maer dat gheschiedde inwendelijck /
dat is te segghen / in de aendachticheydt des
gheests / ende niet door het ghesichte des
vleeschs. Sy hebben hem ghesien: maer het
was in een afbeeldinghe / ende in ghedaente
van enckelijcke substantie / ende aengaende
sijne ghestaltenisse / oft sijne oprechte wesent-
heydt en hebben sy niet machtich gheweest te
aenschouwen. Eyndelijck den Wet-drae-
gher selve die weerdich was te hooren; Ick
sal u thoonen alle goedt, heeft oock ghehoort
dese woorden: Ghy en sult mijn aenschijn
niet konnen aenschouvven, vvant gheenen
mensche en soude dat konnen aenschouvvē
ende daer naer leven. O gheluckighe die on-
derlinghe moghen segghen: VVy hebben
ghevonden den Messias, die gheseydt vvordt
Christus. Want dit is sijn aenschijn / dit is
sijnen kus / dit is den vriendelijcken schinck
van sijnen mondt / ende den handel van sijne
onderlinghe t'saemen-sprake.

ich. Gister. cap. 8 in Cant. expos. 3.

Maer de Godtvruchtighe siele geeft door
dese woorden ghenoech te kennen haere uyt-
terste begheerte / met de welcke sy ter dier
[pb: 301] oorsaecke wenscht vriendelijck met Godt te
worden vereenight / op dat sy niet alleen in-
wendelijck door de aendachticheyt / maer wel
uytwendelijck ten by-sijne van haere vrien-
den / in dit menschelijck leven haeren alder-
liefsten soude moghen aenschouwen / ende
stichten gheheel de wereldt door het voor-be-
wijs haerder ghetrouwicheydt / sonder oyt te
vraeghen naer den spot oft de galfereyen der
wereldtlijcker menschen: want het is soo
veel als oft sy seyde: O mijnen Godt / oft wy
oock t'saemen waeren ghebonden in soodae-
nen strick der liefde / ghelijckerwijs van suster
ende van broeder! och oft ick u beminde ghe-
lijck mijn jonghste broerken / suyghende de
borstjens van mijne moeder! op dat ick u in 't
openbaer / inde teghenwoordicheydt van alle
mijne andere broeders vermochte te kussen
met eenen kus der liefde; noch dat ick my
niet en schaemde voor een ieghelijck u te belij-
den / ende door ghebeden ende goede wercken
alle dienstbaerheydt te betoonen! Wie sal my
gheven dat gheluck van u voort-aen niet
meer te vreesen als eenen jaloursen Godt / als
eenen Heere der heyr-krachten / schietende den
donder ende den blixem daeraf ghy u selver
zijt dienende om my te gheven een achter-
dencken van u niet te verbolghen / maer dat
ick u beminne als mijnen eyghen broeder / en-
de sulck eenen broeder die door sijne kindtsche
[pb: 302] soeticheydt niemandt en wilt vervaert maec-
ken / maer wel tot sijner liefde wilt trecken al-
le die herten hoe versteent dat die souden mo-
ghen wesen.

D. Tho. in cap. 8 Cant.

Ghy die nu rust in den schoot van uwen
Vaeder / wie sal nu maecken dat ghy wordt
een mensche? wie sal u met ons nu maecken
ghedeeligh? ende u vindende onder de ghe-
meynschap der menschen / dat ghy meught
worden ghenoemt mijnen broeder? op dat
ick u in ghedaente van een mensche mach be-
sichtigen / ende u kussen, dat is / dat ick mach
opentlijck aensien dien ick nu teghenwoor-
dich door het gheloove ben vast-houdende!

Gisl. in cap. 8. Cāt. expos 3.

Wanneer ghy groot ende verheven waert /
soo en hadt ghy mijn goedt niet van noode;
och oft my nu dit gheluck oock toe-quaeme /
dat dijne liefde u verwillighde te wesen mij-
nen broeder / ende dat ghy van eene Maeghet
wierdt geboren / ende de borste van doen hadt
om te suyghen! door desen middel soude ick
verhopen dat mijne liefde t'u-waerts niet en
soude wesen soo onbillich / ende ick soude kon-
nen hebben het gheluck om alle mijne dienst-
baerheydt ghevoeghelijcker aen u te betoo-
nen. Eerstmael hebbe ick u ghesocht ende
niet ghevonden / daer over ick gheklaeght
hebbe / ende al weenende ghesproken met den
Prophete: Mijn traenen hebben my dagh
ende nacht ghevveest als broodt, om dat
[pb: 303] men my daeghelijckx seght, vvaer is uvven
Godt? maer nu ter tijdt is 't my eene vreugdt
hoorende den Engel segghen tot die Herders:
Ghy-lieden sult dat kindt vinden gheleydt
in een kribbe, soo is oock dan mijn hoope u
alhier te vinden / ende dat buyten die onbe-
grijpelijcke groot-daedicheydt / door de welc-
ke ghy vander eeuwicheydt in u eyghen sel-
ven waert schuylende. Ick socht u op deser
aerden onder de menschen: Ick hebbe ghe-
socht in het beddeken van mijne siele die
mijne siele bemint, ick hebbe hem ghesocht
ende niet ghevonden. Ick ben opghestaen /
ende hebbe t'allen kanten doordrevelt de stadt
van dese teghenwoordighe wereldt / door de
vvijcken ende door de straeten der menschen
hebbe ick u ghesocht ende niet ghevonden.
Maer nu metter daedt verkeerende onder de
menschen / ende hangende tusschen de borst-
jens van eene Maghet onser beyder moeder /
is 't by aldien dat ick u vinde / daer en sal
geen teghenhouden meer wesen / ick sal u
omvanghen ende duysent werf kussen sonder
dat ick van iemandt ter wereldt sal worden
berispt / oft begrepen: maer ick sal vriende-
lijck met u worden vereenight / ende niemant
en sal my verachten / om dies wille dat ick ee-
re dien ick niet en kenne / om dat ick kusse
dien ick niet en sie / om dat ick aenbidde die
ons weyghert te verhooren / om dat ick offer
[pb: 304] mijnen dienst voor eenen Heere / die niet en
ghedooght hoe dat men hem by kome! Waer-
achtelijck u kussende in den eersten aenvangh
uwer ontfanghenisse: uvven Godt heeft u
ghesaelft met olie van blijdschap voor allen
uvve medeghesellen. V kussende sal u ver-
eeren als mijnen Broeder / ende belijden mij-
nen Koningh / soo men leest in de boecken der
Koninghen dat Samuel in eenen kus Saul
soude hebben vereert / die tot Koningh ver-
koren ende ghesalft was. In als sal ick u als
Koningh wesen ghehoorsaem / mijne gehoor-
saemheydt bevestighende door mijne kus-
kens / die ick op u mondeken sal komen druc-
ken / als eertijdts door het teecken van eenen
kus van die van Aegypten de ghehoorsaem-
heydt van gheheel Aegypten-landt door Pha-
rao aen Ioseph belooft wierdt / ende dat hy
tot hem seyde: Alle het volck sal komen kus-
sen aen uvven mondt.

Bonav. soliloq. cap. 1.

Ick en wist niet ô goedertieren Iesv, dat
uwe omhelsinghe soo soet was / ende dat u
ghenaecken was soo eerelijck / ende u ghesel-
schap soo vriendelijck ende aenghenaem!
want soo ick u maer bemint en hebbe / ben
suyver ende net ghebleven / soo ick u ghe-
naeckt hebbe / ben verheylicht / ende soo ick u
hebbe ontfanghen en hebbe den maeghdom
niet verloren. O soetsten Iesv, uwe om-
helsinghe en besoetelt niet / maer sy suyvert;
[pb: 305] u ghenaecken en bevleckt niet / maer het
maeckt heylich! O Jesv , fonteyne vol alle
soeticheydt / wilt my vergheven dat ick 't soo
spaede ghelooft hebbe. Och wat al vreughden
is 't dat men ontfanght soo saen de slincker
handt uwer wijsheydt ende eeuwigher we-
tenschap is onder mijn hooft / dat is te segh-
ghen / de redene. Ende dat de rechter handt
van uwe Goddelijcke liefde ende bermhertic-
heydt my sal omhelsen / dat is den wille. O
my ellendighe / die mijn gheluck noch niet en
kenne! wat soude my soeter / aenghenaemer
ende verheughelijcker konnen gebeuren / dan
te rusten in die arremkens van sulck eenen
Bruydegom / tusschen de soentjens van sulc-
ken Koningh / eñ te slaepen by sulckenen be-
minden! De godt-minnende siele hadde seer
wel gheproeft dese soeticheydt / als haere wen-
schen wierden uytghedruckt met dese woor-
den. Dat hy my kusse met den kus van sij-
nen monde. Hadde sy dese wellusten niet ge-
proeft / soo sy gheheel onsteken van liefde / ende
by nae besweken was / biddende in het Liedt
der Liedekens: VVie sal my u gheven voor
mijnen Broeder, suyghende de borsten van
mijne moedet, op dat ick u buyten vinde,
ende kusse? Wie soude ten vollen konnen
verhaelen wat al soeticheydt / ende wat al
Godtvruchticheydt dese woorden zijn behel-
sende? soo sy wel over-leydt zijn / ende ghe-
[pb: 306] ghesmaeckt door eene rechtsinnighe siele / ten
zy dat sy van te voren in den geest dese wellu-
sten ghesmaeckt heeft? Maer ô Heere / indien
dit allegaeder soo soet is aen die ghene die dat
niet en kennen dan door ghedachten / wat
soeter soeticheydt sullen sy proeven die de sel-
ve daedelijck zijn smaeckende! schijnen dese
saecken soo soet te wesen voor diese lesen / hoe
troostelijck sullen die zijn voor de ghene die de
selve sullen voor eeuwelijck be-erven!


Back to top ↑

In lectulo meo per noctes quæsivi quem diligit anima mea [25]

[pb: 307] XXV.

In mijn beddeken hebbe ick by nachte ghe-
socht die mijne siele bemint, ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.

Cant. 3.

NEen, ick en singh' hier anders niet
Dan een soet-eerbaer Bruyloft liedt,
Den ouden Hymen laet ick vaeren.
Soo 't lichaem in een liefde blaeckt,
VVordt even-eens de siel gheraeckt:
Maer nimmermeer tot haer besvvaeren.
Het vier dat in een siele brandt
Heeft boven 't lichaem d'overhandt,
Het is om liefden op te bouvven.
Een hemel-fackel dat ontsteeckt,
Noch alsoo licht oock niet en breeckt
Als van die 't lichaem maer en trouvven.
Hoe vreughdich-suyver-soet voorvvaer
Zijn hier de soentjens allegaer,
Hoe vriendelijck is 't hier om vvesen!
Een ledekant staet hier bereydt,
Waer alle nacht te ruste leydt
Den Bruydegom sijn uytghelesen,

[pb: [307a]]

In lectulo meo per noctes quæsiui
quem diligit anima mea; quæsiui
illum, & non inueni.

Cant. 3.
[pb: 308]

Maer 't lacke dertel Venus-kindt
En heeft alhier gheen ondervvindt
Om konnen broen sijn quaede lusten.
Het bedd' alhier is onbesmet,
En vvel soo suyver, en soo net,
Om Vesta selver op te rusten.
Niet dat 't daerom ghevult moet zijn
Met svvaene-pluymen sacht en fijn,
Off staetelijck oock ligghen proncken:
Maer 't is ghenoech dat 't selv' alleen
Voor tvvee ghelievers is ghemeen,
Die in een liefde t'saemen voncken.
Hier is het bedde daer de Vré
Ghevvoon is t'houden haere sté,
Hier is het hoff vol alle vvelde,
En daer en boven ooc de pleck
Daer d'alder-liefst houdt sijn vertreck,
En daer hy oyt soo gheeren spelde!
Op dit hebb'ick ( ô soet ghedacht!)
Soo menich urken overbracht
Met niet een ooghsken toe te luycken,
En die van oudts mijn herte kent
Is allen nacht hier oock ghevvent
Hem neven my te komen duycken.
Op dit ist dat ghelijcke gloet
VVel soo vervvarremt ons ghemoet,
Dat vvy van liefde by-nae smachten,
Als vvy daer vrijen sonder vaeck,
Met traenen meer als met de spraeck,
Om dat sy zijn van meerder krachten.
[pb: 309] Maer nu en vveet ick vvat bediedt
VVaerom dat hy van my nu vliedt
Van my die hem oyt soo beminde!
VVee my! helaes! het geeft my aen
Dat hy my is soo haest ontgaen,
En dat ick hem nu niet en vinde!
Sou sijne liefd' ooc zijn verkeert,
Off mach hy elders zijn vereert
Met beter bedd', off vvitter laecken?
Ey my helas! 't valt my soo suer,
Dat ick alree soo menigh' uer
Moet slaepeloos hier sitten vvaecken!
'T vvas nu de midder-nacht ontrent
Dat Cynthia half há-door-rent
Den omme-loop van haere baene,
Als ick een holle stem vernam
Die van ontrent de sponde quam
En sey, u lief soeckt vvech te gaene.
Als ick die hoorde vloogh' ick op
Met een gesvvymel in den kop,
En vryvende vast bey mijn ooghen
Met een verdvvellemtheydt ick riep,
Off hy misschien noch erghens sliep,
Dat hy hem soud' aen my vertooghen.
Maer vvat ellend', en vvat verdriet,
VVant ick en hoord' hem nerghens niet
Off ick tot nu toe há gheroepen.
Ick nam het licht-vat in mijn handt,
En merckelijck ick doen bevandt
Al vvaer dat hy my vvas ontslopen.
[pb: 310] Mitsdien soo maeckt'ick groot gherucht
En riep vvaer mach hy zijn ghevlucht
Kébeddeken laet my dit vveten!
Ick socht hem boven en benéen
Ghelijck sy S. Alexis déen,
Met d'ooghen laes! half uytghekreten?
Maer ick en vveet vvat al ghevvoel
Dat ick invvendich nu ghevoel!
Het beddeken dat mijne leden
Al avondt-stondt te ruste nam
Soo vvonder vvel aen my bequam
Dat my daer lustet in te treden.
Maer laecen nu ist verr' van daer,
Als ick ghelijck een loot soo svvaer
Hier lanckx ter aerde ligh' ghestreken?
'K en ben niet machtich mijn ghesicht
Eens t'heffen naer het hemel-sticht,
Off mijn ghebedt meer uyt te spreken!
'K verdvvijne siet van dagh te dagh
En 't ghen'ick eertijdts gheeren sagh
Is my nu perssingh' ende pijne.
Och als ick leefd' in volle spoet
Mijn beddeken docht my soo soet
En heughdelijck om op te zijne.
Alsdoen als eenen Krygher staut
(Die 't meesten-deel heeft in de kaut)
VVenscht'ick mijn lijf te mogen vvaeghen
Of mijnen hals te gheven bloot,
En t'onderstaen een edel doot
Om lof en eer van hier te draeghen.
[pb: 311] Alsdoen S. Apolloni vier
Scheen my maer eenen Eglentier
Off eenen struyck vol schoone bloemen;
En Catharina met heur vviel
Soo slechtelijck my inne-viel
Da'ckt' eenen top vvel derfde noemen.
Alsdoen S. Agatha my schéen
Met bey heur boesems af geesnéen
In goude ketens te ghelincken.
Den Sier van die Blandina schoon
Die haer aendede duysent dôon
Kost my een lam oock maer ghedincken.
En alle de bloedt-storterij
Die d'Heylighen tot allen tij
Standtvastelijck hier onder-stonden,
Docht my te vvesen kinder-spel,
Als ick ghemackelijck en vvel
In mijn doeckskens lagh ghevvonden.
Maer dit ghevoelen my ontgonck
Met dat de liefste my ontspronck,
Ghelijck een ys ick doen verkilde.
Soo vvord'et roosken dat daer vvast
Met eenen nevel haest verpast
Dat Zephyrus op-queecken vvilde.
Soo vvordt de keersse die daer laeyt
Seer lichtelijck oock uyt-ghevvaeyt.
Met dat sy vat hoe kleyne vvinden.
O Bruydegom vvaer ben ick brocht
Om dat ick u op 't bedde socht
Die aen het Cruyce vvaert te vinden!
[pb: 312] Mijn beddeken lagh binnen huys
En 't uvv', ô Lief, recht op het Cruys
Daer hadd'ick u gaen moeten soecken!
VVant daer is 't dat ghy liever vvoont,
En lieffelijcker u vertoont
Dan off ghy laeght in schoone doecken.

In lectulo meo per noctes quæsiui
quem diligit anima mea: quæsiui
illum, & non inueni.

Cant. 3.

In mijn beddeken hebbe ick by nachte ge-
socht die mijne siele bemint: ick hebbe
hem ghesocht, ende niet ghevonden.

Cant. 3.
Bernar. serm. 75 in Cant.

DEn Bruydegom en is niet ghekeert op
den roep / noch op de begheerte van sijne
beminde / die hem wederomme riep. Waer-
om dit? om meer te doen onsteken haere be-
geerte / ende om versekerder te wesen in de lief-
de / ende om haerselven in alle desen lieffelijc-
ken handel meer ende meer te oeffenen.
Waerachtelijck 't en is dan maer eene ghe-
veynstheydt / ende gheene verachtinghe / noch
anders en isser niet / dan dat hy die niet en is
wederom ghekeert / gheroepen zijnde / hem
sal laeten vinden / soo saen men hem sal neer-
stelijck ghesocht hebben / achtervolghende dese
[pb: 313] woorden: Alle die soeckt die vindt. Sy
soeckt hem eerstmael op haer beddeken: maer
sy en is hem gheensins vindende / noch oock
dit soecken en is niet van eenen nacht alleene
naedemael dat sy selver is segghende: Ick
hebbe hem ghesocht gheduerende de nach-
ten.

Gisler. in Cant. c. 3. exposit. 3.

Wy lesen in den 76. Psalm / dat gedueren-
de den nacht eene Godt-minnende siele Godt
ghesocht hadde / ende dit niet alleene met bey-
de de handen: maer oock met de stemme / en-
de dat haer soecken niet en was te vergheefs;
want sy selver door haere woorden in 't open-
baer ghetuyghde het goedt dat haer hier door
was aenghekomen / 't welck sy oock wilde
dat gheheel de wereldt soude weten. Ick heb-
be, seght sy / in den dagh mijnder droefheydt
beyde mijne handen uytghestreckt, op dat
ick Godt soude vinden, gheduerende de
nacht, ende ick en ben niet gevveest bedro-
ghen: maer in deser manieren als sy seght:
gheduerende den nacht hebbe ick hem ghe-
socht op het beddeken, de heylighe siele ghe-
tuyght dat sy haeren Heere ghesocht heeft by
nachte / dat is te segghen / seer dickmaels / ende
te weten in veel verscheyden nachten / ende dat
sy naer langhe soeckinghen hem niet en heeft
konnen betraepen.

Bernar. serm. 75. in Cant.

Wat heeft dit te bedieden / dat hy ghesocht
zijnde niet en is te vinden? nochtans hoe
[pb: 314] neerstelijck hy alomme ghesocht wordt / ende
dat hy selver is segghende: Soeckt, ende ghy-
lieden sult vinden, ende die soeckt die vindt.
Hoe sullen dan die Schrifturen vervult wor-
den? want de ghene die hier nu tegenwoor-
dich is soeckende / en is noch uyt het ghetal
van die ongheluckighe niet / tot de welcke hy
eens seyde: Ghylieden sult my soecken, ende
niet vinden.

Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.

In het ghesagh deser veranderinghe was
ick eerstmael verstelt / want mijnen gheest
en kost hem niet laeten voor-staen / dat desen
Bruydegom hadde eenighe redene om sulcke
koelicheydt te ghebruycken / om dieswille dat
achtervolghens den gemeynen sin redelijc-
ker scheen dat Godt hem hadde behooren te
laeten vinden / ende hem soo langhe niet doof
te veysen op die klaeghelijcke stemme van die
siele / die door de liefde soo was onsteken / ende
principaelijck door sulck eene liefde als daer
toe-stondt van sulck eene Bruydt tot dusdae-
nen Bruydegom.
Nochtans soo ick wat dieper hebbe door-
grondt de woordekens van alle beyde dese sie-
len / soo hebbe ick lichtelijck begrepen de rede-
nen haerder verscheydentheydt. Ick hebbe
oock konnen verstaen ter wat oorsaecke dat
die siele / sprekende in den Psalm / Godt heeft
moghen vinden / ende niet dese Bruydt. De
reden is om dies wille / dat sy / hoe wel sy hae-
[pb: 315] ren Bruydegom hadde ghesocht metter han-
den / ende metter stemme / den selven hadde
ghesocht op haer beddeken / daer de ruste was
ende den vollen vrede. Sy hadde hem schoon
te soecken / ende metter handen naer hem te
tasten; want verre was 't van daer dat sy hem
soude vinden daer hy niet en was. Maer dese
andere socht hem te midden der droefheydt /
van de welcke sy tot hem was roepende om
hulpe ende bijstandt / die oock gheeft voor ant-
woorde: Van vvat hoedaene droefheydt dat
sy my sullen aenroepen, ick sal hun verhoo-
ren. soo en heeft sy hem alleene niet sonder
grooten arbeydt ghevonden; maer aen-reest
om macht te doen gheven die woorden die hy
hadde ghesproken: Ick ben met hem in pijne
ende in droefheydt / ende daerom vervolght
sy hem op dat sy sijne belofte soude waer hou-
den / ende sy seght: Ick hebbe Godt ghesocht
in den dagh der droefheydt, ick hebbe hem
ghesocht met mijne handen ende mijne
stemme, ende in het minste en ben ick niet
bedroghen.

Bernar. serm. 75. in Cant.

Leert dan datter zijn dry oorsaecken / die
somtijdts overkomen ende bedrieghen de
verwachtinghe der ghene die soecken / te we-
ten / soo wanneer men niet en soeckt als 't tijdt
ende stondt is / noch soo men behoort / noch op
die plaetse daer men behoorde te soeckē. Want
is 't by aldien dat alle tijdt bequaem waere
[pb: 316] om te soecken: waerom heeft den Prophete
gheseydt? Soeckt tervvylent men kan vin-
den. soo is 't van noode achtervolgens den
sin van dese woorden / datter eenen tijdt is die
onbequaem is om te vinden / ende datter oock
eene oorsaecke is dat den Bruydegom niet en
soude worden ghevonden van weghen die
hem zijn soeckende / soo sy dat buyten tijde
zijn doende. Maer dit en verhindert gheen-
sins dese Bruydt die hem ter bequaemer ure
is versoeckende / ende oock aenroepende; noch
oock om die tweede redene / naedemael sy hem
niet flauwhertelijck en soeckt / maer wel met
eene vierighe begheerte / sonder ophouden /
goedts moets / ende oock oprechtelijck mey-
nende. Nu en staet ons anders niet te weten /
oft wel het derde beletsel hem oock soude kon-
nen beteghenen / te weten / dat sy hem soeckt
daer sy hem niet en behoorde te soecken. Op
mijn beddeken hebbe ick gheduerende de
nachten ghesocht den ghenen die mijne siele
lief heeft. Sullen wy segghen dat wy niet
en behoorden te segghen / beddeken, maer wel
bedde / ende aldaer hem te soecken? Iae voor
wien gheheel dese wereldt te enghe eñ te kleyn
is? maer ick weet dat dit woordt beddeken
hem oock is ghenoeghende / mits ick hem soo
kleyn ende als een kindt ghekent hebbe. Oft
en soude dit beddeken niet wel beteeckenen
sijn kribbeken / oft wel den schoot van sijne
[pb: 317] moeder? want aengaende den schoot van sij-
nen hooghen Vaeder en is gheen beddeken /
maer wel een groot bedde; van 't welcke hy
spreeckt tot sijnen Sone: Ick hebbe voor den
dagheraet u voortghebrocht uyt mijnen
schoot. hoe wel dat men misschien desen
schoot gheen bedde noemen en mach: maer
wel eenen throon / ende eene plaetse die meer
bequaem is van om van daer over al te heer-
schen / dan te ligghen. Maer om alle twijffe-
linghen te ontgaen / soo is 't dat dese Bruydt
te kennen gheeft op wat bedde dat sy hem
was soeckende / te weten / op haer eyghen / en-
de niet op eens anders? Maer arme verdool-
de wat wilt ghy daer soecken? meynt ghy te
vinden in u goedt die langhen tijdt te voren
naer het sijne was vertrocken? Weet ghy niet
hoe den sone des menschen is gheklommen
daer hy te voren gheweest heeft? Als nu heeft
hy verlaten het graf om te trecken naer den
hemel / ende soeckt ghy hem noch ter tijdt op
u beddeken? Hy is opghestaen, hy en is hier
niet, voorwaer ghy komt te spaede. Wat?
soeckt ghy den stercken op een kleyn bedde-
ken? soeckt ghy hem in eenen stal / als oft hy
laeghe onder de beesten? oft als verheven in
eenen stoel van volle groot-daedigheydt?
Neen / neen / hy is ghetrocken in de vermo-
ghentheden des Heeren: Hy heeft hem ghe-
kleedt met sterckte, ende met schoonicheyt.
[pb: 318] Ende den selven die eens heeft gheleghen on-
der eenen graf-steen / is nu gheseten boven de
heyrkrachten der Enghelen. Onthoudt dan
dat hy nu niet meer en is gheleghen: maer
wel hooghe gheseten / ende alle die ghereet-
schap die ghy maeckt om hem te doen liggen
is onbequaem ende noodeloos. Wel aen om u
te onderrechten van de oprechte waerheydt /
soo is 't / dat hy oft sit om te oordeelen / oft dat
hy staet om ons te helpen: Van doen af is dā
den Bruydegom te vergheefs ghesocht ghe-
weest op het beddeken. Maer naedemael dese
Bruydt hem nerghens en is vindende / seght
sy seer wel: Ick en hebbe niet ghesocht die
ick beminne, maer wel die mijne siele be-
mint; ghevende daer door te kennen / dat dese
liefde haere siele alleene is aengaende / ende
dat haere herts-trecken tot hem-waerts sijn
gheheel heylich / ende gheestelijck. Want soo
de siele iet bemint / oft dat meer is / iet begeert
naer den vleesche / dese liefde wordt meer ghe-
acht eene liefde des vleeschs / als van de siele.
Voorts seght sy seer wel / dat sy hem ghesocht
heeft gheduerende de nachten; want het en
past niet quaelijck indien men seght / dat de
ghene die ievers om in pijn zijn / als iet verlo-
ren hebbende / dat dit ongheluck hun meer
verhindert by nachte / als by daeghe / ende ooc
dat die sulcke die iet zijn soeckende / meer schij-
nen te soecken by nachte / als by klaeren dae-
[pb: 319] ghe. Wat sal iemandt bestaen te soecken het
ghene hy daer daedelijck voor sijne ooghen is
siende? Als hem dan desen Bruydegom soo
laet soecken / het is by nachte; want waert by
daeghe / hy soude komen ten voorschijne / noch
oock ten waere gheenen noot hem te soecken.
Maer iemandt sal segghen dat dese Bruyt soo
blindt oft soo verwaent niet en is van het
licht te gaen soecken in de duysterheydt / ende
haeren alderliefsten onder de ghene die hem
niet en kennen / noch oock lief en hebben?
Neen / te vergheefs tijght men haer op dat sy
hem soude soecken gheduerende de nachten /
ende dat sy hem van te voren niet en soude ge-
socht hebben? sy en seght niet / ick soecke hem /
Maer ick hebbe gheduerende de nachten ge-
socht den ghenen die mijne siele lief heeft.
Ende den sin is; want soo sy jonck ende kley-
ne was / en hadde maer verstandt als eene die
jongh ende kleyne was / noch en sochte oock
de waerachticheydt daer sy was / herr' ende
ghints haer verloopende / ende de deught niet
vindende / soo daer staet in den Psalm: Ick
hebbe gedoolt ghelijck een schaep 't welck
verloren vvas.

Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.

Wilt iemant houden staene dat dese Bruyt
hier soude verhaelen alle het ghene aen haer
gheschiedt is / terwijlent sy soo hertelijck ende
met desen uytersten brandt der liefden Godt
haeren beminden was soeckende? men soude
[pb: 320] moeten segghen dat dit woordt beddeken
niet en beteeckent alle rustinghe: maer allee-
ne die rustinghe door de welcke die heylige sie-
le is rustende in inwendighen vrede / welcken
vrede door den Propheet Isaias ghenoemt
wordt een beddeken / ende slaep-kamer; want
soo hy spreeckt van den rechtveerdigen / heeft
gheseydt: Dat kome den vrede en de ruste op
het bedde van die heeft ghevvandelt naer
haere belijdinghe.

Gregor. ho. 49. in Ezech. & 25. in Euang.

VVy soecken onsen beminden op het bed-
deken, soo wanneer wy in hoe weynighe ru-
ste van dit teghenwoordich leven versuchten /
om te wesen by onsen Verlosser: want soec-
ken hem by nachte / wat is 't anders dan dat
onsen gheest in hem is waeckende / nochtans
wy schemer-ooghen / noch en zijn niet mach-
tich te sien.

Gisl. in c. 3. Cāt. expos. 3.

Maer aenmerckt hier noch eene nieuwe
swaericheyt / hoe mach het geschieden / dat de-
se heylighe siele haeren Godt soude ghesocht
hebben op alsulck een beddeken / ende niet ge-
vonden? daer sy nochtans op eene andere
plaetse belijdt dat sy op het selve beddeken met
den selven ghemackelijck soude willen slae-
pen; sy seght: Ick sal op dat selve slaepen en-
de rusten in vrede. want ghelijck een ieder
is kennelijck / dat de plaetse des Heeren in
vrede ghemaeckt is. Is't by aldien dat Godt
dan woont in vrede / ende dat de vresaemighe
[pb: 321] siele met hem op het beddeken der vrede is ru-
tende; waer toe loochent die Bruyt hem ge-
vonden te hebben / daer hy nu is teghenwoor-
dich? Laet ons in 't kort daer op geven ant-
woordt / ende segghen / hoe dat Godt wel te-
ghenwoordich is / ende dat hy rust in inwen-
dighen vrede / als op sijne eyghene plaetse / niet
teghenstaende dies dat hy hem somtijts door
eene wonderbaere voorsichticheydt is verber-
ghende voor die siele / met de welcke hy is heb-
bende eene ghemeyne bedt-stede / laetende de
selve haecken / quelen / ende suchten / als haer
ontreckende sijne soete ende aengenaeme om-
helsinghen.

Bernar. ser. 31. in Cant.

Want daer zijnder die vermoeyt wesende
door gheestelijcke oeffeninghen / ende verkeert
in flauwicheydt / ende verslaepen in den
gheest / wandelen gheheel droeve in den
wegh des Heeren: soo dat de daghen hun
langh schijnen / ende vernoeyelijck / sy be-
klaeghen hun oock van die langhduerighe
nachten / segghende met Job: Als ick heb-
be gheslaepen, dan sal ick segghen: wan-
neer sal ick opstaen? ende daer naer noch
eens verwachten den Avondt? Denckt dat
sy anders wilt te kennen gheven die daer
seght: Mijne siele is slaeperich gheworden
door vernoeyelijckheydt, versterckt my in
uvve vvoorden.

[pb: 322]
Gisl. in cap. 3. Cant. expos. 3.

Voorts desen af-keer is ghebeurt om
dryderhande redene / Ten eersten / op dat
door dese hoe weynighe vervremtheydt dese
siele in meerdere volmaecktheydt haer sel-
ven soude vervoorderen. Ten tweeden / op
dat sijne wederkomste haer soude wesen
aenghenaemer. Ten derden / ghelijcker-
wijs eene pese / hoe die meer wordt ghe-
spannen / ende haer voorder vanden boghe
is vertreckende / hoe sy met meerder ghe-
welt / wederom keert ende by komt / ghe-
vende boven dien stercker kracht aen den
schicht die door den boghe wordt uytghe-
sonden: Alsoo gheschiedet oock / want hoe
voorder dat Godt hem schijnt te vertrecken /
daer naer vereenight hy hem met de selve
door eene meerdere ende een hertelijcker
goedwillicheydt dan als voren. Maer in-
dien hy om die redenen te voren verhaelt /
hem is vertreckende; waerom en laet hy
hem van de selve niet vinden die hem soo
neerstelijck ghesocht heeft in die plaetse daer
hy wilt dat men hem soecke? sy seght:
Ick hebbe hem ghesocht, ende niet ghevon-
den / sonder twijffel hy wilde proeven ha-
re volle standtvasticheydt / ende weten /
waer sijne Bruydt henen wilde / soo sy som-
tijts uyt het beddeken van inwendighen vre-
de was rijsende.

[pb: 323]
Greg. lib. 5. moral. cap. 4.

Soo dan den Bruydegom ghesocht we-
sende / verberght hem / op dat hy ghevonden
zijnde / met meerderen yver soude ghesocht
worden: ende de soeckende Bruydt wordt
uyt-ghestelt / ende sy en is hem niet machtich
te vinden / op dat sy door haere traegheyt be-
hendigher gheworden zijnde / soude vinden /
ende daer naer beter behouden het ghene sy
soo langhen tijdt hadde ghesocht.

Anselm. in protolog. cap. 1.

Maer Heere zijt ghy hier niet teghenwoor-
dich? waer is 't dat ick u sal vinden in uwe
af-wesentheydt? Indien ghy zijt over-al /
waerom en wordt my niet toe-ghelaeten uwe
teghenwoordicheydt te aenschouwen? maer
seker ghy bewoont een on-aengheraeckelijck
licht. Ende waer is dat on-aengheraec-
kelijck licht / ende hoe sal ick tot het selve ghe-
raecken? oft wie sal my tot dat selve gheley-
den / op dat ick u in het selve vermach te be-
sichtighen? uwen dienaer wenscht te komen
tot u / maer men kan tot uwe woon-stede
niet gheraecken. Hy wenscht u te vinden /
ende hy weet niet waer ghy zijt. Ick bid-
de u ô Heere / leert my u soecken / ende ver-
toont u aen die u is soeckende: Want ick
en kan u niet soecken / ten zy dat ghy my
wijst de plaetse / noch ick en kan u niet vin-
den / ten zy / dat ghy u selven aen my ver-
[pb: 324] toont: dat ick u soecke al wenschende / ende
u wensche al soeckende / ende lief-hebbende u
vinde / ende u vindende eeuwelijck lief
hebbe.


Back to top ↑

Surgam, & circuibo civitatem [26]

[pb: 325] XXVI.

Ick sal op-staen ende de stadt rondtomme gaen:
langhst de vvijcken ende de straeten sal ick
soecken die mijne siele bemint, ick hebbe hem
ghesocht ende niet ghevonden.

Cant. 3.

NEen / neen / ick wil aen elck mijn faute gaen verkonden /
Hadd'ick u wel ghesocht / ô lief / ick hadd' u vonden.
Ick meynde voor ghewis dat gh'op mijn bedde laeght /
Maer soo ick nu beseff ten heeft u niet behaeght.

Wat wil ick dan begaen? soudt wederom my lusten
Op 't selve / soo ick placht / t'herfacken mijne rusten!
Neen / Liefste sonder u en hebb'ick gheenen vaeck /
Ghy zijt toch mijnen troost / en alle mijn vermaeck.

Al hoord'ick al 't gheruyt / en 't vreughdich tiere-lieren
Der dierkens die de locht met vleughelen door swieren.
Al hoord'ick neven my een beecksken dat daer ruyscht
Off eenighe fonteyn hoe soetelijck sy pruyscht.

Al hoord'ick al het spel der neghen sangh goddinnen /
Soo en sou noch de Slaep mijn ooghen niet verwinnen /
Iae off hy sijne roe quaem strijcken over my /
En alle sijnen heul verquackelen daer by.

Een oogh' en hebb'ick / siet / ter nauwer noot gheloken /
Off sy wordt wederom van stonden opghebroken.
De nachten och helaes! die schijnen my soo langh /
Off elcken hadd' alleen thien nachten in bedwangh!

[pb: [325a]]

Surgam, & circuibo ciuitatem: per vicos
& plateas, quæram quem diligit anima
mea: quæsiui illum, & non inueni.

Cant. 3.
[pb: 326]

En off ick wacker ben: soo schijn ick noch te droomen
Te midden een ghekriel van eysschelijcke schroomen
Waer toe dan om den slaep soo menich-mael ghepeyst
Als hy my niet en soeckt / en dat hy van my deyst!

Ick wille my gaen kléen / en lichtelijck opsteken /
En loopen achter hem die my is afgheweken /
Die nu 'ken weet waerom voor my nu maeckt den dief /
Daer dat ick hem oyt hád soo hertelijcken lief!

Ick wille naer de stadt van stonden aen gaen kijcken /
En neerstelijck bespien door allegaer de wijcken /
Ick wil soo verre gaen tot dat ick sie de pleck
Daer hy meest alle nacht komt houden sijn vertreck.

Ghelijck als Ceres eens al rasende ghinck dolen /
Soo Pluto met gheweldt heur dochter hád gestolen /
En onbestuymigh liep door heel en 't gansche landt
Met traenen in 't ghesicht / en fackels in de handt.

Ghelijck oock Magdalis in traenen wierdt ontbonden
Als sy des Heeren graf heel ydel heeft ghevonden /
Soo dat sy herr' en ghints al kerremende liep
En van mistroosticheydt een ooghe niet en sliep.

Ghelijckt de Tortel-duyf oock niet en kan vervelen
Haer wederpaer ghetrouw ter doodt toe te bequelen.
En konden met ghetreur de Voghels over al
Heur schaedelijck verlies / en iammerlijck gheval.

Soo hebb'ick even-eens in traenen moeten leven
Dan doen mijn toeverlaet my lestmael heeft begheven /
Ick hebb' hem over-al nauw speurende ghesocht /
En 't schijnt als oft hy waer ghedwenen in de locht!

Maer waerom heeft hy my soo schandelijck verlaeten /
Om soo met onghemack te doolen achter straeten?
Wat helpet dat ick soeck / als hy my nu soo terght
En hier (ken weet niet waer) hem yeveringhs verberght.

[pb: 327]

Surgam, & circuibo ciuitatem: per
vicos & plateas, quæram quem di -
ligit anima mea: quæsiui illum, &
non inueni.

Cant. 3.

Ick sal opstaen ende de stadt rondt-omme
gaen: langhst de vvijcken ende de
straeten sal ick soecken die mijne siele
bemint, ick hebbe hem ghesocht ende
niet ghevonden.

Cant. 3.
Orig. hom. 10. in diuer.

SChreyt / ooghen schreyt / noch en wilt niet
ophouden van schreyen; wandelt / voeten
wandelt / noch en wilt niet ophouden van
wandelen / loopt ende wilt niet rusten. He-
laes! waer is mijne blijdschap vervaeren?
waer is mijnen alderliefsten? waer is mijn
Hert soet? Och mijne welvaert waerom hebt
ghy my verlaeten? O druck! ô benoutheydt!
my omringhen onverdraeghelijcke benouwt-
heden / ende ick en weet niet wat ick sal ver-
kiesen? waer sal ick my keeren? tot wien sal
ick loopen? aen wien sal ick raedt nemen?
wien sal ick ondervraeghen? wie sal met my
mede-lijden hebben? wie sal my vertroosten?
ten lesten / wie sal my toonen die mijne siele
soo seer is beminnende? keert wederom mijn
alderliefste / keert wederom ô mijnen lief-
[pb: 328] weerdighen / ô mijnen ghewenschten / ver-
leent my de blijdschap van uwe saelighe te-
ghenwoordicheydt.

Orig. ib.

Wee my ellendighe? waer sal ick hem
soecken? waer sal ick hem vinden? voor se-
ker sal ick op-staen / ende hem gaen soecken
ten allen plaetsen daer ick kan / ick en sal
gheenen slaep gheven aen mijne ooghen / noch
gheenderhande ruste aen mijne voeten / tot al-
der stondt dat ick hebbe ghevonden die
mijn siele bemint.

Bernar. ser. 7. in Cant.

Sittende op mijn beddeken hebbe hem
ghesocht als ick noch swack was en onsterck /
jae selfs gheheel onbequaem om mijnen
Bruydegom naer te volghen / daer hy soude
nemen sijne ganghen / ende hem niet kon-
nende volghen langhst die hooghe ende ver-
heven plaetsen sijner groot-daedicheydt / ben
ick by ongheval ontmoet gheweest van som-
mighe lieden / die wetende mijne begheerten
tot my waeren segghende: Siet daer is Chri-
stus / siet hy is daer; ende niet teghenstaende
hy en was noch hier / noch daer / soo seyde
ick by my selve: Ick sal op-staen ende de
stadt rondtomme gaen, langhst de vvijcken
ende de straeten sal ick soecken / die mijn
siele bemint. Bemerckt nu dan hoe dat sy
light; want sy seght: Ick sal opstaen.

Bern. serm. 76 in Cant.

Haere sinnekens zijn noch ghelijck van
een kindt / sy heeft ghemeynt hem te gaen
[pb: 329] soecken op de straeten ende alghemeyne plaet-
sen / die hem daer erghens seer gheeren soude
ghevonden hebben / maer haer was onbe-
kent de gheheele verborghentheydt. Soo
dan noch eens bedroghen zijnde her-seght
de woorden: Ick hebbe hem ghesocht ende
niet ghevonden. voorwaer hy en is (ghe-
lijck sy het bemoeden hadde) noch op merck-
ten / noch op straeten / ten zy / dat hy waere op
die straeten van de welcke gheschreven staet:
uvve straeten ô Ierusalem, sullen beleydt
vvorden met suyver gout, ende langhst uvve
vvijcken sal ghesonghen vvorden, alleluya.

August. manu. cap. 24.

Want de Godtminnende siele klimt seer
dickmael / ende loopt ghemeynsaem door de
straeten van het hemels Ierusalem / aensoec-
ken die Patriarchen / ende die Propheten / be-
groetende de Apostelen / verstelt staende in die
heyrkrachten der Martelaers ende der Con-
fessoren / ende betrachtende de reyen der heyli-
gher Maeghden.

Bern. ser. 76. in Cant.

Ter wat plaetsen die ghene die soeckt hem
sal vinden / sal aldaer aenschouwen sijnen lof
en eere / niet ghelijck eene van de reste / maer
wel ghelijck die ghene vanden eenighen So-
ne sijns Vaders. Maer ô mistroostighe
Bruydt wat sult ghy maken? meynt ghy
dat ghy hem tot daer sult konnen volghen?
soudt ghy bestaen u te dringhen in sulck eene
heylighe verholen plaetse / alwaer den Sone
[pb: 330] hem spieghelt in den Vader / ende den Vader
in den Sone? O neen / het is te vergheefs;
daer hy is en kont ghy nu ter tijdt niet ghe-
komen / al is 't dat ghy metter tijdt noch hopt
te gheraecken: maer niet teghenstaende dies
doet dat ghy kondt / volght hem / soeckt hem /
noch dat die onsprekelijcke klaericheydt / noch
die onaengheraeckelijcke verheventheydt u
niet en doe verschricken / noch u en brenghe
tot wanhope. Indien ghy dit kondt gheloo-
ven / het is ghenoech; alle saecken zijn mo-
ghelijck voor diese ghelooven. Hy seght dat
hy met een woordt by u is; ghelooft in hem /
ende ghy hebt hem ghevonden: want te ghe-
looven is hem vinden / de gheloovige beken-
nen dat door 't gheloove / Christus Jesvs
woont in hun herte. Hoe kondt ghy hem na-
derhandt hebben als in u herte? Wilt hem
dan soecken / ende Godtvruchtelijck naervol-
ghen / want den Heere is goedertierigh aen
die siele die hem aldus is versoeckende: soeckt
hem door wenschen / soeckt hem door werc-
ken / ende vindt hem door 't gheloove. Wat en
hevet gheloove niet ghevonden? het gheraeckt
daer niemandt gheweest en heeft/ het ont-
deckt saecken die onbekent zijn / het begrijpt
saken die groot zijn ende oneyndelijck / ten le-
sten in haeren diepen wijden schoot omvangt
sy die eeuwicheydt selver / iae soude noch be-
staen te segghen / die eeuwighe ende die heyil-
[pb: 331] ghe dry-eenigheydt / die ick niet en verstae /
noch geensins door den gheest en kan begrij-
pen.

Bern. serm. 75 in Cant.

Wat wensch ende wat brandenden yever
is dit? dat eene Bruydt by nachte opstaende
niet en worde beschaemt haer te gaen vinden
te midden op de straete? dat sy daer loopt
rondom de stede; dat sy een iegelijck is vrae-
ghende naer haer lief; noch dat men haer om
al dat leeft niet en kan beredenē af te keeren /
noch dat gheenderhande swaericheydt haren
ganck en is achterhoudende / dat oock de
nacht haer niet en doet rusten; dat den name
van eener Bruydt / ghelijck sy is / noch selfs
den schroom der duysternissen haer niet en
kan teghen-staen / noch beletten / daer sy noch-
tans naer elcks ghetuyghenisse in haeren
wensch haer selven vindt bedroghen. Wel
aen / wat sal ons willen bedieden dese langhe
moeyelijcke beroovinge / voester van verdriet /
voncksel van achter-dincken / fackel der on-
verduldigheyt / stief-moeder der liefde / moeder
van wan-hope / en is 't gheveystheydt / sy is te
lastigh ende te vernoeyelijck. Ick laet noch
zijn dat in 't ghesagh van dese bedruckte in die
selve gheveystheydt noch eenigh profijt ghele-
gen was / ter wijlent de sake noch hongh in
het simpel roepen ende wederom roepen:
maer nu ter tijdt soo sy met sulcke neersticheyt
soeckt / ende hersoeckt / waer toe dienen dese
[pb: 332] verdrietelijcke gheveystheden? Wat af keer
ende walghinghe soude sulcks wesen voor
een wereldtlijcke Bruydt / ende voor die be-
schaemde liefden / indien men die handelde op
dese maniere? ende nemende den sin naer de
letter / sonder daer naer te vraghen oft hun
aengaet oft niet / laet ick hun daermede ghe-
worden.

Hier. ep. 22 ad Eustoch.

Ick en begheere niet dat ghy den Bruyde-
gom soeckt langhst de straeten / ick en prijse
niet dat ghy loopt drevelen langhst de merck-
ten / oft de stadt-wijcken / al oft ghy schoon tot
uwer ontschuldinghe noch zijt segghende:
Ick sal opstaen ende de stadt om ende omme
gaen, ick sal gaen soecken op alle straeten,
ende op alle merckten die mijn siele soo seer
bemint heeft. Ende oock oft ghy vraeghdet:
Hebdy niet ghesien die mijn siele soo seer be-
mint heeft? Niemandt en sal hem weerdigen
u te gheven antwoorde / den Bruydegom en
is op de straeten niet te vinden. Den wegh die
ons leydt tot het leven is met allen enghe. Ie-
svs uwen beminden is ialours / hy en begeert
niet dat geheel de wereldt aenschouwe u ghe-
daente: dat die dwaese ende quaelijck beraed-
de maeghden drevelen daer sy willen is hun
gheoorloft: maer ghy moet t'huys blijven en-
de inwendich wesen in u selven met uwen
Bruydegom.

Amb. l. 3 de virg.

Ten is noch te midden van een merckt /
[pb: 333] noch op den kant van eene straete dat Chri-
stus hem laet vinden / noch Christus en is
gheenen straet-slingher. Christus is den peys
ende den vrede / de merckt oorsaeckt processen
ende krackeelen. Christus is de gherechtic-
heydt; de merckt is vol boosheydt / Christus
is den werckman / de merckt is een schouw-
plaetse van niet-deughen / ende ledighgan-
gers. Christus is vol liefde / de merckt vol
achter-klap; Christus is het gheloove selve /
de merckt bedroch ende meyn-eedicheyt. Laet
ons dan schouwen de merckt ende de straeten.
Dese Bruydt die haren Bruydegom soo be-
minde / en heeft hem noch op de merckt / noch
op de straete konnen vinden / soo sy selver met
hare eyghen woorden is betuyghende. Ick sal
opstaen, ende de stadt, de merckt, ende die
straeten rondtomme gaen, ende soecken die
mijn siele bemint; ick hebbe hem ghesocht
ende niet ghevonden. en laet ons dan Chri-
stum niet soecken daer wy hem niet en kon-
nen vinden.

Bernar. serm. 84 in Cant.

Godt en behoorde niet gesocht te worden
door voet-stappen / maer wel door goede wen-
schen / ende dat gheluckich soecken en verstoot
niet alleene desen wensch; maer gaet den sel-
ven noch meer verlengen. Is 't niet waerach-
tich / dat het volbrenghen van de ghenuchte is
het wech nemen van den wensch? Hier niet /
de genuchte is meer een olie tot desen wensch /
[pb: 334] die den selven krachtiger doet branden. Men
moet dan segghen dat de ghenuchte wel sal
volbracht worden / maer niet teghenstaende
den wensch en sal gheen eynde hebben / noch
oock ophouden van te soecken. Waerom en
soude dan dese siele niet verkloeckt wordē om
te soecken / hebbende soo baerblijckelijck be-
proeft sijne sachtmoedicheydt / ende wesende
te vollen onderrecht dat sy hem soude vinden
in de vrede.

Guilb. Abbas ser 45. in Cant.

Slaet eens acht op de hefticheydt / ende op
de krachtelijcke liefde van dese Bruydt: sy
en is niet machtich te verdragen de afwesent-
heydt van haren beminden Bruydegom / dit
af-wesen beneemt haer alle verduldicheydt /
ende is hy haer ontrent / den overvloedt van
'shertsen wensch en is niet ghenoechsaem noch
't een / noch 't ander te konnen verdraeghen.
O gheluckighe Liefde die door eenen ghedue-
righen ommekeer / oft in sy selven is smilten-
de / oft soeckende tot dē selven is versuchtende:
Ick hebbe hem ghesocht ende niet gevondē.

August. soliloq. cap. 31.

Ick hebbe verdoolt ghelijck een schaep dat
was verloren ghegaen / soeckende u buyten
die binnen zijt / ende ick hebbe veel gearbeydt
u soeckende buyten my / naer dien nochtans
dat ghy in my zijt woonende / soo is 't dat ick
u noch wensche. Ick hebbe de vvijcken ende
de straeten van de stadt van dese vverelt om-
ghegaen, ende ick en hebbe u niet gevonden.
[pb: 335] Want ick socht buyten dat binnen was. Alle
mijne uytwendige gesintheden hebbe ick als
boden uytghesonden om u te soecken dien ick
niet en hebbe gevonden / om dat ick quaelijck
sochte. Want ick sie ô mijnen Heere / mijnen
Godt / mijn eenich licht / die my verlicht hebt /
dat ick u door de selve buyten quaelijck sochte
die binnen waert / ende nochtans sy en hebben
niet gheweten hoe oft in wat manieren dat
ghy daer binnen soudt moghen geraeckt we-
sen. Ick hebbe seer spaede u beghinnen lief te
hebben / ô oude-nieuwe schoonicheyt / ick heb-
be seer spaede u lief gehadt / ghy waert binnen
ende ick was buyten / ende daer socht ick u
leelijck ende mismaeckt als ick was / ick liep
ende stiet my aen alle die schoone saecken die
ghy gheschapen haddet. Ghy waert met
my / ende ick en was met u niet. Susdae-
ne saecken hielden my soo verre van u / die
nerghens en konden dan in u ghewesen:
want soo ick u socht / was ick 't aldoor-loo-
pende / ende om alle dat voorgaende was
ick 't al verlaetende. Ick hebbe gevraeght
de aerde / oft sy was mijnen Godt / ende
sy heeft my gheantwoordt dat neen / ende
al dat op der aerden is heeft my het selve
beleden. Ick hebbe onder-vraeght die
zee ende die af-gronden / ende alle dat
in die is roerende / sy hebben oock ghe-
lijckelijck gheantwoordt: Neen / wy en
[pb: 336] zijn uwen Godt niet: soeckt hem boven ons.
Ick hebbe ghevraeght aen die windige locht /
ende die locht met al datter in is heeft my ge-
antwoordt: Anaximenes is verdoolt. Ick en
ben uwen Godt niet. Daer naer hebbe ick
ondervraeght den hemel / de sonne / de maene /
de sterren / noch wy en zijn oock seyden sy / uwē
Godt niet. Ten lesten / ick hebbe ghevraeght
aen het gheheel begrijp van dese wereldt / ende
gheseydt: seght my oft ghy mijnen Godt zijt
oft niet? ende de wereldt heeft my met luyder
stemmen gheantwoordt: Neen / ick en ben 't
niet: maer ick hebbe mijn wesen door hem /
den ghenen die ghy in my zijt soeckende / heeft
my gheschaepen / soeckt boven my die my be-
stiert / ende die my ghemaeckt heeft.


Back to top ↑

Numquid quem diligit anima mea vidistis? [27]

[pb: 337] XXVII.

Hebt ghy lieden niet ghesien die mijne sie-
le lief heeft? Als ick hun vvat vvas
voorby ghegaen, hebbe ick ghevonden
die mijn siele lief heeft, ick hebbe hem
vast ghehouden, ende ick en sal hem
niet laeten gaen.

Cant. 3.

IS hier erghens eene pleck,
Oft vertreck
In 't ronde noch te vinden,
Dat ick niet en heb bestaen
Af te gaen
Om mijnen vvel-beminden!

Och helaes! ick ben vermoeyt
En 't vernoeyt
My langher hem te soecken.
'T is ghenoech dat ick verslaeft,
Door-ghedraeft
Hebb' allegaer dees hoecken.

[pb: [337a]]

Numquid quem diligit anima mea
vidistis? Paullulum cum pertran-
sissem eos, inveni quem diligit ani-
ma mea, tenui illam, nec dimit-
tam.

Cant. 3.
[pb: 338]

Soo ick dan den liefsten pandt
Niet en vandt
'T vvas my een harde boete
En dat ick te keeren dacht
Siet de vvacht
Die komt my te ghemoete.

Hier ist docht ick dat mijn lief
Speelt den dief,
Hier houdt hy hem bedoken
En om dat te vveten best
Hebb' op 't lest
Dees lieden aenghesproken.

Maer sy loeghen al met my,
En daer by
Sy stockten hunne tanden
En sy seyden, vvaer mach zijn
Die met pijn
U hertjen doet verbranden?

Dochter hoe sou dit gheschien
Dat vvy-lien
U lief u souden toonen,
Als hem niemandt hier ontrent
Off en kent,
Off oock en vveet vvaer vvoonen?

Hierop seyd' ick mijn ghevoel
Dat mijn boel
[pb: 339] Meer vvas bekent van name
Dan Orestes hier ter aerd
Soo vermaert
En Pylades te tsaeme.

Maer goe mannen eens oprecht
Aen my seght,
Waer hy sou zijn ghebleven
Dien ick docht te vinden hier
Dien ick schier
Meer achte dan mijn leven!

Ké vvilt my eens maken kond
Waer hy stond!
Off vvaer hy nam sijn ganghen,
'T zy alhier, 't zy aldaer:
Want voorvvaer
Ick hebber naer verlanghen!

Dat ick vveet off hy alleen
Was te been,
Off met noch meer ghesellen?
Maer s'en d' éen niet dan als veur
VVel te keur
Met my ghedurigh rellen.

Alsoo trock ick met dit cruys
Naer mijn huys
Ick vvaen niet meer te siene
Die my dede dese smert.
[pb: 340] En die pert
Van my alsoo t'ontvliene.

En nu gaende soo bedruckt
'T heeft gheluckt
Dat hy die my ghingh vvijcken
Heeft her-nomen sijnen keer
Iae noch meer
Quam selve naer my kijcken.

Maer ick sonck ter aerde neer
Nu ick vveer
Mijn alderliefst' aenschouvvde
Quaelijck ick 't ghelooven vvau:
VVant ick nauw
Mijn ooghen en betrouvvde!

VVant soo ick hem sou besien,
Liep ick vlien,
En my voor hem versteken,
'K vvas als een vrouvv die haer paer
Siet voor haer
Dien sy meynt doot-ghesteken.

Hem siende meynt dat sijnen gheest
Haer aen-reest
En daerom gaet sy vlieden:
Maer als sy vveet voor ghevvis
Dat hy 't is
Sal hem een kusken bieden.

[pb: 341]

Alsoo viel ick insghelijck
In besvvijck,
En soo ben ick ghevaeren
Tot dat ick hem hebb' ghekent
Die ghe-endt
Heeft alle mijn mis-baeren.

Lieveken soudt ghy 't oock zijn,
Off u schijn?
Há neen, ghy moetet vvesen!
VVaer toe soud 'ick hebben grouvv
Als ick uvv
Hier sie mijn uytghelesen?

Neen ick kenn' u principael
Aen u tael
En aen u oude seden,
'K en vvil u meer vroegh off spae
Dretsen nae
En maecken moede leden.

VVaer elcken aer'm eenen strick
Hoe soud 'ick
U in die selv' omvanghen?
Och ick bleef aen u gheklest,
En ghevest
En aen u halsken hanghen?

Als de VVijngaert die hem vlecht
Slim, en recht,
[pb: 342] Rondt omm' die ollem-tacken,
Off den eerst-veyl die vereent
Met 't ghesteent
Soud 'ick u heel ontfacken,

Maer off ick u, ô mijn siel,
Aldus hiel,
VVat soud 'ick doch verbeuren?
Nu ghy my soo langhen tijdt
Tot een spijt
Alleen hebt laeten treuren.

VVel! onthoudt ghy mijn behoeft?
Neen vertoeft:
Ick gae maer eerst beghinnen.
'K sal u houden mijnen Heldt,
Off ghevvelt
Sou moeten my vervvinnen.

[pb: 343]

Numquid quem diligit anima mea
vidistis? Paullulum cum pertran-
sissem eos, inueni quem diligit ani-
ma mea, tenui illam, nec dimit-
tam.

Cant. 3.

Hebt ghy lieden niet ghesien die mijne siele
lief heeft? Als ick hun vvat vvas
voor-by ghegaen, hebbe ick ghevon-
den die mijn siele lief heeft, ick hebbe
hem vast ghehouden, ende ick en sal hem
niet laeten gaen.

Cant. 3.
Bernar. ser. 79. in Cant.

O Haestighe / krachtighe / brandende / uyt-
bortelende liefde! die niet en ghedooght
andere saecken dan u te betrachten / die alle
saecken / behalvens u selven / zijt verworpen-
de ende verachtende / ende die in u eyghen sel-
ven u alleene zijt vernoeghende! ghy ver-
stroyt de reghel-maete / ghy gheveyst uwen
handel / noch oock ghy en onderhoudt gheene
sekere maniere. Ghy verheught u in u sel-
ven / ende ghy bedwinght dat daer schijnt te
hebben bequaemicheydt / redene / raedt / ende
oordeel. Siet al het ghene dat dese beminde
seght / dat sy peyst / en is niet dan u / noch sy en
verluydt niemandt dan u / dus sterck zijt ghy
[pb: 344] omringhelt / soo van haer herte / als van haer
tonghe. Sy seght: Hebdy niet ghesien die
mijn siele lief heeft? Als oft sy-lieden behoor-
den te weten alle haere ghedachten. Wel ghy
schoone / verneemt ghy naer den ghenen die
uwe siele bemint? maer hoe! en heeft hy geen-
derhande naeme? ké seght my eens wie ghy
zijt / ende wie hy mach wesen!

Nyss or. 12. in Cant.

Hoe soudt moghelijck zijn te vinden het
welck gheene saecken ons bekent / en konnen
betoonen? noch ghedaente / noch af-schijn /
noch beteeckinghe / noch hoedaenicheydt /
noch af-beeldsel / noch verghelijckenisse? we-
sende altoos ghestelt buyten alle paeden on-
ser wetenschap / ende buyten den inval der
ghene die hem soecken. Hierom is 't dat sy is
segghende: Ick hebbe hem ghesocht door
der sielen vermoghentheydt / begaeft zijnde
met de deughdt van iet te vinden / met het re-
den-taelen / ende met de ghedachten: maer
uyt alle dusdaenighe was hy ghestelt / als
vliedende / ende hem niet laetende ghenaec-
ken door de aengrijpinghe van mijnen geest.
Ende den ghenen die nerghens gheen teec-
ken en heeft aen het Welcke men hem soude
kennen / hoe soudet moghelijck zijn te weten
hoedanich hy soude wesen? oft door re-
den-taele? oft door begrijpinghe? oft door
beschrijvinghe der woorden?

[pb: 345]
Chrys. hom. de virt.

Maer ghelijcker-wijs eene ghehouwde
Vrouwe / die haeren man boven maeten is
beminnende / terwijlent hy van haer is /
kijckt door de vensters / oft sy hem erghens
saeghe komen / sy reck-halst naer de zee / ende
naer het vaste landt / ende indien haer ghe-
sichte ontdeckende is eenich schip / meynt dat
haeren beminden daer in is / verneemt sy ee-
nighe reysende lieden / die van verre komen /
laet haer voren staen / dat sy zijn van sijn ghe-
selschap / ende die te ghemoete gaende / sal hun
vraeghen: Ick bidde u-lieden / seght my /
waer is hy achter-bleven? in wat gheweste /
in wat stadt hebt ghy-lieden hem ghelaeten?
wat seght hy / wat recht hy uyt / wanneer
heeft hy gheschickt wederom te keeren? Alsoo
ieder Godt-minnende siele / ghebonden aen
de liefde Christi / vraeght seer dickmaels:
Seght my in vvat plaetse dat is etende, ende
dat is rustende den ghenen die mijn siele lief
heeft?

Bern. homil. infra 8. Epiph.

Alsnu wenscht ghy te sien die ghy liefhebt /
ghy vleydt hem ende ghy soeckt hem met
duysent soeticheden / om soo volkomelijck te
hebben het gheniet van sijne liefde / soo oock
van uwe wenschinghe. Alsdan beschuldight
ghy sijn langh vertoeven / als-nu dunckt ghy
te zijn verstooten / ende dit alles maeckt u
[pb: 346] beroert ende verslaeghen / als-nu laet ghy u
voren staen dat ghy op vele naer niet en zijt
weerdich sijne besoeckinghen: ten lesten /
hebbende leedtschap van alle u achter-denc-
ken / vertroost u selven door een vast be-
trouwen van sijne weder-komste / ende sijne
goedertierentheydt soo menich-werf be-
proeft: Maer is 't by aldien dat uwe mis-
troosticheydt noch gheen eynde en neemt (als
wesende onmoghelijck die langher te verdra-
ghen) terstondt laet ghy u overwinnen
door eene haesticheydt / ende door eene ghee-
stelijcke worstelinghe bepooght ghy dese lan-
ghe ende traeghe sluyeringhe te verwijten.
Ha wat al traenen zijt ghy alsdan verstorten-
de! wat ghesucht / wat ghekerrem zijt ghy
als-dan voort-brenghende! Als-nu uwe oo-
ghen door traenen opgheswollen / keeren hun
naer den hemel / vergheselschapt met een in-
nelijck hert-grondich suchten / als-nu de
handen ende de aermen worden uytghe-
reckt / als-nu slaende voor de borst beschul-
dight ghy de slappicheydt ende de traegheydt
van uwe siele. Daer en boven worden daer
voort-ghebracht woorden sonder beghin oft
eynde / immers die niet en vervolghen als
wesende sonder slot oft redene / ghy maeckt
u eene nieuwe taele / die van niemandt dan
van u selven en wordt verstaen; somtijdts
[pb: 347] de liefde ende de stemme verluyden te saemen /
ende somtijdts is de liefde de stemme ver-
rasschende / die niet en kan volghen / maer
moet verdwijnen ende onder-blijven / daer-
en tusschen den goedertieren Iesvs bemerc-
kende desen heylighen strijdt / is hem verheu-
ghende / ende en begheert niet anders dan
met dusdaene wapenen te worden verwon-
nen.

S. Greg. in Psal. Pœnit.

Het is dan van noode hoe dat den mensche
in alle sijne benouwtheydt / ende allen sijnen
teghenspoedt hem keere tot den ghenen in
welcken is gheleghen alle vertroostinghe / en-
de dat hy / gheduerende de nachten van dit
teghenwoordich leven / Godt soecke op het
beddeken sijns ghemoets. Ende in soo verre
hy hem terstondt niet en is vindende / dat hy
hem meer ende meer verkloecke / ende ver-
sterckt worde om hem te gaen soecken / dat hy
opstae ende hem verheffe tot de liefde des he-
mels; dat hy keere ende wandele langhst de
stadt / ghesticht tot verheffinghe ende vernoe-
ghen van gheheel de wereldt / dat hy onder-
vraeghe de ronde / ende de wakers / die daer
omme gaen / ende bewaeren die kercke / dat
hy af-legghe den mantel van het aerdtsche cie-
raet / ende dat sy van binnen met den pijl der
liefde worde gheraeckt / ende door-schooten /
[pb: 348] oock dat hy niet op en houde van soecken / tot
dat hy den vertrooster der bedruckte heeft ge-
vonden / ende ghevonden hebbende dat hy
hem wel vast houde tot alderstondt hy ghe-
rantsoent zijnde door den middel ende by-
standt der genaede / mach verlost worden van
de perssinghe sijner siele.

Orig. hom. 1. in Cant.

Want daer is sonder twijffel eene gheeste-
lijcke omhelsinghe. Maer oft oock ghebeur-
de dat mijne siele mocht ghedijen eene Bruyt
om ontfanghen te worden tusschen die aer-
men van dien grooten Bruydegom! op dat
ick insghelijcks mocht segghen het ghene in-
den selven Boeck staet gheschreven: sijn
slincker handt sal vvesen onder mijn hooft,
ende sijn rechter handt sal my om-vatten?

Bern. serm. 70 in Cant.

Wat kan daer stercker ende vaster ghevon-
den worden dan dese liefde / die niet verdronc-
ken en kan worden door het water / noch ghe-
schonden door de winden / noch met messen
afghesneden? Ten lesten / de overvloedighe
vvaeteren en sullen niet konnen blusschen
de liefde. ick hebbe hem vast gehouden /
noch ick en sal hem niet laeten gaen / ende den
H. Patriarche seght: Ick en sal u niet laeten
gaen ten zy al voren dat ghy my gheeft den
seghen. Dese siele en wilt hem niet laeten
[pb: 349] gaen / ende het magh wesen dat sy soo gheenen
wille en heeft / ghelijck dat dede den Patriar-
che / om dieswille sy gheseghent zijnde hem
noch niet en wilt laeten gaen; want den Pa-
triarche liet hem gaen / den seghen hebbende
verkreghen / maer dese in gheenderhande ma-
nieren. Sy seght: Ick en begheere niet al-
leenlijck uwen seghen / maer u eyghen selven.
VVant vvat is daer in den hemel voor my,
ende vvat isser dat ick van u begheert hebbe
op der aerden? en oft ghy my schoon
gheeft uwen seghen / noch en sal ick u niet
laeten vaeren. Ick houde hem vast, noch ick
en sal hem niet laeten gaen. Niet te min
misschien is 't oock sijnen danck ende wille
ghehouden te worden / naedemael hy sy-sel-
ven is ontdeckende met dese woorden: Het
zijn mijne vvellusten te vvesen met de kinde-
ren der menschen. Ende dat hy ons doet de-
se belofte: Siet ick ben met u-lieden totten
eynde des vvereldts. Soo dan wat knoop
kander soo sterck wesen als den desen / soo vast
in-een ghestrickt / door den eendrachtighen
wille van twee die elckander ghelijckelijck
beminnen! maer niet teghenstaende wordt
sy weer ghehouden van den ghenen die sy
houdt; aen den welcken sy erghens seght:
Ghy hebt ghehouden mijn rechter handt.
Hoe kan 't dan gheschieden dat sy soude kon-
[pb: 350] nen vallen die daer wordt ghehouden / ende
die daer houdt? sy houdt hem door de
kracht des gheloofs / ende door de vierighe
liefde: Maer voor-seker sy en soude niet lan-
ghe teghen houden / ten ware dat sy wierde
ghehouden. Soo dan sy wordt ghehouden
door de kracht ende door de ghenaede Godts.
Ick hebbe hem ghehouden, noch ick en sal
hem niet laeten gaen.

Aug. soliloq. c. 1.

Dat ick u dan vinde / dat ick u dan
houde / ô mijnen wensch ende liefde van
mijne siele / dat ick u omhelse ô hemelschen
Bruydegom / mijne opperste ghenuchte
dat ick u besitte van buyten ende van bin-
nen / ô eeuwighe saelicheydt! dat ick u be-
erve te midden in mijn ghemoet ô gheluckich
leven / ende d'aldermeeste soeticheydt van
mijn leven!

August. medit. cap. 37.

Siet dat ick overlangh hebbe ghe-
wenscht ben ick nu teghenwoordich aen-
siende / dat ick hebbe verhopt ben ick nu
vast houdende / dat ick hebbe ghesocht heb-
be ick ghevonden; want in den hemel ben
ick nu ghevoeght met den ghenen die ick
(ghestelt op der aerden) met gantscher her-
ten hebbe lief ghehadt / met alle vriende-
lijckheydt omhelst / die ick met alle liefde
[pb: 351] hebbe aenghehanghen / den selven ick love /
seghene / ende aenbidde.

Beda in cap. 3. Cant.

Hebbende hem ghevonden / soo hebbe ick
soo veel te vaster ghehouden / als ick te
spaede ghevonden hadde die ick ghesocht
hadde.

Orig. hom. 10. in diuer.

O goedertiersten Heere / ô alderbesten
Meester / hoe goedertier zijt ghy voor die
daer recht-sinnigh ende oodtmoedich zijn
van gheeste. Och hoe gheluckich zijn sy
die u in een eenvoudich herte zijn aensoec-
kende / ende die nerghens gheen betrouwen
en hebben dan in u alleene! Het is de
waerheydt ende buyten alle twijffelinghe
dat ghy lief hebt alle die u lief hebben /
ende niet en verlaet die in u stellen hunne
hope: Want siet uwe beminde socht u
eenvoudelijck / ende heeft u inder waerheydt
ghevonden. Sy betrouwde haer op u / ende sy
en is van u niet verlaten: maer sy heeft veel
meer van u verkreghen dan sy van u ver-
wacht hadde.

Aug. soliloq. cap. 3.

Alle danckbaerheydt zy u bewesen
mijn innich licht; want ghy hebt my
verlicht / ende ick hebbe u ghevonden /
eñ ick ben ghevonden gheworden / ende daer
[pb: 352] ick my ghevonden / ende my selven ghekent
hebbe / daer hebbe ick u ghekent / daer hebbe
ick u ghevonden / ende daer ick u hebbe
ghekent / ter selver plaetse hebt ghy my
verlicht.


Back to top ↑

Mihi autem adhærere Deo bonum est [28]

[pb: 353] XXVIII.

VVant het is my goedt Godt aen te kle-
ven, ende te stellen in Godt den Heere
mijne hope.

Psalm. 72.

HOe den handel van mijn leven
Herr' en ghints oyt is ghedreven
Als doet eenen ketse-bal!
D'alder eerste domme lusten
Waeren om my op te rusten,
En aen Mars te vvaeghen al.

Om eens eere te betraepen
'K sette my in volle vvaepen,
En het docht my vvel te gaen:
Maer hier-voren hebb'ick moeten
Op die torrens en redouten
Dickmael sentinelle staen.

Van daer hebb'ick vvel ter deghen
Mijnen vijandt gae ghesleghen.
Dien ick den alarme gaf.
'K hebbe leeren by my selven
Heele leghers te bedelven
En die te staecketsen af.

[pb: [353a]]

Mihi autem adhærere Deo bonum
est, ponere in Domino Deo spem
meam.

Psalm. 72.
[pb: 354]

'K hebbe vveten mijn ghesellen
In slach-orden soo te stellen,
En te gheven sulcken moet,
Dat men noyt 's ghelijcks en vonde,
Soo my docht, die 't soo verstonde,
Off behaelde sulcke spoet.

Door het sand hebb'ick gaen draeven
Sonder eens mijn hert te laeven.
Och! hoe dickmael is het svveet
(In mijn korsselet vernepen)
Mijne lenders afghesepen
Als ick't há soo bangh en heet!

'K heb ghesvvommen alsoo vlugghe
Met de schildt op mijnen rugghe,
Met den storrem-hoedt op 't hooft,
En mijn svveert in sté met d'handen
Moest ick voeren met mijn tanden,
Wie soudt hebben oyt ghelooft?

Langh' aldus ick my gheneerde
Eerst te voet, daer naer te peerde,
Soo dat t'sedert menich loot
By gheval is komen svvermen
Langhst mijn beenen en mijn ermen
In perijckel van de doot.

Mijne peerden zijn gheschoten
Sterck en hupsch op hunne koten,
En soo hittich als een vier:
Maer al laeghen sy ghestreken,
[pb: 355] Noch en hebb'ick niet ghevveken
Off gheroepen om quartier.

'K hebbe my door 's vijandts tochten
Cloeckelijck altoos ghevochten,
En den boesem die gheboon,
Dan noch eens versch aenghekommen,
Soo dat ick my mach berommen
Dat ick noyt en hebb' ghevloon.

Min noch meer als haeghel-ballen
Zijn de loo'n op my ghevallen.
Och! vvat hebb'ick al ghebéen!
'T vvas my vreughdt te moghen danssen
Op de spiessen, en de lanssen
En op doode lien te tréen!

Nu ick 't hooft sou gaen vercieren,
En becroonen met laurieren
By my vvel soo dier betaelt,
Met mijn lijf soo dicks te vvaeghen
In soo veelderley aen-slaeghen
Daer ick hadde lof behaelt:

Eene faut heeft uyt ghevreven
Al de diensten van mijn leven
Mijnen Prins soo aenghenaem.
Jalourzy heeft komen stoken
Dat mijn hope vviert ghebroken
En besoetelt mijnen naem,

Alsoo quam ick heel ten onder
Die te voor scheen eenen donder,
[pb: 356] En sulck een man-haftich Heldt,
Soo moest ick te voete doolen
Die soo schoone Caracolen
Somtijdts há ghemaeckt in 't veldt!

Och! hoe sou my nu behaeghen
Da'ck de vvaepen há ghedraeghen
T'uvven dienst ô grooten Godt!
'K hadd' ontfaen al ander tsolden
Noch 'k en vvaer soo niet vergolden
Noch oock vvorden ieders spot.

'K hebbe Mars dan laeten vaeren
Met sijn onghebromde schaeren,
En met alle sijn gheklanck,
En op hope van te vvinnen
Hebbe daer naer gaen beghinnen
Gheldt te legghen in de banck.

Om te sien vvat my sou handen
Seyld'ick self in verre landen
'T zy naer 't Noorden oft het Zuyt,
'T zy naer 't Oost, off naer het VVeste
En dat daer docht my het beste
Bracht ick met mijn schepen uyt.

Nu ick hier mé vvas bedeghen
En den middel há ghekreghen
Om te leven in ghemack;
Eene kraeck die my toe-b'hoorde
Met mijn goedt in zee versmoorde
Daermé mijn fortuyne brack.

[pb: 357]

Leyd'ick iemandt schulden voren
Stracks sy vvierden my ontsvvoren,
Mitsdien hadd'ick haest ghedaen.
'T zout dat zee-nat plocht te zijne
VVéerom keert in vvacke brijne,
En soo 't komt, soo sal 't vergaen.

Och hoe vvel is hy ghevaeren
Die hem vindt uyt dese baeren
Daer den mensch dicks inne drijft!
'K seyd' Mercuri houdt u saecken
Uvven handel vvil ick staecken
Die in my niet en beklijft.

Nu vvat raedt! alst is ghebleken
Dat my Mars heeft uytghestreken
Athlas neef oock van ghelijck?
'K ben mijn kennis stil ontdropen,
En ten eynde soo gheslopen
In een ander Coningh-rijck.

'K vvas den Koningh aenghenaeme,
Heel bevalligh en lief-saeme,
En by hem hadd'ick ghehoor.
Alst my luste dien te spreken
Quam ick recht by hem ghestreken,
Niemandt oock en ghinck my voor,

VVonder vvast dat hy my minde
En op my soo haest versinde
Die maer vvas een vremdelingh;
Iae dat meer gheheele daghen
[pb: 358] Hadd' hy my iet t'ondervraeghen,
Sonder dat ick van hem ghinck.

Clitus noch aen Alexander,
Noch aen Commodus Cleander
VVaeren oyt soo wel ghesien,
Off oyt t'hove soo verheven,
Ghelijck ick die 't al dé beven
En mocht heeten en ghebien.

Yeder my gheluckich seyde,
Da'ck den Koningh soo ghereyde.
Maer helaes! vvat vvas het al!
Op de groote te betrouvven,
En magh al niet teghen-houvven,
Alsser eens komt eenen val.

Siet die my plocht te vereeren,
Ghinck sijn aensicht van my keeren,
En dit door een tonghe vals,
Die gheschoten hadd' haer schichten,
Soo da'ck my van daer moest lichten
Ofte laeten mijnen hals.

En soo leelijck dan ghevallen
VVas ick min als niet met allen.
Neen, mijn Godt, den besten raedt
Is de hop' op u te bauvven
VVant ten sal hem noyt berouvven
Die op u alleene staet.

[pb: 359]

Mihi autem adhærere Deo bonum
est, ponere in Domino Deo spem
meam.

Psalm. 72.

VVant het is my goedt Godt te aenkle-
ven, ende te stellen in Godt den Heere
mijne hope.

Psalm. 72.
August. manu. cap. 25.

HEt herte des menschen soo 't niet ghe-
hecht en is aen den wensch der eeuwic-
heydt / en kan nimmermeer wesen standtva-
stich! maer swacker dan swack wordt het ge-
dreven van het eene tot het andere / soeckende
ruste daer gheene en is te bekomen; want het
en is hem niet moghelijck in die broose ver-
ganckelijckheden (daer sijne gheneghentheden
te midden inne ligghen verwerrent) de op-
rechte ruste te konnen vinden / doordien dat
het selve is van sulcker weerde / dat hem geen
minder dan alleene het opperste goedt en kan
vernoeghen.

Aug. soliloq. cap. 13.

Ende nu sochte ick het eene / ende dan het
ander / ende van gheen van allen en wierdt
ick versaedt / door dien dat ick u in my niet en
was vindende / als alleene wesende onveran-
derlijck / onwisselbaer / eyghentlijck / onver-
scheydelijck / ende een goedt / 't welck hebbende
verovert / en ben niet behoeftich; 't welck heb-
bende verkreghen / ben buyten allen druck;
[pb: 360] 't welck besittende / bevindt dat gheheel mijne
begeerte is volkomen.

August. medit. cap. 37.

Maer niet en is my soo heughdelijck als te
wesen met mijnen Heere / mijnē Godt. VVant
het is my goedt Godt te aen-kleven. o Hee-
re verleent my / terwijlent ick dese broose leden
by-stae / u te aenkleven: ghelijckerwijs als
men leest / Die den Heere aenkleeft is eenen
gheest met hem.

Aug. in Psal. 72.

Dat eenighe hanteren den krijch-handel /
ander in eenen vollen Raedt de konste van
pleyten / oft reden taelen / ander verscheyden
wetenschappen / andere de koopmanschap / an-
der de landts-neeringhe / maer my is 't goedt
Godt te aenkleven. Daer en is niet beter oft
oock gheruster dan Godt by te blijven / ende
hem alleene aen te hanghen / soo wanneer wy
hem sullen aenschouwen aensicht aen aen-
sicht. Maer wat is 't? Ick sprack dit als we-
sende noch een Pelgrim. Het is goedt Godt te
aen-kleven: maer naedemael ick dit goedt
in dese pelgrimagie als-noch niet en besitte /
Soo moet ick in Godt stellen mijne hope;
Soo dan / soo langhe als ghy hem noch niet
volkomelijck en zijt by-ghevoeght / stelt in
hem uwe hope. Zijt ghy noch vlottende boven
't water / werpt uyt desen ancker. Zijt ghy met
hem noch niet vereenight door de tegenwoor-
dicheydt? gaet hem by door de hope: Maer
stellende op Godt dan uwe hope / wat sult ghy
[pb: 361] hier uyt-rechtē? wat sal wesen u tijt-verdrijf?
anders niet dan loven ende dancken die ghy
lief hebt. Denckt eens by u selven / waert dat
ghy eenen wel-bedreven Voer-man lief had-
det / soudt ghy insghelijcks niet maecken dat
ander van hem oock veel souden houden? die
sulck eenen bemint / waer hy komt spreeckt
van hem / op dat naer sijn voor-bewijs ander
menschen van hem oock souden spreken.

Basil. in Psal. 61.

Indien de rijckdommen u aenvloeyen,
en vvilt op de selve niet stellen u herte. Ghe-
meynelijck sy zijn verganckelijck / sy overloo-
pen hunnen besitter / veel dapperder dan een
snel-stroomende waeter / ende sy verwisselen
soo menich-mael ghelijckerwijs de slaevē ver-
anderen van Heeren ende meesters Desen ac-
ker wort heden beseten van den eenen / eñ mor-
ghen van den anderen / ende in korter tijden
sal hy verderven / die den selven weynich tijts
oock sal ghebruycken. Neemt maer eens acht
op de huysen vander stadt / wat al verschey-
dentheyt van naemen dat sy onderstaen heb-
ben t'sedert dat sy zijn opghebouwt / wel soo
veel naemen als sy eyghenaers hebben toe-
behoort. Het goudt slibbert uyt die handen /
van die nochtans het selve schijnen vast te
houden / naer d'handen van eenighe andere /
eñ van daer noch eens voorder / noch en heeft
geene blijvende plaetse / veel gheringher soudt
ghy het waeter behouden in u handt / ende die
[pb: 362] daer mede toe-sluyten / dan dat ghy voor u ey-
ghen selven alleene de rijckdommen soudt
konnen bewaeren.

Greg. hom. 4. in Euāg.

Naer het oordeel der rechtveerdighe / (oft
schoon alle goedt hun aen-quaeme) soo en
schijnt dat goedt niet te wesen / is 't by aldien
dat sy brandende zijn in hemelsche wenschen /
ende oversulcks den Prophete David besit-
tende alle de rijckdommen van een machtich
Koningh-rijcke / met daer benevens de herten
ende de goede ghenegentheden van soo veel
ondersaeten: al wast dat hem dit alles dochte
goedt te wesen / ende bequaem tot allen aen-
staenden noot / dies niet teghenstaende was
hy meer bekommert om te wenschen een
meerder goedt / soo hy met alle viericheydt
selver is segghende: VVant het is my goedt
Godt aen te hanghen.

Aug. in Psal. 39.

Dat dan Godt den Heere zy uwe hope / noch
en verwacht niet anders van hem dan dat hy
selver zy uwe hope. Want daer zijnder veel
die van Godt niet dan goedt ende gheldt en
verwachten / ende daer isser die maer en trach-
ten naer verganckelijcke eere / ende begeerent
al behalvens Godt selve / maer ghy en wilt
doch nerghens naer staen dan naer uwen
Godt alleene. Verlaet alle andere liefden / die
gheschaepen heeft hemel ende aerde is veel
schoonder dan alle dit voorgaende. Saelich is
den man vviens hope is den naeme des Hee -
[pb: 363] ren, ende die niet en heeft ghesien naer de
ydelheden, ende leughenachtige vervvaent-
heden.

Orig. in Psal. 36. hom. 5.

Ghelijckerwijs dat niemandt en kan twee
Heeren van passe dienen / alsoo en kan oock
niemant in twee Heeren stellen sijn betrouwē.
Niemandt en kan hem wel betrouwen in het
onseker der rijckdommen / ende in den Heere
tesaemen / niemandt en mach hem betrouwē
op eenighen Prince deser aerden / ende daer be-
nevens op Godt van den hemel. Niemandt
en kan hem betrouwē op de sterckte der peer-
den / ende in Godt: niemandt en kan hem be-
trouwen inde wereldt / ende in Godt: want
ten zy dat ghy u betrouwen stelt op Godt al-
leene / ende dat hy aenmercke het selve be-
trouwen te keeren tot de eeuwe der eeuwic-
heydt / noch oock dat ghy gheen ander en zijt
hebbende / dan in hem alleene / die de doode
doet leven / ende roept de ghene die daer niet en
zijn / ghy en kondt van uwe sonden niet ver-
lost worden. Want hy is alleene die kan salich
maecken die in hem betrouvven.

Basil in reg. fusius disput. qu. 42.

Hy die sijn betrouwen stelt op de menschen
moet grootelijcks vreesen dat hy niet en ver-
valle in dese vervloeckinghe: Vermaledijdt
zy den mensche die sich betrouvvt op den
mensche, ende doet onderstandt het vleesch
van sijnen aerme, ende vviens siele gevveken
is van den Heere. dese woordendie hem be-
[pb: 364] trouvvt op de menschen, bevelen ons wel en-
de scherpelijck / dat men gheen betrouwen en
mach stellen dan in Godt alleene / ende de an-
der woorden die onderstant doet het vleesch
van sijnen arrem / verbieden ons te betrouwen
op ons eyghen selven.

Bernar. serm. 9. super Beati qui habitant.

Soo dan in alles dat ghy uyt-recht / in al-
les dat ghy moet vlieden / in alles dat ghy
moet onder-staen ende lijden / in alles dat ghy
moet wenschen / seght altoos: O Godt ghy zijt
mijne hope / ende ick houde my aen u woordt /
ghy zijt alleene de oorsaecke / ende den steun
van mijne verwachtinghe. Wel aen / dat den
eenen dan verkonde sijne verdiensten / dat den
anderen hem beroeme te verdraeghen de la-
sticheydt van den dagh / ende van de hitte der
sonnen / dat hy hem beroeme twee-mael ter
weke te vasten / ende dat hy niet en is ghelijck
de reste der menschen; aengaende my / alle
mijn goedt is Godt aen te hanghen, ende mij-
ne hope te stellen in den Heere. Dat andere
hunne hope stellen op andere saecken / d'een in
gheleertheydt / d'ander in de loosheyt des we-
reldts / d'een in sijnen adel / d'ander in sijne
treffelijckheydt / ten kortsten dat ieghelijck
volghe sijnen aerdt / ende gheneghentheyt / eñ
soo 't hem goedt dunckt / dat hy stelle sijne ho-
pe op alderhande ydelheydt. Maer voor u /
mijn Godt hebbe ick al vvillens af-ghegaen
alle saecken, ende die gheacht als dreck ende
[pb: 365] vuylicheydt. Want ghy ô Heere zijt mijne
hope. Die 't dan lust ende gereydt / mach hem
betrouwen op het onseker der rijckdommen /
aengaende my / ick ontsegghe selver het ghe-
ne my soude dienen tot enckelen nootdruft / ten
zy dat ick dat van uwer handt ben verwach-
tende. Is 't by aldien dat my belooft worden
eenighe vergeldinghen / door u sal ick de selve
verhopen te verwerven. Is 't by aldien dat
gheheele heyr-krachten teghens my zijn op-
staende / dat de wereldt my hindert / dat den
haet-nijdigen op my knersel-tande / dat mijn
vleesch op-stae teghen mijnen gheest / ghy sult
wesen mijne hope / mijnen bystandt ende ver-
troostinghe. Waer toe dan soo langhe ghe-
sluyert van dese ydele / ellendige / onbequaeme
ende bedrieghelijcke hopen ons quijt te maec-
ken ende af te legghen / ons voeghende naer
die ander hope die daer alleene vaste / heylich /
ende volmaeckt is / laet ons dan de selve met
allen yver ende viericheydt des gheests ont-
fanghen / ende in soo verre daer iet waer ghe-
brekende / als te swaer ende by nae onmoghe-
lijck om te volbrenghen / soeckt alsdan iet an-
ders om uwe hope vrijmoedelijck op te
bouwen.

Heb. 6.

Laet ons dan hebben eene stercke ende
vvel-versekerde vertroostinghem ons segh ick /
die ghevloden zijn naer die voor-ghestelde
hope, de vvelcke moet vvesen den plicht -
[pb: 366] haeck onser siele die de selve vast grijpe ende
versekere.

Aug. in Psal. 64.

Wy hebben dan van nu af onse hope uyt-
gheworpen als eenen ancker uyt vreese dat
wy ghesmeten tusschen de zee-baeren / niet en
souden lijden de schip-braecke. Want ghelijck
wy segghen dat een schip ligghende op sijnen
ancker / ter aerde light / al is 't nochtans dat
het selve noch is vlottende / maer om recht te
segghen / het schijnt als oft waere op d'aerde
om ghevoegelijcker de storrem-winden ende
het onweder te weder-staene: alsoo onse hope
die daer is gheanckert teghen de bekoringhen
van onse voorghestelde weghen recht soo veel
uyt dat wy teghen de steenen niet en worden
ghebrijselt.

Amb. in Orat.

O Heere ick bidde u dat mijne siele u al-
leene naervolghe / ende dat u rechter handt
my teghen houde / dat sy my stiere boven de
aerde / ende mu versaede met des hemels erf-
deel / maer het welck mijn siele dagh eñ nacht
is versuchtende.


Back to top ↑

Sub umbra illius quem desideraueram [29]

[pb: 367] XXIX.

Onder de schaduvve van dien ick ghevvenscht
hadde, hebbe ick gheseten.

Cant. 2.

'T Was nu den tijdt dat ick bestondt te gaene
Naer eene plaets' veel menschen onbekent
En desen vveghen en hadde my niet aene,
Want soo my docht vvas hy by-nae ghe-endt,
En mijn betrouvven oock eer langh
Te moghen staecken mijnen gangh.

Maer als ick quam mijn stappen t'overmeten,
Meer dan d'een helft vond'ick noch af te doen;
'K vvas voor mijn hooft, alsoo my docht, gesmeten,
En mijnen moer sonck my tot in de schoen,
Noch ick en vviste niet voorvvaer
Hoe dat ick sou gheraecken daer,

Zoo heb ick dan mijn ooghen opgheheven
En mijnen Godt her-grondelijck ghebéen,
Off iemandt my die ionste soude gheven
Van dit mijn hooft een vveynich te bestéen,
Om af te vvijcken 't son-ghebroel.
Daer erghens in een lommer-koel,

[pb: [367a]]

Sub vmbra illius quem desideraueram, se-
di.

Cant. 2.
[pb: 368]

Och seyd'ick siet, het aerde-rijck door-klieven,
Door d'hitte laes! mijn voeten zijn verschroeyt.
O mocht my hier een boomken nu gherieven
Met sijnen vvaey in langhe niet ghesnoeyt,
Off dat ick erghens hier een vondt,
'T vvelck koeverigh vol appels stondt!

Dit is verhoort van hem die mijne suchten,
En mijn ghevveen oyt kent, en over-slaet,
Tot vvien ick ooc mijn leven langh ginck vluchten
Soo saen ick 't had' hier ieveringhs te quaet,
Die sprack, ick vveet doch mijn Hert-soet,
Hoe verre ghy noch reysen moet.

Ierusalem vvoudt ghy vvel eens aenschouvven
Maer niet het ghen' op aerde-rijck ghestreckt,
Om dat ghy niet van hitt' en soudt verflouvven,
Met eenich groen vvenscht ghy te zijn bedeckt,
Kom aen, mijn lief, hebt gheenen schroom
Ick sal u zijn als eenen boom.

Siet ghy my niet met handen en met voeten
Aen desen boom ghenaeghelt en ghehecht?
Kom aen mijn Lief het sal u seer versoeten,
Kom, uvven druck in mijne vvonden leght.
Kom Lieveken vvilt u dan spoen,
Ick sal u zijn een lommer groen.

Dit soo gheseydt, her-nam ick mijne krachten,
En als te voor soo vvierd'ick vveer ghemoedt,
[pb: 369] Ick vvierp naer hem mijn ooghen, en ghedachten,
En vvierdt gevvaer hoe dat hy vvas bebloedt,
Iae dat aen desen boom mijn Lief
Ghenaeghelt hongh als eenen dief.

Há liefste Lief vvaer toe moest dit geschieden
Dat ghy aldus ghenaeghelt vvilde zijn?
Sal ick de sonn' hier onder u ontvlieden
En moeten sien hier allegaer u pijn?
Och hebt ghy anders gheenen t'huys
Dan alleen desen boom des Cruys?

O quaeden boom vvel vveert te zijn mis-presen,
VVat Hovenier heeft u alhier gheplant?
Voorvvaer moest vvel vvreet en bloedich vvesen
Als aen u hanght den hemelschen Ghesandt,
Die met sijn bloedt seer menich-faut
Hele uvven staepel over-dauvvt!

Maer niet te min 't is onder uvve tacken
Dat ick vermoeyt ben vindende mijn rust,
Niet om den slaep ghemackelijck te facken,
Off om aldaer te leven in vvellust,
Neen onder u al het vermey
Is my te vvasschen in gheschrey.

O goeden boom soo 't nu ghenoech kan blijcken,
O selich houdt die u eerst heeft ghestelt!
O Bruydegom vvie sal ick u ghelijcken?
Onder u loof heb ick my hier ghevelt.
[pb: 370] Ghy zijt dien appel boom die blust
Mijn 'shertsen hongherende dust!

Bruydegom hoe dicks heb ick gheroepen
Dat desen boom mocht schaduvven mijn hooft,
Menighen traen komt my nu afgheslopen
Als ick te sien ben daeghelijcks ghelooft
Het bloedt dat van u lichaem rolt
En in u hairken hanght ghestolt!

Aen desen boom vvil ick gheduerich hanghen,
En onder hem gaen stellen een gheschrift,
Hoe datter tvvee met eene liefd' omvanghen
Zijn met de doot gelijcker-handt beghift:
Hoe u de liefd' heeft omgebracht
En my de droefheydt over-smacht.

[pb: 371]

Sub vmbra illius quem desideraue-
ram, sedi.

Cant. 2.

Onder de schaduvve van dien ick ghe-
vvenscht hadde, hebbe ick gheseten.

Cant. 2.
Orig. hom. 3. in Cant.

SY haer vindende door-wondt met de lief-
de / soeckt de boomen / ende de groenicheyt
der bosschen.

Ibid.

Want soo den boom der Paradijs-appels
alle andere te boven gaet / insghelijcks is
mijnen Bruydegom onder alle andere kin-
deren des menschen / eene vrucht draeghende
die alle andere vruchten te boven gaet / niet
alleene in smaeck / noch in soeticheydt: maer
dat meer is / in goeden geur die te tsaemen
aen het smaecken / en het riecken / boven ma-
ten zijn aenghenaem: ende wy moeten we-
ten dat die eeuwighe wijsheydt voor ons be-
reydt ene taeffel / voorsiende de selve met
veelderley gherechten / niet alleenelijck met
het broodt des levens; maer oock met den
slach-offer van het vleesch des woordts / soo
sy de koppen oock niet alleenelijck en is
vullende met den besten wijn: maer sy ver-
menghelt noch den selven met stucxkens van
Paradijs appels / om daer van te brouwen
[pb: 372] eenen soeten ende wel-geurighen dranck / die
de lippen ende den mondt niet alleene en ver-
oorsaecken soeten smaeck / maer zijnde neder-
waert ghesoncken / is men den selven smaeck
noch langhen tijdt behoudende.

Nyss. in Orat. 4. in Cant.

Voorwaer die door sijne beloofde goetwil-
licheydt in het woudt onser ghestaltenisse
heeft uytghebott / als wesende van ons selve
vleesch ende bloedt gheworden / deel-achtich
heeft gheweest ghelijckerwijs eenen appel /
aenghesien dat men in dese vrucht iet kan be-
mercken / dat met het een ende met het ander /
te weten / bloedt ende vleesch / heeft eenige ghe-
lijckenisse / sijne wit-verwicheydt heeft aen-
ghetrocken de eyghentheydt van ons vleesch /
ende door de roodicheydt ghetuyght hy eeni-
ghe ghemeynschap te hebben met de nature
van onsen bloede.

Bern. ser. 48. in Cant.

Met goeden rechte hadde sy dan gewenscht
om sijne schaduwe / door de welcke sy niet al-
leene en soude verkrijghen eene verkoelinge;
maer daer by oock een vermaeckinghe; want
al is 't dat alle boomen ghemeynelijck ghe-
ven eene lommere om te verkoelen / noch en
gheven sy niet alle vruchten om te versaeden;
want die altijdyt-duerende vruchten der sae-
licheydt zijn daer ghebrekende. Den oprech-
ten boom des levens is Christus Jesvs ,
[pb: 373] eenigen middelaer tusschen Godt eñ de men-
schen / die daer seght tot sijne Bruydt: Ick ben
uvve saelicheydt, ende daerom hadde hy al-
dermeest ghewenscht om de schaduwe Chri-
sti / om dat hy niet alleenelijck en gheeft ver-
koelinghe tot die uyt-nemende hitte der son-
den / maer is boven dien de siele met alder-
hande deughden vervullende. Onder de scha-
duvve van dien ick hadde ghevvenscht heb-
be ick gheseten. Sijn schaduwe is sijn
vleesch.

Guill. apud Delfio. cap. 2. Cant.

Want wie isser die hem machtich soude
zijn te wederhouden teghens de sonne der
gherechticheydt / die ontdeckt is ende buyten
alle wolcken? wie en soude niet worden ver-
schrickt door de brandende straelen van dat
brandende aenschijn? soo heeft dan de sonne
der gherechticheydt den mensche aengheno-
men als middelaer / oversulcks dat uyt de
versaeminghe van de sonne ende van het
menschelijcke lichaem is gheresen eene scha-
duwe.

Amb. in Psal. 118. Octon. 6.

Christus ghenaeghelt aen het houdt des
cruycen / verspreyde (ghelijckervvijs eenen
appel hanghende aen den boom) den soeten
geur van 's wereldts verlossinghe / die daer
heeft doen verschuyven den vuylen stanck der
sonde / ende heeft gheschoncken eenen saeligen
[pb: 374] ende levendichmakenden dranck / hy seght:
Ghelijck eenen appelaer is onder de boo-
men van het vvoudt, soo is mijn recht-svveer
in 't midden der kinderen. Ick hebbe ghe-
vvenscht om sijn schaduvve, ende hebbe
daer onder gheseten. O soete schaduwe die
ons verkoelt teghens den brandt der sonde!
hoe smaeckelijck zijn uwe vruchten? wat
vrucht isser soo soet als de verkondinghe van
het Lijden Christi?

Amb. in Psal. 118. Octon. 3.

Nathaneel wierdt ghesien onder den
vijghe-boom. David seght te verhopen in de
schaduvve der vleughelen Christi. Zachæus
is gheklommen op den wilden vijgen-boom
om Iesvm te sien / ende den selven Iesvs
heeft beyde sijn aermen voor ons oock open-
ghespreydt / op dat hy daer door soude bescha-
duwen gheheel dese wereldt. Waerom en
souden wy dan niet wesen onder sijne scha-
duwe / die bescherremt worden ende beschudt
door het decksel van sijn Cruyce! Waerom
en souden wy niet wesen onder die schaduwe /
my principaelijck / die den ghecruysten Iesvs
tot allen tijde bescherremt van de boos-
heydt des wereldts / ende van den brandt des
lichaems?

Idem ibid. Oct. 4.

Met dese schaduwe wenscht David be-
deckt te wesen / op dat hem 's daeghs de Son-
[pb: 375] ne, of 's nachts de Maene niet en soude
branden. Dese schaduvve wordt aengedient
door de Goddelijcke ghenaede / voor de ghene
die daer ontvlieden de hitten deser wereldt.
Wel aen / laet ons soo wy zijn vermoeyt
door de hitte der sonde / gaen rusten onder
dese schaduvve. Heeft de wellusticheydt ie-
manden verhit / dat het cruyce des Heeren
hem verkoele / op het welcke hy sy-selven heeft
uytghereckt / op-dat hy onse misdaeden in
hem soude aenveerden.

Honor. apud Delrio in c. 2. Cant.

De schaduwe verschijnt uyt het lichaem /
ende de locht dienende den reysenden men-
sche in de hitte voor verkoelinghe / ende voor
het op-komende onweder tot een beschutsel.
Den boom des levens / te weten / desen Ap-
pel-boom / is het heylich Cruyce / de vrucht
is Christvs Iesvs, sijn schaduwe
den toevlucht ende troost van het mensche-
lijck gheslachte / het welck door den brandt
der begheerlijckheden was overlaeden met
het swaer iock der sonden.

Greg. in cap. 2. Cant.

De schaduwe Christi ghematight al-
len brandt der bekoringhen / ende terwij-
lent sy soetelijck de siele is ghenaeckende / ver-
jaeght alle de hitte die haer soude moghen
verhinderen; voorts sy ververscht / ende ver-
quickt die daer by nae lagh besweken / ende
[pb: 376] onderkomen door den brandt van haere son-
den / ende rustende onder die selve schaduwe /
herneemt haere ghewoonelijcke krachten
door de welcke sy te gheringher mocht loopen
tot het eeuwich leven.

Greg. li. 33. mor. c. 3. in c. 30. Iob.

Door de schaduvve van de bescherme-
nisse des alderhoochsten / wordt verstaen de
verkoelinghe des ghemoedts / ghelijckerwijs
de Bruydt in het Liedt der Liedekens (ver-
wachtende de komste van haeren Bruyde-
gom) selver is ghetuyghende als sy seght:
Onder de schaduvve van dien ick hadde ge-
vvenscht, hebbe ick gheseten. Als oft sy
seyde: Ick hebbe gherust onder de bevrijdin-
ghe van sijne komste / ende ick ben versterckt
teghens den brandt der vleeschelijcker lu-
sten.

Honor. apud Delrio / cap. 2.

En is dan het menschelijck gheslachte
niet sittende onder de schaduwe van desen
boom / 't welck / om gheproeft ende gesmaeckt
te hebben van den verboden appel / heeft ver-
loren het Paradijs? het welcke / ghedueren-
de de hitte der sonden / was draeghende een
swaer-wichtich pack / waer door dattet wiert
ghetoghen tot den afgrondt van alle pijnelijc-
ke straffe / ende hier door spoeydet hem te wac-
kerder naer Iesum Christum, die daer is we-
sende den waerachtighen boom des levens.
[pb: 377] Bernar. ser. 48. in Cant.
Daerom siet dat ghy leeft onder sijne
schaduwe / op dat ghy eens met sijn schijnsel
meught worden ver-eert; want hy en
gheeft van sy-selven niet alleenelijck eene
schaduwe / maer daer en boven eene groote
klaericheydt.

Orig. hom. 3. in Cant.

Den Apostel seght hoe dat de wet heeft een
schaduwe van het aenkomende goedt / voorts
allen dienst ende oeffeninghe eertijdts ghe-
daen voor Godt almachtich / wordt ghe-
noemt eene schaduwe / ende een voorbewijs
der hemelscher dinghen. Maer wy Chri-
stenen zijn vervremt van dese schaduwe /
om dies-wille dat wy niet en zijn onder de
wet: maer wel onder de ghenaede / ende al
is 't dat wy niet en zijn onder de schaduwe /
soo zijn wy nochtans onder een veel beter
schaduwe: want wy leven by die on-
gheloovighe / onder de schaduwe Iesv
Christi.

Ibid.

Ende dese Bruydt hadde haere redene /
dat sy wenschte te moghen sitten onder de
schaduwe van desen appel-boom / op dat sy
soude hebben moghen deelachtich worden
van het leven dat daer was in sijne schadu-
we / ende het schijnt dat ieghelijck van noode
wordt te ghenieten dese schaduwe / terwijlent
hy is in dit teghenwoordich leven / om daer-
[pb: 378] naer / alsoo ick my laet voorstaen / verpreult
te worden door dat sonne-schijn / 't welck op-
gheresen zijnde / terstondt doet verdrooghen /
ende vergaen alle ghesaeyssel dat noch sijnen
keest niet en heeft ghenomen.

Bern. ser. 58 in Cant.

Maer misschien dese siele beroemt haer
iet ghesien te hebben dat daer soude wesen
gheluckigher; te weten / als sy seght / niet
ghelijck den Prophete: Ick sie, maer ick
hebbe gheseten; want sitten is rusten / oock
het is beter te rusten onder een schaduwe /
dan enckelijck onder de selve maer wat tijdts
te wesen. Den Propheet dan hem selven
toe-schrijvende het ghene aen vele andere ghe-
meyn was / seght: Onder sijne schaduvve
is 't dat vvy leven; maer de Bruydt hebben-
de meer voordeels / verheft haer dat sy volko-
melijck ende eyghentlijck onder de selve is sit-
tende; want ter dier plaetse daer wy met ar-
beydt leven als besoetelt met vele sonden / die-
nen wy in vreese / ende daer is 't dat dese godt-
vruchtighe siele seer soetelijck is nemende ha-
re ruste. Om kort te maecken / de vreese
heeft haere pijne / ende de liefde haere soetic-
heydt / ter dier oorsaecken seght sy / Sijne
vrucht is met allen soet aen mijn verhemelte,
verstaende daer door den smaeck der betrach-
tinghe / die sy hadde verkreghen soo soetelijck
[pb: 379] opghestijght door de liefde. Maer dit is alles
onder een schaduvve, om dattet is door ee-
nen spieghel ende in gheraedtsel. Den tijdt
sal komen dat die schaduwen voor het licht
sullen af-wijcken / ende alsdan sal het eeu-
wich ende klaer-blinckende licht op-komen /
't welck niet alleene voor het verhemelte sal
wesen eene soeticheydt; maer een versaedin-
ghe tot de maeghe daervan sy nimmermeer
en sal krijghen de walghe: Onder de scha-
duvve van dien ick hadde ghevvenscht, heb-
be ick gheseten, ende sijne vrucht is soet aen
mijn verhemelte.

Bonav. 2 parte stimul. cap. 8.

Dat onsen gheest / ô aldersoetsten Iesv, in
u dan mach rusten / iae selfs niet eenen
oogh-opslach van u en zy verscheyden; want
voorwaer het soude wesen eene groote ver-
waentheydt sulck eene edele ende ghe-
noechelijcke plaetse wetens ende willens te
verlaeten. Souden wy wel iet anders be-
staen te aensien als onsen Bruydegom! Ha
neen. Want hy soude ons worden ontroc-
ken. Wat soude ons overkomen iet anders
te willen aenschouwen! hoe en souden alle an-
dere saecken van ons niet mis-presen ende
veracht worden?

August. medit. cap. 37.

Dat dan mijne siele / ô liefsten Heere vluch-
[pb: 380] te onder de schaduvve van uvve vleughe-
len / om haer te beschutten teghens den
brandt der wereldtscher ghedachten / op dat
sy bedoken onder de ghemaetigheydt uwer
verkoelinghe / blijmoedelijck magh singhen /
ende segghen: Nu ick hier ben soo sal ick
slaepen, ende rusten in den vrede.


Back to top ↑

Quomodo cantabimus canticum Domini in terrâ alienâ [30]

[pb: 381] XXX.

Hoe sullen wy singhen den lof-sangh des Hee-
ren in eene vremde landauvve?

Psalm. 136.

WAertoe gesonghen eenich liedt,
VVaertoe de snaerkens te doen beven?
Neen Alder-liefste 't is voor niet:
Want dit vereyscht een vrolijck leven.
Daer 't hert in rauvve light versmoort
Naer spel oft sangh men niet en hoort.

Nochtans ghy vvilt en houdt voor vast
Dat beter is een liedt te singhen,
Op dat het hert daer door ontlast
Tot vrolijckheydt hem soude dvvinghen,
En oock dat daer door alle pijn
Sou sachter om verdraeghen zijn.

'T is vvaer. Ick ghev' u dit al toe,
Iae sou dit vonnis mede strijcken.
Den boots-gheselle mat en moe,
En sal daer niet gaen sitten kijcken:
Maer met een liedt dat hem behaeght
Tervvijl hy roeyt, de zee aeniaeght.

[pb: [381a]]

Quomodo cantabimus canticum Domini
in terrâ alienâ.

Psalm. 136.
[pb: 382]

Den Herder die sijn schaepkens drijft
Naer die schoon groen begrafde vveyden
Soo hy daer erghens stille blijft
Sal met een lietjen hem vermeyden.
Den trauvven vvaecker van den nacht
Sijn onghemack alsoo versacht.

Van my en vvordt dan niet berispt
Dat dese lien hun soo verheughen:
Maer 't is mijn tonghe die daer lispt
En niet en vvilt tot singhen deughen:
VVant sy ghevvent haer op den rouvv,
En op het suchten van haer vrouvv.

Voorvvaer te singhen my vernoeyt
(Soo heel de vvereldt vvel mach vveten)
Ick ben als een die stijf gheboeyt
In eenen kercker heeft gheseten,
En die met pijne sprickel-ooght
Soo hy hem aen de sonne tooght.

Hoe menich-mael hebb' ick gheproeft
Naer mijn ghevvoont' en mijn maniere
Al off ick schoon daer sat bedroeft
Noch te doen ruysschen mijne liere,
Off aen mijn dick-bestoven luyt
Te gheven eenich soet gheluyt!

Maer vvat! eer ick een toontjen vondt
Off eenich snaerken heeft ghekloncken,
[pb: 383] Den druck betoomde mijnen mondt
De traenen zijn my af-ghesoncken,
Iae als ick eenich spel op-nam
Soo voeld'ick mijne vinghers stram,

Al dat ick dede vvas voor niet
De Sangh-goddinnen hadd'ick teghen,
Hoe soud'ick konnen toetsen iet
Daer 't allegaeder vvas verleghen,
Daer d'handelinghe soo sy plocht
Nu niet een siere meer en docht!

Maer off ick eens noch vvierdt ghevvoon
Mijn doode snaerkens te besielen,
Off vvederom kreech mijnen thoon,
Off dat de lietjens my bevielen
Soo soetelijck in elcks ghehoor
Ghelijck sy deden hier te voor.

Seght, Bruydegom, vvaert dan gheraen
Dat ick daermé my sou vermaken?
Há neen, mijn lief, ten kan niet staen
Daer zijn helaes! al ander saecken,
Mijn droeve stemme light versmacht
Noch heeft om singhen gheene kracht.

Den druck al mijn ghenucht uyt-bandt
En dvvinght den mondt my toe-te-sluyten.
Hoe soud' ick soo verr' van mijn landt
De minste vreughdt hier konnen uyten!
[pb: 384] Neen eenen ballingh dat vergheeft:
Want dit alhier gheen plaets' en heeft.

Ick uyt den hemel over-langh
Om mijn misdaedt te recht ghebannen,
Sal ick ververschen mijnen sangh,
En mijne snaerkens gaen herspannen?
Neen, 't soude zijn een vvonder-dinck
Voor aldus-daenen Vremdelinck.

Sal ick mijn ooghen alle-bey
Hier laeten pruysschen in rivieren,
En leven soo tot mijn gherey
Off de musike noch hantieren?
Och neen, och laes, och ick en kan
Als ick bedencke mijnen ban!

Iae selver off den nootgheval
Amphions gheest noch quam herlijven,
Hy en soud' in dit traene-dal
Niet eene roots' meer doen verdrijven.
Want liever dan dit te begaen
Soud' hy sijn spel in stucken slaen.

Als Orphêus tot sijn onvernoegh
Euridice nu há verloren,
Sijn Harp' hy t'sedert noyt en sloegh
Ghelijck hy dede van te voren
VVant hy verschrickt tot in de siel
Soo vvast dat hem die selv' ontviel.

[pb: 385]

VVaer toe belast soo menigh-vverf
Hoe dat ick sou mijn luyt her-stellen.
Háneen, mijn lief, och! och! ick sterf
Soo ghy my vvilt daermé noch quellen.
Och! Vaederlandt, och! ick besvvijck
Soo ick eens maer om hoogh' en kijck.

Och had ick vverom het gheluck
Naer desen ban u te ghenieten,
Ick sou vergeten mijnen druck
En madrigaelkens gaen vergieten:
Ick sou voor u mijn leven-lanck
Doen daeveren mijn snaer-gheklanck.

Quomodo cantabimus canticū Do-
mini in terrâ alienâ.

Psalm. 136.

Hoe sullen vvy singhen den lof-sangh des
Heeren in eene vremde landauvve?

Psalm. 136.
August. medit. cap. 35.

O Mijn Godt oft ick de stemme soo soet
hadde als die lofsangh-singhende reyen
der Enghelen! och! hoe gheerne soude ick my
verstorten in uwe lof-sanghen! O wat eene
vreughdt soudet my wesen te midden van
uwe heylighe Kercke gheduerelijck te oeffe-
nen mijne vois om ter eere van uwen hoogh-
sten naeme te stichten alderhande schoone lie-
[pb: 386] dekens / ende in alles de hemelsche sanghers
naer te volghen!

August. medit. cap. 33.

O al te gheluckighe hemelsche heyr-krach-
ten / die u soo heylich ende suyverlijck met ee-
ne bysondere soeticheydt ende onsprekelijcke
ghenuchte vermoghen te loven! De lof-san-
ghen die sy-lieden u toe-schicken / spruyten uyt
vreughden; want sy u gheduerelijck zijn heb-
bende in hun ghesichte / daer in sy vinden on-
tallijcke middelen van hun te verheughen / en-
de u te loven. Maer wy-lieden als buyghen-
de onder het swaer ghewichte van ons
vleesch / ende in dees droeve pelgrimagie / soo
verre ghebannen uyt uwer teghenwoordic-
heydt / ende door de verscheydentheden des
wereldts gheteest ende ghetrocken / de macht
is ons benomen van u naer uwer weerdic-
heydt te konnen loven / ende nochtans doen
wy dat door ons geloove / niet door een waen-
schijn: maer de Enghelsche gheesten loven u
volkomelijck ende in 't openbaer / ende niet als
wy in een gheloove dat bedeckt is.

Chrys. in Ps. 41.

Wy zijn uytter nature ghemeynelijck soo
gheneghtn tot de ghesanghen ende de gedich-
ten / ende wy hebben met de selve sulcke ghe-
meynschap / dat selver die kleyne kinderkens
hanghende aen de borsten van hunne moe-
der / indien sy krijten oft quellich zijn / wor-
den door het hooren der selver ghestilt / ende
t'eenegaer ghepaeyt. De Voesters die drae-
[pb: 387] ghende op den aerme / ende daermede over en-
de weer wandelende / ende hun singhende ee-
nighe kinder-voiskens / weten daermede die
soo soetelijck te betooveren / dat sy terstont die
kleyne vervaeckte ooghskens doen toe-val-
len. Het ghebeurt oock dat de wegh-gan-
ghers / ende die 's middaeghs het vee zijn
stauwende door de velden / gheen ander ver-
maeck en hebben dan dē sangh / die daermede
de lasticheydt der weghen te lichter zijn door-
spoeyende: ende niet alleenelijck dese wegh-
ganghers / maer oock de landt-bouwers / ghe-
stelt aen hunne ploeghen / de wijn-lesers in
hunne wijn-gaerden / ende in hunne kuypen /
eñ eyndelijck alle werck-lieden singhen dick-
mael een liedeken terwijlent elck is in sijne
oeffeninghe. Iae die matroosten ende die ge-
ketende galleye-boeven / singhende al roeyen-
de / ende maecken de meirminnen / om te doen
slaepen hun teghenwoordich verdriet / ende de
vrese van het aen-rijsende tempeest.

Ambr. enarrat. in Ps. 36.

Aenmerckt de Vrouwkens / terwijlent sy
besich zijn met spinnen / met breyen / oft met
de naelde iet te steken / hoe sy somtijdts / oft elck
bysonder / oft overhandt / oft over-hoop sijn
singhende / maeckende te samen door de me-
nichte van stemmen een soet-klinckende ghe-
luydt. Eñ dit ghesangh van vrouwkens / van
wegh-gangers / van landtbouwers / vā wijn-
lesers / van boots-ghesellen / ende alle andere
[pb: 388] arbeyders en heeft gheen ander besluyt dan
om daer mede te versoeten de vernoeyelijck-
heydt van den arbeydt. Dusdaenelijck is 't
oock ghestelt met onse siele / de welcke zijnde in
pijne / indien sy hoort eenich ghedicht oft ee-
nich liedeken sal beter ende gheringher ver-
draeghen alle swaericheden die haer den moet
deden verliesen.

Ambr. enarrat. in Ps. 36.

Maer Hoe sullen vvy singhen het liedt
des Heeren in een ander landauvve? De
kinderen van Israel en songhen noyt gevan-
ghen zijnde de liedekens die sy te voren plach-
ten te singhen in hun Vaderlandt. Dit ghe-
weste daer wy nu teghenwoordich zijn inne
woelende / is een plaetse van slaevernije / ende
het ander daer wy henen trecken is eenen
lust-hof van vrijdom. Dit gheweste krielt
vol sonden / ende het ander vol deughden ende
vol eeuwighe ruste: dit gheweste en is maer
een dal der traenen / ende het ander eenen he-
mel / glinsterende vol lof ende eere.

Amb. li. 2. de pœnit. c. 11.

Ten anderen is 't by aldien dat het vleesch
hem stelt teghens den gheest / ende de siele niet
en wilt wesen onderdaenich / noch hem aen
die ten onder gheven / is oock te zijn in een
vremt ghevveste, noch dattet insghelijcks
niet en wordt ghetemt door alle den arbeydt
van sijnen oeffenaer / soo dat door die oorsaecke
niet bequaem en is te draeghen de vruchten
van vrede ende van verduldicheydt. Hoe en-
[pb: 389] de in vvat manieren sal men dan konnen sin-
ghen den lof-sangh van den Heere in een
vremt ghevveste?

Amb. in Psal. 118. Octon. 7.

Den ghenen die singht moet licht van
gheeste zijn / ende hem alle sorghen quijt ma-
ken die hem overladen de ghedachten / voorts
moet hy oorlof gheven het overdencken van
sijne schulden / eñ op-sluyten sijne giericheydt /
als-dan / hy en verquickt sy-selven niet alleene
met de stemme des lichaems / maer daer en-
boven door eene soodaenighe soeticheydt / die
daer het binnenste sijns ghemoets schijnt te
betooveren.

Nazian. de humanâ natur.

Want soo maer onsen gheest met druck is overgoten,
Houdt dan voor alle vreughdt de deure vast ghesloten.

Amb. in Psal. 118. Octō. 22.

Wy zijn allegaeder in een landauvve van
de schaduwe des doodts / ons leven is ghe-
praemt ende bedwonghen / noch wy en heb-
ben gheenderhande vrijdom. Maer ons le-
ven sal den vrijdom ghenieten / gekomen zijn-
de in de landauwe der levende. Onse siele en
leeft niet ten zy dat sy haer vindt in die plaet-
se der onsterffelijckheydt / daer is 't dat sy vol-
komelijck sal loven den Heere / te weten / als
sy sal hebben afgheleyt de lichaemelijcke
kranckheydt / ende dat sy sal beghinnen te
wesen ghelijckformich de glorie des lichaems
Iesv christi. Want wesende in 't midden
[pb: 390] der sonde / wat lof-weerdichs souden wy hem
machtich zijn te gheven? Wy zijn alhier ge-
telt in een schaduwe / wy leven hier onder
een schaduwe / ende wy loven hem hier in eene
schaduwe / ende het wordt ons onmoghelijck
hem in dese schaduwe te vollen te loven. Om
kort te maken: Wy zijn hier in eene vremde
landauvve, hoe sullen vvy dan singhen den
lof-sangh des Heeren?

Ibid superius.

De Godtvruchtighe siele laet haer ontvlie-
gen eenen lof-sangh / tot de welcke het woordt
Godts seyde: Laet uvve stemme doch klinc-
ken in mijne ooren, vvant die soet ende be-
valligh is. De andere songh oock een liedeken
tot de welcke Godt sprack dese woorden:
Uvve lippen ô mijne Bruydt sepelen van
heunig-raetels, heunigh ende melck is onder
uvve tonghe. Maer niemandt en kan daer
verluyden eenich liedt / ten zy dat hy heeft ge-
leert Godts gherechticheden / ende dat hy ten
vollen van sijnen Heer is onder-wesen. Ten
desen op-siene bidt David van Godt oock te
worden ghesticht in leeringhe. Hoe soude den
ghenen die hem kent beschuldight eñ ghestelt
te midden in vreese iet konnen singhen? hoe
kan hy singen die hem kent te wesen in sonde /
ten zy dat hy eerstmael vande verghiffenisse
der selver zy versekert? Ten lesten / Hoe sullen
vvy singhen den lof-sangh des Heeren in een
vremde landauvve? al waer wy vervolght
[pb: 391] zijn / al waer de slaevernije der sonden ons
houdt gheketent / al waer wy gheen ander
tijdt-verdrijf en hebben dan te beschreyen de
ellenden van onse slaevernije.

Aug. in Ps. 136.

O waeren vrede / die wy by Godt almach-
tich sullen aenschouwen! ô die heylighe on-
derlinge ghemeynschap der Enghelen! O dat
volkomen schoon aenschouwen van het aen-
schijn des Heeren! Men siet in het Babylon
onser ghevangenisse wel iet schoons dat ons
aenlockt; maer dat het selve doch niet en ghe-
schiede / noch dat wy immers niet en worden
bedroghen! daer is groot verschil tusschen den
troost der gevanghenen / ende der ghene die
vry ende los wesen.

Ibid.

Het kan ghenoechsaem blijcken dat wy
maer en zijn ghevanghene; want het is verre
van daer dat wy souden ghenieten dien soe-
ten ende aengenaemen vrijdom der waerach-
ticheydt. Wy worden ghetemt door de ghe-
nuchten der verganckelijcker dinghen / wy
worstelen daeghelijcks teghen de prickelen
der onbehoorelijcker lusten. Wy konnen quae-
lijck herhaelen onsen aessem / (selfs in de gebe-
den) immers wy en konnen niet anders be-
lijden dan dat wy zijn gevanghene.

Ibid.

Maer de gene die ons hebbē vvech-geleydt
als ghevanghene, soo sy komen aen d'herten
der menschen / ende dat sy segghen: Singht ons
de woorden van u-lieden lof-sanghen? wat
[pb: 392] is 't dat wy gheven voor antwoorde? Baby-
lon draeght u /Babylon behoudt u /Babylon
voedt u / Babylon spreeckt van u; en kondt
ghy niet aenveerden dan dat voor luttel tijts
is blinckende? ghy en hebt het verstandt niet
te betrachten dat eeuwich is / noch ghy en zijt
oft bequaeme / oft weerdich te ontfanghen dat
ghy begheert. Hoe sullen vvy dan singhen de
lof-sanghen van den Heere in eene vremde
landauvve.


Back to top ↑

[Titlepage]

[pb: [393]]
Derde Boeck.
VERSVCHTINGHEN
DER
GODT-MINNENDE
SIELE.
[pb: [394]]

Back to top ↑

Adiuro vos filiæ Ierusalem [31]

[pb: 395] XXXI.

SChoon suyver Sielkens alegaer
Ierusalemsche Maeghde-schaer
Die over-langh met vvitte voeten
Betrippelt dat schoon hemel-blauvv,
In sté van nu in druck, en rauvv
Met my alhier te ligghen vroeten;

Ick bidd'u-lieden door dit dicht
My van de vvaerheydt onder-richt
Off mijn hert-soet mach zijn gevonden?
Soo iae: en vvilt doch laeten niet
Hem aen-te-dienen mijn verdriet,
En metten eersten te verkonden.

Hoe dat ick in sijn liefde-pijn
Te niete gae, en heel verdvvijn,
Soo dat ick vvel magh zijn gheleken
[pb: 396] By eene blomme schoon ghegroeyt:
Maer soo de sonne die verschroeyt,
Light bladeloos daer héen ghestreken;

VVant als hy over eene vvijl
Naer my schoot sijnen minne-pijl,
Lagh hy daer selver in ghedoken,
En in mijn hertjen dus gheraeckt,
Heeft daer gheberrent, en gheblaeckt,
En my mijn borst heel opghebroken!

Och! hoe mijn hertjen heeft ghebrandt,
Van doen hy my dat pijlken sandt!
Hoe hevet vier daer ligghen vvoelen!
Het is als AEthna die daer spouvvt
En krachtelijck haer' vlamm' uyt-douvvt,
En nimmermeer en kan verkoelen!

Soeckt hy noch t'hebben meer bescheet
Van allegaer mijn innich leet,
'T vvelck sou te langh zijn om verhaelen;
Seght hem, hoe dat dit somber beeldt,
('T vvelck door de liefde sitt' en queelt)
Niet vvel en is om af te maelen.

Vraeght hy misschien off 't svvaere bloedt
My vvel dees heete korts' aendoet,
Off dat ick haest sal zijn verbeten
Door dees' langhsaeme stille doodt,
Die my kan lossen uyt den noodt;
Seght vvel, en vry, dat niet te vveten.

[pb: [395a]]

Ick besvveere u-lieden, dochters van Ie-
rusalem, is 't dat ghy-lieden vindt mij-
nen beminden, boodtschapt hem dat ick
door liefde ben quelende.

Cant. 5.
[pb: 397]

Dat ick dees tijdingh door u-lien
Niet al te vvel en kan ontbien,
Mits my de sprake vvilt begheven:
Maer vvilt hy vveten voor ghevvis
Hoe dattet immers met my is,
Gh'hebt mijn gedaent' hem haest beschrevē:

VVant tot susdaenen taeffereel
En hoefdy veruvv' off pinceel,
Laet hem alleen met monde vveten,
Hoe my in 't eerst dees sieckte quam,
En hoe ick hier met leden stram
Op desen barrhem ben gheseten!

Seght dat mijn ooghen alle-bey
Zijn uytgheperst door het gheschrey,
En dat ick ben ghelijck verdvvenen!
Seght oock aen hem hoe teenemael
Van mijne lipkens het corael
Is vvech-gegaen, en heel verschenen!

Dat over langhen tijdt is doodt
Van mijne vvanghen 't purpur-root,
Iae dat ick quaelijck aessem krijghe,
Voorts om te vveten off ick leef,
Dat ick gheen teecken meer en gheef,
Dan dat ick somtijts vvat verhijghe.

Dat ick de reden niet en kenn',
VVaerom ick my soo dicks ghevvenn'
In lauvve traenen dus te vvasschen;
Ten zy de liefde my dit leert
[pb: 398] Die meesten-deel hem wendt en keert,
En dobbert in dusdaene plasschen.

Ter deser oorsaeck is 't ghebeurt,
Dat ick soo langh' hier hebb' ghetreurt
En laeten vlieghen soo veel suchten,
En noch te meer, nu ick bevroe,
Hoe dat hy my vvert seffens moe,
En eeuvvelijck voor my gaet vluchten.

Ionck-vrouvven ist dan uvv' belieft,
Seght dat ick ben op hem verlieft,
En dat het vier mijn hert omringhelt,
'T welck als een roosken nu vergaet
Daer de middaeghsche sonn' opstaet,
En teenegaere dat versinghelt.

Seght hem ghelijck de lely schoon
Die daer soo ieughdich staet ten toon
Van grooter hitte gaet versterven
Dat sijne liefd' oock is alleen
Die my gebracht heeft in 't ghevveen
Daer ick de doodt moet om be-erven.

[pb: 399]

Adiuro vos filiæ Ierusalem, si inuene-
ritis dilectum meum, vt nuncietis
ei: quia amore langueo.

Cant. 5.

Ick besvveere u-lieden dochters van Ieru-
salem, is 't dat ghy-lieden vindt mij-
nen beminden, boodtschapt hem dat
ick door liefde ben quelende.

Cant. 5.
Nyssen. or. 13. in Cant.

DIen uytvercoren ende getrouwen Bruy-
degom van onse siele Christus Iesvs,
heeft ons ten vollen ende meer dan genoech
versekert van sijne liefde / door de welcke hy
soo verre ghebrocht wierdt / dat hy voor ons
(hoe wel ellendige sondaers) de bittere doodt
heeft willen sterven / ende ten dien opsiene de
Bruydt insgelijcks tot hem-waerts met ghe-
lijcke liefde zijnde bevanghen / brenght voor
den dagh den schicht der liefde / die in 't mid-
den van haer herte lagh verborghen.

Nyssen. or. 4. in Cant.

Den schutter die desen schicht heeft gescho-
ten / is de liefde selver / ende dat Godt de lief-
de is / hebben wy gheleert uyt die Heylighe
Schriften / die dien uytghelesen schicht is
sendende tot de ghene die zijn in behoede /
ende in de beschermenisse sijner ghenaede /
[pb: 400] bestrijckende sijne dryderleye straelen met den
gheest des levens / op dat alsoo den schutter /
den schicht / ende den gheschotenen ghelijcker-
hande souden wesen in een ghebonden. Alsoo
de Godt-minnende siele langhst die goddelijc-
ke trappen nu opghestijght tot in den hemel /
beproeft de soeticheydt van dese liefde / als ee-
nen schicht / daer mede dat sy soude wesen
door-wondt / ende door-schoten. O loffelijcke
wonde! ô soete scheuten / door de welcke het
leven gheraeckt tot in het binnenste / ende daer
de wonde niet anders en is dan eene poorte
oft openinghe / alwaer sy sonder eenigen wee-
dom is door-passerende.

Orig. hom. 2. in Cant.

Och hoe bevalligh ende hoe soet is 't door de
liefde te wesen doorwondt! den eenen vat den
schicht der vleeschelijcker liefde / den anderen
wordt ghequetst ende gheschoten door eenen
aerdtschen Cupido; maer ghy / ghy uytghele-
sen schoone siele / opent uwe borst / ende stelt u
ghewillich om te ontfanghen die schoone
schichten / daer af den schutter is Godt Al-
machtich. Hoort de Schrifture die u in het
ghesagh van dese schichten dit naervolghen-
de voren houdt: oft om u noch bath te doen
verwonderen / hoort het ghene desen selven
schicht tot u is sprekende: Hy heeft my ghe-
stelt als eenen uytvercoren schicht ende be-
vvaert in sijnen koker, ende tot my geseydt,
het is een groot gheluck, hoe dat ghy mijn
[pb: 401] kindt meught ghenoemt vvesen. hoort dan
het ghene desen schicht selver is segghende / eñ
hoe hy van den Heere is uytvercoren. Hoe ge-
luckich is 't met dusdaenen schicht te wesen
door-schoten!

Hier. ep. 140. ad Principiam.

Het en is voorwaer niet te verwonderen /
hoe dat desen Bruydegom by hem heeft me-
nigherleye schichten / van de welcke geschre-
ven staet in den 119. Psalm. De schichten des
moghenden zijn scherp. Cleophas met den
anderen Pelgrim op den wegh geraeckt door
dese schichten / seyde: En vvas ons herte van
binnen niet ontstekē? eñ wy lesen op een an-
der plaetse: Gelijck de schichten in de handt
van den moghenden, alsoo zijn de kinderen
der ghener die daer zijn uytghesmeten. Door
dese schichten is gheheel de wereldt geraeckt
ende ghevanghen. Den Apostel Paulus is
gheweest den schicht des Heeren / den welcken
ghetoghen zijnde met den boghe des Heeren
van Ierusalem tot in Illyrien / heeft hier ende
daer ghevloghen / hem haestende als eenen
snellen schicht om te trecken in Spaignien /
ende terstondt daer naer om het Oosten ende
Westen te brenghen onder de macht des Hee-
ren.

August. medit. cap. 40.

Wat sal ick dan segghen? wat sal ick dan
maecken? waer sal ick dan henen gaen?
waer sal ick hem komen soecken ende vinden?
aen wie sal ick my voeghen om naer te vrae-
[pb: 402] ghen? wie sal mijnen alderliefsten draeghen
de boodtschap / dat ick quele door de liefde!

Aug. soliloq. c. 1

O leven / dat al doet leven; leven dat my
gheeft het leven; leven dat daer selver zijt
mijn leven; door het welcke ick leve / ende son-
der het welcke ick sterve / leven door het welc-
ke ick ben verresen / ende sonder het welcke ick
vergae / leven door het welcke ick my verheu-
ge / ende sonder het welcke ick my bedroeve!
och levende leven! och leven soo soet ende soo
aengenaem! och leven altoos ghedacht weer-
dich / waer zijt ghy? waer sal ick u vinden?
op dat ick in u vol-eynde / ende op dat ghy my
wilt aenveerden? Komt my doch haestelijck
by / vaert in mijn herte / in mijn ghemoedt / in
mijne ooren / ende in mijne hulpe; vvant ick
quele door de liefde, ende sonder u ick ster-
ve!

Guill. Abbas ser. 46. in Cant.

De wenschen zijnde met een achter-denc-
ken / en konnen door hun eyghen verdiensten
hun selver niet vernoeghen / ende ter dier oor-
sake is 't dat sy den bystandt van eens anders
gebeden zijn ontbedelende / sy seght: Ick be-
svveere u-lien, ghy dochters van Ierusalem,
die soo dickmaels spreeckt met mijnen bemin-
den / dat ghy-lieden eens om mijnen wille
hem laet weten het ghene ghy-lieden van my
zijt bevroedende / te weten / hoe grootelijcks
ick bevangen ben met sijne liefde / ende dat de
kracht der selver noch min oft meer dan
[pb: 403] een doodt en kan worden gherekent.

Rupert. in Cant.

Maer ter wat oorsaecke ghebruyckt sy dus-
daene besweeringhe? was aen haeren Bruy-
degom onbekent den grondt van haer herte?
Is 't by aldien dat Petrus heeft gheseydt: Ghy
vveet dat ick u beminne, hoe veel te meer / ô
ghy schoone / ô ghy beminde / ô ghy wijse / ô
ghy ghetrouwe / kost ghy door u selven / ende
niet door boden aen uwen Bruydegom ont-
decken uwe ghedachten / ende den brandt van
uwe liefde? ende sonder twijffel ghy hebt
hem seer dickmael gheseydt: O Bruydegom
daer en is gheen herte dat u verborghen is /
gheene liefde die u bedeckt is / 't is u kenne-
lijck dat ick door liefde ben quelende.
Waertoe dient dan dese besweeringhe? Is 't
by ghevalle dat ghy gheslaeghen zijnde / soudt
wederom slaen / ende ghequetst / wederom
soudt quetsen?

Guill. apud Delrio Cant. 5.

Boodtschapt hem, niet als aen een die niet
en weet watter omme-gaet. (Want daer en
is niet dat hem onbekent is) maer om dies-
wille dat hy oock bemint / ende hem verblijdt
te verstaene uyt het segghen van andere / het
ghene hy gheren soude weten van sijne wel-
beminde.

Guill. Abbas serm 64. in Cant.

Boodtschapt hem dan mijne liefde / ende
hy sal u sonder twijffel aen-hooren / ende uwe
woorden en sullen my niet wesen onprofijte-
[pb: 404] lijck / op dat hy noch meer ende meer ontsteke
mijne wenschen: Boodtschapt hem dat ick
quele door de liefde: de liefde en queelt niet /
maer wel de ghene die de liefde is draeghen-
de / ende daer liefde is / daer is de quelinghe /
ende principaelijck is 't by aldien dat het ghe-
ne men bemint / niet en is teghenwoordich;
daer en tusschen de siele queelt ende brandt
door de viericheydt haerder innigher begeer-
ten / sy versmilt ende beswijckt / niet kon-
nende verdraeghen de kracht van haere lief-
de. Alsoo verdwijnt het vier / soo saen de
stoffe / te weten het houdt / het selve beghine
te ontbreken. VVant onsen Godt is een
vernielende vier. o groote ende gheweldi-
ghe pijne der liefde / sy is onverdraeghlijck /
indien sy niet en wordt ghematight / met re-
den wordt sy ghenoemt eene groote pijne.
Want sy beneemt de kracht van den gheest /
die sy is besittende.

Rupert. in Cant.

Boodtschapt hem vvant ick door liefde
quele, om die groote begheerte die ick hebbe
van te moghen sien sijn aenschijn / het leven
verdriet my in sijne af-wesentheydt / ende het
is bedwangh dat ick moet onderstaen den
traeghen aenloop van desen mijnen ban.

Guill. Abbas / lex. 46. in Cant.

Die hert-grondighe versuchtinghen / ende
die menichvuldicheydt der traenen en zijn
die niet als uytberstinghen van den gheest /
[pb: 405] ende er ontfanghen ghenaede? en wordt
oock dan door dese teeckenen de quelinge der
liefde niet aerdich uytghebeeldt? soo wan-
neer de versuchtinghen niet en zijn verbor-
ghen / soo en is insghelijcks de quelinghe niet
verborghen; maer sy wordt ontdeckt van
haer eyghen selven.

Guill. apud Delrio in c. 5. Cant.

Ick quele in mijne liefde / door de liefde
van mijnen Bruydegom / die daer boven is
in den hemel; want sijne liefde doet dat ick
in mijn eyghen liefde beswijcke. Soo dan be-
sweken in mijne eyghene liefde / leve ick my /
niet in my: maer het is mijnen Bruydegom
die in my is levende; want indien ick my
selver lief hebbe / het en is niet om mijne lief-
de / maer wel om de liefde mijns Bruyde-
goms / die my lief heeft. Ick en hebbe my
niet lief in mijn eyghen selven; maer ick heb-
be my selven lief in hem / ende ick hebbe hem
lief in my.

Bonav. soliloq. cap. 1.

O goedertieren Iesv komt ende door-
schiet met uwen Goddelijcken schicht van
uwe liefde het binnenste mergh van mijne
siele / op dat sy waerachtelijck vermach
te branden / te quelen / te smilten / ende
haer selven te vernielen / niet alleenelijck
in u / van welcken sy soeckt te vvesen ont-
bonden om met u te zijn. Dat sy altoos hon-
ghere naer u alleene / ô waerachtich broot des
[pb: 406] levens / nederghedaelt voor ons van boven
uyt den hemel; dat sy nerghens naer en dor-
stighe dan naer u / ô levende fonteyn-aeder /
fonteyne van het eeuwich licht / ende beke der
volmaeckter vreughden! dat sy altoos u naer-
volghe / dat sy u altoos soecke / dat sy u vinde /
ende soetelijck in u ruste.


Back to top ↑

Fulcite me floribus [32]

[pb: 407] XXXII.

O liefde beul van mijn ghemoet
Hoe ghy my dat onsteken doet!
Och soude vvel in iemandts borst
Noch sulck een hitte zijn gheschorst?
O liefd' houdt op, en brandt niet meer;
Want ick in asschen heel verkeer:
Houdt op, houdt op, en nu my spaert;
Want ick ben al ghenoech besvvaert:
Houdt op, houdt op, mijn eenich licht;
Weert uvven bogh' en uvven schicht,
Of soo ghy my noch eens gheraeckt,
Mijn leven is daermé ghestaeckt.
Houdt op, houdt op, ick vvorde moe,
Och ick en vveet niet vvat ick doe,
My selven ick niet meer en ken,
Noch ick en vveet niet vvaer ick ben.
Há 't is u liefde die my dvvinght
En teenegaer ten onder bringht,
Het is u liefde door vviens gloedt
Versoden vvordt mijn herte-bloedt.

[pb: [407a]]

Ondersett my met blommen, omringht
my met appelen, vvant ick quele van
liefde.

Cant. 2.
[pb: 408]

Och isser niemandt die hier leeft
Die met my mede-lijden heeft!
Och isser niemandt hier ontrent
Die mijne liefde zy bekent?
Och, alderliefste, die alleen
D'oorsake zijt van mijn ghevveen,
Seght my doch eens, hoe macht gheschien
Dat uvve ooghen dit aensien?
VVeest dan ten minsten in de weir,
Ghy schoon gheluckich hemel-heir,
'T welck nu met my ghelijcker handt
In eene selve vlamme brandt.
Gaet, en haelt my uyt Chloris schoot
Al haere rooskens wit en root,
En alle d'appels schoon van blus
Uyt den hof van Alcinous.
En my die hier liggh' in een flauvvt
Die allegaeder voren stauvvt:
VVant tusschen d'appels en 't geblomt
De liefde-kortse soeter komt.
Brenght my de rooskens metter handt,
En d'appel-fruyten in een mandt:
VVant moghelijck mijn liefde-pijn
Sal daer in vinden medecijn.
Maer vvaer-toe ist dat ick versucht
Om roosen oft om appel-vrucht?
VVant sy en zijn niet al te vrij
Van arghe-list en boeverij.
'T mach zijn, dat dat fenijnich VVicht
In d'appel-schel ghedoken light;
[pb: 409] Men vindt oock dattet somtijdts sat
VVel achter eenich roose-blat.
Cydipp' eens eenen appel vondt
VVaer t'midden in gheschreven stondt
Acontio gheeft uvve trouvv
'T vvelck naederhandt vvas een berouvv.
En dede Venus haer niet seer
Oock aen een stekel-roosken teer?
Och hoe vvas sy doen onghemoedt
Soo s'haeren vingher sach bebloedt!
Neen, uvven appel ick vveerleggh'
En uvve roosen ick ontseggh'
O ghy Cydipp' enVenus oock:
VVant sy en zijn niet sonder loock.
Maer op die rooskens slaen ick acht:
Die Dorothea zijn ghebracht
Des VVinter-daeghs door 't killich ijs
Te midden uyt het Paradijs.
En lief-ghetal is my die vrucht
Daermé den Enghel lanckst de lucht
O Luduina als ghesandt
Tot u quam uyt dat saelich landt.
Susdaene bloemkens ick verkies
Daer Boreas noyt op en blies:
Maer die te toonen zijn ghevvent
Altijdt een aenghenaeme Lent.
Spreydt my daer van op 't groene gras
Om op te rusten een mattras,
En dat de kuskens van sattijn
Schoon safferaen van Noorden zijn.
[pb: 410] En om met 't hooft te ligghen recht,
My eenen tas daeronder leght
Van alderhande blom en kruydt
Daer goede geuren rijsen uyt.
Kom, kom, en met een soet bedrijf
Werpt uyt uvv' korfkens naer mijn lijf
Soo vele bloemkens alsghe meught,
En het sal vvesen tot mijn deughdt.
Komt met kabaeskens aenghetréen
Vol Hyacinthen, en penséen.
Ienoffels schoone van coleur
En boven dien soo soet van geur.
Brenght stoffelierkens, en daer by
Oock menighe schoon' Acoly,
Met menighe schoon' hof-kerssauw,
En ridder-spoorkens schailge-blauvv.
Brenght alderhande blommigh lisch,
De martagonn' en de narciss'
Iennetten, blommen van Damas
Hepatica en Irias.
Den Anemony daer-by doet
Ghevvassen uyt Adonis bloedt,
En maeckt my een pareelssel van
Pyoenen ende Tulipan.
Voorts tot verkoelingh' van mijn vier
Omlommert my met lauvverier,
In myrthus, en in roosmarijn
Laet my ghelijck begraeven zijn.
Strooyt vvilden Thymis en Camill'
Buglosse, mageleyn, en dil,
[pb: 411] Confil de greyn, en safferaen
Laven der ende galigaen.
Strooyt allegaer dit over my
Ghy hemel-soete Borghery,
Op dat ick soo gheheel besvvijck
In dese geuren al-ghelijck.
Om sterven sal ick my beréen
En soetjens soecken te verschéen,
Ghelijck een roosken in den Erft
Rijst naer der aerden, en versterft.
Off als een lely die vergaet
Soo haeren staepel omme-slaet,
Off als het af-ghemaeyde gras
VVordt af-ghenomen het ghevvas.

[pb: 412]

Fulcite me florbus, stipate me malis,
quia amore langueo.

Cant. 2.

Ondersett my met bloemmen, omringht
my met appelen; vvant ick quele van
liefde.

Cant. 2.
Bern. ser. 51. in Cant.

DE liefde is ghegroeyt / om dies wille / dat
haere vonckskens krachtelijcker ende
hittigher zijn aenghekomen / dan naer ghe-
woonte; maer naederhant (den Bruydegom
hem op sijne maniere vertreckende) soo komt
de Bruydt ende ghetuyght / hoe sy door de
liefde / oft door den onsprekelijcken brandt der
selver buyten maten is quelende. Want hoe
haer meer aenghenamer hadde gheweest de
teghenwoordicheydt van haeren Bruyde-
gom / hoe sy daer naer te meer beproeft de
droefheydt sijner afwesentheydt. Ons te ont-
trecken iet dat men bemint / is der begheer-
ten eene vermeerderinghe / ende hoe men eene
sake meer begheert / hoe dat men die nooder
sal willen derven. Hier en tusschen dese
Bruydt bidt dat men haer soude willen ver-
quicken door den geur van bloemmen / ende
van appels / tot alder tijdt dat haeren Bruyde-
gom (om wiens afwesentheydt sy is quelen-
de) soude wesen wederom ghekeert.

Gislen. in c. 2. Cant. expos. 1.

(Want) het ghene die slechte vrijsters placht
[pb: 413] over te kommen / dat is (dat sy nu verre we-
sende van hunne vrijers) seer dickmaels on-
derstaen eene quellinghe des lichaems / ende
eene beswijckinghe des gheests; dit selve be-
seffen wy aen dese Bruydt / in haer Liedt der
Liedekens / seer dickmael gheschiedt te we-
sen / oversulcks ghedreven door de liefde / roept
sy flauwhertigh / ende als by nae besweken /
dese woorden: Dat hy my kusse met den
kus van sijnen monde. Sy versoeckt aen
haere ghespelen met vleydende woordekens /
dat sy souden gheweerdighen de boodtschap
te doen aen haeren beminden / hoe dat sy ver-
gongh van liefde / ende dat sy vermoeyt
was van hem te soecken. Ick besvveere u-
lieden ghy dochters van Ierusalem, indien
ghy vindt mijnen beminden, boodtschapt
hem, dat ick quele door de liefde. Jae dat
meer is / wy bemercken hoe sy door liefde
ghevallen zijnde in slaep / dat den Bruyde-
gom / hebbende met haer mede-lijden / selver
terstondt was segghende: Ick besvveere u-
lieden, dat ghy haer niet en sult ontvvecken:
Maer nergens en wordt klaerder oft eygent-
lijcker uytghedruckt dese haere beswijckinge
dan in dit teghenwoordich / daer dat sy
haere quaele / ende daer benevens die oor-
saecke der selver is te kennen ghevende / daer
sy bidt om t'ontfanghen de middelen die men
in dusdaene quaelen plachte te ghebruycken
[pb: 414] als blommen / gode geuren / wijn ende ap-
pelen.

Idem ibid. exposit. 3.

Waerachtich het is eene goede sieckte / soo
wanneer de sieckte niet en is totter doodt;
maer wel tot het leven / op dat Godt almach-
tich hier door soude worden lof ende eere
toegheseydt / ende soo wanneer dese brandende
kortse niet en spruyt uyt een vernielende vier /
maer wel uyt een dat de ghesondtheydt gheeft
aen de ghene die daer door verhitt worden.
Voorts wy bevinden in lichaemelijcke sieck-
ten / dat den onlustighen (die gheenderley ver-
noeghen en kan vinden / want smakende de
spijse / die walght hem / gheniet hy de verver-
schinghe eender fonteyne / 't is hem verboden)
op dat hy dan niet seffens en soude berooft
wesen van allen troost ende vermaeckinghe /
doet sijne kaemer behanghen met groene
meyen / ende die vercieren met alderhande
blommen / ende besteken met appel-fruyten /
om te verpreulen sijn ghesichte / ende om door
dit aensien sijnen droef-moedighen gheest te
ver-onledighen. Insgelijcks doet eene wijse
ende voorsichtige siele / de welcke door-blaeckt
door het vier der Goddelijcker liefde / eñ geen-
sins machtich en is om iet menschelijcks te
smaecken / wenscht te verstaen ende t'aenhoo-
ren Goddelijcke woorden / noch en begheert
haere ooren maer te leenen dan tot die daeden
[pb: 415] oft de wercken van Christus Jesvs haeren
Bruydegom / seer vastelijck haer betrouwen-
de / hoe dat den geur ende de schoonicheydt de-
ser bloemmen / ende deser vruchten haer sullen
de kracht gheven ende den moet om haeren
Godt volkomelijck te loven ende te dancken.

Delrio in cap. 2. Cant.

Ondersett my met bloemmen. O won-
derlijcke pilaeren! O nieuwe steunssels! hoe
ende op wat maniere sal men van bloemmen
maecken pilaeren? Hoe sal men met die selve
konnen schooren die in waene zijn van vallē?
waerom en doet ghy u niet weder-houden
door die reusen-arrems / oft door die alder-
kloeckste vechters / wiens kloeckheydt altoos
is gheweest onwinbaer? Maer waerom / oft
om wat redene en souden oock u dese bloem-
men niet wel dienen tot pilaeren / iae selver tot
pilaeren van Diamant-steenen / om eeuwe-
lijck te blijven staen? wiens capiteelen hun
souden verheffen tot den hemel / ende van wien
de baesen tot die ael-diepte der hellen souden
konnen sincken.

Ibid.

Ondersett my met appelen. sy en begeert
op het grondt-bouwssel Iesv christi niet te
timmeren met hout / oft met hooy oft strooy /
want het vier soude dat te niete doen / eñ ver-
nielen / maer sy wilt maken een ghebouwssel
van d'alder-soetste appelen.
[pb: 416] Nyss. or. 4. in Cant.
Wat schoonder oft kostelijcker werck sou-
de men oock konnen versieren / als dit
schoon ghestichte van appelen? dese vruch-
ten hanghen ghereessemt in eene ghedueri-
ghe ordre / verblijdende het ghesichte met
eene lieffelijcke verscheydentheydt van wit /
ende blosende root t'saemen in een vermin-
ghelt.

Greg in Cant. 2.

Door dien dan dese Bruydt door de liefde
is quelende / haere lusten zijn ondersett te
worden met bloemmen / ende omringhelt te
worden met appels; want terwijlent sy haer
bekommert door den wensch der eeuwic-
heydt / soeckende met duysent anghsten de
weghen om daer te gheraecken (naedemael
sy niet teenegaer en vindt haere volmaeckt-
heydt terwijlent sy leeft in den vleesche) ver-
moeyt ende ghebroken door dien pijnelijcken
arbeydt / komt rusten in haeren wensch / den
welcken haer alleene doet verheughen / ende
te meer als sy ghewaer wordt hoe sy haeren
even-naesten daer door kan wesen profijti-
gher / oft haer vervoorderen in volmaeckt-
heydt / oft oock uyt haerder quelinghe eeni-
gherhande troost ontfanghen.

Bernar. serm. 51. in Cant.

Leert dan dat het gheloove is de bloemme /
ende de vrucht het volbrenghen der goeder
[pb: 417] wercken. Noch dit en sal / soo ick meyne / niet
soo vremt schijnen / indien ghy aendachtelijck
bemerckt / ghelijck dat van noode is / hoe dat
de bloemme koomt voor de vrucht / soo is 't
oock billigh dat het gheloove gaet voor de
goede wercken. Andersins is 't onmoghe-
lijk sonder gheloove Godt te behaeghen / en-
de dien-volghens / soo en isser gheen vrucht
sonder bloemme / noch daer en zijn gheene
goede wercken sonder gheloove. Maer het
gheloove sonder de wercken is doodt / ghe-
lijckerwijs de bloemme haer te vergheefs
is vertooghende / als de vrucht die terstondt
niet naer en volght. Onderset my met
bloemmen, omringht my met appelen;
vvant ick door liefde quele. Soo wan-
neer het ghene dat men uytter herten lief
heeft / is teghenwoordich / de liefde is
als-dan in haren vollen standt / maer sy
queelt soo het selve is uyt het ghesichte / en-
de dese quellinghe en is niet anders dan een
seker vernoeyen van eene onlijdelijcke be-
gheerte / door de welcke de siele wordt be-
slaeghen soo sy niet en siet voor ooghen het
ghene sy lief en weert heeft. Is het by
aldien dat sy grondt-hertelijck lief heeft /
alle uyt-stel / alle sluyeringhe / ende alle
vertoevinghe schijnt haer lanck te wesen /
ende ter deser oorsaecke soo eyscht sy die
[pb: 418] overvloedighe vrucht der goeder wercken /
met daer benevens gevoeght de soete geuren
des gheloofs / in de welcke (terwijlent haeren
Bruydegom is vertoevende) sy soude mo-
ghen nemen haere ruste.


Back to top ↑

Dilectus meus mihi [33]

[pb: 419] XXXIII.

Mijnen beminden is mijn, ende ick ben
sijn, den vvelcken ghevoedt vvordt
tusschen de lelien, tot dat den dach aen-
komt, ende die schaduvven neder-
daelen.

Cant. 2.

SAelich die met sulck verbandt
Aen elckander gheven d'handt
Dat hun onvervalscht ghemoet
Draeght een bitter en een soet.
Dit gheluck ick meerder acht
Dan ick doe eens Koninghs macht
En de ghene die soo leeft
Hemel-rijck op aerden heeft.
Voor een vvonder vvordt vertelt
Dat den Syracusschen Heldt
Gheeren eens de derde vvas
By Damon en Pythias,
Die elckander in den noot
Waeren borghe voor de doodt.
VVie en soude soo niet dan
VVenschen te zijn me-ghespan

[pb: [419a]]

Dilectus meus mihi, & ego illi, qui
pascitur inter lilia, donec aspiret
dies & inclinetur vmbræ.

Cant. 2.
[pb: 420]

Van een die ghelijcker handt
In een selve vlamme brandt!
En van vvie de liefde-pijn
Soete kan vergholden zijn.
Hierom hebb'ick oock ghebéen
Soo Cupido onlanghs gheléen
Daer ick vaste lagh en sliep
My om hem te dienen riep.
Maer ick heb aen hem gheseydt
Mijn minne moet zijn gheleydt
Dat sy nerghens haer en vindt
Dan aen die my vveer bemint!
Nu hy dan alsoo 't behoort
Hadde mijnen vvensch aenhoort,
'K hebb' u, sprack hy, vvel verstaen
Daer en is gheen tvvijffel aen,
Die u mint, ô lieve Maeghdt,
Insghelijcks oock minne draeghdt.
Siende dat my dit ghedrocht
Onder sijne bende socht;
Holà, seyd'ick, snoodt aertsoen,
Wat hebb'ick met u te doen?
'K hebb' vernomen al te vvel
Naer den handel van u spel.
En naer uvven boefschen aerdt
Daeraf dat ick ben vervaert:
Want al ist dat ghy ons vleydt
Met een seeme soeticheydt,
In een galle die verkeert
Soo my mijne Voester leert.
[pb: 421] Daer en vvaeren noyt ghesien
Op Hymettus soo veel bien,
Noch op Athos soo veel vvildt,
Noch oock schelpen in de Zilt,
Noch op vveyen soo veel vee,
Noch oock visschen in de zee,
Noch den boom die Pallas b'haeght
Nauvv soo veel Olijven draeghdt,
Als de Liefde pijn en druck,
Smert, verdriet en ongheluck,
Als de Liefde dicks ten ty
Walghingh' heeft en Ialourzy:
Want vvat ist dat liefde baet,
Als d'een mint en d'ander haet,
Als de man, en als de vrouvv
Zijn elckander onghetrouvv.
Daerom die de boecken leest
Weet hoe 't eertijdts is ghevveest;
Off men doen vvel iemandt vondt
Die sijn vaste trouvve stondt,
En ten lesten niet gheveyst,
Achtervvaert en is ghedeyst?
Paris hadd' Oenone lief,
Die hy vvel vvat tijdts verhief:
Maer ten eynden haer verstiet
En alleen in Chio liet.
Wat vvast oock dat niet en dé
Iason voor Hypsyphile:
Maer sijn trouvve seffens brack
Metdat hy te Colchos track.
[pb: 422] Och! hoe Ariadne sucht
Soo de liefst' haer vvas ontvlucht,
Och! hoe dickmael sy vernam,
Off sijn schip niet vveer en quam!
Blijcket dan niet snoode vvicht
Dat u liefd' is onghesticht,
Toont ghy nu niet metter daedt
Dat u liefde vvanckel staet?
Iae u liefde soo ick merck
Svvacker is dan u ghevlerck,
Sou sy brenghen ievers vreughdt
Meestendeel die niet en deughdt.
En al is u lichaem bloodt
Ghy en vvordt niet schaemte-root,
Als gh'uvv' perten hebt ghedaen
Kondt ghy uyt den vveghe gaen.
Tsa u hertien dan betrouvvt
Aen een vierken sonder hout
Aen een laeyken dat verdvvijnt
Met dat hem te roeren schijnt!
Zijnde noch in tijdts ghevloon
Uyt den scheut van Venus soon,
Oorlof, seyd'ick, blinde Godt
'Ken acht u, noch u ghebodt,
Maer ick vville nu terstondt
Met u maecken een verbondt.
Liefde Godts dien ick alleyn
Suyver en ghestaedich meyn.
'Kben u vier, en ghy het mijn
En ick bidde dat te zijn.
[pb: 423] Soo langh'als de sonn' opstaet,
En vvederom te gode gaet.
Liefde Godts ghy zijt soo soet
Dat elck-een u achten moet,
Soeter als dien Hemel-dranck
Die eens Ganimedes schanck.
Liefde Godts vvie kan alhier
Kennis hebben van u vier,
Off ten zy dat iemandt taeckt,
Off in iemandts herte blaeckt!
Alle blijdschap in u vvoont,
Uvven minnaer ghy becroont
Met een croon die hen ghereydt
Nu en inder eevvicheydt!
Liefde Godts mijn toeverlaet
Liefde Godt mijn heunigh-graet
Liefde Godts, ô mijn hert-soet
Hoe ghy my verheughen doet!
Liefde Godts die u bemint
Verghelijcke liefde vindt,
Liefde vry van alle sucht
Liefde vry van alle ducht.
Liefde die den droeven gheest
Doet verquicken alder-meest,
Liefde die verlenght de vreugdt
Van de ghen' die zijn verheught!
Dese Liefde vvordt ghevoedt
En haer vvitte schaepkens hoedt,
In het schoonste lely-veldt
Dat op aerden is ghestelt.
[pb: 424] Want dit suyver vvit gheblomt
Dese liefd' alleen toekomt,
En dit is de beste vvee
Voor haer vvolle-drachtich vee.

Dilectus meus mihi, & ego illi, qui
pascitur inter lilia, donec aspi-
ret dies & inclinetur vmbræ.

Cant. 2.

Mijnen beminden is mijn, ende ick tot
hem, den vvelcken ghevoedt vvordt
tusschen de lelien, tot dat den dach
aenkomt, ende die schaduvven neder-
daelen.

Cant. 2.
Bernar. ser. 67. in Cant

WAt hevet te bedieden als sy seght: Hy
tot my, ende ick tot hem? wy en
konnen niet verstaen het ghene sy seght / om
dat wy niet en ghevoelen het ghene sy is ghe-
voelende. O heylighe siele / wat is den uwen
tot u, ende wat zijt ghy tot hem? Wat heeft
tusschen u-lieden beyde te bedieden dese on-
derlinghe / ghemeyne / ende gheionstighde /
opworpinghe / ende wederomvattinghe? Hy
tot u / ende ghy tot hem? Wel aen / zijt ghy
tot hem / het ghene hy tot u is? oft iet an-
ders? Wilt ghy dat men u verstae / spreeckt
[pb: 425] wat klaerder / ende laet ons bescheedelijck zijn
onderricht van uwe ghepeysen. Hoe langhe
sult ghy ons noch houden in twijffel? Wilt
ghy naer de woorden vanden Prophete / dat
uwe verholentheydt altoos by u zy? my
dunckt dat uwen sin is. Uwe woorden zijn
door liefde voortghedreven / ende niet door
verstandt / ende daerom is 't onmoghelijck
het verstandt daer uyt te raepen. Waertoe
spreeckt ghy op dese maniere? nievers om
dan dat de lieffelijcke aenspraecke / ende het
vreughdelijck onderhouden van uwen be-
minden u soo vernoeght heeft / ende boven
dien u ghetrocken uyt u eyghen selven / dat
ghy eyndende uwe spraecke / hy u niet en heeft
ghelaeten de vryicheydt om te swijghen / noch
het vermoghen om uyt te legghen uwe schoo-
ne ghedachten. Den mondt heeft ghespro-
ken uyt den overvloedt van het herte: maer
niet teenemaele. De liefde heeft oock haere
eyghene besondere taele door de welcke sy
haer dickmael ontdeckt / al is 't somtijdts te-
ghen haeren wille. De vreese heeft bevreesde
woorden / de droefheydt droeve / de liefde
lieffelijcke / ende het is voorseker dat de
selve niet willens ende wetens uyt en
komen: maer met gheweldt / ende bedwon-
ghen. Alsoo eene krachtighe stercke liefde /
ende principaelijck als die soude wesen God-
delijck / soo sy haer niet en kan binnen hou-
[pb: 426] den / en slaet gheen achte op wat maniere
naer wat wet / met wat reden-taele / in wat
ghestel van woorden sy uytbortele / behalvens
nochtans dat dese verstrooyinghe haer niet
en verooraeckte eenighe schaede / oft eenich
achterdeel. Somtijdts en soeckt hy noch
woorden / noch eenigherhande stemmende
gheluyt / als hem te vreden houdende allene-
lijck met de ghesuchten. Hier uyt gheschiedet
dat dese Bruydt (blaeckende in eene heylighe
liefde) om te scheppen een weynich verlich-
tinghe van den brandt die sy is ghevoelende /
niet en beseft haer hoedaenich uyt-spreken:
maer sonder haer woorden in 't minste iet te
belegghen / seght door de liefde al dat haer te
voren komt / sy spreeckt onbedachtelijck:
Mijnen beminden is tot my, ende ick tot
hem. daer en is niet dat vervolght / de re-
den onder-blijft / wat is 't dan? het is eene
uytworpinghe. Wat wilt ghy daer in vin-
den? soeckt ghy ghebonden woorden / ende
schoon redentaelen? wat wetten soudt ghy
hier aen u selven konnen gheven? Het is voor-
seker dat alhier is brandende eene onderlin-
ghe ghelijcke liefde / maer in de selve / een' van-
die twee vertoont haer vol geluck / ende d'an-
der vol beleefde heuscheydt / noch dese een-
saemheydt van wille en is niet een: maer
verscheyden / ende de eene weerdigher dan de
andere. Daerom seght de Bruydt: Mijnen
[pb: 427] beminden is tot my ende ick tot hem, ghe-
vende de eerste plaetse van dese liefde aen hae-
ren beminden; daernaer vervolghende hare
woorden: Ick tot mijnen beminden, ende
mijnen beminden tot my, gheeft sy hem het
gheniet ende het volbrenghen. Laet ons dan
voorts bemercken hare woorden / als sy seght:
Mijnen beminden is tot my. Want indien
dit wordt ghenomen op dat wy dat souden
verstaen / slaet daer op achte / ende ghelijck den
Prophete seght: Al verbeydende hebbe ick
verbeydt den Heere, ende hy heeft my vvaer
ghenomen. Ick bemercke in dit woordt /
'ken weet niet wat / 't en is niet kleyns / noch
van gheen middelbaer voordeel.

Bernar. serm. sequent.

Aenhoort de blijdschap welcke ick ghevoelt
hebbe / ende het staet u-lieden oock toe de selve
blijdschap te ghevoelen: Aenhoort de selve
met alle blijdschap. De Bruydt heeft ghe-
seydt dat haeren Bruydegom voor haer be-
sorght is. Wie is dese Bruydt / ende wie is
desen Bruydegom? dē Bruydegom is Godt /
ende de Bruydt / (mocht ick dat segghen) zijn
wy-lieden. Laet ons dan verblijden / want
wy zijn de ghene voor de welcke Godt den
Heere besorght is: niet teghenstaende dat het
verschil seer groot is. Wat zijn doch de in-
ghesetene der aerde / ende de kinderen der
menschen by sijne teghenwoordicheydt? Om
wat redene maeckt men onderdese twee on-
[pb: 428] ghelijcke sulcke ghelijckenisse? oft sy verheft
haer te hooghe / oft hy draeght haer te groo-
te liefde. Hoe wonderbaer is 't om hooren /
dat dese Bruydt haer selven toe-eyghent de
sorghen / ende de waere meyninghen van den
Heere / ghelijckerwijs van haer eyghen sel-
ven / als sy seght: Mijnen beminden is tot
my. Hier mede noch niet te vreden / siet sy
komt naerder ende blijft even wel haer ver-
heffen / segghende hoe dat sy sijne begeerten
te ghemoete komt / dat sy voor hem besorght
is ghelijckerwijs hy van haer / betaelende
oversulcks sijne liefden / ende sijne goede
diensten / met eene ghelijcke soete verghel-
dinghe. Want daer volght terstondt / ende
ick tot hem-vvaerts, een woordt dat in te
groote stouticheydt uytbortelt / mijnen be-
minden is tot my-vvaerts, ende het alder-
stoutste is d'een oft d'ander niet te hooren
alleene; maer beyde te saemen. O wat en
derf niet bestaen een suyver herte / een goede
conscientie / ende een onvervalscht gheloove!
sijne ghedachten / seght sy / zijn naer my.
Wel hoe? laet sy haer soo veel voren staen?
Sal die grootdaedicheydt / de welcke alleene
toekomt de heerschappije van desen Al /
daer beneffens de volle toesicht der eeuwen
u moeten gaede slaen / ende ghedencken?
Wie wilt ghy wesen? sal hy hem met u be-
[pb: 429] kommeren / ende overbrenghen den tijdt met
u te believen in uwe begheerten / ende te
hantieren uwe liefden? Het is alsoo. Wy
en loochenen niet / oft hy en ghebruyckt sijne
voorsichticheydt over alle schepsel? maer de-
se Bruydt leght haer toe sijne besorghsaem-
heydt / daerom seght sy dit alle beyde: Hy tot
my, ende ick tot hem. Hy tot my om dat
hy goedertier ende bermhertich is / ende
ick tot hem / om dat ick niet en ben on-
danckbaer. Hy gunt my sijne ghenaede /
uyt ghenaede / ende ick bedancke hem van
sijne ghenaede; hy draeght sorghe voor mij-
ne verlossinghe / ende ick voor sijne eere; hy
slaet achte op mijne saelicheydt / ende ick op
sijnen wille: hy peyst om my / ende op gheen
andere / om dieswille dat ick ben sijn eenighe
uytghelesen duyve: ick peyse op hem alleene
ende op gheen ander / noch ick en hoore nie-
mandts stemme dan alleenelijck de sijne.

Ber. ser. 69. in Cant.

Want de siele en heeft gheen achter-denc-
ken / noch gheenderhande twijffel dat sy
niet en soude wesen bemint / naedemael sy
selver mint / belijdende met alder meynin-
ghen / haere sorghen / haere begheerten /
haere ghewercken / haere vlijticheden met
de welcke sy sonder verdragh / sonder op-
houden dagh ende nacht is waeckende /
ende met allen iever soeckende de middelen
[pb: 430] om haren Godt te behaeghen; van ston-
den aen oock sy bemerckt dat Godt niet
minder sorghe en heeft over haer / dan sy over
hem / ende principaelijck soo sy ghedenckt de-
se belofte: In sulcke maete als ghy-lieden
sult meten, sal u-lieden oock ghemeten
vvorden, soo dan sy die mint en heeft
gheenderhande twijffel bemint te wor-
den. De liefde Godts baert de liefde van-
de siele.

Bernar. serm. Dominicæ 1. post Oct. Epiph.

Wel aen ô menschelijcke siele / van waer
komt u dit gheluck? van waer komt u de-
se onsprekelijcke eere / dat ghy zijt weerdich
te wesen de Bruydt van den ghenen die de
Enghelen vvenschen t'aenschouvven? Waer
van komt u / dat hy is uwen Bruydegom /
Wiens schoonicheydt de sonne ende de
maene vervvonderen? die met eenen knick
te gheven hier alle dinghen doet verande-
ren. Wat sult ghy den Heere wederom ghe-
ven voor alle het ghene dat hy u verleent
heeft? dat ghy zijt sijn gheselschap aen de
taeffel / sijn gheselschap in sijn rijck / sijn ghe-
selschap in sijne slaep-kamer / waer naer
den Koningh u komt gheleyden? Overpeyst
eens hoe grootelijcks ghy hem moet be-
minnen / met wat lieffelijcke armen dat
ghy moet omvanghen die u soo vereert
heeft / ende soo vele van u ghehouden? ver-
[pb: 431] laet de vleeschelijcke gheneghentheden /
snijdt die van u / wilt u ontwennen de ghe-
woonten van dese wereldt / ende die teene-
mael vergheten. Wat peyst ghy? En staet
daer niet den Enghel des Heeren bereet om
u te midden af te slaene / is 't by aldien (waer
van u Godt behoede) ghy eenen anderen min-
naer soeckt te aenveerden.

Autor scalæ parad. c. 9. tom. 9. Aug.

Den Bruydegom aen den welcken ghy
zijt verbonden / is ialoux / indien ghy soeckt
eenen anderen te behaeghen / terstondt sal hy
van u gaen / ende sijn herte stellen op andere
maeghdekens.

Bernar. ser. 70. in Cant.

Wie sal nu dese Bruydt konnen hou-
den voor stout / ende dat sy haer veel laet voor-
staen / indien sy seght / ghemeynschap te heb-
ben met den ghenen die daer ghevoedt wordt
tusschen de lelien? ende oft hy schoon wier-
de ghevoedt tusschen de sterren / soo en weet
ick niet wat vremder saecke dat soude schij-
nen met den selven ghemeyn te wesen. Dese
Bruydt en is niet onbekendt dat hy alleene
is die ghevoedt wordt / ende die voedt; sy
weet hoe dat sijne wooninghe is tusschen de
lelien. Hy draeght liefde boven de sterren /
om dies wille dat hy t'allen tijden daer hy
oyt was niet en konde laeten lief te hebben /
als wesende vol liefde / ende de liefde selve.
Maer eer hy was nederghedaelt tusschen de
[pb: 432] lelien / soo en heeft hy niet gheweest den
wel-beminden; want hy en kost niet eer
bemint worden oft hy en was bekent.
O vriendelijcken Bruydegom / ende weer-
dich te zijn omvanghen in het binnenste
vander herten! Dese vermaeckinghe tus-
schen de lelien moet ghesocht worden in den
gheest: want hetselve te doen inden vleesche
waer gheck-spel / ende eene saecke buyten alle
redene. Dese lelien moeten wesen gheeste-
lijck / ghelijck wy dat sullen betoonen. Welck
zijn dan dese lelien / van wat stoffe / ende
waer inne is gheleghen hunne schoonigheyt?
Komt voorts seght hy / ende heerscht om
uvve vvaerachticheydt, sachtmoet ende ge-
rechticheydt. Een al te schoone lelie is de
vvaerachticheydt blinckende van witheydt
ende sterck van geure. De sachtmoedic-
heydt is oock eene lelie / ende voorts dat de
gherechticheydt oock eene lelie is / hoort de
Schrifture die seght: Den Rechtveerdigen
sal keesten ghelijckervvijs een lelie, In den
lust-hof van desen Bruydegom zijn noch
veel ander lelien / maer wie sal die konnen
tellen? want daer zijn soo veel lelien als
deughden. Ende misschien heeft hy hem
ter deser oorsaecke ghenoemt een lelie om dat
hy verkeert tusschen de lelien / ende al dat
hem toebehoort zijn lelien / sijne ontfanghe-
[pb: 433] nisse / sijne gheboorte / sijnen handel / sijne
aenspraecke / sijne mirakelen / sijne Sacra-
menten / sijn lijden / sijn doodt / sijne ver-
rijsenisse / sijn hemelvaert. Welcke van
dese saecken en zijn niet alsoo wit / alsoo
suyver / alsoo wel-rieckende als eenighe
lelie?

Nyss. or. 4. in Cant.

Want hy is dien goeden ende vermaerden
Herder die sijne schaepkens niet en voedt met
hooy dat drooghe ende dorre is / maer hy koe-
stert die met suyver versche lelien in plaetse
dat hy aen het hooy soude hooy gheven.
Want het hooy en is maer voedtsel voor die
aerdsche ghedierten: Maer den mensche we-
sende deelachtich van de redene / moet ghe-
voedt ende versaedt worden door de waere re-
dene. Waert dat hy ghevoedt wierde door
hooy / soo soude hy selver in hooy verkeeren /
achtervolghende dese woorden: Alle vleesch
is hooy, terwijlent dat hy sijne woonstede is
hebbende in het vleesch; maer indien daer
iemandt ghedije te wesen gheest / voortko-
mende van den gheest / en sal niet meer ghe-
voedt worden door groendtsel / oft door iet
dat aerdsch is / maer sijn voedtsel sal wesen
den gheest / 't welck wordt beteeckent door
de suyverheydt / ende door den geur der le-
lien / al is 't met een kleyne verduystertheydt.
Iae dat meer is / hy selver sal wesen een op-
[pb: 434] rechte soet-geurende lelie verandert in de na-
ture van sijn voedtsel / ende dit willen te
kennen gheven dese naervolghende woor-
den: Eenen dach ghestrooyt oft gheblasen
door de raeyen, ghelijckerwijs dat spreecke
de Goddelijcke vois als hy noemt een door-
blaesinghe / de verstrooyinghe ghedaen door
den gheest der raeyen / door welcke de scha-
duwen van dit leven worden gheweert / naer
de welcke sy sterrelincks sien die d'ooghe der
siele noch niet verlicht en hebben door het
schijnsel der waerheydt / ende die de scha-
duwe met de ydelheydt soo aenschouwen
dat sy die oprechte waere waerachticheydt
zijn versuymende: Maer die daer leven by
de lelien / dat is te segghen / wiens sielen
ghemest worden uyt dat suyver goet-geuren-
de voetsel / en trachten niet dan naer de
waerheydt / ende verworpen allen ydelen
ende leughenachtighen waenschijn / ende al-
le valsche ghelijckenisse van liefde (die noch-
tans de aenlocksels zijn van dit leven) ende
en begheven hun maer tot de oprechticheydt
der saecken / als tot de ware kinderen van den
dagh ende van het licht.

Bernar. ser. 7. in Cant.

Ghy dan die dit hoort oft leest besorght
dat ghy dese lelien by u hebt / wilt ghy eenen
gast ontfanghen die nerghens en wilt wesen
[pb: 435] dan alleene tusschen de lelien. Dat al uwen
handel / alle uwe sorghe / alle uwe begheer-
te niet en zy dan ontrent dese lelien / eens-
deels om hunnen geur / eensdeels om hun-
ne witticheydt. Hunne witticheydt ende
hunnen geur hebben oock elck hunne ver-
borghentheydt. Aengaende hunne wittic-
heydt / beraedt u met uwe conscientie / ende
hunnen geur stelt die by uwen roem ende
goeden naeme. Den Bruydegom wesende
de deughdt / behaeght hem in de deughden /
wesende eene lelie / is gheeren ontrent de le-
lien / ende hy verheught hem in die suyvere
witticheydt / om dat hy is de selve suyverheyt
ende die selve witticheydt.

August. manual. cap. 24.

O mijne siele gheteeckent met de afbeeldin-
ghe Godts / bemint hem van wien ghy soo
bemint zijt! wilt van hem houden die van u
houdt! soeckt die u is soeckende / bemint
uwen beminder / hebt lief die u soo lief heeft /
wiens voorkomende liefde uwe liefde heeft
veroorsaeckt. Zijt besorght voor die om u
besorght is / vergheselschapt hem in sijnen
arbeydt / op dat ghy u by hem moght vin-
den in sijne ruste; om suyver te worden
volght sijne suyverheydt / om heylich te we-
sen volght sijne Heylicheydt. Verkiest hem
tot uwen minnaer boven al die u beminnen /
[pb: 436] hy sal u blijven ghetrouwe / al oft ghy schoon
van gheheel de wereldt wiert verlaeten / in-
den dagh uwer begraevenisse als alle dijn
vrienden u sullen afgaen / hy alleene sal u by-
blijven ende beschudden voor het backhuys
der leeuvven zijnde bereedt om u in te slic-
ken.


Back to top ↑

Ego dilecto meo [34]

[pb: 437] XXXIV.

Ick behoore mijnen beminden, ende tot my is sij-
ne toekeeringhe.

Cant. 7.

MEt droefheydt onlanghs overlaen
Die niet en is om te verkonden,
Quam ick door eenen bosch ghegaen
Daer veel Cypresse-boomen stonden,
En in mijn traenen los ontbonden.
Deed'ick by nae den heelen dach
Aen dese boomen mijn gheklach.

De Luyt op mijne schouvver hongh,
Die my mijn hert plocht te verlichten,
Als ick daerop een lietjen songh,
Moest alle droefheydt van my svvichten:
Maer nu gheschéen uyt elcks ghesichten
Bedruckt tot binnen in mijn siel
Ter nauvvernoodt my dit uyt-viel:

Sult ghy verslenssen, ô mijn jeughdt,
O soete Lent van mijn jaeren,
En noyt ghebijen eens de vreughdt,
Van met een lief te moghen paeren!
Neen, dit ghepeys lae henen vaeren,

[pb: [437a]]

Ego dilecto meo, & ad me conuersio eius.

Cant. 7.
[pb: 438]

Dat soo verslijten hunnen tijdt
Die my daer draghen haet en nijdt.

Aengaende my, soo dat ick meyn,
Sijn leven hier en is gheen leven
Die loorigh, somber, koel alleyn
En liefde-loos sitt' onderbleven:
Maer die tot liefde vvordt ghedreven,
En vvilligh hem tot die begheeft
Mach segghen vry hoe dat hy leeft.

Ghelijck als d'aerd' om haer ghevvicht
In 't alderleeghst' haer houdt bedvvonghen,
En dat het vier, om datt' is licht
Heeft in de locht sijn heete spronghen.
Soo vvorden vvy oock voorts ghedronghen
Al is het elck op sijn manier
Door d'hitte van het minne-vier.

Noch min noch meer ick my bevoel,
Yet kachtelijcks vverckt in mijn sinnen,
En vvilt dat ick oock hebb' een boel
Dien ick van herten sou beminnen:
Maer hoe sal ick dit best beghinnen?
Hoe sal my desen nievven brandt
Voor d'eerste reyse gaen ter handt?

Soud' een vernutselt Venus kindt
My met sijn torts vvel dorven branden?
Off hebben over my bevvindt?
[pb: 439] O neen het vvaer tot mijner schanden
Dat ick soo quaem in sijne banden
Nu my ghevallen is het lot
Te zijn de Bruydt van mijnen Godt,

Neen mijn herts-tochten anders zijn
Dan vvel en doen van d'aerdtsche lieden,
Neen, niemandt onder 't sonne-schijn
Off ick en sou sijn trouvv' ontvlieden,
Al mocht ick als Princess' ghebieden,
En soo veel vrijers my bestréen,
Ghelijck 't Vlysses vrouvve déen.

Agnes die uytghelesen Maeghdt
Soo haer een Prins socht te vervverven:
Sprack, Ionghelingh, daer ghy nae vraeghdt
Sult ghy voorseker moeten derven:
Want liever, siet, hadd'ick te sterven
Als d'ondertrauvv nu af te gaen
Die'ck met den hemel hebb' ghedaen.

Den Bruydegom dien ick verkies'
Wil ick van boven oock vervvachten,
In d'aerdsche liefden ick vervries
Dus stell'ick die uyt mijn ghedachten,
En dees is vveert om te verachten
Die onghestaedich is van sin,
En laet meer als een lief daer in.

[pb: 440]

Mijn lief die hebb'ick altoos by,
Noyt voet en is hy my ontvveken,
Ick ben met hem, hy is met my,
En alst my lust mach ick hem spreken,
En nimmermeer my en ontbreken
Vertroostinghen tot mijnen druck
Wil ick dan vvenschen meer gheluck?

Men siet de naelde van 't Compas
Hoe lijsigh iemandt die doet beven,
Naturelijck op d'ooghe rasch
Naer haeren seyl-steen toeghedreven.
De seven-sterr' doet oock her-leven
Den schipper die by-nae besvveeck
Soo hy ghefaelt há sijne streeck.

En Clytie volght oock den glans
Van die haer schijnt te vvillen haeten,
Den vvelcken sy daerom nochtans
(Al houdt hy haer ghelijck vervvaeten)
Tot deser ur' noyt heeft verlaeten.
Want in een blomme nu verkeert
Tot tvveemael daeghs sy hem vereert.

De Maene lockt heur broeders schijn
Om te doen blicken haere baene,
Soo doen ick u ô liefste mijn,
Ghy zijt mijn Sonn', en ick u Maene,
O liefste lief vvie gaeghet aene,
[pb: 441] Off g'heel de vvereldt vvordt ghevvaer,
Hoe dat ick u vvil volghen naer!

Ghy zijt mijn sonn', ô eenich lief,
Ghy zijt mijn licht, ghy zijt mijn sterre,
Mijn ooghen ick noyt op en hief,
Off ick en sach u by oft verre.
Wat helpt dat ick my hier vervverre?
Laet my u volghen op den voet
Alst yser sijnen seyl-steen doet.

Ego dilecto meo, & ad me conuersio
eius.

Cant. 7.

Ick behoore mijnen beminden, ende tot
my is sijne toekeeringhe.

Cant. 7.
Orig. in prolo. Cant.

HEt en is niet mogelijck / oft de mensche-
lijcke nature en is altoos ghenegen om
iet te beminnen: want ieder ghekomen totter
oude die men noemt de Ieughdt / sal ghemey-
nelijck iet beminnen / oft tot sijn achter-deel /
soo hy iet bemint dat hy niet en behoorde te
beminnen / oft tot sijnen voordeel / soo hy iet
bemint / dat hy behoorde te beminnen.

Bern. medit. cap 9.

Mijn herte verstroyt hem / soeckende plaet-
se daer dat gheeren soude rusten / ende en kan
gheene vinden / ten zy dat aldererest tot sy-
selven wederom keere.

[pb: 442]
August. medit. cap. 35.

Want daer zijn twee verscheyden liefden /
d'eene godt / ende d'ander quaedt / ende dese
twee te saemen en konnen in een borst elck-
anderen niet verdraeghen. Daerom / ô Heere /
soo iemandt buyten u iet is beminnende /
uwe liefde en is in hem niet. O liefde vol soe-
ticheydt / ô soeticheydt vol van alle liefde! Liefde
die my gheene pijne / maer vreughdt aendoet!
liefde oprechtelijck ende suyverlijck volher-
dende van eeuwe tot eeuwe! liefde die altijdt
brandt / ende noyt uyt en gaet! Wel aen / ô
Iesv / waerachtighe liefde onsteeckt my met
u vier / met uwe liefde / ende met uwe soetic-
heydt / soo dat in mijn herte niet een plecksken
en blijve om eenighe andere ongheorloofde
liefde daer in t'aenveerden.

Nazian. de laud. virg.

Want die sijne liefde verdeelt aen Christo
ende aen de wereldt / het is voorseker dat sijne
liefde lichtveerdich eñ koel is; maer die sijns
hertsen vier op een alleen gheschoten heeft /
sonder twijffel desen is een oprecht / ghestae-
dich ende waerachtich minnaer. Wy sien dat
de steenhouwers / schrijnwerckers / ende die in
het hout wercken / soo sy-lieden zijn soeckende
de rechte / besighen hunne reye / van de twee
ooghen sluyten sy d'eene / ende het geheel ghe-
sichte treckende by een / vervolghen altijdt de
rechte mate naer de welcke sy hun werck ver-
voorderen. Alsoo de liefde die niet verstrooyt
en is: maer teenemael vertrocken in haer ey-
[pb: 443] ghen selven voeght het suyver herte alleen aen
Godt / die daer begheert die hem begheert /
die daer aensiet die hem aensiet / ende die te
ghemoete komt die hem soeckt / die hoe hem
iemandt meer begheert t'aenschouwen / hoe
hy hem meer aenschouwt / ende alsoo blijven
sy gheduerich in eene selve eenicheyt volherdē.

Bernar. ser. 68. in Cant.

Aenmerckt hier eene volkomen liefde van
eene tot eenen alleyne / van eene / segh ick / die
gheenen anderen Bruydegom en wilt behae-
ghen / noch insghelijcks niet en wilt wijcken
voor een ander Bruydt. Wat en soude sy voor
sulck eenen Bruydegom niet derven bestaen!

Bern. serm. 69. in Cant.

Dat de ghene die niet en beminnen / be-
vreest wesen. Ick die soo volkomelijck be-
minne / en kan niet twijffelen van oock vol-
komelijck bemint te zijn: jae soo seer als ick
selver beminne / noch ick en ben niet bevreest
voor sijn aenschijn / van wiens liefde ick heb-
be ghekreghen het ghevoelen.

Ibid.

Ick hebbe lief die my lief hebben, ende die
's morghens aen mijn deure gevvaeckt heb-
ben, sullen my vinden. Siet hoe hy u niet al-
leene en versekert van sijne liefde / maer boven
dien versekert hy u van de sorghe die hy voor
u sal draeghen / indien hy u bevindt voor hem
oock besorgt te zijn! Waeckt ghy? hy waeckt
van ghelijcken. Wilt ghy 's nachts in 't be-
ghinsel van uwe nacht waecken opstaen / eñ
u haesten om die selve te verrasschen / ghy sult
[pb: [444]] hem voorsekerlijck vinden / noch ghy en sult
hem gheensins voren komen. Ghy en soudt
sonder u te toonen roeckeloos niet konnen
segghen dat ghy voor hem in dese lieffelijcke
ghemeynschap eenighe minste saecke soudt
uytrechten / aenghesien hy u van voors ende
met meerder liefde bemint heeft.

Gisl. in cap. 7. Cant. expos. 3.

Men vindt sommighe beelden door her-
vaeren schilders met sulck eene konste ghe-
schildert / dat de selve / van wat sijde die gesien
worden / altoos schijnen te keeren het gesichte
naer de ghene diese aenschouwen. 'T is waer /
sy staen ghekeert naer de ghene / wesende in de
selve kaemer / ende voorder niet. Voorts isser
iemandt die gheenderhande acht en neemt
dat de selve beelden hem souden besien / dat en
komt niet door hun faute: maer wel door
hem die sijn aensicht van daer is treckende /
ende daerom soo haest hy hem weer naer de
selve beghint te keeren / sal merckelijck bevin-
den dat die wederomme naer hem zijn wen-
dende het ghesichte. Soo moghen wy ons
oock vastelijck inbeelden dat op dese maniere
wordt ghehandelt in de saecken daeraf wy te-
ghenwoordelijck nu spreken.

Greg. Papa in Cant.

Ick behoore mijnen beminden, ende naer
my is sijne toekeeringe. Als oft sy woude seg-
ghen / naerdemael dat ick door 't gheloove eñ
door de liefde Christo ben aenklevende / soo en
begheere ick niemandt dan hem naer te vol-
[pb: [445]] ghen / noch niemandt dan hem te besichti-
ghen / beproevende met alle ghenuchte de lief-
felijckheydt van sijn aenschijn / de beleeftheydt
van sijne besoeckinghe / ende de aengenaem-
heydt van sijn gheselschap.

Hugo de S. Victore serm. de assump.

Al even-wel dese liefde is eene merckelijc-
ke liefde / die gheen gheselschap en wilt aen-
veerden: maer is een alleene / ende altoos due-
rende / ende noyt wanckelbaer / noch en wilt
voor den eersten niet hebben eenen tweeden.

Bernar. ser. 89. in Cant.

De liefde is eene groote saecke / indien sy is
loopende naer heur beghinssel / ende wederom
komt tot haeren oorspronck / daer uyt iet ne-
mende om altijdt te blijven vloeyen. De lief-
de is alleene die uyt alle de beroerten / ende uyt
alle krachten der siele / in de welcke het schep-
sel (al en is 't niet by ghelijcke) vermagh eeni-
ghe saecken te gheven aen Godt / ende daeraf
wederom wachten vergeldinghe. Als by ghe-
lijckenisse. Indien den Heere op my vergram-
de / sal ick op hem oock vergrammen? in geen-
derley maniere / oft is 't by aldien dat hy my
berispte / soude ick hem oock berispen? gheen-
sins. Iae oft hy my oordeelde / soo en sal ick
hem niet oordeelen. Is hy mijnen Heere / ick
ben sijnen ondersaet. Is hy my iet ghebieden-
de / ick moet staen tot sijnen ghebode. Siet nu
wat verschil datter is in de liefde / want als
Godt bemint / hy en begheert niet dan bemint
te wesen / wel wetende / dat alle de ghene die
[pb: 446] hem beminnen daer door sullen verkrijghen
allen heyl ende voorspoedt.

August. manual cap. 29,

Daer is voorseker den waeren vrede / ende
de gherustheydt des herten / soo wanneer het
selve door een innighe begheerte ghehecht is
aen de liefde van Godt almachtich / noch dat
het selve naer gheen anderen is trachtende /
ende dat hen verheught in de soeticheydt van
dien / ende in so verre dat door eenighe ydele
ghedachten / oft door bekommernisse des we-
reldts noch een weynich van daer waer ver-
trocken / soo sal 't terstont met alle vlijticheyt
soecken wederom te keeren / achtende hem ge-
bannen / waert dat met sijnen Bruydegom
niet en mochte vereenighen.

August. medit. cap. 25.

Indien den mensche met sulck eene liefde
den mensche soo lief heeft / dat den eenen quae-
lijck kan wesen sonder den anderen / indien de
Bruydt met haeren Bruydegom dus wordt
vereenight / dat sy door den brandt der liefde
niet machtich en is te rusten om sijne afwe-
sentheydt? met wat liefde / met wat sorghe /
met wat viericheyt moet de siele (aen de welc-
ke ghy door 't gheloove ende uwe ghenaede
hebt ghedaen u ondertrouw) u beminnen
waerachtighen Godt / ende alderschoonsten
Bruydegom!


Back to top ↑

Anima mea liquefacta est [35]

[pb: 447] XXXV.

Mijne siele is ghesmolten, soo den beminden
ghesproken heeft.

Cant. 5.

OP dat ick soude sien u vriendelijck ghesicht /
Op dat ik door u tael sou worden wat verlicht /
In 't kort / op dat ick u hier erghens sou bekommen /
Hebb'ick / ô eenich lief / ghedaen al dat ick mocht /
De velden oversien / de kanten doorghesocht /
De bosschen door-gheruysscht / de rootsen opgheklommen.

Ghesuckelt hebb'ick oock door 't strobbelachtich hout /
Door distels rouw / en scherp / door dorens menichfout /
Die selver zijn ghemijdt van d'onghetemde beesten:
Maer 't was verloren moeyt / het was verloren pijn /
Soo'ck nerghens en bequam u lieffelijck aenschijn /
Stond'ick weerom verstelt ghelijck van nieuwen eesten.

Helaes! hoe menich-werf met droefheydt overlaen
Hebb'ick u dit vertoogh / al weenende ghedaen /
Als ick daer moe en mat u sochte t'allen hoecken /
Ist hier op desen bergh / off ghinder in dat dal /
Off boven op die roots' dat ick u vinden sal /
Waerom / O liefste lief / laet gh'u soo langhe soecken?

D'onsekerheydt des weghs mijn voeten há ghement
Door kauters herr' en ghints mijn ooghen onbekent /
En immers / soo my docht / soo was het een landauwe
Onvruchtbaer / uyt-gheteert / verlegen dorr' en woust /
Die niemandt oyt en gaf de weldaet van den Ooghst /
Als wesend' overal heel onbequaem ten bauwe.

[pb: [447a]]

Anima mea liquefacta est, vt dilectus locu-
tus est.

Cant. 5.
[pb: 448]

Hier wierd'ick heel vereent / en overluyt ick riep
Off erghens eenen Boer lagh in de kant en sliep
Die wiste van mijn lief daer eenighe nieuw-maeren:
Maer off ick met mijn stem 't ghewest heel há verstoort /
Dat hielpet als ick och! van niemandt wiert verhoort /
Noch niet en kost bevroen waer hy sou zijn vervaeren!

Dus vond'ick aen een dal een lommer-hutte koel
Daer d'Herders 'snoenens daeghs ontvlieden 't son-gebroel /
Hier docht ick sal mijn lief misschien wat sitten suylen.
Nu gaen ick hem hier toe / al wiert hy noch soo gram:
Maer 't was ghelijck als voor; want soo'ck daeronder quam
En kost ick niet ghesien dat hy daer soude schuylen.

Wt sinnich dan te lest / en op mijn selfs ghelee
Liep ick in eenen loop naer 't stranghe van de zee
Al waer ick op een hooghd' heb eene baecke vonden
Die'ck daedelijck beklomm' / en van de welck' ick sagh
Neptunus vochtich rijck / met alle sijn beiagh /
De baeren teghen een ghelijck als raesend' honden.

Dus riep ick wel en stijf dat ieder hooren kost
Ghy oevers hier ontrent / ghy klippen dick-bemost /
En ghy ghy ziltich nat / ghy schrickelijcke golven /
Seght my waer mach hy zijn die my aldus ontduyckt /
Houdt ghylien hem misschien hier ieveringhs versmuyckt
Off erghens in een diept begraeven / en ghedolven?

Den gallem van mijn stem en was my nauw ontvlucht /
Een ander stem ick hoor die klettert in de lucht.
Ick docht 't sal Echo zijn met haer ghewoone bootsen /
Soo doe ick weer als voor aen d'oevers mijne klacht /
En hoor de tweedemael een stemme soo my dacht
Die rechte naer my weeck uyt d'omgheleghen rootsen.

Maer slaende die wel acht / 't was d'uwe mijn Hert-soet
Die my van stonden aen verkruypen dé mijn bloedt /
Als die my meer en meer quam soetjens toegheweken /
Soo heb' ick dan gheheurckt / ghegaen / ghekeert / ghewendt
Tot dat ick immers wist waer dat ghy waert vol-endt
Off waer dat ghy oock hadt soo langhen tijdt ghesteken.

[pb: 449]

Half-levend' en half doodt ten lesten ick u vandt
Mijn trouw / mijn siel / mijn hert / mijn hulp / mijn rechter handt
V vonden / soo began ick weer van nieuws te leven:
Want soo ghy maer en uyt den gallem van u tael
'T zijn glinsters / vlammen viers / en blixems altemael
Die u in overvloedt daer komen af-ghedreven!

'T zijn glinstrs / vlammen viers / en blixemen daer by
Oprecht en niet versiert / off Eune ghelijck ghy
Eens uyt een Oker-noot hebt looselijck gheschoten:
Maer wel ghelijckerwijs ghy selver hebt verspreydt
Mijn Godt soo ghy die twee tot Emaus hebt gheleydt
Wiens herten ghy alsdoen daermé hebt overgoten.

Soo voeld'ick even-eens dat my mijn herte brack
Als uwen soetsten mondt een woordeken maer sprack
Waer door ick my bevandt ten alle kant in brande;
En al ist dat de zee / de klippen / en 't ghesteent
My maecken hier bevreest / vervaerent en vereent /
En dat ick in de windt hier stae en klipper-tande.

Al stae ick hier by nae bevrosen en verkilt:
Nochtans voel ick een vier waer door ick heel versmilt /
Ghelijck van langher handt doet een onsteken tortse /
Och off wy alle-bey dus smolten oock in een /
En eeuwelijck / O Lief / soo leefden ongheschéen /
Hoe soud'ick van u vier verheffen oyt de fortse!

[pb: 450]

Anima mea liquefacta est, vt dilectus
locutus est.

Cant. 5.

Mijne siele is ghesmolten, soo den bemin-
den ghesproken heeft.

Cant. 5.
August. soliloq. cap. 34.

WAt is 't dat ick ghevoele? Welck is dat
vier dat my mijn herte dus verwar-
remt? welck is dat licht 't welck my aldus is
verlichtende? O vier dat altijdt brandt / ende
noyt uyt en gaet / komt / ende wilt my onste-
ken? O licht dat altijdt schijnt / ende nim-
mermeer en verduystert / wilt my verlichten?
O heylighen brandt mocht ick uyt u onste-
ken? och hoe soetelijck verwarremt ghy / hoe
bedecktlijck schijnt ghy / hoe aenghenaeme-
lijck brandt ghy!

Guill. Abbas serm. 44 in Cant.

Ghelijckervvijs het vvas is smiltende voor
het aenschijn des viers. Alsoo wordt de siele
verblaeystert voor sijn aenschijn: Mijne siele
is ghesmolten soo den beminden ghespro-
ken heeft. O saelighe ure als wanneer de
siele ghesmolten zijnde / in dese gloeyende be-
ke haer selven verminghelde? hoe wacker /
hoe clibberigh / ende hoe suyver moeste sy
doen wesen! alsdan en was sy noch somber /
noch swaer / noch loorigh / verkeert zijnde in
vochticheydt / ende in vier. De vochticheydt
[pb: 451] ende het vier komen wel over-een / ende in dese
twee te saemen light het ghebruyck der aen-
dachticheydt. Alle dat vochtich is ontfanght
veel eer de hitte / ende de hitte hebbende ont-
fangen maeckt het vochtich noch meer voch-
tigher. Dat ick hier noeme heet ende voch-
tich / kan andersins ghenoemt worden op-
recht / ende onsteken! dit selve doorblaeckt het
herte / het beroert de nieren / ende het maeckt
dat in 't ghesagh van Godt almachtich de sie-
le haer selven min dan niet en is achtende /
laetende haer soo versmilten datter gheene sie-
le meer aen en is te vinden.

Ibidem supra.

Hoort ende overmerckt eens 't ghene dese
liefde heeft gheseydt tot Maria Magdalena /
tot die Vrouwe bevonden in over-spel / tot die
Samaritaene / tot die Chananeetsche / tot Pe-
trus / ende tot den Hondertman! wat herte
en soude niet vermorven? wat siele en soude
niet versmilten in soo veel wooden van lief-
de / van goedtheydt ende van ghenaede? die
heete middaeghsche winden hebben de kracht
in de aldersterckste borst / het ys (al waert
schoon over-jaerigh) te doen vergaen in voch-
ticheydt. Ick voele my overgoten door de
vochticheydt van aenvloeyende olye / ende
smilte in ghelijcke liefde soo dickmael ô
Heere als my te voren komt uwe ghenaede /
eñ dat ick herhaele uwe woorden vol van alle
[pb: 452] volmaecktheydt. Uvve uytsprake is met al-
len vierigh, ende uvven dienaer heeft die be-
mint.

Greg. in cap. 5. Cant.

Want terwijlent dat Christus door sijnen
heylighen gheest hem verstort in de siele van
die naer hem is haeckende / terstondt weert
hy van haer alle versteentheydt / ende somtijts
doet hy die versmilten in soo menichvuldighe
traenen / dat sy daer door seer quaelijck kan
ontfanghen / 't welck haer andersins soude
ghereyen t'ontfanghen / daer en tusschen haer
oock inwendigh verwonderende in alles het
ghene sy te voren gheweest heeft / ende dat sy
soo haestelijck haer nu siet verandert! Ende
ter wijlent sy dese veranderinghe is ghevoe-
lende / heeft begheerte om volkomelijck haer
gheluck te moghen bekennen / ende somtijdts
soo sy dat dieper overpeyst en voelt niet meer
dat sy daer te voren ghevoelde.

Greg. c. 39. in c. 3. Iob.

Want soo de siele gheraeckt wordt door den
invloedt van een verborghen aen-sprake /
machteloos ende berooft van haere sterckte /
smilt ende verdrinckt in die begheerte daer sy
ghewillich haer wilt laten inne verdrincken.

Guill. Abbas apud Delrio, c. 5. Cāt.

De lichaemelijcke dinghen (soo sy door de
hitte uytwendich af-loopen) vergaen ende
smilten in hun eyghen selven: maer de sielen /
[pb: 453] (soo sy door inwendighe hitte hun-selven ont-
vloeyen) en ontbinden niet in hun eyghen
selven / maer wel in den ghenen diese ont-
bindt: sy worden ontbonden van hun selven /
maer niet in hun selven; sy worden ontbon-
den door het Goddelijck vier van hun eygen
liefde tot de liefde van den hemelschen Bruy-
degom. Den heylighen Paulus doet ons dit
verstaen / als hy seght: Die den Heere aen-
kleeft is met hem eenen gheest, ende be-
tuyght dat sijne siele op dese maniere ghe-
smolten was met dese woorden: Ick leve, niet
ick, maer Christus leeft nu in my.

Gisl. in c. 5. Cāt. expos. 3.

Wat kan daer ghevoeghelijcker wesen
dan dese smiltinghe de liefde toe te eyghenen /
door de welcke het ghene van aerdt herdt is /
wordt ghedwaeghe? ende men bevindt oock
dat de principaelste liefde-krachten zijn / sijne
liefde te stouwen naer 't ghene dat men lief
heeft / ende met de selve dat te vereenighen /
welcke vereeninghe vaster bevonden wordt /
als de liefde eenvoudich is / te weten / als twee
ghelievers in een vereenigen. Voorts wy we-
ten dat Christvs Iesvs den Bruyde-
gom onser siele gheseydt heeft in den 21. Psal.
Mijn herte is ghevvorden ghelijck ghesmol-
ten vvas. Waer door wy merckelijck ghevoe-
len dat soo de gesmolten siele drijft naer Chri-
stus onsen Salich-maecker / hy insghelijcks
[pb: 454] als ghesmolten was oock is drijvende naer de
siele / ende wat kan daer uyt volghen dan ee-
ne volmaeckte eenicheydt?

Bonav. stimuli amoris part. 1. cap. 8.

Mijn siele is ghesmolten soo den bemin-
den ghesproken heeft. O wonderbare kracht
der liefde! sy buyght Godt totter aerde / sy
stijght de siele tot den hemel / tot het Vaeder-
landt / tot Godt / ende sy voeght die aen d'eeu-
wighe blijdschap / sy maeckt Godt mensche /
ende den mensche maeckt sy Godt; den ghe-
tijdighen maeckt sy eeuwich / den onsterffe-
lijcken doet sy sterven / den sterffelijcken
maeckt sy onsterffelijck / ende den grooten
maeckt sy kleyne / den vijandt maeckt sy
vriendt / den knecht maeckt sy sone / ende het
aerdts maeckt sy hemels / het koudt maeckt
sy heet / het duyster maeckt sy klaer / dat herdt
is maeckt sy ghedwaeghe. Want mijn siele
is ghesmolten. O wonderlijck woordt! ô al
te verheughelijcken woordt! Ick den alder-
onnuttighsten ende den alder-snootsten van
uwe slaeven / ô Heere mijn Godt / ick die niet
weerdich ben ghenoemt te wesen een van
u schepsel / hoe ben ick aen u ghebonden met
sulck eenen bandt der liefden / dat ick op u
woordt door uwe liefde ben ghesmolten! O
brandt der liefden die het binnenste der herten
in Godt zijt verstortende! Want mijne siele
was ghelijck eenen diamandt / ende van bin-
[pb: 455] nen teenemael versteent. Maer nu smilt sy
van liefde / nu treckt sy uyt haer eyghen sel-
ven / ende verstort haer gheheel in Godt / ver-
laetende hare eyghen stede / lopt tot Godt die
haer opfackt. O liefde! hoe sal ick u dit kon-
nen vergelden / die my ghemaeckt hebt een
kindt van den hemel! Ick leve, niet ick, maer
Christus leeft in my. Och uwe kracht en is
niet om uyt te spreken! O liefde die het slijck
der aerdē verandert in Godt! wat isser mach-
tigher / wat isser soeter / wat isser genuchelijc-
ker ende edelder boven u? O gewenschte lief-
de die de behoeftighe vervult met alle koever-
heydt! Maer ô mijne siele / zijt ghy ghesmol-
ten met dat hy sprack / hoe kost ghy verdrae-
ghen sijne omhelsinghen? waer toe en wierdt
ghy niet opgheheven als hy u kuste? indien
ghy ghesmolten zijt soo hy u toe-sprack / hoe
en wierdt ghy niet teenemael verslonden / als
ghy door sijne woorden / ende door sijn aede-
men trockt naer sijn herte! Maer ô wonder-
baere soeticheydt / ende besonder verheughen /
dat wy ons doch moghen vereenighen aen
het ghene wy niet weerdich en zijn te noemē?
Ick en ben niet weerdich te wesen eene dienst-
maeghdt / ende siet / ick ben bedegen de eenige
ghenuchte des alderhoochsten. Wie soude
hem derven beroemmen bequaem ende weer-
dich te wesen te moghen ghenieten hoe kley-
ne voncksken van dese liefde! Ha mijn Godt
[pb: 456] ten gheeft my dan niet wonder dat mijne siele
soo ghy spraeckt / was smiltende / maer ick
bidde u / dat ick mach volherden in dese uwe
gonste / op dat ick gheheel onsteken / nu teene-
mael in u mach versmilten ende verstorten.
Ha mijn Godt dat ick niemandt dan u en
aenschouwe / noch dat insghelijcks mijne ge-
dachten / mijne woorden / noch mijne werc-
ken niewers en trecken dan naer u. Den
brandt noch de kracht van dese liefde die my
aen u voeght / en doet my niet soo seer verstelt
staen / als ick my verwondere dat wy tot u
niet en zijn gheneghen / dat wy alle saecken /
behalvens u souden afgaen. Want indien wy
u hebben / wat willen wy meer? Dat dan al-
dersoetsten Iesv onsen gheest in u ruste / noch
in het minste van u en verscheyde.


Back to top ↑

Quid enim mihi est in cælo [36]

[pb: 457] XXXVI.

VVant vvat is my in den hemel, ende
vvat hebbe ick van u begheert op der
aerden?

Psal. 72.

WAt vvil ick dan al bespieden
Off in hemel, off op aerdt,
Off in zee noch dieper-vvaerdt?
Alder-liefste daer u-lieden
Niet en baeckert met u schijn
Wil ick iemmers oock niet zijn.
'K vveet de vreughden van den hemel,
'K vveet de schatten al-ghelijck
Van de zee, en Aerde-rijck:
Maer sy zijn min als gheschemel,
Min als roock, en min als niet
Soo dijn ooghe daeraf vliedt.
O ghy hemel! ô ghy eerde!
O ghy diepe-vvijde zee!
Van u dryen ick verschée!
Ick en achte noch in vveerde,
Noch uvv' schatten allegaer
Als ick miss' mijn vveder-paer.
'K voele somtijdts my ghedreven
Nu ter aerde, dan ter locht,

[pb: [457a]]

Quid enim mihi est in cælo, & à te
quid volui super terram!

Psal. 72.
[pb: 458]

Somtijdts naer het bracke vocht:
Maer helaecen! vvat kant gheven
Als die ooghe van my svvicht
Daer in mijn behaeghen light!
Op dat ick my sou verrijcken,
En mijn vinnigh hert versaen
Hebb'ick doen in d'aerde gaen,
Om uyt die te moghen strijcken
Het zy zilver ofte goudt
Dat hem daer bedoken houdt.
'K hebbe doen den buyck opschulpen
Van ons Moeder alghemeen,
En haer schatten brocht by-een:
Maer vvat hevet konnen hulpen,
Dat sy my zijn aenghevloeyt
En nu teenemael vernoeyt!
Dus soo ghinck ick oock versoecken
Het Oost-Indiaene landt
Met de Magellaensche strandt,
En die ver-gheleghen houcken
Des verbranden Abyssyn
Off daer iet mocht beter zijn.
'K hebb' die kusten over-vaeren
En ghevvaeght soo mijnen boot
In den vvacken Thetis schoot,
En mijn ooghen gaen verklaeren
In de schoonheydt ongheleent
Van 't ghepeereldt en 't ghesteent.
Esmerauden, Chrysolyten,
Hyacinthen en Sapphiers,
[pb: 459] En Robynen oock vol viers
Hun van my daer visschen lieten
Soo dat ick haest há mijn deel
Van soo menigh schoon Iuvveel.
Voorts soo sagh ick t'alle kanten
Op Hydaspis rijcken boordt
Schoone peerels kommen voort.
En ick sach de Diamanten
Hoe vvel dier en kostelijck
Ligghen vuncken in het slijck.
Maer helaecen! dit ghepeerelt
Dese steenen soo ghesocht,
En met soo veel moeyte brocht
Uyt 't ael-eynde van de vvereldt,
Hebben aen my niet ghebaedt,
Noch oock mijnen lust versaedt.
Waerent dan niet vremde saecken
Dat ick nerghens iet en vandt
'T zy te vvaeter off te landt
Om mijn hertien te vermaecken
Noch dat allegaer dit goedt
En dé stillen mijnen moedt?
Soo ghinck ick dan by my selven
Rijpelijck eens overslaen
Off ick naer de locht vvou gaen
Die ick konstigh sach om-vvelven
En om-vatten het rondeel
Van dit vvijde-vvouste deel.
'T luste my daer te besichten
De cieraeten altemael
[pb: 460] Van die Cristalijne sael,
Al vvaer ick de sterre-lichten
Flickeren sach onder-een,
En hun oude danssen léen.
Maer off ick tot mijnen luste
Sach den hemel in een vier,
Noch en vvas het niet een sier:
Want soo hy maer eens en ruste.
Op Alcydes schouvvers bloot
Was hem 't onvermoghen groot.
Het began my te vernoeyen
Dat ick op dees hooghe pleck
Hielt soo langhe mijn vertreck,
Dus ghinck ick soo verr' my spoeyen
Dat ick d'aerde die daer lagh
Maer voor eenen bal en sach.
Alle berghen my ontschoven
Soo oock van ghelijcke déen
Alle torrens, alle stéen,
En dat ick kost sien van boven
'T scheen dat d'aerd' en haer ghedruys
Maer en vvas een slecken-huys.
Hoogher vvas ick dan de Maene,
Hoogher dan den gulde stoel
Waer uyt Phœbus sijn ghebroel
Neder-sendt op dese baene,
Immers soo my docht ick tré
Met de voet op Helycé.
Siet my nu eens dan verheven,
En gheraeckt met volle spoet
[pb: 461] Daer te sien is alle goedt;
Daer de peerels net ghedreven
Zijn 't paveyssel van de straet
Daer men alle daegh' op-gaet.
'T is alhier dat ick ontmoete
D'Enghel-soete Borghery
Die ghelijcker-handt aen my
Blijdelijck doen hunne groete.
Daer een ieghelijck soo singht
Dat den Hemel vveder-klinght,
O ghy hemel! ô ghy sterren!
O paleys! ô Koninghs-hof!
Vol van alle zeghe-lof!
O ghy Enghels die daer vverren
En soo reyen handt aen handt
In dat volle vreughde-landt!
Och vvaer ben ick? 'k hebt vergeten.
Wat ist dat ick my verhief?
Als ick missen moet mijn lief
Wil ick van gheen Enghels vveten,
Iae ghy hemelick vveer-legh
U en uvven sterre-vvegh.
Há nu vveet ick mijn begheeren
Het zy boven off benéen,
Treckt de liefste van my héen,
Off sou hy van my verveeren,
O ghy hemel! ô ghy aerdt,
Eeuvvelijck daer henen vaert?
Alexander heeft ghekreten
Soo men hem gaf te verstaen
[pb: 462] Dat hy luttel há ghedaen,
En dat hy noch moeste vveten
Dat op dese selve grondt
Meer als eene vvereldt stondt.
En off ick oock há verkreghen
Al die vvereldts onder my,
Iae noch duysent duyst daer by
Wat vvaer ick daermé bedeghen
Als ick elcke vvereldt acht,
Min te zijn als mijn ghedacht!
'T ghene dan die heele ronde
Van den aerderijckschen kloot
Met den Hemel alsoo groot
En begreep tot gheenen stonde
Is daerom ick mat en moe
Alsoo nu mijn beste doe.
Want helaecen ick moet lijden
Al dat ick hier heb gheiaeght
Noyt en hevet my behaeght;
Dus ô Godt ick sal my mijden
Ghy zijt d'Aerde, Zee en Locht
En den Hemel die ick socht.

[pb: 463]

Quid enim mihi est in cælo, & à te
quid volui super terram?

Psal. 72.

VVant vvat is my in den Hemel, ende
vvat hebbe ick van u begheert op der
aerde?

Psalm. 72.
Hugo de S. Victo. in arrhâ animæ.

ICk bidde u / seght my mijne siele / wat is 't
doch dat u ghereydt / ende dat ghy boven al
zijt beminnende? Ick weet dat u leven is de
liefde / ende dat ghy sonder de liefde niet en
soudt konnen leven. Aensiet de wereldt / ende
al dat in haer is / ghy sult daer vinden veel-
derleye schoone ende aenlockende ghedaenten
die verwecken de menschelijcke gheneghent-
heden / ende onsteken de begheerten der ghe-
ner die hun daeraf laeten dienen naer het ver-
scheyden behaeghen dat sy daer in zijn vin-
dende.
Het goudt ende kostelijcke steenen hebben
hunnen luyster / het vleesch vertoont hem seer
fraey op die schoone aensichten / tapitserijen /
kostelijcke kleederen / schoone boorden van
goudt eñ van silver verlieven de ooghen door
hunne kostelijckheyt ende verscheydentheydt
van verruwen: wilt my eens / bidde ick u / on-
derrichten / wat u van al ditte alderbest soude
aenstaen / om voor u eygen eeuwelijck te mogē
[pb: 464] ghenieten! want ick ben versekert dat ghy
van al dit hier boven gheroert iet zijt bemin-
nende / oft en maeckt ghy daer af geenderhan-
de werck / soo moeter iets anders zijn dat u be-
kommert / ende dat ghy wel soudt willen heb-
ben.

Aug. in Ps. 145.

Wat soude u ter wereldt konnen aenstaen?
wat saecke wilt ghy verheffen? wat is 't dat
ghy wilt beminnen? Waer ghy u met het
vleeschelijck ghevoelen zijt keerende soo siet
ghy den hemel ende de aerde. 'T ghene ghy
bemint ter aerden / is aerdtsch; 't ghene ghy
bemint in den hemel / is lichaemelijck; nu
hebdy alreede soo langhen tijdt gheleeft in on-
nutte bekommernisse / beslaeghen met de ver-
scheydentheydt van uwe wenschen / daeraf
ghy als-noch zijt draeghende de lick-teecke-
nen verdeelt zijnde door verscheyden liefde /
alomme ongherust / ende nievers met ruste.
Gaet in u eyghen selven / ende soeckt eens den
aen-rechter van alle saecken die u ter aerde
waeren ghereyende / ghy en sult niet beter ge-
vonden hebben als te weten dan dit ende dan
dat. Bedenckt eens het goudt / het silver / de
ghedierten / de gheboomten / de wellusten / ende
met een woordt de gheheele wereldt; daer-
naer bedenckt den hemel / wat sult ghy daer-
houden voor het alderschoonste / als de sonne /
de maene / ende de sterren? leght die al te sae-
men by een / het sal al goet wesen / want Gode
[pb: 465] heeft alle dinghen seer goedt gheschaepen;
van alle die en salder niet wesen / oft ten sal
hebben sijne besondere frayicheydt / door de
welcke de weerdicheydt van hunnen schepper
bedecktelijck u wordt aenghedient. Ghy ver-
wondert u in het werck / bemint den werck-
man / noch en zijt soo niet bekommert met
't ghene datter ghevrocht is / dat ghy daerom
zijt afgaende den werckman van dien; want
die dinghen die hy ghevrocht heeft om u be-
sich te houden zijn onder u / om dies wille dat
hy u ghemaeckt heeft om te wesen onder
hem.

Bonav. soliloq. cap. 1.

De menschelijcke siele gheschaepen om
Godt te begheeren / en vindt niet dat buyten
Godt haer soude wesen te kleyne / daerom met
goeden rechte en kan haer niet ghenoeghen al
dat buyten Godt soude wesen. Maer mijne
siele slaet wel gaede dat men u in plaetse van
bruydt niet en achte eene onghetrouwe over-
speelster / indien ghy meer bemint de ghiften /
dan het herte van die u de selve is ghevende.
Wee u is 't dat ghy faelt in sijne paeden / in-
dien ghy voor hem bemint sijne teeckenen / en-
de dat ghy niet gaede en slaet door het ver-
standt van eenen ghesuyverden gheest het
ghene die schoone klaericheydt u wilt onder-
rechten / wiens teeckenen ende voetstappen
zijn de eere eñ de schoonicheyt van all schep-
sels: Indien ghy misschien u-selven noch
[pb: 466] niet en kent ô schoonste der vrouvven,
komt uyt ende volght de stappen van de
kudden, dat is de rede-loose schepsels / die zijn
de voetstappen van uwen Schepper: maer
ghy den spieghel van die alder-heylighste
Dry-eenicheydt. Soo zijt ghy dan gheacht
veel weerdigher dan al dat ghy zijt aenschou-
wende. En voedt uvve lammerkens, on-
trent de lommer-hutten der Herders. Dat
is / keert uwe ghedachten tot de reyen der En-
ghelen / aen de welcke ghy bynae ghelijck zijt
in nature / ende sult eens wesen mede-erfghe-
naem in die eeuwighe blijdschap.

Bonav. cap. 1. soliloq.

Helaes! mijnen Heere / nu kan ick 't ver-
staen; maer ick schaeme my te belijden dat
de bevalligheden ende de uytnemende schoo-
nicheden van u schepsel mijne ooghen hebben
bedroghen / noch ick en hebbe niet eens ghe-
docht dat ghy in schoonicheydt alle schepsels
te boven gaet / aen het welcke ghy maer het
minste druppelken uwer volmaecktheydt en
hebt toe-gheeyghent. Want wie heeft den
hemel verciert met sterren / de locht met ghe-
voghelte / het water met de visschen / de aerde
met plantsoenen / ende met bloemmen? maer
alle dese wat zijn sy meer dan een glinsterken
van uwe schoonicheydt? de soeticheydt van
u schepsel heeft oock bedorvē mijnen smaeck /
ende ick en bemercke niet dat ghy als heu-
nich waert veel soeter; want ghy hebt aen
[pb: 467] den heunigh ende aen alle schepsel hunne jae
uwe soeticheydt gheschoncken. Den geur van
u schepsel heeft oock bedroghen mijnen reuck /
ende ô goedertieren Iesv ick en hebbe niet ge-
weten dat uwen geur te boven gaet alle spece-
rijen. Den ydelen soen ende de valsche ver-
luydende stemme van u schepsel heeft oock
mijn ghehoor bedroghen / ende ick en hebbe
niet gheweten oft ghevoelt hoe soet ende aen-
ghenaem dat wesen uwe uyt-spraecken in de
monden uwer uytghelesene.

Bernar. medit. cap. 9.

Mijn gemoet wordt ghedreven van het een
ghedachte tot het ander / het wordt verandert
door verscheyden bekommernissen / ende door
verscheyden gheneghentheden / op dat hem
ten minsten soude versaeden door de verschey-
dentheydt der selver dinghen / die 't selve niet
moghelijck en zijn te versaeden.

Aug. soliloq. cap. 13.

Maer dit weet ick / ô mijnen Heere / mijnen
Godt / waer dat ick ben sonder u / soo en ben
ick niet wel / niet alleenelijck uytwendich /
maer oock inwendich / aenghesien allen over-
vloedt ende alle koeverheyt buyten Godt my
maer ghebreck en is eñ armoede. Ick sal versaet
vvorden soo saen u lof eñ eere sal verschijnē.

August. soliloq. cap. 30.

De siele mijn Godt die ghy gheschaepen
hebt / houdt soo wonderbaer veel van uwe
grootdaedicheydt / dat sy van u alleen / eñ van
geen ander en soude konnen versaedt worden;
want u hebbende / haeren wensch is volko-
[pb: 468] men / ende daer en blijft uytwendich niet meer
om te wenschen; want soo sy uytwendich
iet is wenschende / 't is voorseker dat sy u in-
wendich niet by en heeft / u hebbende en soude
sy niet voorder konnen wenschen; want soo
ghy alleene zijt het opperste goedt / en heeft sy
nieuwers meer naer te wenschen: maer sy be-
sit u / als wesende alleenelijck het alder-op-
perste goedt.

Nazian. carm. de externi hominis vtilitate.

Siet den winter / ende den somer / de Lente
ende den Erft / den dagh eñ de nacht / die door
hunnen omme-loop ghebieden over den tijdt /
den welcken sy doen aenkomen ende wederom
vergaen. Ick sie den hemel / het water ende de
locht / jae daer en boven alle het ghene daer is
roerende / eñ al dit en is my niet nieuws / noch
en kan my niet ghenoeghen. O mijnen Heere /
mijnen Godt / gheeft my liever een ander we-
reldt die my bath gereye als dese tegenwoor-
dige / voor de welcke ick soo veel ellende bē ver-
draeghende. Ten anderen ick en vraeghe niet
meer naer al datter roert op der aerden / ick
laete de aerde aen die aerdtsche / de werelt aen
de wereldtsche / noch ick en begeere geene we-
reldt / dan u alleene / die de oorsaecke sult wesen
van mijne ruste / ghelijckerwijs ghy zijt van
mijne wenschen.

Aug. in Ps. 102.

Waer dat ick my keere / eñ wende / soo wort
van my verfoeyt al dat ick besitte / al is 't by
aldien dat ick daerom te vorē gewenscht heb-
[pb: 469] be. Wanneer sal dan mijnen wensch in het
goedt eens moghen versaedt worden? O Hee-
re nimmermeer en sal ick doch konnen ver-
saedt worden door sterffelijcke oft vergancke-
lijcke saecken. Wilt my doch iet toeschicken
dat eeuwich is ende onverganckelijck. Wel
aen dan mijne siele / soeckt nu voortaen dat u
mach goedt wesen; want misschien eens an-
ders goedt is gheleghen in andere saecken / ende
alle schepsel besit sijn eyghen besonder goedt /
achtervolgende den aert van sijn nature. Het
is van noode dat ieghelijck weet het gene hem
gebreeckt / eñ waerinne dat gheleghen is sijne
onvolmaecktheyt / ende soecke den middel om
die te verbeteren. O redelijcke siele / soeckt nu u
goedt / niet en is u goet dan Godt alleene, die
is u opperste goedt / dat is te segghen u goedt.
Wat sal hem behoeven wiens goedt is het al-
deropperste goet? daer zijn noch minder goe-
den / die oock schijnen goet te wesen. Wat isser
goedt voor de beesten als de penssen te vullen /
wel te weyden / wel te slaepen / te loopen ende
te rennen / te leven sonder sieckten oft plaegen /
eñ huns ghelijcke voorts te brenghen. Soeckt
ghy al dus-daenen goedt? mede-hoir Christi /
verheught ghy u om dat ghy met de beesten
zijt een bedegen? stiert uwe hope tot het goet
van alle goedt / tot hem die in het goedt ver-
saedende is uvve begheerte.

Gisl. hom. 5. in Epist, ad Rom.

Hoort de woorden vandē Prophete: Want
[pb: 470] vvat is my in den hemel? ende bath voorts:
vvat hebbe ick van u begheert op der aerde!
als oft hy hadde geseydt: Ick en wensche niet
van al dat in den hemel is / noch van al datter
op der aerden is: maer ghy alleene zijt den
middel-punct van mijne wenschen.
Dat is te segghen / ghy zijt mijn deel / op u
alleene ben ick ten vollen van alle saken voor-
sien / noyt en hebbe ick iet anders ghetracht
dan u alleene te mogen verwerven voor mijn
erf-deel. Ick en hebbe noyt ghewenscht om
eenighen rijckdom / noch om eenigherhande
wellusten des werelts. My en behoeft niet die
van u ben opghenomen / noch daer en is niet
meer in den hemel / dat ick meer wille soeckē.
Niet hebbende / hebbe ickt allegader / want
ick hebbe Christum; eñ al hebbende in hem /
en soecke ick gheenen anderen loon; want hy
is den loon eñ de vergheldinghe van alles.
Bern. de diuersis affectionibus animæ.
Want de siele en begeert niet anders / noch
sy en soeckt niet anders van Godt dan Godt
selve / op dat sy metter waerheydt ende metter
herten mach roepen dese woorden vanden
Psalme: Want vvat is my inden hemel, ende
vvat hebbe ick van u begeert op der aerden?
mijn vleesch heeft my begheven, soo doet
oock mijn herte, ô Godt van mijn herte, ende
mijn erf-deel inder eeuvvicheydt. Want het
en is niet meer om heur eyghen liefde / oft om
heur eyghen selven / dat dese liefde dus geerne
[pb: 471] soude ontfanghen eenich gheluck oft eenighe
eere; maer sy keert haer gheheel ende gants
tot Godt / om haere begeerten alleen aen hem
te naghelen / daer dat is al het volkomen van
haere begeerte / om dat dien grooten Koningh
haer soude leyden in sijn slaep-kamer / eñ dat
sy haer met hem soude voegen / ende hem vol-
komelijck naer heuren wensch ghenieten.

Aug. in Psal. 72.

Sonder twijffel sy heeft ghesien het goedt
dat aldaer voor haer bewaert wierdt / eñ ver-
voert door de ghedachten van sulck eene on-
sprekelijcke saecke die noyt ooghe ghesien en
heeft / noch oore ghehoort / noch ghekomen in
het menschelijck herte. Sy en heeft niet ghe-
seydt / dit oft datte is my in den hemel: maer
vvat is my in den hemel? wat is het gene dat
ick hebbe in den hemel? hoe groot is 't? hoe-
daenich is 't? ende met een woordt / wat hebbe
ick in den hemel? eñ wat hebbe ick van u be-
geert op der aerden? ghy bewaert voor my in
den hemel onverganckelijcke schatten / iae u
eyghen selven; eñ ick hebbe van u begeert op
der aerden 't ghene dat daer besitten de god-
deloose eñ de quaede menschen / te weten / gout /
silver / peerels / ghesteenten / daervan voorsien
wesen de booswichten / ende veel oneerbaere
Vrouwen. Ick hebbe al dese saecken ghe-
wenscht op deser aerde / als kostelijcke saken /
al is't by aldien dat mijnen Godt hem selven
voor my in den hemel is bewaerende.

[pb: 472]
August. medit. cap. 40.

De blijdschap des herten is my ontrocken /
mijn lacchen is vergaen in schreyen / mijn
vleesch heeft my begheven, soo doet oock
mijn herte, ô Godt van mijn herte, eñ mijn
erf-deel inder eeuvvicheyt. Mijne siele heeft
gheweygert vertroost te worden / ten zy door
u alleene mijne eenige soeticheyt. Want vvat
is my in den hemel, ende vvat hebbe ick van
u begheert op der aerde? Ick begheere u / ick
verwachte u / ick soecke u. Mijn herte heeft
tot u gheseydt: Ick hebbe ghesocht u aen-
schijn, ende ick sal u aenschijn ô Heere aen-
soecken, en keert u aenschijn niet van my.

Amb. in Orat.

Ghy weet dan / ô Godt / kender van alle
herten / dat ghy my zijt aenghenaemer / niet
alleene als de aerde / oft al datter inne is:
maer aenghenaemer dan den hemel selve / eñ
al dat in den hemel soude moghen wesen.
Want ick beminne u boven den hemel / ende
boven de aerde / ende boven al dat daer in sou-
de zijn begrepen.

Aug. soliloq. cap. 20.

Want al dat den hemel omringhelt ende
besluyt is veel minder dan de menschelijcke
siele / die gheschaepen is om te besitten het op-
perste goedt / door wiens besittinghe sy de eeu-
wighe saelicheydt soude be-erven.


Back to top ↑

Heu mihi quia in colatus meus prolongatus est! [37]

[pb: 473] XXXVII.

VVee my dat mijn pelgrimagie verlenght
is! Ick hebbe ghevvoont met de be-
vvoonders van Cedar, seer lange heeft
mijn siele ghevveest een vremdelingh.

Psalm. 119.

MEnichmael komt my te voren
Off den Sonne-Godt niet meer
Met sijn koets en doet den keer?
Al hadt iemandt my ghesvvoren,
'K hà ghemeynt hoe dat sijn ass
Teenemael ghebroken vvas.
'K há ghemeynt dat sijne peerden
Moesten zijn ghereden af
Daer hy mé met vollen draf
Omme-loopt den kloot der eerden,
Nu ick sie ('t vvelck my mis-haeght)
Dat de jaeren zijn vertraeght!
'K hebb' gheleeft in veel ellenden,
'K hebb' ghekerremt, en ghekrocht,
En mijn daghen, soo my docht,

[pb: [473a]]

Heu mihi quia in colatus meus pro-
longatus est! habitaui cum habi-
tantibus Cedar, multum incola
fuit anima mea.

Psalm. 119.
[pb: 474]

Waeren nu by-nae ten enden:
Maer helaes! den noot-gheval
Blijft my houden in dit dal.
Sullen dan die teere vvebben
Van mijn leven blijven gaen
In soo langhe stercke draen?
Lachesis soudt ghy niet hebben
(Soo ick u dicks há ghebéen)
Die veel liever af-ghesnéen?
Want vvat sou my doch ghenoeghen
Langh' te leven op der aerdt
Die soo veel ellenden baerdt!
Soo my dunckt 't sou beter voeghen
Dat ick trocke naer de doodt
Mijnen rechten haeven-schoot,
In de doodt vvy alle leven,
In de doodt is ons gheluck
Met het eynde van den druck.
'T scheen hier kost hem niet begeven:
Maer helaecen! 't is ghefaelt
Rijst het een, het ander daelt.
'S morghens vroegh begint te kriecken
Den koel-soeten dagheraet,
Die eer Phœbus vvel op-staet
Gheeft haer rooskens te gheriecken:
Maer aensiende sijn ghebroel
Kruypt vveer by haer oude boel.
Soo nu Phœbus overloopen
Heeft den langh-gheplogen pat
Komt hy 's avondts moe en mat
[pb: 475] In de zee zijn peerden doopen
En de nacht die daer op-rijst
Hem sijn oude stallingh' vvijst.
Als de nacht komt neder-sincken
Vergeselschapt herr' en vverr'
Met soo menich duysent sterr'
Die den Hemel dot ghelincken
Alsdan Phœbus met dat daeght
Wederom de nacht veriaeght.
Zephyrus doet d'aerd' ontluycken
Streelende met sijn ghevlerck
Haer bevrosen bollevverck:
Maer soo nu daerop komt stuycken
'T bijtende kil Noordtsch gheblaf
Neemt haer haere fraeyheydt af.
D'aerde trotst in groene kleeren,
S'is besteken met 't ghebloemt
Als den Somer over-komt:
Maer dit gaet al haest verkeeren,
Soo vvanneer hy hem vertreckt
Staet sy met de sneeuvv bedeckt.
Nu verroert de zee haer ermen,
En dan ligghen sy gheschorst
Door het toe-doen van den vorst.
Nu op zee de vvinden schermen
Die dan dijen vveer soo soel,
Dat sy light als eenen poel.
Het gaet nu van reghen sturten
En daer naer is 't opgheklaert
Nu den donder ons vervaert
[pb: 476] Als hy rolt met stijve hurten:
Daernaer isset al in vré,
Hemel, Locht en Aerde mé.
Maer het arghste noch van allen
Dat men niet en kan ontvlien,
Is dat vvy ons selven sien
Hier ghesmeten als de ballen,
En dat vvy een leven léen
Met de beesten heel ghemeen.
Want de plaets die vvy bevvoonen
En ons dient tot eenen schuyl
Is maer eenen leeuvven-kuyl;
En de mensch kan hy hem toonen
Beter dan het vvildt ghediert
Dat al schendet en schoffiert?
Wat is anders hier te vinden
Dan bedroch, en arghe-list,
Dan krackeelen ende tvvist?
Hier en kan gheen reden binden,
Hier is 't dat het goedt en 't gheldt
Doen het alder-meest ghevveldt.
Hier is vreese Godts verlaeten
En hier de Gerechticheyt
Met haer schael omverre leyt.
Hier de deughden zijn vervvaeten,
En alhier is 't dat het goet
Wordt gestooten met den voet.
Wilt dan dese plaets aenschouvven
Daer men anders niet en siet
Dan ellend' en dan verdriet,
[pb: 477] Dan een vvalgh' en een berouvven,
Dan uyt-banssel der ghenucht
Dan her-haelingh' van ghesucht!
Mars met sijne moorderijen
Settet hier allom in roer,
En men siet den armen Boer
Om sijn vruchten te bevrijen
Met 't ghevveir, hoe vvel beroest,
Inne-voeren sijnen Oeghst.
Wie sou dan voor eeuvvich vvillen
In het midden dit ghevvoel
Wesen altoos eenen doel
Om te vatten die gheschillen,
En die svvaericheden al
Van dit iammer traene-dal?
Over-langh háen mijn jaeren
Als ick 't immers nu bepeys'
Moeten af-doen mijne reys'
En voor eeuvvich vvegh gaen vaeren:
Maer helaecen! ick beklaegh
Dat den voortganck is te traegh.
Hoe de menschen hun vergeten
Die daer achten voor plaisier
Langhen tijdt te blijven hier?
'K dencke dat sy niet en vveten
Off en hebben het verstandt
Van hun rechte Vaeder-landt!
Wist doch iemandt van den hemel
De ghenuchten allegaer,
Hoe soud' hy die speuren naer?
[pb: 478] Maer vvat ist? 't is maer gheschemel,
En seer selden, soo 't behoort,
Iemandt naer den Hemel hoort.
O ghy hemel uytvercoren
Och! hoe vvijdt ben ick van u!
Moet ick als een ballingh nu
Op dees aerde gaen verloren?
Och! sal ick dan nimmermeer
Sien eens mijnen vveder-keer?
Soo vvanneer dat de Romeynen
Hunnen Borgher banden uyt,
Om dat niemandt hun te ruyt,
Off te straff en soude meynen
Deden hem tot Tibur léen
Sesthien mijlen maer verschéen.
En helaes! ick ben verdreven
Daerom dat ick by-nae sterf
Soo verr' van mijn Vaeders-erf!
Sal ick soo noch langhe leven
En hier vvoonen met verdriet,
Daer men niet dan druck en siet?
'T seste Iaer de Ioodsche slaeve
In 't ghesagh van vrijheydt soet
Deckte 't hooft met eenen hoet.
Vaederlandt och! off Godt gaeve
Dat ick oock soo vvierde vry,
En u haest mocht komen by?
Och! hoe sou my dat verschoonen
Dat ick naeme mijn vertreck
Naer mijn oudt-ghevvoone pleck,
[pb: 479] En vveerom mocht kommen vvoonen
Als ick hier te voren dé
In mijn vvel-ghevvenschte sté.
D'Oyevaers gaen hun versteken
Over zee met vollen tocht
Om te scheppen nieuvve locht,
En de svvalu gaet op-breken
Haeren vvel-gheplackten nest
Soo sy vvisselt van ghevvest.
Wat verdriet! vvee my! och ermen!
Sal ick nimmermeer eens dan
'T eynde sien van mijnen ban?
Lieve Godt aenhoort mijn kermen
Is 't dat 't lichaem u mis-haeght
Immers mijne siel indaeght.

[pb: 480]

Heu mihi quia in colatus meus pro-
longatus est! habitaui cum habi-
tantibus Cedar, multum incola
fuit anima mea.

Psalm. 119.

VVee my dat mijn pelgrimagie verlenght
is! Ick hebbe ghevvoont met de be-
vvoonders van Cedar, seer lange heeft
mijn siele ghevveest een vremdelinck.

Psalm. 119.
August. medit. cap. 21.

O Heere dit teghenwoordich leven is my
een volle verdriet / noch ick en kan niet
langher blijven in dese moeyelijcke pelgrima-
gie!

Aug. ser. 42. de verbis Domin.

Want gheheel dit leven / voor die 't wel be-
vroeden / en is anders niet dan een ver-
druckinghe / zijnde in het selve twee scherp-
rechters van de siele / die niet ghelijckelijck en
pijnighen: maer elck van hun zijn altijdt ee-
nighe nieuwe pijnen versierende. Dese twee
scherp-rechters worden ghenoemt de vreese /
ende de pijne; want is 't by aldien dat met u
wel is / ghy zijt in vreese / ende indien dat met
u quaelijck gaet / ghy zijt in pijne.

August. medit. cap. 21.

Dit leven is een ellendich leven / een broos
leven / een onseker leven / een moeyelijck leven /
een onsuyver leven / een leven vol kattijvic-
[pb: 481] heydt / ende vol dolinghe / het welcke gheen-
sins een leven en behoort genoemt te worden:
maer wel een doodt / waer in wy allen oogen-
blick door verscheyden oorsaecken ende door
verscheyden ghebreken van veranderinghe
zijn stervende. Dit leven is een levende doot /
ende een sterffelijck leven met vele bitterheden
over-goten. Maer helaecen! wat menichte
van menschen worden daeghelijcks door den
waenschijn van dit leven aenghelockt / ende
met valsche beloften bedroghen?

Origen. hom. 1. in Ps. 38.

Het zijn maer de plompaerts / ende aen wie
onbekent zijn de soetichedē van 't waere licht /
die voor ghenuchelijck houden de somber en-
de onvolmaeckte klaericheydt / die wy op de-
ser aerde zijn ghenietende; Ick segghe noch
eens / dat dese noyt en hebben ontfanghen het
minste glinsterken van het waere licht / noch
en weten dat de sielen (ontkomen zijnde de y-
delheden van dit leven) behoorden te verwach-
ten een Enghels leven.

Greg. lib. 11. moral. in c. 14. Iob.

Wat blijdschap kan den mensche hebben in
sijn ballinckschap / verloren hebbende sijn he-
mels Vader-landt?

Amb. de bono mortis cap. 2.

Het is faulte van onse krackheydt / soo
wy omvanghen zijnde door de wellusticheyt
des vleeschs / ende door de behaeghelijckheyt
van dit leven / dat wy ons noch vervreesen
den begonnen loop te volbrenghen / in welc-
ken meerdroefheydt is dan ghenuchte. Maer
[pb: 482] die heylighe gheleerde mannen waeren veel
beter onderwesen / die hun beklaeghden dat
dit ellendich verdrietich leven te langhe aen-
liep / achtende veel liever te wesen ontbonden /
ende te zijn met Christo; zijnde insghelijcks
soo verre ghedreven tot onverduldicheydt / dat
sy waeren vervloeckende den dach hunder
gheboorte / ghelijck hy die daer seght: Dat den
dach te niete gae, in den vvelcken ick vvier-
de gheboren. Want wat oorsaeck isser dat
ons dit leven soo soude ghereyen / als wesende
vol onghemack / vol suckelinghe / ende vol el-
lende / in het welcke zijn achterklap sonder op-
houden / moeyelijckheden sonder eynde / trae-
nen sonder ghetal; Voorts tot de ghene die
met alderhande swaericheden worden over-
vallen / en is niemandt seght hy /die hun ver-
troost, ende daerom prijst den Wijsen-man
liever de doode dan de levende.

Aug. soliloq. cap. 2.

Voorwaer mijn leven is een leven dat
broos is / een leven dat verganckelijck is / een
leven hoe dattet meer op-klimt / hoe dattet
meer is neder-daelende; hoe dat meer voort-
gaet / hoe dattet meer naerdert ter doodt. Het
leven is bedrieghelijck / ende niet dan eenen
schijn vol doodelijcke stricken; nu ben ick
blijde / dan ben ik droeve; nu ben ick sieck /
dan ben ick wel te passe; nu leve ick / dan ster-
ve ick; nu schijn ick gheluckich / dan ellen-
dich; nu lacch ick / dan schreye ick: alsoo zijn
[pb: 483] alle saecken onderworpen de veranderinghe
ende daer en is niet dat een gheheele ure is
blijvende in eenen standt.

Nazian. carm. de humanâ naturâ.

Selfs de Aerde en heeft gheenderhande
vasticheydt / de winden doen die verschudden /
de waeteren doen die verdrincken / de hitte des
hemels doet die verbranden / den tijdt ende
die uren iaeghen elckander / den nacht die
den dagh omlommert / doet gheheel de we-
reldt rouwe draeghen / het ongheweerte ver-
stickt de locht / de sonne als ter deghen jalours
van het vernoegen dat wy hebben by nachte
te mogen sien dat schoon gekriel van sterren /
doet hun alle morghen-stonden het spijt van
hun dat schoon gheglinster te benemen. Iae
selfs de sonne heeft oock haeren aenstrijdt;
want de smuycken / ende die berghachtighe
wolcken die daer lanckst de locht henen drij-
ven / gaen die verduysteren: D e Maene heeft
oock haere ghewoone veranderinghen / als sy
daeghelijcks verwisselt haer aenschijn / ter-
wijlent oock den hemel ons vertoont de helft
van sijne ronde / de ander helft is haer ver-
berghende / noyt ons iets ghevende soo veel te
siene / oft daer en is ons daer teghen soo vele
wederom ontrocken.
Carm. de externi hominis vilitate.
Wat is doch die ellendich leven? zijnde
in mijns moeders lichaem / was ick in
een graf; de eerste herberghe die ick ter
[pb: 484] wereldt hadde was een wieghe / niet verschil-
lende van een graf / dan met den naeme. Ver-
laetende die leven moet ick wederom naer het
graf / ende het vier dat hier naer de wereldt sal
verbranden moet my noch eens komen ont-
graeven. Den tijdt dan dien ick leve is my
als eene snel-loopende beke die van boven
uyt-spruyt ende druyscht nederwaert / sonder
dat iemandt die kan teghen houden.

Chrys. in Psal. 119.

Dit leven en is maer een bewooninghe /
ende wat segghe ick / een bewooninghe; want
het schijnt noch min te wesen als eene bewoo-
ninghe / Christus heeft het selve ghenoemt ee-
nen wegh oft doorganck / segghende: de deu-
re is enghe, ende den vvegh is nauvve die
daer leydt naer het leven.

Greg. li. 23. mor. c. 24. in cap. 33. Iob.

Want desen wegh is dit teghenwoordich
leven / door het welck wy trecken naer ons
Vaderlandt; met goede reden moghen wy
dan het selve noemen eenen wech; ten desen
opsiene worden wy dickmael door een verbor-
ghen oordeel voort-ghestiert / om dat wy ons
niet en souden laeten voorstaen van hier te
hebben eene blijvende plaetse / noch oock op
dat wy te midden der moeyelijckheden van
desen wegh niet en souden blijven haeperen
als oft wy t'huys waeren; want sommighe
reysers hebben de ghewoonte soo sy op hun-
nen wegh zijn vindende eenighe schoone
[pb: 485] bembden dat sy stille staen / ende hunnen
wegh vertraeghen / jae den selven altemets
verlaeten / om die bembden wel te besichti-
ghen / ende gaende / sy en gaen op vele naer
niet soo dapper als te voren / om dat die lieffe-
lijcke groenicheydt met allen hun is verma-
kende. Om al dus-daenighe draelinghen
dan te schouwen / soo stelt Godt den Heere sij-
ne uytghelesene ter aerden op eenen moeye-
lijcken wegh / eenen wegh vol dorenen / vol
distelen / vol ongheschicktheydt / op dat een
ieder aenghelockt wordende door de ruste van
dit teghenwoordich leven als in eenen schoo-
nen wegh niet en soude blijven sluyeren / ende
nemen meer ghenuchte langhen tijdt alhier
te wandelen / dan hastelijck den wegh te kor-
ten / boven dien dat de ghenuchelijckheden
van den selven hem niet en soude doen ver-
gheten / het ghene hy wenschte te ghenieten in
sijn Vaeder-landt.

Chrys. in Psal. 119.

Maer wy en hebben gheen beter leerin-
ghe dan dat wy ons laeten voren staen hoe
wy zijn als doorganghers van dit leven. Die
vremdelinck is in het ghesagh van dese we-
reldt / sal een eyghenaer wesen in den hemel.
Die maer gast en is van 't ghene ter aerden
is en sal daer niet gheren voor langhen tijdt
willen herberghen. Hy en draeght sorghe
noch over het huysghesin / noch over het geldt /
[pb: 486] noch over de eet-waere / noch en sal hem ner-
ghens mede moeyen; maer gelijckerwijs die
op een ander verkeeren / hebben het herte / en-
de de gheneghentheydt altoos naer hun Vae-
der-landt / ende beneerstighen met alle vlijtic-
heydt dat sy souden wederom gheraecken daer
dat sy zijn voortghebrocht? Alsoo den ghenen
die daer bevanghen is met de liefde der toe-
komender saecken / en sal den moedt niet ver-
loren gheven / weder hy lijdt teghenspoedt /
noch oock den moedt te seer verheffen in ver-
ganckelijcken voorspoedt / maer sal seer lich-
telijck dit alles als eenen reysenden voor-by
gaen. Tot desen opsiene wordt ons oock
bevolen te segghen: Toekomende zy ons u
rijcke, op dat wy ons voorbeeldende dien ge-
luckighen dagh van ruste / niet en souden
acht nemen op het ghene ons in desen door-
ganck mocht overkommen. Is 't by aldien
dat de Ioden haeckende naer Ierusalem soo
sy verlost waeren het voorgheleden noch be-
schreyden; wat ontschuldinghe sullen wy
hebben van niet te wenschen naer dat opper-
ste Ierusalem! Maer merckt eens hoe sy
beklaeghen mits sy in een vremde landauwe
met de vremde zijn verkeerende / als sy segh-
ghen: Wy hebben ghevvoont met de be-
vvoonders van Cedar, onse sielen hebben
langhen tijdt ghevveest als vremdelinghen.
[pb: 487] Hier en beklaeghen sy niet alleenelijck dat sy
in een ander landauwe woonen: maer dat
sy onder d'uyt-heemsche zijn verkeerende.
Insghelijcks dit leven en is daerom niet te
moeyelijcker om dattet is vol ydelheydt ende
vol onghetijdighe sorghen: maer om dattet
overvloedich is van alle quaedt / ende dat men
met de quaede daghelijcks is verkeerende /
't welck seer swaer is om te verdraeghen.
Het is den aerdt van die vremde uytheem-
sche menschen te handelen ghelijckerwijs als
met de beesten / met de ghene daeraf sy heb-
ben d'overhandt / oversulcks dat die daer ge-
bruycken hitten ende Lenten / schijnen als
beesten te wesen verwoust ende verwildert:
maer al veel vreeder ende onmenschelijcker
zijn die daer omme gaen met dieverije / met
giericheydt / met onkuyscheydt / ende met die
daer leven in wereldtsche wellusten: Mijne
siele heeft langhen tijdt ghevveest een vrem-
delinck. Niet langhe om de lanckheyt van
tijde / maer om alle de swaericheydt die haer
is overkomende; want alle swaericheydt
hoe kleyne sy schijnt te wesen wordt groot
gherekent ter oorsaecke dat daer noch ander
ghemeynelijck zijn by-rijsende. Eenighe
ghemeyne ende kleyn-hertighe menschen /
naer dat sy veele iaeren gheleeft hebben /
segghen dat den tijdt is seer kort gheweest.
[pb: 488] Hoe is 't moghelijck dat dese menschen soo zijn
buyten alle redene (hoe wel den hemel hun
wordt voorghehouden / ende boven dien alle
dat goedt 't vvelck noyt ooghe ghesien en
heeft / ende noyt oore ghehoort) dat sy hun
met openen monde verwonderen in een scha-
duwe / noch en begheeren eens lichtelijck te
overswemmen de zee van dit teghenwoordich
leven / ghesmeten nochtans door die ghedue-
righe baeren / ende t'allen oogh-opslach in
waen van te verdrincken!

August. ser. 49. ad fratres in Erem.

O leven bedrieghende soo veel menschen / u
bespotten die ghy meest zijt toeghedaen! Och
hoe menich mensche hebt ghy verblindt! Als
ghy beghint / ghy en zijt niet met allen / als
ghy wordt ghesien / ghy zijt een schaduwe /
als ghy u verheft en zijt ghy maer roock. Ghy
zijt soete voor de dwaese / ghy zijt bitter voor
de wijse / die u bemint en kent u niet / die u
haeten kennen u. Wee hun die op u be-
trouwen! Ghy en zijt gheen leven: maer
wel een schijn. Aen eenighe vertoont ghy u
langh-duerich / op dat ghy die ten lesten
soudt vernielen / ende dat sy dan doen souden
dat sy willen. Aen andere vertoont ghy u
gheheel kort / op dat / als sy souden willen
leetschap bethoonen van hunne sonden / ghy
het selve niet en soudt ghedooghen. Ons leven
is ghelijckerwijs iemant zijnde in een vremt
[pb: 489] huys / niet wetende op wat ure oft op wat
dach den huys-heere sal komen segghen: gaet
uwe ganghen; want het huys daer ghy nu
inne zijt / en is uwe niet. O eeuwe vol ydel-
heydt! waer toe belooft ghy ons soo veel won-
ders / als ghy nu ons soo uyt-strijckt!

Amb. in orat.

Ick hebbe ghedoolt / ick belijde dat ick ben
ghevvest ghelijck een verloren schaep, ende
mijn pelgrimagie is verlenght. Maer siet hoe
verre ben ick verworpen van het aenschijn
van mijnen Godt in de verblindtheydt van
dit ballinghschap / daer ick ghedreven uyt de
blijdschap des hemels / daghelijcks beschreye
mijn ongheval / ende beklaeghe de ellenden
mijner ghevanghenisse. Alle mijne woorden
zijn droeve/ ende mijn stemme die luydt be-
weghelijck soo ick u ghedencke ô Ierusalem /
die daer zijt onse hemelsche moeder / ende soo
mijn voeten sijn staende in uwe voor-saelen /
ô ghy heyligh ende treffelijck Sion!

Nazian. ad Christum. Alibi optans finem vitæ.

O Christe Iesv ick en kan niet meer /
mijne macht wordt my benomen. Helaes!
hoe mijn herte is beslaeghen met verscheyden
beroeringhen die daer rijsen uyt mijn li-
chaem! Och hoe is mijn pelgrimagie ver-
lenght! Ick ben soo moede / ende ick hebbe
sulcke walghe van al datter ter wereldt is /
dat my moet wesen een hert-sweer al het selve
te ghedencken! Alle saecken staen my teghen /
[pb: 490] rijckdom / armoede / blijdschap / droefheydt /
eere / on-eere / vrienden ende vyanden.

Aug. soliloq. cap. 35.

Ongheluckich / wiens leven is in den
ban / wiens wegh is onvry ende twijffelach-
tich / wiens eynde is onseker / niet wetende
den tijdt / noch de ure; want alle toekomen-
de saecken op hope van verbeyden houden
bedecktelijck d'onsekerheydt van hunne uyt-
komste. Wy worden hier ghesmeten lanckst
de schrickelijcke golven van dese zee / versuch-
tende naer u ô ghewenschte haeven ende
troost van onse hope! O Vaderlandt / gheru-
ste Vaderlandt! wy sien u van verre / wy
groeten u uyt het midden der zee/ wy ver-
suchten tot u uyt dit dal der traenen / ende wy
steunen op de selve / oft wy soo misschien te be-
ter tot u konden gheraecken!

August. medit. cap. 18.

Maer om dieswille dat tervvijlent vvy
herberghen in een sterffelijck lichaem, ô
Heere, als pelgrims verre van u zijn, soo is 't
dat vvy alhier gheene blijvende plaetse en
hebben: maer soecken eene toekomen-
de. Want ons Borgherschap is in den he-
mel. Daeromme op het gheley van uwe ge-
naede treck ick naer de slaep-kamer van mijn
herte / ende singhe aldaer tot u ô mijnen Hee-
re ende mijnen Godt schoone lof-sanghen
van liefde / ende daer beneven verstorte ick tot
u mijn binnenste ghesuchten / te weten / alhier
[pb: 491] in de plaetse mijner pelgrimagie / alvvaer uvve
rechtveerdickmakinghen zijn ghevvorden
de rechte stoffe mijner ghesanghen, ende be-
denckende Ierusalem strecke ick naer haer
alle het ghevoelen van mijn herte. Ick segghe
naer Ierusalem mijn Vaederlandt / ende mij-
ne rechte moeder: maer noch veel meer
naer u die over haer hebt d'heerschappije /
die zijt haeren verlichter / haeren vaeder / hae-
ren toe-siender / haeren voocht / haeren mee-
ster / haeren herder / hebbende alleen de vol-
komen ghenuchten / het waere goedt / als we-
sende alleene het eenich / eeuwich / waerachtich
ende opperste goedt.

August. soliloq. cap. 35.

O vreughdt boven alle vreughden / die
alle vreughden overwint / ende buyten de
welcke gheen ander vreughdt en kan wesen!
Wanneer sal ick tot u gheraecken / op dat ick
aenschouwe mijnen Godt die in u is woo-
nende? Ick sal daer henen gaen ende be-
sichtighen dat groot visioen. Wat is 't dat
my hier teghen houdt? Helaes hoe is mijne
pelgrimagie verlenght! Helaes! wanneer
sal tot my worden gheseydt? Waer is uvven
Godt? Hoe lange sal ick moeten hooren, dese
woordē: verbeyt eñ verbeyt noch eens, eñ nu
vvat is mijne verbeydinge, en zijt ghy die niet
selve ô mijnē Heere, mijnē Godt? vvy verbey-
dē onsē behoeder, onsen Heere Iesū Christū,
[pb: 492] die sal hermaecken het lichaem onser ver-
vvorpentheydt, naer het afbeeldt ende de
ghelijckenisse van 't lichaem sijner klaeric-
heydt; vvy verbeyden den Heere als hy sal
komen uyt die Bruyloft, op dat hy tot de sel-
ve ons oock gheleyde.


Back to top ↑

Infelix ego homo [38]

[pb: 493] XXXVIII.

Ick ongheluckich mensche: vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?

Ad Roman. 7.

ONgheluckich my gheboren
Wat al goedts heb ick verloren!
Wat al goedt ô aerem mensch
Hadd'ick eens tot mijnen vvensch!
Soude my met hier te treuren
Noch vvel soo veel goedts ghebeuren?
Neen helaecen! och het vringht
Als men het voor-léen bedinckt.
Ick en soude my niet quellen,
Noch alsoo my niet ontstellen,
Dat ick van al mijn gheluck
Maer behouden hadd' een stuck.
'T vvordt aen Adam al ghevveten
Dat hy lijsigh heeft ghebeten
In den appel die hem schanck
Eva teghen sijnen danck.
Adam, Adam moett' al hooren,
En op Eva vvy verstooren
Om dat sy-lieden zijn gheacht
Het bederf van hun gheslacht.

[pb: [493a]]

Infelix ego homo: quis me liberabit
de corpore mortis huius?

Ad Rom. 7.
[pb: 494]

Dits al oudt. Mocht ick het segghen
En mijn reden vvel belegghen
'K sou my noemen oock een deel
Van dit oudde-nieuvv krackeel.
Daerom die met dit te toonen
U soudt soecken te verschoonen
Staet vvat stil, en eens oprecht
Self uvv' fauten overleght.
Soo de kansse vvierdt gheheven
Off om sterven, off om leven,
En rechtsinnigh viel de doodt
Waert ghy mede speel-ghenoot.
Neen, naerkomers, vvild'et vveten
G'hebt al van den appel gh'eten
Waer-uyt ghy-lien tot vervvijt
Adam oock en Eua zijt.
Daer uyt komet dat den seghen
Van den hemel ons is teghen
En dat vvy om onse daedt
Zijn ghelijck bedorven saet.
Wy zijn alle naeckt en aerrem,
En om ons te houden vvarrem
Moeten vvy de beesten vlaen
En hun vellen trecken aen.
Wat vvil ick dan meer ghevvaeghen
Van ons alghemeyne plaeghen?
'K hebber al ghenoech van die
Wanneer ick my selven sie.
Op dat ick dan niet en lieghe
Soo beghin'ick van mijn vvieghe
[pb: 495] Daer den eersten inne-ley
Was ghekerrem en gheschrey.
In 't saysoen van alle blommen
Met den Mey ben ick ghekommen:
Maer soo ick 't al vvel aenschouvv,
'T vvas te midden inde Lauvv.
Hadd'ick immers moghen sterven
Als ick quam dees sté be-erven?
Há de vvereldt doen vergaen,
Ten há my niet konnen schaen.
Met vvat steeckten, met vvat pranghen
Was mijn moeder oock bevanghen,
Met vvat huylingh' en ghetier
Baerde sy dit aerrem dier?
Met vvat vringhen van haer handen,
Met vvat bijten op haer tanden,
Met vvat vveedom, ende smert
Sy van my eens moeder vverdt!
Och helaecen! lieve Moeder
Ghy aenriept Godt u behoeder
Als Rebecca die te laet
Klaeghde van de moeder-staet.
Mijne voester ghinck my vvasschen,
Mijnen vaeder bleeck als asschen
Dat hem de benouvvtheydt gaf
Nam my van mijn Voester af.
En helaecen! hy versuchte
En hy seyd', och ick beduchte
Lieve kindt dat ghy noch niet
Oversien hebt u verdriet!
[pb: 496] Maer het arghste noch van allen,
Was te sien my omme-vallen
Met mijn vviegh, en noch daer by
Op die averechte zy.
Mijne vrienden die dit saeghen
Kreghen in my quaedt behaeghen,
En sy riepen, aerrem kindt
Het gheluck u niet en mint!
S'hebben gaen den dagh vervloecken
Dat ick d'aerde quam besoecken
Als den alder-droefsten dach
Die daer oyt AEgypten sach.
Dat de Sonne noch de Maene
Seyden sy dien trecken aene,
En dat Ianus verr' en vvijdt
Dien oock banne vanden Tijdt.
Maer soudt immers moeten vvesen
Dat hy noch quaem aengheresen,
Dat de maenden hem niet meer
En bevvijsen eenigh' eer.
Dat hy komm' in duyster vvolcken
Tot verschrick van alle volcken
Dat alhier hem moet gheléen
Den bevrosen haeghel-steen.
Dat den blixem en den donder
Hem soo drijve vveer ten onder
En oock vvete voor ghevvis
Dat Godt sijnen vijandt is.
Soete Voester, lieve Vaeder,
Goede Vrienden alle-gaeder
[pb: 497] Hoe vvel vviste te bedien
'T ghene my stondt te gheschien!
Hoe vvel vviste te verkonden
Dat ick hebbe vvaer ghevonden
Hoe vvel vviste te gheraen
Dat my soude teghen-staen!
Sonder dat ick 't moeste leeren
Deed'ick beyd' mijn ooghskens keeren
(Uyt de vvelck ick nauvv en sagh)
Tot de traenen en gheklach.
Niet en konde my ghereyen
Dan ghedurigh oyt te schreyen
Niet en heeft my meer behaeght
Dan dat ick oyt hebb' gheklaeght.
Wel is vvaer ick hebb' mijn ooghen
Altemets vvat vvillen drooghen
En verlieven mijn aenschijn:
Maer ten vvilde noyt niet zijn.
'K hebbe dicks my vvillen breken
En den gheest oock vvat op-steken:
Maer het lichaem vvas te svvaer
Om den gheest te volghen naer.
Duysent traenen my ontspronghen
Daer ick lagh in een ghevronghen,
En ghelijck uyt eenen kuyl
Liet ick hooren dit ghehuyl.
Is hier niemandt dan te vinden
Die dit lichaem soud' ontbinden
En my leyden naer de doodt
Mijnen rechten haeven-schoot.
[pb: 498] Sal my niemandt hier ontsluyten
Off eens in mijn oore tuyten,
Toeft een vveynich, gh'hebt ghedaen
Siet, ick komme, ghy sult gaen.
O mijn Godt! mach dit ghebeuren
Dat de dieren my verscheuren,
Dat ick kisse, dat ick brae
Ick en vraegher al niet nae.
Dat vry iemandt my doorschiete,
Iae ghesmolten loot in-giete,
Off vergheve met fenijn
'K salt in-nemen als den vvijn!
Dat ick de metaelen koeyen
Wederom mag doen her-loeyen,
Off dat eene moorders handt
My uyt-ruckt 't inghevvandt!
Is hier niemandt dan te vinden
Die dit lichaem soud' ontbinden,
En my leyden naer de doot
Mijnen rechten haeven-schoot.
Há mijn Godt vvilt my aenhooren:
Want ick vrees' u te verstooren,
'T mochte zijn dat mijne tongh
Haer niet al te vvel en dvvongh.
Als vvy d'oude boecken lesen
Wordt de vreetheydt noch ghepresen
In 't ghesagh dat dit gheraemt
My noch houdet hier ghepraemt.
Eenen Koningh niet om nommen
Waer van alle menschen schrommen
[pb: 499] (Die niet vveerdt en vvas de croon)
Bondt de levend' op de doôn.
Die allinckskens mede storven,
Daer dit lichaem nae bedorven
My ghevanghen houdt soo lanck
In het midden van de stanck!
Is dan niemandt hier te vinden
Die dit lichaem sal ontbinden,
En my leyden naer de doot
Mijnen rechten haeven-schoot?

Infelix ego homo! quis me liberabit
de corpore mortis huius?

Ad Rom. 7.

Ick ongheluckich mensche! vvie sal my
verlossen van het lichaem deser doodt?

Ad Rom. 7.
Ambr. serm. 22. in Psal. 118.

Hoe kan de siele leven / ghewonden in een
doodt-kleedt?

Nazian. orat. 16.

'Ken kan voorseker niet ghedencken / hoe
ick dus vaste ben vereenight met mijn li-
chaem / ende hoe ick gheschaepen naer de af-
beeldinghe Godts altijdt blijve wentelen in
het slijck! alle dat schoon / oprecht ende wel-
vaerende is / stelt hem om teghen my te
strijden / ende soo ick den strijdt verloren
hebbe / moet ick my bedroeven: 't ghene ick
beminne als mijnen medegeselle / moet ick als
[pb: 500] mijnen vyandt haeten. Dit selve lichaem
dat ick vliede als mijne ghevanghenisse / ach-
te ick als mede-erfgenaem mijner onsterf-
felijckheydt; is 't by aldien dat ick dat soecke
te bederven / ende in als te verkrencken / soo en
hebbe ick noch hulpe noch bijstandt om my
voort-aen teghen allen aenstaenden noodt te
konnen verweiren / ende indien ick dat soe-
telijcker handele / ende daermede maecke ghe-
meynschap / terstondt willet my overmeest-
ren / het is my wederspannich / het bedwinght
my Godt af te vallen / het stelt my in boeyen
die my benouwen / die my prangen ende ech-
ten aen de aerde. Het is eenen vleyenden eñ
schoon-aenkomenden vyandt / ende eenen list-
legghenden vriendt. O wonderbaere een-
saemheydt ende teghen-een-strijdinghe! Ick
hebbe lief het ghene ick vreese / ende ben be-
vreest voor dat ick lief hebbe. Al eer de oorlo-
ghe is ten eynde / handele ick van vrede / ende
eer ick die wel gheniete ben wederom ghesint
te oorloghen.

Nazian. carm. ad Christ.

O Heere waertoe hebt ghy my ghevangen
in die stricken van dit vleesch? waertoe moet
ick zijn ghesloten in dit ellendich leven / ende
in dit vuyl onnuttich gheraemte.

Aug. in Ps. 102.

Siet het lichaem dat bederft, besvvaert de
siele. De siele leeft dan in een bedorven li-
chaem. Hoe leeft sy? sy wordt overlast met
groote packen. 'T is van noode dan dat den
[pb: 501] mensche ghedencke sijnen Godt / ende sy-sel-
ven door goede wenschen tot hem verheffe:
maer hoe veel ommekeeren zijnder in dit le-
ven die dit beletten te doen? Hoe veelderlije
saecken den mensche wederom roepen / ende
trecken dien van die hooghe aendachticheyt?
wat een ghewoel van quaede ghepeysen? wat
al quaedt inne-gheven? wie en is in dit leven
de sieckten niet onderworpen? wie en ver-
noeyt niet hier langhe te blijven? alhier te
worden gheboren in een sterffelijck lichaem / is
beghinnen te vallen in sieckten. De sieckten
worden onderstandt ghedaen van weghen de
medecijnen / de medecijnen zijn der sieckten
een verquickinghe. Is den hongher niet
eene sieckte die u soude doen sterven ten ware
ghy middel vondt om dien te blusschen? sou-
de den dorst u oock niet versticken / ten ware
dat ghy dien sliste met te drincken? maer
noch en sal hy door drincken niet teenemael
vergaen / oft op-houden; maer eenichsins
verslaeghen zijnde / sal seer haest wederom
komen. Wy versoeten dan door desen mid-
del de ellende van onse kattijvicheydt. Ghy
waert moede van staen / ghy rust met sitten;
sitten is het vermack der vermoeytheydt.
In dit selve vermaeck ghy u wederom ver-
moeyt / noch ghy en sult niet langhe konnen
sitten. Alle het ghene dat men doet om de ver-
moetheydt te ghemoet te komen / is het be-
[pb: 502] ghinssel van een ander vermoeytheydt die
noch eens aene komt.

Greg. c. 22. in c. 7. Iob.

Het welcke wy beter konnen betoonen / soo
wy maer en bepooghen uyt te drucken / eerst /
het ghewichte des vleeschs / ende daer naer
dat selve van den gheest; want om te spreken
van het vleesch / boven dattet wordt ghepij-
night ende opgheknaeght van de kortsen /
soo wordt het noch ghepraemt door een by-
sonder ende eyghene quaele. In ons lichaem
het ghene wy noemen ghesondtheydt is sieck-
te. Want het verdrooght door luye vaddig-
heydt / eñ het verslapt door wercken / het ver-
dwijnt door vasten / het versterckt met t'eten /
eñ overlast met eten kommet door vasten we-
deromme tot sy-selven; het wordt besproeyt
met water om niet te verdrooghen / met doec-
ken afghedrooght / om dattet door de besproey-
inge niet en soude wack blijven; het wort ver-
sterckt met arbeyt / op dat door de ruste niet en
verslappe / het wordt vermaeckt door de ruste /
op dat door den arbeyt niet en beswijcke / het
wordt vermoeyt door waecken / het bekomt
door slaepen / naer den slaep wort het wacker /
op dat door te veel slaepens hem niet en ver-
hindere / het wort bedeckt met kleederen / om
niet door-drongē te zijn vande koude / verflau-
wende door d'hitte die 't gesocht hadde / die koe-
le winden dat verpreulen / eñ daghelijcx bevin-
dende noch veel meer moeyelijckheden in sa-
[pb: 503] ken daer datt' docht dat gheene en waeren /
sal 't blijven quelen in 't midden van een lang-
duerighe swaericheydt ende ellende. Over-
sulcks alle kortsen ende weedommen noch
ghestelt op d'eene sijde / soo is onse ghesontheyt
eene sieckte / tot de welcke niet en ghebreeckt
dan de toesicht om te doen ghenesen. Want soo
veel troostinghen als wy soecken tot het ghe-
bruyck des levens / soo veel middelen ont-
moeten wy tot de ghenesinghe van onse quae-
len; maer die middelen van baetvindinghe
verkeeren wederom in wonden: want te lan-
ghe bekommert gheweest te hebben met die
ter handt te krijghen / vallen wy in meerder
quaedt als voren / ende altoos wesende onlu-
stich / vallen wy van d'eene pijne tot d'ander.
Iae selver onse sielen ghesloten uyt die sekere
blijdschap der binnenster verholentheydt is
somtijts bedrogē in haer eygen hope / somtijts
gepijnigt door de vreese / somtijts neer-gevelt
door droefheydt / ende somtijts door versierde
vreughden opgeheven; want sy bemint moet-
willichlijck saecken die zijn verganckelijck / eñ
die quijt zijnde bedroeft haer om dat sy ghe-
duerich ende sonder ophouden door eenen ge-
duerighen loop haer soo vindt verandert.

Bonav. cap 1. soliloq.

O mijne siele ghy hebt eenen schijn-vriendt
iae waeren vijandt in u huys / een die u met
is / ende oock beteghent / een die u quaedt voor
goedt heeft ghegheven / ende onder vriende-
[pb: 504] lijcken schijn nochtans als vyandt het selve
goedt u wederom berooft ende afghenomen.
Desen vyant behoudens uwe eere is het aer-
rem ellendich vleesch / nochtans u schijnende
weerdich / lief ghetal ende boven al aenghe-
naem. Soo ghy dat hebt ghekoestert / hebt
ghy hem aldernootsten vyandt teghen u doen
op-staen. Soo ghy dat hebt vereert / hebt ghy
den aldervreetsten teghen u doen waepenen.
O siele / spreeckt den heylighen Bernardus /
ick weet eenen die vele jaeren met u ghehan-
tiert heeft / gheseten aen u taeffel / gherust in
uwen schoot / ende naer sijnen wensch met u
ghesproken. Desen is met goeden rechte
dan uwen dienaer / maer om dieswille dat
ghy hem te leckerlijcker hebt opghevoedt / en-
de ghespaert de roeyen / soo heeft hy sijnen
voet ghestelt op uwen necke / ende u bedwon-
ghen tot slaevernije. O ellendighe siele / wie
sal u lossen uyt den strick van dese schande? O
siele ghedenckt uwe af-komste / ende dat ghy
zijt gheteeckent met het merck van Godt Al-
machtich. Wat hebt ghy te doen met het
vleesch / om wiens wille ghy soo veel hebt te
lijden? Indien ghy het selve wel besiet / noyt
en saeght ghy vuylderen mest hoop; wilt ghy
eens overslaen alle haere ellendicheden / hoe
sy is overlaeden van sonden / hoe sy jeuckt
van quaede lusten / hoe sy versmacht in liefde /
hoe sy besmet is door ydelheden / ende vol van
[pb: 505] schande ende van verstroyinghe / wat hebdy
van haer anders als vuyle ende onnutte ghe-
dachten?

Nazian. carm aduers 9 carn.

Schaedelijck vleesch / helschen storrem-
windt / bedorven vleesch / uyt het welcke alle
boosheydt haelt haeren oorspronck / modde-
rich slijck / klomp loots / swaere keten / bestre-
ken met slijmighe vuylicheydt; wilde beeste
van een vervaerelijck monster totter naturen
spijt voortghekomen / pestilentiaele hitte / het
graf ende die ghevanghenisse uwer meestersse
te weten / mijn wesen / 't welck ick suyver ende
onbevleckt van den hemel hadde ontfan-
ghen.

Bernar. serm. de tripl. gen. cogitar.

Niet sonder redene en is 't gheseydt: Den
mensche ghevorremt te vvesen uyt den slijc-
ke, ende niet uyt alle aerde. Oversulcks aen-
sit sijn vuyl-slijckich lichaem / het welcke
nochtans den gheest bynae onscheydelijck is
aengheplackt / hoe dat seer quaelijck van het
selve soude konnen ontdaen worden.

Nazian. carm. de hum. nat.

Wel aen mijne siele het staet u toe naer
my alsnu te hooren; want tot u alleene is 't
dat ick spreke / ende ick sal u doen verstaen het
ghene ghy behoordet te verstaen. Mijne siele /
wie wilt ghy wesen / ende van waer is uwe
afkomste? Wie heeft u dus vaste ghebon-
den aen dit doodt ende stinckende lichaem?
van waer zijn u ghekomen die swaere ellen-
dighe ketenen die ghy sleypt / geduerende dit
[pb: 506] u leven / ende waer toe draeght ghy het ghe-
sichte altijdt naer der aerden?

Orig. hom. 1. in Ps. 38.

Ieder levende mensch is een alghemeyne
ydelheydt. op dat ghy dies niet en soudt
twijffelen: maer dat voor vaste houden / hoort
den wijsen Salomon eens segghen: Ick heb-
be altijdt meer ghepresen de doode als de le-
vende, iae dan die tot noch toe hebben ghe-
leeft, ende ick achte noch gheluckigher die
hier het leven noch niet en heeft ontfan-
ghen. Soo verheft hy dan bath de doode
als de levende; want sy ten minsten hebben
dat voordeel ontslaeghen te zijn van de ban-
den des lichaems / noch dat sy niet meer en
zijn bekleedt met veel en vleesch / noch oock
ghebonden met senuen ende ghebeenten / noch
insghelijcks de noodtsaeckelijckheden des li-
chaems voort-aen oock onderworpē. Is 't by
aldien dat ghy wel hebt verstaen / wat dat is
te leven in het vleesch / soo soude hem (als oft
maer eenen Moyses / oft iemande van Gods
uytghelesen vienden) dit leven schijnen
moeyelijck / want het en is niet vry van de
verderffenisse / als wesende omvanghen met
een aerdtsch ende sterffelijck lichaem. Be-
denckt dan hoe ieder levende mensche is ee-
ne algemeyne ydelheydt. Laet ons dit leven
dan verfoeyen / ende ons haesten naer een an-
der / dat heylich / gheluckich / ende versekert
is. Laet ons dan afgeleyt hebbende alle ydel-
[pb: 507] heydt / naer het selve kloeck moedelijck henen
loopen.

Aug. lib. 13. de Ciuit. cap. 10.

Want t'sedert dat men heeft begonst te we-
sen in dit sterffelijck lichaem / soo en is daer
gheen ghedueren / oft men wilt naer de doodt /
dit veroorsaeckt ons levens veranderinghe /
(indien men dat een leven behoorde te noe-
men) dat wy altoos spoeyen naer de doodt.

Ambr. lib. de bono mortis cap. 2.

Job seyde: Dat den dach vergae in vvelc-
ken ick ben geboren. Want hoe is 't moge-
lijck dat dit teghenwoordich leven ons soude
konnen ghereyen / zijnde al-om vol sorghen
ende vol ellenden / in het welcke dat wesen soo
veelderhande op-spraken ende klappernijen /
soo veel moeyelijckheden / soo veel traenen
der verdruckte / ende daer en is niemandt
seght hy / die hun vertroost. Ende daerom
prijst den Wijsen man veel meer de doode als
de leuende / Ende den alderbesten seght hy / vā
dese tvvee, is die niet en is geboren, ende den
selvē op een ander plaetse houdt voorseker / hoe
dat het suygelinck / 't welck de moeder vā d'u-
re sijnder geboorte heeft geleyt te vondelingh /
gheluckigher is dan eenigen ouden ende vol-
daeghden grijsaert; want het selve noch niet
en heeft ghesien het quaedt dat men daeghe-
lijcks is doende / noch en heeft ghewandelt
inde ydelheydt deser wereldt. Want wat
goedt kan den mensche in dit leven ghe-
schieden?

[pb: 508]
Aug. in Ps. 102.

Den Apostel Paulus heeft wel gheweten
dat hy leefde in ellende / in traenen / in ver-
driet / in twist ende in gheschille / iae met sijn
eyghen selven niet over-een komende / maer
hem sy-selven teghen stellende / seyde wen-
schende den vrede: maer die waere ende die
hoochste vrede: Ick ongheluckich mensche
vvie sal my verlossen van het lichaem deser
doodt?


Back to top ↑

Coarctor è duobus [39]

[pb: 509] XXXIX.

Ick vvorde ghedvvonghen van tvveen,
hebbende begheerte te zijn ontbon-
den, ende te vvesen met Christo.

Ad Philip. 1.

WAt sal ick doen, ô aerem mensch,
Nu tvvee begheerten my onsteken?
Eerst is de vvereldt mijnen vvensch,
Dan ben ick vveer haer afghevveken
Met dat ick stauvve mijn ghesucht
Tot in het hooghste van de lucht,
Als-nu gheschiedet dat ick poogh'
My vander aerde los te maecken,
Als-dan verheff'ick my om hoogh'
Om by mijn lief te moghen raecken?
Want het voorvvaer aen my vernoeyt
Soo langh' alhier te zijn gheboeyt!
Hoe menich-mael hebb'ick gheklopt
Off my de doodt soud' inne laeten:
Maer haere deure bleef ghestopt,
En liet my daer alleene praeten:
Want Lachesis vvas al te quaedt
Om af te snippen mijnen draet.

[pb: [509a]]

Coarctor è duobus, desiderium ha-
bens dissolui, & esse cum Christo.

Ad Philip. 1.
[pb: 510]

Hà liefste lief siet met vvat kracht
Dat ick dees aerrems naer u strecke?
'Ken kan niet meer; 'tis buyten macht,
En soo my dunckt ick my ver-recke,
Het heele lichaem gaet van een
En alle letten my ontschéen!
Dit vvil ick doen om dat ick haest
U soude sien mijn uytvercoren:
Maer neen, ô neen, het is gheraest,
'T ghen'ick bedrijf, is al verloren,
Wat helpet dat ick my verreck,
En blijv' altoos op eene pleck!
Ick sie ghy soeckt te zijn ghevleydt.
Ghestreelt, ghetoeft, en aen-ghebeden,
Dat ghy den mensch iet hebt ontseydt,
En is van ghister, noch van heden:
Maer soo hy bidt stout onbevreest:
Ontfanght ten lesten dat hy heescht.
Ick eysche dan 't ghen' ghy ontseght,
Daer toe mijn handen ick op-stiere,
En off ghy my noch houdt ghehecht,
Een soete leughen ick versiere,
En segh' u soo veel eere naer
Als off ick los ghelaeten vvaer.
Mijn boel, segh'ick is soo ghesint
Hoe dat hy vanght, en hem laet vanghen.
Neen, neen, ick vveet dat hy my mint
Al doet hy my naer hem verlanghen;
Want oft hy somtijdts van my deyst,
'T lust hem te vvesen vvat gheveyst.
[pb: 511] Door dit gheloove mijn Hert-soet
Hadd'ick verhopt eens te vervverven
Dat ghy my lichten soudt den voet,
En van de vvereldt doen versterven:
Maer neen, och laecen! 't is al niet.
Ick blijv' hier hanghen in verdriet.
Wat dan ghedaen? Ick sal noch eens
Met meerder fortse my op-stijghen,
Off ick alsoo dus sloker-beens
Een vingherken van u kost krijghen:
Want hadd'ick dat, ô liefste pandt,
Ick soud' haest hebben heel u handt!
Maer vvat? Ick vvas u daer soo by.
Dat ick u kleetjen nae ghenaeckte:
Maer soo my docht, 't vvas toovery:
Want ghy verdvveent soo ick u raeckte.
'K sagh' u ghereet om my t'ontfaen,
En niet om my te kommen aen.
Het ghene dat aen my ghebeurt
Is Tantalus oock overkommen,
Hoe hem den hongher meer bekeurt,
Hoe d'appelen hem meer ontsvvommen,
En vveer hy riep, off vveer hy svveegh,
Al even veel hy t'eten kreegh.
De liefd' is vol bedrieghery,
En altemets vvordt sy bedroghen,
En soo sy nu ten alle zy
Soeckt te doen blijcken heur vermoghen,
Ghemeynelijck heur loose pert,
Met pijne dan vergolden vvert.
[pb: 512] Wat pijn dat my de liefde doet,
Kan ick alleen ghenoech vertellen,
De selve pijn hy lijden moet
Die met sijn lief daer soeckt te rellen.
'Ken há mijn hertjen noyt ghedocht
Dat ghy my dus te terghen socht!
Als eenen Hondt die onbestuymt
Treckt ende tsolt aen sijne keten;
Hy bijt, hy bast, hy huylt, hy schuymt,
Hy sou sy-selven vvel op-eten,
Vringht hy ten eynden hem niet uyt
Soo gaet hy 't vreken op sijn huyt.
Sulcks my by-nae hier oock gheschiet
Die hier soo langhe treck en fleure
Aen dese boeye soo ghy siet,
Dat ick my selven nae verscheure.
Dus roep ick als heel onverduldt,
Há lief, het is u eyghen schuldt!
Neen, boeyt Antolycus dien dief
Boeyt die sijn Moeder heeft verslaeghen,
Off die het Vier tot sijn gherief
Eens uyt den Hemel heeft gedraeghen,
En zijt ter deghen vvel en gram
Op die Alcides ossen nam.
Maer het is beter dat ick svvijgh',
Dan redeloos altijdt te spreken.
Wat ist, dat ick de boey op-tijgh',
En soeck op die mijn leer te vreken?
De boey helaecen niet en voelt
Hoe deerelijck dat sy my hoelt!
[pb: [513]] Maer die my doet het meeste quaet,
Is die my houdt in dese pranghe,
De boey en is maer 't handt-ghedaet
Daer ick helaecen! heel in hanghe!
Dus vvijtt'ickt hem die met gevveldt
My in de selv' hier heeft gesteldt.
Iuppiters soon vvaer zijt ghy nu
Die eens Andromede verloste
En hebt van my doch gheenen grouvv
Off het aen u vvat moeyte koste;
Kom, bidd'ick, och! vvilt u vvat spoen
Om dit gheveert my af te doen?
Helaes! hoe quaelijck my dit past!
Hoe deerelijck moet ick 't bekoopen!
Ick ben als een slaevinne vast
Die haeren meester is ontloopen.
Als ick een voetjen maer vergae
Mijn vanghenisse sleypt my nae.
Het kindt soo met de mussche leeft.
Die voorder niet en kan gevlieghen
Dan als hy haer de vleugh' en geeft
(Die nimmermeer en kan gelieghen:)
Want sy en kan niet langher zijn
Dan als de lenghde van den tvvijn.
En of sy schoone dronck en aet
Op 't lip-corael van haere Vrouvve,
En de ghiool daer s'inne saet
Waer van yvoir, off sijnen gauvve;
Noch soudt haer vvesen meer genucht
Te siericken in d'open lucht.
[pb: 514] De valm-duyve hoe vvel ghe-aest:
Maer in een renne nauvv ghesloten,
'T zy dat men die 't graen inne-blaest,
Sou noch veel liever gaen verkoten,
En in het veldt vry, en verlost,
Betraepen heuren vvilden kost.
Mocht ick dees keten die'ck hier sleep
Met mijne traenen vvat versoeten;
Ick honghe dagh en nacht en seep
Om mijn ellende soo te boeten,
En eer seer langhen tijdt ick saegh
Dat sy sou vvorden heel ghedvvaegh.
Mijn herteken gheeft my u handt,
En ick sal u dees keten bieden;
Naer niemandt el, ô vveerdtste pandt
En soud'ick erghens konnen vlieden:
Want die se my heeft aenghedaen,
Sal die best konnen af-gheslaen.

[pb: 515]

Coarctor è duobus, desiderium ha-
bens dissolui, & esse cum Christo.

Ad Philip. 1.

Ick vvorde ghedvvonghen van tvveen,
hebbende begheerte te zijn ontbon-
den, ende te vvesen met Christo.

Ad Philips. 1.
August. medit. cap. 37.

WAt sal ick ellendich mensche gaen ma-
ken / gepraemt door het gewichte van-
de boeye mijner sterffelijckheydt? wat sal ick
gaen maecken?

Nazian. carm. de animæ calam.

Wat is dit ongeluckich leven / in het welc-
ke ick niet en leve: maer gae al stervende?
waer toe ben ick ghehouden in de ghevange-
nisse van dit vleesch / eñ tot wat redene heeft
mijnen geest (die nochtans soo wacker is) dit
swaer ellendich lichaem voor mede-geselle?

Aug. in Psal. 78.

De broosheydt / ende de bederffelijckheydt
van het lichaem zijn de boeyen die daer ver-
swaeren de siele; van dese boeyen socht ont-
bonden te vvorden den Apostel Paulus /en-
de te zijn vereenight met Christo.

August. manu. cap. 8.

Och! oft de ghenade Godts / naer dat ick
soude achtergelaeten hebben de sonde / my als
den minsten dienaer Christi waere bevelen-
de / dat ick oock soude aflegghen desen sack
des lichaems / om soo te komen / ende te mo-
ghen rusten in die eeuwighe blijdschap van
dit hemels Ierusalem?
[pb: 516] Nazian. carm. de animæ calamit.
Ick bidde u mijnen Godt / dat het ghe-
wichte van mijn vleesch desen mijnen gheest
gelijckerwijs eenen klomp loots niet en trec-
ke neder-waerts!

Nazian. in luct.

Wee my! met wat ellende ben ick bevan-
ghen / ick die daer worde teghen ghehouden /
(terwijlent dat ick my seer gheerne soude
spoeyen naer den Heere) als een snel-seylende
schip wordt vast ghestelt door dat klein visch-
ken Remora!

Ibid.

O Heere ontslaet my van dese ketenen / ende
treckt my naer u / om by uwe uytghelesene
eenen waerachtighen vrijdom te moghen
ghenieten!

Amb. de bono mortis cap. 3.

Want wy worden ontbonden van den
bandt der siele ende lichaem / soo wanneer wy
uyt dit leven zijn verscheydende; daerom
seght den Prophete David: Ghy hebt mijne
banden in stucken ghebroken. de doodt is
dan de ontbindinghe van siele ende van li-
chaem. Ende wy weten dat dit selve ghe-
schreven staet by den Apostel dat beter is te
zijn ontbonden ende te vvoonen met Chri-
sto. Wat ghebeurt dan door dese ontbindin-
ghe / anders dan dat het lichaem wordt ont-
bonden / om te nemen sijne ghewenscht ruste /
ende dat de siele / indien sy Godt bemint heeft /
weder keert / om voor eeuwelijck in Christo
Iesv haeren soeten vrijdom te moghen ghe-
nieten? Wat is 't dat de rechtveerdighe an-
[pb: 517] ders doen / gheduerende dit leven / dan dat sy
altoos beneerstighen af te legghen de smetten
van dit lichaem / die ons ghelijck met kete-
nen vaste maken! alle hunne besorghsaem-
heydt is hun selven te trecken uyt de moeye-
lijckheden deser wereldt / af te dancken de qua-
de lusten van onkuysheydt / ende te vluchten
den brandt der quaeder begheerten.

Greg. lib. 4. moral. cap. 40.

Want al is 't dat de Rechtveerdighe hun
door 't ghewoel der quaeder wellusten niet
gheheel en laeten overvallen; niet teghen-
staende gheduerende dit leven / ende wesende
ghevanghen in dit sterffelijck lichaem / zijn
vast ghemaeckt / ende ghebonden door de
moeyelijckheydt hunder verdorventheydt:
want daer staet gheschreven: Het lichaem
dat bedorven vvordt versvvaert de siele.
Ende om diswille dat sy noch sterffelijck
wesen zijn ghelaeden door het ghevvichte
van hunne verdorventheydt, ende zijn ghe-
bonden aen hun eyghen moeyelijckheydt /
om dat sy als noch hun selver niet en konnen
verheffen tot den vrijdom van een onbederf-
felijck leven. Zijn sy niet wel ghebonden
door eenen quaeden strick der moeyelijck-
heydt, die den gheest verstroyt hebben in on-
wetentschap? ende ten zy dat sy hun oeffe-
nen / ende bekommeren met grooten arbeyt /
sullen hun seer quaelijck konnen verheffen /
zijnde verheven sullen vallen / noch en
[pb: 518] sullen hun niet konnen op-hijsen dan met
grooter macht / ende somtijts sullen sy wel een
weynich aensien den hemel: maer sullen op
den voet wederom worden neer gheslaeghen.
Zijn sy oock niet wel gebonden door dē strick
der moeyelijckheyt / die soo den vierigen geest
hun is stierende met allen yver naer dē schoot
der inwendigher vrede / door het vleesch ver-
strooyt worden / sou den slagh beghint aen te
gaene? Eñ daer en boven sy hebben noch wel
ander stricken die hun genoech zijn prangen-
de; want hongher ende dorst te lijden / moede
te wesen / zijn oock al stricken van moeyelijc-
heydt / die niet en konnen ontdaen worden /
ten zy al-voren dat onse sterffelijckheyt ver-
wisselt worde in die blijde onsterffelijckheydt /
die wy alhier zijn verwachtende.

Idem cap. sequent.

Maer soo wanneer wy ons ontlaeden van
dit sterffelijck lichaem / als-dan is 't dat wy
gheslaeckt worden van die moeyelijcke stric-
ken / door de welcke wy / gheduerende dit le-
ven / wierden vast gehouden. Wy hebben wel
begheerte om van alsnu Godt te zijn opghe-
draeghen; maer wy blijven belemmert in de
stricken van dit sterffelijck lichaem.
Met goede reden dan worden wy gheacht
te wesen ghebonden / om dat de paeden van
onse begheerten tot Godt noch niet vry en
zijn; achtervolghens het welcke den H. A-
postel Paulus wenschende dat eeuwich was /
[pb: 519] maer nochtans ghelaeden als-noch met den
sack der sterffelijckheydt / roept ghebonden
zijnde: Ick vvil vvesen ontbonden ende
zijn met Christo. Hy en soude niet willen
zijn ontbonden / ten waere dat hy hem saeghe
ghebonden. Maer nu / om dat in de alghe-
meyne verrijssenisse dese banden voor-seker-
lijck sullen worden ontbonden: Den Pro-
phete hebbende bemerckt dit groot wonder /
verheught hem / als oft hy ontbonden waere /
ende seght: Ghy hebt ghebroken mijne ke-
tenen, ende tot bekentenisse deser vvel-
daedt sal ick u doen eene offerande
van lof.

Amb. 1. de bono mort. cap. 2.

Alsoo Simeon badt van den Heere we-
derom ghesonden te worden / al-even eens oft
hy versocht verlost te zijn van eenighe ban-
den / om aldus ghestelt te worden in vollen
vrijdom. Want daer zijn ghelijck eenighe
banden van dit lichaem / ende dat swaerst is
banden der bekoringhen, die ons binden
ende boeyen als in eene ghevanghenisse,
door sekeren wet der sonde. Wat hebben
wy dan soo seer te wenschen om dit leven / in
het welcke hoe iemandt heeft langher inne
gheweest / hoe hy meer sal hebben gheson-
dight / ende meer ghewichte sal moeten
draeghen! daerom seght den Patriarche Ia-
cob: De daeghen van de iaeren mijns levens
zijn hondert ende dertich, seer kort ende
[pb: 520] seer quaedt; niet dat de daeghen quaet zijn:
maer om dat door het aenkomen der daeghen
de wasdommen van onse boosheydt worden
langhst om meer vermeerdert / ende verme-
nichvuldight.
Want daer en passeert niet eenen dagh son-
der sonde; waer uyt is komende / dat den A-
postel seer wel seyde: te leven is my Iesvs
Christus, ende de doodt is my eene vvinste.
toe-eyghenende het eene aen de nootsaecke-
lijckheydt van het leven / ende het ander aen
het profijt van de doodt. Terstondt daer by
voeghende: Want te zijn ontbonden, ende
my selven te sien met Christo Iesv is my veel
beter; maer dat ick hier blijve leven in dit
vleesch is nootsakelijcker voor u-lieden.
Chrys. serm. de pœnit.
Maer ghelijckerwijs den Voghelaer aen
eenich dunne draetjen (daer af hy het een eyn-
de in sijn handt houdt) is hechtende de mus-
sche die hy ghevanghen heeft / oft met vo-
ghel-terre / oft met gaeren / oft in eenich
graen / ende die laet vlieghen / als oft hy hae-
ren vollen vrijdom wederom gaeve: maer
soo sy haere vleughe neemt / ende dunckt dat
sy los is / den voghelaer beneemt die soo hy
het draetjen inne-treckt / ende dan merckt sy
haer bedroghen / ende berooft van d'hope
van haeren vrijdom / ende van haer leven.
Alsoo den duyvel der hellen / dien losen be-
[pb: 521] klicker verwerrent den mensche in sijn net-
ten door eenighen waerschijn hun hebbende
bedroghen / ende nu / zijnde ghevanghen /
wenschen wel om daer uyt te gheraecken:
maer dien snooden bedriegher houdt sijne
prooye / ende die houdende speelt met de selve
sijn oude bootsen.

Idem hom. 55. ad pop. Antioch.

Hoe langhe sullen wy alhier noch blijven
ghebonden? wy zijn ghevanghen / ende wy
hebben ghelijck de worremen ghekletst ghe-
weest aen de aerde / wy zijn besmet / ende wy
hebben ghewentelt in de vuylicheydt. Godt
heeft ons een lichaem ghegheven uyt de aer-
de / op dat wy dat souden voeren naer den he-
mel / niet dat wy onse sielen door het selve sou-
den trecken naer de aerde. Het lichaem is
van aerde / maer indien wy begheeren / wy
maecken dat hemels? Treckt tot hem die u
op-heft. Ghy vvordt versvvaert door een se-
ker ghevvichte van ouderdom.

Nazian. ad animam.

Mijne siele wilt u verheffen / vergheet de
weereldt met alle dat haer aengaet / ende slaet
wel gaede dat het bedrieghelijck vleesch / het
welck u is vleyende / niet en trecke tot
sonde.

Bonau. cap. 1. soliloq.

Wel aen ô soetsten Iesv, doorschiet ende
doorwondt het binnenste van mijne siele / op
dat sy waerachtelijck brande / beswijcke / ende
smilte door uwe liefde / ende dat sy niet anders
[pb: 522] en wensche dan te vvesen ontbonden, ende
te zijn met u. Dat sy alleenelijck honghere
naer u die zijt het broot des eeuwich levens /
dat van den hemel is nederghedaelt! Dat sy
alleenelijck naer u dorstighe / die zijt de fon-
teyne van het eeuwich licht / de beke der waer-
achtigher vreughde / dat sy u altoos begeere /
dat sy u soecke / dat sy u vinde / ende soetelijck
ten letsten in u ruste.


Back to top ↑

Educ de custodiâ animam meam [40]

[pb: 523] XL.

Leydt mijne siele uyt de ghevanghenisse, om te
belijden uwen naeme.

Psalm. 141.

ICk die te voren placht in vrijdom / en ghenucht
Te vlieghen herr' en ghints langhst d'onghebaende lucht /
Ben nu ghelijck een beest in dese muyt ghesloten /
'T welck my van overlangh ter deghen heeft verdroten:
En ghy / ô Lief / die 't al aensiet /
Houdt uwen rel met mijn verdriet.

Helaes! van dat in my de menscheydt heeft ghebleken
Ben ick in vel en vleesch als in een kot ghesteken /
Mijn vanghenisse wierdt een beenderen gheraemt /
Daer lagh ick in gheboeyt / gheknevelt en ghepraemt /
Aen zenuwen / en aeder-pesen /
Moest ick daer oock geketent wesen.

Wat vanghenis is dit? Een die my quaelijck dient
Moet ick die zijn beleeft / en toeghedaen als vriendt?
Ick die my van 't gheslacht der Enghelen mach rommen /
Moet ick u mijnen troost al kruypende by kommen /
Ghelijck als een schildtpadde traegh?
Há liefste lief wat een mishaegh!

Hoe dicks hebb'ick ghepeyst mijn ongheluck t'ontloopen /
Off seffens met de doodt dat erghens af te koopen!
Hoe dicks hebb'ick ghewenscht een koord' / oft eenen bast /
Waer deure mijn verdriet sou worden wat verrascht.
Iae menich mael om dat te korten
Hebb'ick mijn bloedt oock willen storten!

[pb: [523a]]

Educ de custodiâ animam meam, ad confi-
tendum nomini tuo.

Psalm. 141.
[pb: 524]

Lucretia door spijt met eenen poignaert bloot
Vondt haest in haere borst den inganck tot de doodt /
En Portia begroef haer hert in heete kolen
Die sy uyt d'asschen hábedecktelijck ghestolen.
Och! hadd' ick oock des dinghen by /
Ick maeckte my nu los en vry!

Thisbe die schoone maeghdt en woud' niet langher leven:
Maer heur met Pyramus oock tot de doodt begheven.
Och of ick alsoo voer / ten waere my gheen pijn /
Als ick by dese twee mocht eene derden zijn /
En dat het sweert daer s'inne vielen
All-even-eens my wou vernielen!

Helaes! wat wil ick doen? den hemel dat belet /
Noch en wilt hebben niet da'ck eenen voet verset.
Helaes! wat wil ick doen / als ick hier ben ghevanghen /
En dat my niet en baet naer vrijdom te verlanghen?
Maer dattet moet gheschieden al
Naer 't keeren van den noot-gheval.

Veel liever waer ick och! met koorden neer-ghesoncken
In diept en onder d'aerd' / oft eenighe speloncken:
Veel liever waer ick oock ghesonden naer die pleck
Daer Minos sijnen Stier deed' houden het vertreck;
Want Dædalus om my te lichten
Sou my de konst haest onder-richten.

Off Romulus nu oock met krijghelijck ghemoedt /
Ghelijck hy van sijn Broer vergieten wou mijn bloedt;
Gheen staecken alsoo hoogh / 'k en sou daer over-springhen /
Op hope van aldus mijn leven te verlinghen:
Want mijne gauwheydt waer te sien /
Wanneer ick mocht de doodt ontvlien.

Há lief! off ghy my woudt in Babylon maer sluyten /
En op den hals verboodt van noyt te komen buyten /
'T waer my seer aenghenaem / en grootelijcks ten danck /
Als ick om gaen en staen slechts hadde dat bevanck /
En dat ick mocht om wat te leeren /
Met soo veel menschen daer verkeeren:

[pb: 525]

Maer in dit droeve kot te nestelen altijdt /
Is my te groot on-eer / en te vileynen spijt!
Mijn sinnen zijn verdaert / verdruckt ben ick van gheeste /
Ick liggh' hier min off meer en vroetel als een beeste /
Noch ick en sie maer wat ghewemel /
En wat ghesprietel van den hemel.

Kom aen dan mijnen troost / ontsluyt my dit gheveert /
Ick sal u soentjens bien / soo veel als ghy begheert /
En is u dese plaets / off t'engh' off oock te kleyne /
Ten lieght dan maer aen u / mijn mondeken / alleyne
Dit deurken hier te stellen open /
Ick sal u haest zijn by-ghekropen.

Van eenen paepegaey wordt waerelijck vertelt /
Die loste sijnen Heer in vanghenis ghestelt /
Waeromme dat die beest soo schreeuwd' en soo ghebeerde
Dattet den Rechter self seer iammerd' ende deerde
Dat die niet en kost van de sté
Soo veel voor een ghevanghen dé.

Ick bidd' u / mijn Hert-soet / ontgrendelt my dees deure:
Want het is in u macht / het staet oock t'uwer keure.
Ghy kondt / alst u belieft / my los doen henen gaen /
Den hemelschen Poortier hebt ghy dat eens ghedaen.
Als alle sloten onbedwonghen
Door sijn ghesicht daer open spronghen.

Och vond'ick eene borgh die my nu voren spraeck /
Off eenen Hercules die my dees hell' op braeck!
'K en kan vol-loven niet die Minyeetsche vrouwen
De welcke voor hun mans vast wilden zijn ghehouwen /
En een voor een elck voor sijn lief
Oock onder staen het selve grief!

Neen / neen / mijn toeverlaet / en wilt my niet bedrieghen:
Maer laet my metter spoedt gaen wederomme vlieghen
Naer de ghewenschte stédaer ick mijn wooningh hiel
Eer my dit trailge-kot soo moeyelijck beviel!
Dus bidd'ick u wilt my ontboeyen
Om soo naer huys te moghen spoeyen!

[pb: 526]

Ben ick als Baiazeth tot schimperny en spot
Ghelijck als eenen hondt ghedreven in een kot
Om te versaen de lust van die hem hághekreghen?
Há neen mijn eenich lief sulcks dient van u ghesweghen:
Want ick en acht u niet soo vreet
Dat ghy my doen soudt sulcken leet.

Maer siet ghy niet mijn handt door dese gerre steken?
Ick vrongher my heel uyt / kost ick een sporte breken.
Daer dat de slangh haer hooft ghemeynelijck door-vringht
De reste van haer lijf ghemackelijck daer bringht.
Há waer ick dan als eene slanghe
'K en saet hier seker niet soo langhe!

Den Voghel alder-eerst ghesloten in de muyt /
Is altijdt in de weir / en wou wel wesen uyt /
Hy kleffert / en hy springht / noch hy en wilt niet eten:
Maer dieftelijck van by beluymt hy alle spleten /
Off hy wel een aen reesen kost
Langhst waer dat hy sou zijn verlost.

Wel aen ô heylich heir / ghy Agnes en Sophije/
Ghy Vrsula die nu zijt overlangh in 't vrije /
In desen mijnen noot vall'ick u-lien te voet /
Vermorruwt doch het hert van die my dit aendoet:
En maeckt dat ick hier uyt gheraecke /
En my met u-lien eens vermaecke?

Wel hoe! mijn eenich licht! sou wel op uwe borst
Off koper / off metael / off yser zijn gheschorst.
Om dat ick u soo stuer in mijn ghesagh aenschouwe?
Há Lief / het is u schuldt / op u de selv'ick houwe /
En noyt en hadd'ick oock ghedocht
Dat ghy my dus te terghen socht!

Hoe sal ick hier verbreen u soete lof-ghesanghen
Daer ick in dees giool soo vaste sit ghevanghen?
Den nachtegal ghewoon bly t'orghelen in 't veldt
Sal swijghen alsoo kort zijnd' in een muyt ghestelt
En soo hy langher heeft gheseten
Sal sijne toonen meer vergeten.

[pb: 527]

Nu aen dan / mijnen troost / nu aen mijn toeverlaet /
Doet open / bidd'ick u / 't sal wesen t'uwer baet:
Want zijnde nu verlost / en teenegaer ontbonden
Met danckbaerheydt en eer sal ick u lof verkonden /
En my verheughen voor altijdt
Dat ghy soo mijn Verlosser zijt.

Educ de custodiâ animam meam, ad
confitendum nomini tuo.

Psal. 141.

Leydt mijne siele uyt de ghevanghenisse,
om te belijden uvven naeme.

Psal. 141.
Aug. in Ps. 145.

ICk love Godt wel soo flauwhertelijck / ende
soo weynich / als ick immermeer en kan.
Waerom alsoo? om dieswille dat soo langhe
als wy hier woonen in dit lichaem vvy van-
den Heere vervremden. Waerom en danckt
ghy den Heere niet volkomelijck / oft soo 't be-
hoort? om diesvville dat het lichaem, het
vvelcke bedorven vvordt, versvvaert de sie-
le, ende dat de aerdtsche gedachtenisse ver-
druckt de sinnen die seer veel zijn peysende.
Weert my die aerdtsche wooninghe die my
mijn ghedachten is beroerende / ende laet my
die selve by-een versaemelen / ende ick sal den
Heere volkomelijck loven: maer soo langhe
als ick leve op dese maniere en kan 't niet ge-
schieden; want ick ben te seer over-laeden.

[pb: 528]
Chrys. in cap. 4. Matth. hom. 14.

Dit teghenvvoordich leven en schijnt niet
te verschillen van eender ghevanghenisse:
want soo wy dusdaene droeve woon-plaetse
innekomen / sien wy die aerme ghevanghene
gheslaeghen in de boeyen / al-even-eens is 't
met ons / indien wy (gheweert alle andere in-
vallen) eens gaen in eens ieders leven / eñ daer
besichtighen de siele / sullen bevinden dat elc-
ke der selver daer quaelijcker aen is dan oft
sy vaste gheboeyt waere.

Amb. 1. de bono mortis.

Laet ons eens mercken in den af-scheydt
hoe de siele van eenen stervenden allenskens
haer ontlost van de banden des vleeschs, ende
ten monde uytghesonden vlieght daer henen
als gheslaeckt van de ghevanghenisse haers
lichaems.

Greg. cap. 17. in c. 7. Iob.

Den mensche vvort omringelt met eener
gevanghenisse, om dat hy hem dickmael ghe-
dreven door de deughdt / pooght te stieren tot
hooghe saecken / eñ nochtans voelt hy hem te-
ghen ghehouden door de bederffenisse van sijn
vleesch / van het welcke den Prophete David
bidt verlost te wesen / als hy seght: Leydt mij-
ne siele uyt de ghevanghenisse.
De heylige mannen (want daer staet ghe-
schreven: Het lichaem dat bedorven vvordt
versvvaert de siele,) zijn alreede door hunne
goede wenschen verheven boven hun eyghen
selven; nochtans nu ter tijdt noch wesende
onderworpen de onsekere beroertē van hunne
[pb: 529] kranckheyt / bedroeven hun gesloten te wesen
in de banden hunder sterffelijckheyt. Daerom
seght Iob seer wel: Ben ick dan gheene zee,
oft geenen vval-visch, om dat ghy my met
eender gevangenisse hebt omringelt? als oft
hy opentlick wilde segghen / de Zee ofte den
Walvisch(te weten die boose menschen ende
den quaeden geest hunnen meester) soecken los
te zijn om alleenelijck quaet te doen / eñ daer-
om zijn sy met goeden rechte op-ghesloten tot
straffe van hunne boosheydt: maer ick die
maer en wensche den vrydom van uvve eeu-
vvicheyt, vvaer toe blijve ick gepraemt in de
ghevanghenisse van mijn bederf?

Amb. in Ps. 118.

Wy sien in dese wereldt somtijts wel eeni-
ghe ghevanghene gesloten in vaste ketenen,
in 't openbaer tot een droef vermaeck uyt-ley-
den; iae selver het gebeurt wel de onnosele / die
dit onderstaen met sulck mishaeghen dat sy
liever hadden te sterven / dan noch dese be-
schaemtheydt te moeten lijden. Die onnoosel
zijn / wenschen verhoort te worden; soo wen-
schen oock die grootelijcks mis-daen hebben
door eene rassche doodt hun pijne af te koopē /
ende te moghen winnen eenige verkortinghe
der selver. Eñ noch is hun by-blijvende wel
eenighe hope in de genaede vanden Rechter.
Maer hoe dat is oft niet en is / sy soecken uyt
te komen / achtende de ghevanghenisse veel
waerder dan den ban.

[pb: 530]
Basil. homil. in mart. Iulittā.

Ghelijckerwijs onder de ghevangene eeni-
ghe voor langē tijt worden gehouden in boeyē /
eñ ander niet / alsoo de siele; want de eene wort
langer gehouden in dit leven als d'ander / eñ
dat geschiedt naer elcks verdienste / ende naer
den afgront der goddelijcker voorsichticheyt;
soo dat geen menschelijck vernuft die kan be-
grijpen / noch weten wat Godt in een ieghe-
lijck van ons heeft willen voorsien. Hoort ghy
David niet segghen: Leydt mijne siele uyt de
gevangenisse! en hebdy niet verstaen op wat
maniere de siele van desen heyligen wierdt
ontbonden? Wilt ghy noch meer? Hoort eens
de woorden van den Godt-minnenden Si-
meon, soo hy den Heere was hebbende op sij-
ne aermen / ende den selven Godtvruchtlijck
was douwende voor sijne borste! seght hy
niet? O Heere nu laet ghy uvvē dienaer gaen
in vrede; want dese lichaemelijcke eñ bedwō-
gen woon-stede veel moeyelijcker is dan eene
ghevangenisse voor den ghenen die hem hae-
stight met alle vlijticheydt te trecken naer den
hemel.

Anselm. in prolog. c. 1.

Och ongheluckich lot des menschen als hy
nu het goedt / waer toe dat hy gheschaepen is /
heeft teenemael verloren? Helaes! wat eē droe-
vich geval is ditte? Helaes! wat heeft hy ver-
loren / eñ wat heeft hy gevonden! wat is hem
af-gegaen / eñ wat is hem aenghebleven? hy
heeft verloren de saelicheyt tot de welcke hy
[pb: 531] was vercoren / hy heeft ghevonden d'ellende
voor de welcke hy niet en was geschaepē. Hem
is afghegaen sonder het welck hy is ongeluc-
kich / eñ hem is by-gebleven dat hem niet en
kan wesen dan ongeluckich! Och ellendighe!
waer zijn wy uytghedreven / eñ waer zijn wy
gekomen? van waer zijn wy afgeworpen / eñ
waer zijn wy gevallen? van het vaederlandt
in het ballinghschap / van het gesichte Godts
in onse verblintheydt / vande vreught der on-
sterffelijckheyt in de verbittertheyt eñ in den
schroom des doots. Och wat veranderinghe!
van wat een goedt / tot wat een quaet! groote
schaede / ellendige droefheydt / en de pijnelijcke
swaericheydt! maer wee my ellendich onder
de ellendighe kinderen van Eva/ eñ van mijnē
Godt soo verre verscheydē / wat hebbe ick aen-
ghegaē? wat hebbe ick uytgerecht? waer wil
ick henen? eñ waer toe ben ick ghekomen?

Hugo de S. Victor. l. 4. de anima c. 4.

Ontdoet my, bidde ick u, vande bandē die
my houdē gebonden, op dat ick die verlaeten-
de my te gheringher spoeye tot u / op dat ick u
aenkleve / ende my t'eenemael by u voeghe.
Nazian. carm. de exterioris hominis vilitate.
Iesv christe / leydt my / bidde ick u van
hier / eñ door u genaede geneest mijne quaele /
daer ick te midden inne ben. Ons eenich
goedt is het eeuwich leven / het welck hier
niet en is te vinden / maer alleenelijck daer
boven in den hemel / ende door wiens liefde
mijnen gheest hier nu is quelende.

[pb: 532]
August. med. cap. 17.

Gheluckighe siele die ontbonden van het
aerdtsche lichaem vry ende verlost treckt
naer den hemel! sy is gherust ende te vollen
versekert / noch sy en vreest niet meer de ghe-
vanghenisse / noch oock de doodt: want sy
heeft altijt voor ooghen de schoone volmaeckt-
heyt van haeren Heere / in welcke sy haer is
verheughende / van den Heere / segh'ick / die sy
ghedient heeft / die sy bemint heeft / ende naer
den welcken sy ten alder-lesten heeft gheno-
men haere ganghen.

August. soliloq. cap. 23.

Soo dan / ô Heere / die de verwachtinghe
zijt van Israel / ende den wensch met den welc-
ken ons herte daegelijcx is bekommert; haest
u / noch en wilt niet vertoevē: staet op / spoeyt
u / ende komt / op dat ghy ons leydt uyt de-
ser gevangenisse, om te belijden uvvē naeme.

August. soliloq. cap. 35.

Komt / Heere / en wilt niet beyden / komt
Iesv Christe ons besoecken in vrede / komt
ende verlost de ghevanghene, op dat wy ons
oprechtelijck voor u verblijden. Komt ghy ge-
wenschten van allen volcke / vertoont u aen-
schijn / eñ wy sullen zijn behouden; komt mijn
licht / komt mijnen verlosser: Leydt mijne
siele uyt de ghevanghenisse, om te belijden
uvven naeme. O wel gheluckighe siele die
ghetoghen uyt de ghevanghenisse in een Ko-
ninghs hof sult moghen doen uwe inkom-
ste.


Back to top ↑

Quemadmodum desiderat cervus ad fontes aquarum [41]

[pb: 533] XLI.

Ghelijck den hert vvenscht naer de fon-
teyne der vvaeteren, alsoo ô Godt
vvenscht mijne siele naer u.

Psalm. 41.

WIlt ghy dan vveten liefste boel
Hoe dat ick my van binnen voel?
Wat fellen brandt dat my omringelt,
En my mijn hertien dus versinghelt?
Ick ben ghelijck als eenen beembt
Wie 't sonne-schijn de groese neemt,
Off als een bloemme neer-ghesleghen
Door fault alleen van soeten reghen.
Ick ben van d'hitte soo bestaen
Als d'aerde die daer vvordt ghebraen
Door Sirius die dorre sterre
Welck haerē brant schiet vā soo verre.
Ick ben soo dorstich als het sandt
Van het heet Africane-landt,
En alsoo dorstich als de hoven
Die d'hemel-hitt' heeft op-ghekloven.
En dat u noch meer is, mijn Hert-soet,
'T ghen' mijnen dorst noch groeyen doet,

[pb: [533a]]

Quemadmodum desiderat ceruus
ad fontes aquarum, ita desiderat
anima mea ad te Deus.

Psalm. 41.
[pb: 534]

Is dat ick snaeck naer u alleyne
Ghelijck den Hert naer de fonteyne:
Want hy ghesvvollen door 't fenijn
En soeckt gheen ander medecijn,
En door het lijf allom gheschoten
Wenscht hy daermé te zijn begoten,
'T Fonteyne-vvaeter hem verkoelt,
En t'eenegaer sijn svveet af-spoelt,
En over-dorstight naer vermeughen
Suypt hy dat in met groote teughen.
Noch min noch meer als eenen Hert
Mijn siel oock aenghedreven vvert,
En nae-ghespeurt van alle sonden
Als met een Iacht van vvacker hondē.
Helaes! een Opper-Iaeghers handt
Heeft eenen spriet in my gheplant,
En doet my sterven t'alle vvijlen
Door het verghif van haere pijlen!
Helaes! helaes! ick voel een vier
Ten houdt ghedooghe, noch manier,
Iae meer, en meer voel ick 't onsteken,
En langhst om dieper inne-breken!
Aldus gheschoten, en gheraeckt
Aldus verhitt, aldus door-blaeckt
En t'eenemael by-nae verdvvenen,
Waer sal ick nu gaen loopen henen?
Aen vvat fonteyn sal mijnen dust
Ten langhen-lesten zijn gheblust!
Mijn eenich Lief ghy kont my helpen
En mijnen dorst alleene stelpen!
[pb: 535] Ghy vveet doch vvel mijn soet vermaeck,
Dat ick altoos naer u soo haeck,
Ghelijck den Hert de Iacht ontloopen
Hem in de vloedt sou gheerne doopen.
Den Hert soo saen hy d'honden hoort,
Sal op een kort hem setten voort,
En in het net sy-selven drijven
Al ist dat d'honden achter blijven:
Maer siende dat de volle Iacht
Hem soude kommen op het vacht,
Sal sijn ghetuyghe gaen op-steken,
En forstelijck daer deur breken.
En soo hy nu los henen strijckt,
Naer d'honden hy dicks omme-kijckt,
En is beducht al ooghenblicken
Dat sy hem mochten noch beklicken.
Soo blijft hy loopen heel verdaert
Verbaest, verslaeghen en vervaert,
Sijn oogen staen in 't hooft en gloeyen,
En al sijn aeders hem ont-vloeyen.
Met sulcken dorst vvordt hy bevaen
Dat hem de keel schijnt toe te gaen,
Dus om sy-selven te vercloecken
Loopt hy allom het vvaeter soecken,
Dat nu ghevonden hy hem laeft
En sijnen dorst daerinne graeft,
'T is hem een vreught te mogen drinckē
En tot den hals daer in te sincken!
Maer soo ick hier mé stae bekeurt
Lief al het self aen my ghebeurt
[pb: 536] Van doen de vvereldt heure netten
Tot mijn bederf heeft uyt gaen setten.
En sien ick niet met sijnen schicht
Dat schutterken dat Venus vvicht
Wel alsoo dieftich sitten loncken
Om my mijn hertien te doen voncken?
De gulsicheydt heel onbestuymt
Sitt my van vert' oock aen en luymt,
De giericheydt, en eyghen baete
Staen met hun honden oock te laete.
Verdvvaentheydt sot, en ydel eer
Die vveten oock den slimmen keer
Hoe sy my souden konnen krincken
En in hun ysers doen vermincken.
Och! och! hoe quaelijck my ghereydt
Ten alle kant te zijn beleydt!
Kond'ick een hoecxken doch bespiedē
Langhst vvaer dat ick sou mogen vliedē?
Maer soo ick nergens, vvaer ick vlie,
Noch beke, noch fonteyn en sie,
Naer vuyle slooten gaen ick spoeyen
Die mijnē dorst noch meer doē groeyē.
Ick verghelijcke den soldaet
Die soo hy nu te velde gaet
Boet sijnen dorst in d'heete daeghen
Wel altemets in vvaeghe-slaeghen.
Mijn hope vvas dat ick alhier
Sou vvaeter hebben tot mijn vier,
Off een fonteyne vinden pruysschen
Om my daer seffens in te buysschen;
[pb: 537] Maer 't is verloren moeyt, en pijn,
Waer dat ick loop' ten vvilt niet zijn,
'K en kan geen vvaeter hier ontmoeten
Daer ick den dorst sou konnē boeten.
Als Tantalus daer staet en reckt
En gulselijck de keel uyt-streckt
Om 't vluchtich vvaeter in te slocken
Dat hem altoos noch vvord ontrockē.
Soo en kan hier oock mijnen dorst
Tot gheenen tijde zijn gheschorst.
Al stond'ick reed' om te versmooren
Hier in het vvaeter totter ooren:
Want 't vvaeter dat mijn siel begheert,
En is gheen vvaeter deser eerd;
Maer vvel het ghene komt gheschoven
Uyt de fonteyne van hier boven.
Fy dan ghy vvaeters al-ghelijck
Die meestendeel zijt niet dan slijck.
Hoe soud'ick u-lien vvillen drincken
Die vvel soo vuyl en leelijck stincken!
Fy, fy. van hier ghy vuylen bras
Fy, fy, van hier ghy vuyl moras,
Fy allegaer ghy vuyle poelen
Daer met ghekriel de slangen vvoelen!
Mijn siel en vvilt doch nu voort-aen
Hier haeren dorst niet meer verslaen:
Maer vvenscht naer u mijn lief alleyne
Ghelijck den Hert naer de fonteyne.

[pb: 538]

Quemadmodum desiderat ceruus
ad fontes aquarum, ita desiderat
anima mea ad te Deus.

Psalm. 41.

Ghelijck den hert vvenscht naer de fon-
teyne der vvaeteren, alsoo ô Godt/
vvenscht mijne siele naer u.

Psalm. 41.
Chrys. hom. in Psal. 41.

DE ghewoonte der Vrijers / ende der vrij-
sters is hunne liefden niet te houden
verholen: maer wel de selve voor hun gebue-
ren somtijdts te ontdecken / ende opentlijck te
segghen dat sy vrijen; Want van aerdt is
de liefde in haer selven wel soo vierich dat
de siele dit selve vier niet machtich en is te
bedecken / ten zy dat sy uytbortele / ende ghe-
lijck den donder / gheve slach / vier / ende ghe-
luyt te tsaemen.
Alsoo dien Godt-saelighen ende Godt-
beminnenden gheest brandende in liefde / en
kan in sijn herte niet ghevinden dat hy sijne
liefde soude houden verholen / maer wort be-
dwonghen te segghen: Ghelijckervvijs den
Hert is vvenschende naer de fonteyne der
vvaeteren, ende somtijts oock /Mijn schep-
per, mijn Godt, ick vvake tot u van het be-
ghinssel van den dach.

[pb: 539]
Aug. in Psal. 41.

Wie is hy die daer soodaenich is singhen-
de? Indien wy begheeren / wy zijn 't selve.
Ende waerom doet ghy elders versoeck om
weten wie hy soude wesen / alst in uwe macht
is te wesen het ghene ghy versoeckt. Soo dan
mijne broeders / laet ons t'saemen lief heb-
ben ende dorstigh wesen / ende t'saemen loo-
pen tot de fonteyne der wetentschap. Laet
ons ghelijck den Hert vvenschen naer de
fonteyne, laet ons wenschen naer die fontey-
ne van welcke de Schrifture seght: Want by
u is de fonteyne des levens. Hy is de fon-
teyne ende het licht; Want in u licht sullen
vvy het licht aenschouvven. Indien hy de
fonteyne ende het licht is / soo is hy oock met
goeden rechte de wetentschap; want hy ver-
saedt de siele lust-gierigh zijnde om te weten.
Loopt tot de fonteynen / begheert de fontey-
nen der waeteren. By den Heere sult ghy
vinden de fonteyne des levens / die nimmer-
meer uyt en drooght / noch op en houdt van
vloeyen: In sijn licht sult ghy ontmoeten ee-
ne klaericheydt die nimmermeer uyt en gaet
oft en verdonckert Wenscht dā om dit licht /
om dese seker fonteyne / om dit seker ende vol-
maeckte licht / het welck u ooghen niet en
kennen / ende om welck licht te siene / de in-
wendighe ooghe wordt ghereet ghemaeckt /
ende om welcke fonteyne eenen inwendigen
dorst ons komt bevanghen.

[pb: 540]
Cyrill. lib. 5. in Ioan. cap. 10.

Dit moet wel wesen een goedt ghesondt
waeter / naedemael dattet verslaet den on-
ghesonden dorst van dese wereldt / ende den
brandt der sonden / voorts dattet af-wascht
alle vuylicheydt / ende dattet ververscht ende
over-vochtight met den hemelschen reghen
den acker van onse siele / ende dat meer is
om dat het de menschelijcke siele beswijcken-
de by nae van dorste / bedwinght alleene te
loopen tot Godt Almachtich. Met dit wae-
ter hadde hem ter deghen ververscht den
Prophete / als hy versuchtende spreeckt tot den
Heere: Ghelijckervvijs den Hert vvenscht
naer de fonteyne der vvaeteren alsoo ô Godt
vvenscht mijne siele tot u.

Aug. in Psal. 41.

Loopt naer de fonteyne / begheert de fon-
teyne: maer en loopt niet naer de selve ghe-
lijckerwijs eenighe andere beeste; maer wel
ghelijckerwijs eenen hert. Wat is te segh-
gen ghelijck eenen hert? dat ghy niet trae-
ghe en soudt zijn in u loopen / dat ghy soudt
loopen sonder ophouden / ende alsoo wenschen
de fonteyne: want wy bemercken in den
Hert een selsaem teecken van rasscheyt: maer
misschien en begheert de Schrifture niet dat
wy dit alleene in den Hert souden gaede slaen /
maer noch wel iet anders. Wat is dit an-
ders? Isser noch iet meer in het ghesagh van
[pb: 541] desen Hert? Jae 't waerachtich. Hy ver-
slindt de slanghen / ende naer dat hy die ver-
slonden heeft wordt langhst om meer ver-
dorstight / soo dat hy daerom hem veel ras-
scher naer de fonteyne is spoeyende. Dese
slanghen zijn uwe sonden / vernielt de slan-
ghen der boosheydt / soo suldy met meerde-
ren yver wenschen de fonteyne der waerach-
ticheydt. Misschien de giericheydt blaest u
in 't herte iet dat verduystert is / ende 't ghene
strijdt teghen de Gheboden Godts. Ende
om dies-wille dat aen u gheseydt wordt / ver-
acht wat / op dat ghy gheene boosheydt en
soudt bedrijven; indien ghy liever hebt
quaedt te doen / dan te verachten eenich
tijdtelijck ghemack / indien ghy veel liever
verkiest van de slanghen te worden verbe-
ten dan die te dooden / ende naedemael ghy
u selfs quaedt noch zijt gheionstigh / ende
dat ghy noch selver streelt uwe begheerlijck-
heydt / uwe giericheydt ende uwe slan-
ghen: Wanneer sal ick in u vinden sulcken
begheerelijcken yver / met den welcken ghy
sult loopen tot de fonteyne der waeteren?
Hoe hebt ghy noch begheerte naer de fontey-
ne der wijsheydt / als ghy noch aerbeydt in
het verghiff der boosheydt? vernielt in u ey-
ghen selven al dat de waerheydt is teghen-
strijdende / ende soo wanneer ghy u selven
[pb: 542] sult bevinden van die verkeerde begheerten
te zijn ontslaeghen / en wilt niet blijven drae-
len als ofter voor u niet meer en waere om te
wenschen. By ghevalle ghy soeckt iet dat
u soude ghereyen ende aenstaen! wenscht
om het ghene dat u kan behaeghen.
Wenscht de fonteyne der vvaeteren;
Want Godt heeft ghenoech om te verquic-
ken ende te versaeden die tot hem is nemen-
de sijnen toe-loop / ende den dorstighen /
ghelijck als van de herten te doen boeten
den dorst / soo wanneer hy de slanghen
heeft bestaen te vernielen. Daer is noch
iet anders te bemercken in den Hert. Men
seght van de Herten / soo sy met groote
kudden zijn versaemende om met swem-
men te veranderen van gheweste / dat sy
elckander doen allen onder-standt / legh-
gende elck sijn ghetuyghe op die voren is /
ende soo vervolghens tot den lesten toe / die
de kudde is sluytende: maer den eersten van
al die sijn ghetuyghe moet alleene voeren /
ende boven dien noch dienen tot een onder-
standt aen den tweeden / vermoeyt zijnde / sal
hem soetelijck van tusschen trecken / ende sij-
nen volgher stellen in sijn plaetse / ende soo
gaen rusten op den alder-lesten / tot dat sijne
keer wederom sal aenkomen / ende in deser
voeghen elckander bystaende / volbrenghen
hunne reyse / noch en zijn elckander niet ver-
[pb: 543] laetende. Is 't niet tot eenighe Herten dat
den Apostel is segghende: Draeght elckan-
ders packen, ende soo suldy vol-doen de
vvet Godts? Soo dan alsulcken Hert ghe-
stelt in het geloove / ende noch niet siende wat
hy ghelooft / willende kennen dat hy bemint /
verdraeght eenighe andere herten die hem be-
teghenen / niet alleene die verduystert zijn in
wetentschap / die ghestelt zijn in inwendighe
duysterheydt / die verblindt zijn in de begeer-
lijckheden hunder ghebreken: maer daer en-
boven bespringhende den gheloovigen men-
sche / die niet en betoont het ghene hy ghelooft /
segghende: Waer is uvven Godt? Laet ons
dan hooren wat desen Hert tegens dese woor-
den ghedaen heeft om het selve / indien wy
konnen / oock naer te volghen. Inden eersten /
hy heeft te kennen gegeven sijnen dorst: Ghe-
lijckervvijs / seght hy / den Hert vvenscht naer
de fonteyne der vvaeteren, alsoo ô Godt,
vvenscht mijne siele naer u. Maer wat sou-
den wy segghen oft den Hert waer wenschen-
de naer de fonteyne om hem te wasschen?
Konnen wy niet gheraeden oft hy loopt om te
drincken / oft om hem af te spoelen? Hoort wat
daer naer volght / noch en wilt niet voorder
ondersoecken: Mijne siele heeft ghedor-
stight tot den levenden Godt. Waer
naer heeft sy ghedorstight? Wanneer
sal ick kommen ende verschijnen voor
[pb: 544] het aenschijn Godts? Hier naer is 't dat ick
dorstighe / te weten / te kommen ende te ver-
schijnen / ick ben dorstigh terwijlent ick rey-
se / ick ben dorstich terwijlent ick loope / ende
ick sal versaedt worden als ick sal aenkom-
men. Maer ghelijck ick als eenen Hert
ben vvenschende naer de fonteyne der vva-
teren, ende dat daer eene fonteyne des Le-
vens is, pruysschende uyt het huys van mij-
nen Godt / wat sal ick maecken om die te be-
kommen? Ick sal bemercken de aerde / en-
de de aerde is ghemaeckt; de aerdtsche schoo-
nicheydt is wonderbaer schoone: maer sy
heeft haeren konstenaer. Seer wonderbaer
zijn de ghesaeyssels in alle saecken die daer
keesten / maer sy hebben al hunnen schepper.
Ick vertoone de grootte vande zee die de
aerde omringhelt / ick stae verbaest ende ver-
slaeghen / ende ick soecke die de selve gheschae-
pen heeft. Ick slae mijne ooghen naer den
hemel / ende naer de schoonheydt vande ster-
ren; ick stae verstelt in de klaericheydt van
de sonne / wiens schijnssel ghenoechsaem is
tot de oeffeninghe van gheheel den dagh: ick
sie oock de Maene die oock te ghemoete komt
de duysternissen vanden nacht. Alle dit is
schoone ende prijs-weerdich / als wesende
wercken niet vander aerde: maer van den
hemel / nochtans mijnen dorst en is daerme-
[pb: 545] de noch niet verslaeghen / maer ick dorstighe
naer hem die dit allegaeder heeft gheschae-
pen.

August. mau u. cap. 20.

De siele gheraeckt met de liefde Godts en
kan niet anders bedencken / noch iet anders
wenschen / maer seer dickmael versuchtende
seght: Ghelijck den Hert vvenscht naer de
fonteyne der vvaeteren, alsoo mijn Godt
vvenscht mijne siele naer u.

August. soliloq. cap. 35.

O levende fonteyne / ô springh-aeder der
levender waeteren / wanneer sal ick gheraec-
ken tot de waeteren uwer soeticheydt / trec-
kende van dese drooghe / dorre ende onvrucht-
baere aerde / op dat ick aenschouwe uwe
deughdt / u eer ende lof / ende dat ick slisse
mijnen dorst met het waeter uwer ghenaede?
O Heere / ick dorstighe naer u die zijt de fon-
teyne des levens.

Aug. in Psal. 62.

Mijne siele heeft ghedorstight naer u, vvel
op soo veel manieren als mijn vleesch. in het
ander leven / mijn vleesch verresen zijnde / sal
versaedt worden; ende nu is 't dat wy niet en
eten / sullen hongher ende dorst krijghen / ende
dit alles door den toeval van onse naturelijc-
ke kranckheydt. Alsoo oock indien wy lan-
ghe waecken / vallen in slaep / indien wy lan-
[pb: 546] ghe staen worden vermoeyt / indien wy sitten
ende langhe sitten worden stram / ende daer-
om staen wy op. In alle dese onse ghebreke-
lijckheden dorstighen wy naer de onsterffe-
lijckheydt / ende met die redene dorstight ons
vleesch op veelderhande manierē tot Godt.
Ende hoe dat hem meer in dese wildernisse /
in dit landt van slaevernije is berstende met
wercken / hoe dat langhst om meer honghert
ende dorstight naer die onvermoeyelijcke on-
sterffelijckheydt.


Back to top ↑

Quando veniam & apparebo ante faciem Dei? [42]

[pb: 547] XLII.

VVanneer sal ick kommen, ende verschij-
nen voor het aenschijn Godts?

Psalm. 41.

HA lief hoe dicks hebt ghy gheseydt,
Ick komm' u by, een vveynich beydt;
Maer soo ick sie, 't moet u berouvven:
Want u beloft vvordt ingehouvven.
Dit vvoordt van kommen, soo my dinckt
Noch altijdt in mijn oore klinckt,
Houdt dan u vvoort dat ick magh rommē,
En segghen siet hy is ghekommen.
Hoe langh; zijn d'uren mijn Hert-soet
Voor iemandt die verbeyden moet;
Eer eenen dagh vvel is vervaeren
'T zijn, soo my dunckt, vvel hondert iaerē.
Och! 't is soo menich jaer ghelêen
Dat ick hebb' om u komst ghebêen,
En dat ick hebbe groot verlanghen
Om in mijn arrems u t'ontfanghen!
Waertoe dus langhe dan ghetoeft,
En my gheterght, en my bedroeft?
VVaertoe gheseydt, mijn uytghelesen,
Dat ghy terstondt by my soudt vvesen?

[pb: [547a]]

Quando veniam & apparebo ante fa-
ciem Dei?

Psalm. 41.
[pb: 548]

Het volcksken my allom bespot,
En ondervraeght, vvel uvven Godt
Die ghy daer houdt in sulcken vveerde
Soud' hy oock kommen op der eerde
Soo dan, mijn Lief, op dattet blijck
Dat ghy bemint dit aerderijck;
Wilt tot hun spijt nu eens ghedooghen
Dat ick u sie voor bey mijn ooghen?
Wee my! helaes! ock ick verdvvijn
Om dat ick derv' u soet aenschijn,
Mocht ick het selve nu besichten
Soo sou mijn hertien heel verlichten!
Wanneer, ô Lief, sal 't dan gheschien,
Dat ick u ooghskens mach aensien,
Van vvelck alleen maer het gheschemel
Waer my soo klaer als heel den hemel!
Ghelijckt den mensche seer verdriet
Soo vvanneer hem de Sonn' ontvliet,
En dat die duyster vuyle smoocken
De klaere locht heel over-roocken;
Als-dan en isset nerghens schoon,
Den hoff verliest heel sijnen toon,
Men siet geen vreught te veldt hantieren
Noch langst de locht de Vogels svvieren
Maer soo sy nu vveer deure breeckt,
En haer goudt-ghelu hooft uyt-steeckt,
En vvederom doet neder-daelen
Alsoo sy placht haer soete straelen,
Als-dan hetghen' men niet en sagh,
Komt vvederomme voor den dagh,
[pb: 549] En alle blomkens hun ontsluyten.
En op een nieuvv de voghels ruyten.
Noch min, noch meer, soo vvaert met my
Dat ghy my vveer vvoudt komen by,
Die duysent doo'n sal moeten sterven
Soo ick u moet noch langher derven!
Maer altemets vvilt ghy my raen,
Dat ick mijn ooghen sou versaen
Met te besichten ander dinghen
Die ghy belooft my aen te bringhen.
Ghy seght, kom hier, ick stell' u veur
Van al de bloemmen het coleur,
En siet, off ghy sult vinden eene
Dien ick haer verruvv' niet en leene?
Aensiet de locht hoe klaer en net
Dat sy met sterren is beset,
Hoe souden sy soo konnen blincken
Wild'ick het licht aen die niet schinckē?
Kom aen, en sit oock t'uvver vvensch
Het schoon af-setsel vanden mensch,
Waerinne ghy sult moghen mercken
'T kleyn-al-begrijp van mijne vvercken;
Maer dit aensien, mijn toeverlaet,
Op vele my niet aen en staet,
'K en kan een ooghe niet ghestauvven
Naer 't ghen' ghy my hebt voorgehouvvē.
'K en ben soo niet berooft van sinn'
Dat ick geleende schoonheydt minn':
Maer d'uvv' alleene vvil'ick volghen,
Off ghy noch vvaert soo seer verbolgen!
[pb: 550] O schoonheydt soet, ô soet vermaeck
Waer naer ick vvel soo vierich haeck!
'K en sagh hier noyt mijn leve-daghen
Die ghelijck d'uvv' my kost behaeghen!
Off alle schoonheydt deser aerdt
Waer g'heel en gans in een vergaert,
Soo souder daer noch veel ghebreken
Eer sy met d'uvve vvaer gheleken!
Sulck een verschil vind'ick daer aen
Ghelijckervvijs de volle Maen'
Te boven gaet, en dat te verre,
Met heur ghelaey de morghen-sterre,
Off even-eens soo sy voor 't licht
Van Phœbus haeren broeder svvicht,
Moet alle schoonheydt hoe besonder
Voor d'uvv', mijn hertjē, gaen ten onder!
Sulcks heeft allom ghenoech verbreydt
Die ghy op Thabor hadt gheleydt,
Waer u aenschijn soo schoone gloeyde
Hoe dattet hem daer vaste boeyde.
Dat hy van stonden aen vergat
Sijn vrienden, en sijn eyghen stadt,
En daedelijck u ghingh vertoonen
Hoe dat hy daer sou gheeren vvoonen.
Verr' vvast dat hy u sagh ghelijck
De borghery van Hemel-rijck,
Die u daer siet in heerschappije,
En niet als vvy in schilderije.
Hy sagh u schijnssel in manier
Ghelijck men doet een voncke vier
[pb: 551] Die uyt de vlamme komt gheresen
En soo terstondt verliest heur vvesen,
Off als de sonne die daer daelt,
En voor vvat tijdts de zee bestraelt,
Off als de Maene die doet blincken
Soo sy daer schijnt te komen drincken,
Heeft u dan, Petre, soo behaeght
Het ghen' ghy maer in lommer saeght,
Hoe moet ghy dies u nu beloven
Soo dese lommer is ontschoven!
Wanneer ghebeyd'ick oock den dach
Dat ick u dus aenschouvven mach,
En in u huys eens kommen rusten
O schoonen spieghel der vvellusten?
'T is vvaer ghy komt tot mijnen noot
Wel in ghedaent van vvijn en broodt;
'T is my vvel vreughd', ô mijn beminde:
Maer daer is iet da'ck niet en vinde;
Want mijn begheerte maer en streckt
Om u te sien eens onbedeckt;
Ick vvaere vry van alle pijne
Saegh'ick u schuyven de gordijne!
Och! off my dit gheluck toe-quaem
Het vvaere my vvel aenghenaem!
Wou desen dagh hem eens vertooghen
Hy vvaer my dierder dan mijn ooghen!

[pb: 552]

Quando veniam, & apparebo ante
faciem Dei?

Psal. 41.

VVanneer sal ick kommen, ende verschij-
nen voor het aenschijn Godts?

psal. 41.
Aug. in Psal. 47.

VIndt ghy erghens iet beters dan te sien
het aenschijn Godts / wilt u daer toe
bereet maecken? Maer wee uwe soodaene
liefde / indien ghy u laet voren staen / datter
iet schoonder / oft treffelijcker is om te aen-
schouwen / dan hy / van wie alle schoonicheyt
is nemende den oorspronck / ende ghy en zijt
niet weerdich hem te ghedencken / indien
daer iet anders is woelende in uwe ghe-
dachten.

Aug. in Psal. 39.

Hy die alle saecken gheschaepen heeft / is
beter dan alle saecken. Hy die ghemaeckt
heeft al dat schoon is / wordt schoonder ghe-
rekent dan alle schoonicheydt / hy die ghe-
maeckt heeft alle dat groot ende sterck is / is
noch veel grooter ende stercker; alle het
ghene ghy soudt konnen bevinden / sult ghy
vinden in hem; leert beminnen den schep-
per ende sijn schepsel / den werck-man ende
sijn handtghedaedt / noch dat u niet en houde
het ghene van hem gheschaepen is / noch dat
[pb: 553] ghy hem niet en verliest / van welcken ghy
selver zijt gheschaepen.

August. medit. cap. 37.

Alder-soetsten / alder-liefsten / alder-goe-
dertierenste / alder-weerdighste / alder-ghe-
wenschte / alder-uytghelesenste / alder-schoon-
ste / wanneer sal ick u moghen aenschouwen?
Wanneer sal ick komen ende verschijnen
voor u aenschijn? wanneer sal ick versaedt
worden van uwe schoonicheydt? Wanneer
sult ghy my leyden uyt desen donckeren
kercker / op dat ick mach belijden uwen
naeme?

Andelm. in prosolog. cap. 1.

O mijn herte spreeckt nu tot Godt; maer
gheheel rechtsinnigh. O Heere, ick soecke
u aenschijn, het is u aenschijn dat ick ver-
soecke. Wel aen dan / mijnen Heere / ende
mijnen Godt / onderrecht my nu / onderwijst
mijn herte / waer / ende in wat manieren dat
ick u sal vinden! Wat teecken hebbe ick om
u te komen soecken? hoedaenich is u aen-
schijn? O Heere / mijnen Godt / ick en hebbe
u mijns wetens noyt ghesien / u aenschijn is
my onbekent. O hooghste Godt / wat sal dan
maecken uwen verdoolden ballingh? wat
sal uyt-rechten eene slaeve / bevanghen met
uwe liefde / ende verworpen van u aenschijn?
wat sal hy doen om te verwerven uwe liefde /
[pb: 554] ende uwe ghenaede? hy wenscht om u te
sien: maer u aenschijn is hem te seer bedeckt
ende te verre verschoven. Ghy zijt mijnen
Heere / ende mijnen Godt / ende ick en hebbe
u tot noch toe noyt ghesien. Ghy hebt my
gheschapen / ende her-schaepen / ick en hebbe
gheen goedt oft ghy en hebt my dat verleent /
ende noch en hebbe ick u niet konnen ken-
nen. Immers ick ben ghemaeckt om u te
aenschouwen / ende ick en hebbe noch niet
volbracht daer-toe ick ghemaeckt soude
wesen.

Aug. soliloq. cap. 36.

De volkomen saelicheydt / oft het hooghste
mensche-gheluck is te sien het aenschijn van
sijnen Godt, hem te sien die hemel ende aerde
ghemaeckt heeft / hem te sien die hem ghe-
schaepen ende verlost heeft / ende die hem ver-
heven heeft. Mijn aenschijn heeft u versocht
ô Heere, ick sal versoecken u aenschijn, het
aenschijn van den Godt der heyrkrachten / in
het welck alleene rust alle de verheffinghe der
Heylighen.

Aug. soliloq. cap. 39.

O Heere vvanneer sal ick komende ende
verschijnen voor u aenschijn! meynt ghy dat
ick sal aenschouwen dien dagh / dien dagh /
segh ick / van vreughdt / ende van blijdschap /
dien dagh den vvelckē den Heere gemaeckt
[pb: 555] heeft, op dat vvy daer-inne souden verheu-
ghen ende verblijden! O schoonen uytne-
menden dagh / dagh sonder avondtstondt oft
ondergangh / in welcken dat ick sal hooren
eene stemme des lofs / eene stemme van blijd-
schap ende belijdinghe / in welcken dat ick sal
hooren: Komt in de blijdschap van uvven
Heere, komt in de eeuwighe blijdschap / in
het huys van uwen Heere / ende van uwen
Godt / alwaer dat wesen groote / ongronde-
lijcke / wonderbaere saken / ende die noch son-
der getal. Komt in de blijdschap sonder droef-
heydt / behelsende de eeuwighe blijdschap / daer
dat sal wesen alle goedt / ende noyt geen quaet /
daer dat sal wesen al dat ghy wenscht / ende
niet dat ghy niet en wenscht / daer dat sal we-
sen het levende leven / het soet ende minnelijck
leven / ende het ghedenck-weerdich leven / het
leven vry van allen aenstoot / van allen arge-
list ende bedriegherije; maer vol van seker ge-
rustheydt ende gheruste vryicheydt / vol van
vrije ghenuchte / ende ghenuchelijcke geluck-
saemheydt / vol van gheluckige eeuwicheyt /
ende eeuwighe saelicheydt / ende ten lesten vol
van een saelich aenschouwen / 't welck is de
blijdschap van den Heere.

Aug. soliloq. cap. 22.

Dese selve blijdschap gesmaeckt zijnde van
Petrus / hebbende vergeten gheheel de aerde /
[pb: 556] heeft ghelijck by drancke wesende gheroe-
pen: Heere 't is ons hier goedt vvesen,
laet ons hier maecken dry vvoonplaetsen.
Laet ons hier blijven woonen / laet ons u
hier aenschouwen / want ons en behoeft
gheenen anderen. O Heere / het is ghe-
noech dat wy u hier moghen aenschouwen /
het is ghenoech / seght hy / alhier vervult te
worden met sulcke soeticheydt / want hy had-
de ghesmaeckt een druppelken van die soe-
ticheydt / ende van alle andere hadde hy ter-
stondt de walghe. Wat soude hy gheseydt
hebben / indien hy volkomelijck hadde ghe-
proeft die groote soeticheyt uwer Goddelijck-
heydt / de welcke ghy voor die u zijn vreesende
alleenelijck hebt verborghen.

Chrys. hom. in Psal. 41.

Aenmerckt eens dien brandenden men-
sche / dien vierighen David; want wetende
dat hy naer sijns levens af-scheydt soude
ghenieten het ghesichte Godts / en wilt gheen
uyt-stel / noch en soeckt gheen sluyeringhe;
maer waer 't by aldien dat sulcks ghedaen
wierde by eenighen ghemeynen man / een
man van slechten handel / een man verwor-
pen / ende by-nae strijdende teghens de aer-
moede / het soude eene groote saecke schijnen
dat sulck eenen alsoo verachte dat teghen-
woordich leven: Maer sulck eenen Koningh /
[pb: 557] ghenietende alle de wellusten / alle de groot-
daedicheydt des wereldts / verkreghen heb-
bende soo veelderleye winne-kranssen / ghe-
levert hebbende soo vele veldt-slaeghen / ende
van alle zijden zijnde soo doorluchtich ende
verheven / ditte nu alles te bespotten / ende
hem soo vierich te gaen begheven om te ha-
ken naer het toekomende / zijn saecken van
een hoogher ghemet / ende van een siele be-
gaeft met alle wijsheydt / ende bevanghen
met de Goddelijcke liefde.

Aug. in Psal. 118.

Moyses wenschte in sulcker voeghen oock
te sien het aenschijn van sijnen Godt / ende soo
hy Godt is toe-sprekende / seght: Is 't by al-
dien dat ick ghenaede voor u hebbe ghe-
vonden, vertoont my u eyghen selven, ende
ghy sult my vervullen met blijdschap door
de teghenvvoordicheydt van u aenschijn.

August. soliloq. cap. 23.

Ende ick die verworpen ben onder de ver-
worpene van u huys-ghesin / mijnen Godt /
mijn Vader / ende mijn kracht / Wanneer
sal ick komen ende verschijnen voor u aen-
schijn? op dat ick die u als-nu belijde voor
eenighen tijdt / als-dan mach belijden tot in-
der eeuwicheydt! Ick sal wesen gheluckich
indien my wordt toeghelaeten te sien uwe
klaericheydt. Wie sal my dit verkrijghen
[pb: 558] dat ghy my dat toe-laet tot dit geluck te mo-
ghen komen?

Aug. in Psal. 41.

Maer vvanneer sal ick kommen? siet
wat verstellingh? de selve vlijticheydt (hoe
wel boven wonder) daer Godt hem is me-
de dienende schijnt te slap ende te traeghe te
wesen tot desen wensch: VVanneer sal ick
kommen ende verschijnen voor het aen-
schijn Godts? Vyt desen is noch rijsende
dese naervolghende bede: Ick hebbe eene
saecke begheert van den Heere, dese sal
ick versoecken, op dat ick alle de daeghen
mijns levens mag vvoonen in sijn huys.
Waer toe dat? op dat ick aldaer mach be-
dencken de vreughden van den Heere.
VVanneer sal ick kommen ende verschij-
nen voor het aenschijn van den Heere?
maer terwijlent ick bedencke / terwijlent ick
loope / terwijlent ick onder weghen ben / eer
ick aenkome / eer ick verschijne / hebben mijn
traenen my dagh ende nacht ghedient voor
broodt, als aen my dagelijcks vvort gheseyt:
vvaer is uvven Godt?

August. medit. cap. 40.

Wel aen dan ô mijnen Heere! wel aen dan
laet my u aenschouwen / ende ick sal worden
ghetroost! veropenbaert my uwe teghen-
woordicheydt / ende ick sal ghenieten het vol-
[pb: 559] komen mijner begheerte; vertoont my uwe
goddelijcke groot-daedicheydt / ende mijne
blijdschap sal volmaeckt wesen. Mijne sie-
le heeft ghedorstight naer u / ende in veel-
derhande manieren oock mijn vleesch. Mijn
siele heeft ghedorstight tot Godt de levende
fonteyne; VVanneer sal ick kommen ende
verschijnen voor het aenschijn vanden Hee-
re? wanneer sult ghy komen mijnen ver-
trooster dien ick verwachte? O wat gheluck
soudet wesen dat ick mijne ghewenschte
vreughdt eens mocht besichtighen? O mocht
ick eens versaedt worden / soo wanneer u lof
ende eere sal verschijnen / naer de welcke dat
ick soo honghere! Och off ick droncken wier-
de van de overvloedicheydt dijns huysghe-
sins / naer het welcke ick soo haecke! Och off
ghy my gaeft te drincken en uyt de beke dijnder
wellusticheydt / naer de welcke ick oock dor-
stighe! Maer daer en tusschen / ô mijnen
Godt / dat dagh ende nacht mijne traenen
my dienen voor broodt, tot alder stondt
dat men my segghe: Siet uvven Godt! en-
de tot dat mijn siele magh hooren siet uwen
Bruydegom.

Aug. soliloq. cap. 1.

Vertoont u aen my / mijnē vertrooster / dat
ick u mach aenschouwē ô eenich licht mijner
oogē / komt blijschap mijns geest / dat ick u sie
[pb: 560] met de blijdschap van mijn herte! Veropen-
baert u / ô mijne verheughinghe / ô mij-
nen troost / ô mijnen Heere / mijnen Godt /
mijn leven ende eenighe saelicheyt van mij-
ne siele!


Back to top ↑

Quis mihi dabit pennas sicut columbæ [43]

[pb: 561] XLIII.

VVie sal my vederen gheven ghelijck van
eender duyve, ende dat ick sal vlieghen
ende rusten?

Psalm. 54.

GRoote Godt die alle dinghen,
En den mensche soo gheacht
Hebt alleene voortghebracht:
Mocht ick u mijn reden bringhen,
'K soud' u gheven te verstaen
Dat hy niet en is voldaen,
Wel is vvaer, sijn heerschappije
Streckt haer over aerd' en locht,
En oock allegaer het vocht:
Maer dees Rijcken alle-drije
Zijn te machtich even-vvel
Om te staen in sijn bevel.
Schepper vvijs, vvilt my vergheven,
Dat ick my soo verr' verstout
Met u t'hebben desen kout;
Off u schepsel is verheven,
En soo vveerdich afghemaelt,
Daer is iet noch aenghefaelt.

[pb: [561a]]

Quis mihi dabit pennas sicut colum-
bæ, & volabo, & requiescam?

Psalm. 54.
[pb: 562]

Momus seyde vvel verbeten
(Soo hy nu de plecke sagh
Daer des menschen herte lagh:)
Dat de venster vvas vergheten
Om daer deure t'elcker reys
Oock te sien in sijn ghepeys.
Dits al oudt. Maer mijn ghenoeghen
Soude vvesen om te sien,
Hoe dat allegaer de lien
Vleughels, ende vimmen droeghen,
Niet dat hier op dese pleck
Sulcke dinghen zijn ghebreck:
Maer soo vvy oock mé bestieren
Heel de locht, en heel de zee;
B'hoorden vleughels t'hebben ree
Om soo langhst de locht te svvieren,
En daer toe de vimmen glat
Om te snijden door het nat.
Konnen visschen niet vvel svvemmen
Sonder vimmen in het brack.
Noch de voghels met ghemack
Vleughe-loos ten hemel klemmen,
Wel hoe sal 't den mensche doen
Soo hy vvilt daer henen spoen?
Sijnen ruggh' en is behanghen
Noch met vimmen, oft ghevlerck,
En nochtans soo houdt hy sterck
Onder hem te zijn bevanghen
Al dat in de locht daer svveeft,
En dat in het vvaeter leeft,
[pb: 563] Heeft den visch niet te ghebieden,
Noch den voghel insghelijck,
In de locht, off Doris rijck;
Waer toe dan ist dat sy-lieden
Moeten hebben meer als vvy
Vimmen, ende vleughels by?
Wat soudt doch den hemel letten
Off de vlieghe dat ghespuys
Hier beneden hiel haer huys?
Waer toe vleughels oock te setten
Aen de bie dat kleyn gheveert
'T vvelck hem houdē mocht ter eerdt?
Dryderhande schoon vertrecken
Heeft ghevoonelijck alhier
'T duyckerken dat slechte dier,
'T komt hem nu in 't groene strecken,
Dan ist dat de locht beklemt,
Dan is 't dat de zee besvvemt.
Heeft dit dierken t'sijnen vvensche
Dese Rijcken alle dry?
Merckt eens vvat een heerschappy!
Maer zijn die meer voor den mensche;
Wel hoe mach 't gheschieden dan
Dat hy daer niet aen en kan?
Nerêus peerden hebben vimmen
Die met hem in vollen draf
Dretsen alle vvaeters af.
Iuppiter die gaet beklimmen
Sijnen Arent die hem draeght
Over al daer 't hem behaeght.
[pb: 564] Heeft den mensche gheene pluymen
Noch en is hy niet ghevvamt
Hoe soud' hy soo vast gheklampt
Uytter aerden konnen ruymen
Om te doene sijnen tocht
Naer het vvaeter off de locht?
Niet te min hy kan 't gheleeren
(In soo verr' hy hem betrouvvt
Op een uytgheholden houdt)
In het vvaeter te verkeeren,
Iae te svvemmen daer 't hem lust
Soo hy op vvat biesen rust?
Maer hoe sou hy hem bedrieghen
Die hem liete voren staen
Dat hy vvel naer d'hemel-baen
Vleughe-loos sou konnen vlieghen;
Desen vvaer recht eenen sot
Ende vveerdich allen spot!
Wierd'ick och! eens soo verheven
Dat ick recht uyt deser aerdt
Mochte trecken oppervvaert!
Lieve Godt, dit vvaer mijn leven,
En ick maeckte dan een cruys,
Aen mijn Vaer-en-Moeders-huys.
Kond'ick sulcken peerdt bekommen
Als in oude tijden dé
'T kloecke kindt van Danaë;
'K vvaerder haest soo mé gheklommen,
Da'ck ter aerde gheene lien
Meer en soude konnen sien,
[pb: 565] Dædale 't sou my behaeghen
Dat ghy my vvoudt maecken vluggh'
En al viel ick over-ruggh',
Ick en sou daer nae niet vraeghen,
Want ick soo als uvven sôon
Viele by de Water-gôon:
Off soo niet, mocht ick verschuyven
Uyt dit vvereldts vvoeste dal
Vol ellend, en ongheval
Als de galle-loose duyven
Ick en vvaere niet beroert,
In het hoochst' te zijn ghevoert.
Modder-voghels, aerrem Enden
Die daer tusschen 't lisch en 't riet,
Off altijdt in eenen vliedt
Maer en keeren, ende vvenden,
Hadd'ick u-lien vleughels aen
'T sou met my al anders gaen!
'T en sou my niet langhe quellen
Hier te maecken mijnen nest.
Maer ick socht een nieuvv ghevvest,
'K en sou my soo seer niet hellen
Als de svvaluvv', soo sy vlieght,
Die haer aen het vvaeter drieght!
Nimmermeer en soud'ick vvasschen
Mijne vleughels in de vloet
Als daer den Ys-voghel doet:
Maer ick sou my gauvv verraschen,
En my stijghen metter macht
Daer dat sou zijn mijn ghedacht.
[pb: 566] Och! hoe zijde nu verresen
Pluyme-rijcke dierkens al
Die te voor oock in dit dal,
Hebt ghevoert het mensche-vvesen;
Off ghy-lien nu hadt de keur,
Soude vvillen zijn als veur?
Waerom en hebb'ick mijn aermen
Niet vol-vedert als dit volck
Dat daer tuymelt door 't ghevvolck?
Mocht ick eens daer onder svvaermen,
'T vvaere my den liefsten dach
Dien ick oyt mijn leven sach!
Mocht mijn lichaem over-pluymen
Als van Nisus vol misbaer
Doen hy quijte vvas sijn hair;
Hoe soud'ick dees baene ruymen,
En gaen vlieghen met ghemack
Sonder dit onnuttigh pack!
Och! off ick een Exter vvierde
Die om dat sy niet en svveegh
Haere bonte veren kreegh,
Off ter locht my henen stierde
Als een duyfken onbevleckt
Dat aen Venus vvaeghen treckt.
Maer veel liever sou'ck beklijven,
Dat den hemel dochte goedt
Suster van dat duysken soet
'T vvelck dat tacksken van Olijven
Brocht tot teecken van de vré
Die Godt aen de menschen dé,
[pb: 567] Mochte my dit soo ghebeuren,
Wierde my dit eens gheveylt:
Ick vvaer haest van hier gheseylt.
'K sou de vvolcken gaen op-scheuren,
Noch 'k en peysde nimmermeer
Eens om mijnen vveder-keer.

Quis mihi dabit pennas sicut colum-
bæ, & volabo, & requiescam?

Psalm. 54.

VVie sal my vederen gheven ghelijck van
eender duyve, ende dat ick sal vlieghen
ende rusten?

Psalm. 54.
August. sermon. 45. de temp.

IEder Pelgrim die sijn bestelde reyse van
hier soeckt te vervoorderen / is met allen hit-
tich / ende seght al versuchtende: O soete Vae-
der-landt! ô hemels Vaeder-landt! ô Vae-
derlandt weert om te aenschouwen! O Vae-
derlandt daer dat woonen die Enghelsche
heyr-krachten! O Vaeder-lant / daer dat nie-
mandt en sterft / daer geenen vijant en krijght
de over handt! O Vaeder-landt daer ghy
Godt voor vriendt hebt / ende daer ghy ghee-
nen vijandt meer en zijt vreesende.

August. medit. cap. 37.

Wie sal my vederen gheven ghelijck van
eender duyve, ende ick sal vlieghen ende ru-
sten? niet en is my soo soet / oft soo aengenaem
als te wesen met mijnen Heere / ende mijnen
[pb: 568] Godt. Ick bidde u verleent my vederen met
de welcke ick tot u mach kommen gevlogen!

Aug. in Ps. 138.

Wat vederen / wat vleughelen / als alleene
de twee geboden van de liefde / in welcke twee
gheboden hanght gheheel de wet / eñ de Pro-
pheten? dese vleughels / dese veders sullen my
ter baete komen / indien ick de selve aenveer-
de / om daermede te vlieghen van u aenschijn
tot u aenschijn / van het aenschijn des ver-
stoorden / tot het aenschijn van die daer is ver-
soent ende te vreden ghestelt. Laet ons van nu
af gaen vlieghen met vleughelen van dese
twee-voudighe liefde / ende laet ons dencken
dat dit is alle onse hope eñ allen onsen troost.
Laet ons vederen aennemen door de liefde die
wy door de begheerlijckheydt hebben verlo-
ren; want de begeerlijckheydt is gheworden
het lijm ende de terre van onse vleughels / die
ons heeft doen vallen uyt den vrijdom van
onse open locht / dat is te segghen / uyt de vrien-
delijcke ghenaeden van den gheest Godts.
Soo dan daer af-ghestooten / hebben wy ver-
loren de vederen/ ende wy zijn soo vele als ge-
komen in de macht van den Voghelaer. Wat
sal ick dan uytvechten in dit leven / dat daer
wordt overbrocht tusschen soo veel schande-
vlecken / tusschen sulck een ghekriel van son-
den / tusschen het ghewoel van soo veel dae-
ghelijcksche bekoringhen / ende alderhande
quaedt innegheven?

[pb: 569]
Amb. de fuga sæcul. c. 5.

Gehele onsen tijt wort overbracht met sor-
ge / eñ geheel ons leven met swaericheyt; Ghy
vvandelt, seght hy /te midden in de stricken,
eñ eenen anderen beklaeght hem over die stric-
ken die daer verborgen laghen op den vvegh
die hy moeste voorby gaen. eñ hy vreesde be-
klickt te worden eñ te vallen; hy wilde vliegē
gelijck de mussche, maer den strick en vvas
noch niet gebroken: mijn vlucht, seght hy / is
in my verloren / noch ick en kan niet meer ge-
vluchten. Sijn veughels waerē verswaert door
de duyster wateren van de wolckē des lochts /
eñ misschiē en kost hy niet op-vliegē. Immers
hy socht dese vleughelen te verwerven / op dat
hy soude vlieghen eñ rusten; ghelijcker ghe-
schreven staet: Wie sal my gheven vederen
ghelijck van eender duyve, ende ick sal vlie-
ghen ende rusten?

Ambr. l. 4. in c. 4. Luc.

Want de siele is alhier ghenaeghelt aen de
wellusticheden des vleeschs / eñ soo de aerd-
sche lusten meer aenkleeft / hoe dat swaerder
is wederom te vliegen naer die plaetse daer sy
eerst is uyt-ghekomen / om dies-wille sy soo
ghebonden is aen de stricken van haere mis-
daeden / ende onderworpen de prickelen des
vleeschs.

Ambr. ser. 70.

Daer en kan niet vlieghen dan dat suyver /
oprecht / snel / eñ licht is / noch wiens oprechtic-
heyt niet en wort vertraegt door de onbehoor-
lijckheyt / noch wiens vlijticheyt niet en wort
[pb: 570] verswaert door 't ghewichte van onghelijcke
vleughelen. Ick bekenne dat de vleughe soo
seere niet en wordt beklammert door 't ghe-
wichte van de leden / als 't wel en doet van de
sonden. Het welcke my doet gelooven dat on-
der alle de voghels de duyve een van de wac-
kerste ende behendighste is in het vlieghen /
om dat sy boven alle andere is suyver / vlijtich
ende onnoosel. Om kort te maecken / den Pro-
phete David wenschende te vlieghen met on-
besmetheydt des herten / en wenscht gheen an-
der vederen dan van eender duyve, segghen
de: Wie sal my vederen gheven gelijck van
eender duyve, ende dat ick sal gaen vlieghen
ende rusten. want hy verstondt wel dat den
hemel hem beter liet winnen door eenvoudic-
heydt des gheests / als door de lichticheydt der
vederen.

Orig. hom. 4. in Cant.

Hy hadde de liefde ontfanghen van 't woort
Godts / eñ begeerde tot het selve met een vvac-
ker vleughe te komen, segghende: Wie sal
my vleughels gheven gelijck van eender duy-
ve, ende dat ick sal vliegen ende rusten! Ick
sal vlieghen door mijne sinnen /ick sal vliegen
door gheestelijck verstandt / ende gaen rusten,
als ick sal hebben begrepen de verholentheyt
van sijn verstant ende sijn wetenschap. Want
ick laete my voorstaen / dat die daer betrach-
ten de doodt ons Salich makers Iesv chri-
sti / ende daerinne alle hunne lusten doen ver-
[pb: 571] sterven / dat die selve zijn mede-plichters van-
de ghelijckenisse sijnder doot; alsoo de ghene /
aenveerdende de deughdt van den heylighen
gheest / eñ vervult wordende met sijne gaeven
(om dat hy verschenen heeft in de ghedaente
van eender duyve) worden oock duyven / om
soo van dese aerdtsche eñ lichaemelijcke plaet-
sen door de vleughelen van den selven gheest
tot den hemel te zijn verheven.
Bernar. serm. super Beati qui habitāt.
Het is wel gedaen dat ghy-lien vleugelen
soudt aenveerden ghelijck van eender duyve,
ende vlieghen om te mogen rusten. want op
der aerde en was gheene ruste: maer wel ar-
beyt / moeyte / bekommernisse / droefheyt / ende
quellinghe des gheests. Wat isser dan te be-
duchten voor die aldus is vlieghende? ten zy
dat hy ievers op der aerde gewaer worde een
doode rompe oft stinckende lichaem / oft iet
dat dat gelijckt / eñ daer aen hanght sijne sin-
nen / eñ soo bespiedt wordt van die aldersnoot-
ste Iaeghers die hem aldus beklicken / soo
dat het leste van dien mensche ergher ghe-
dijdet als het eerste.

Aug. in Psal. 76.

Want my moeten lichtelijck springen over
alle het ghene dat ons belet / ons tegen houdt
eñ belemmert; (want het onse vleuge met allē
verhindert / soo langhe tot dat wy gheraecken
daer wy behooren / boven 't welck hier niet en
is / onder 't welcke dat al is / eñ uyt het welcke
alle dinghen hebben hunnen oorspronck.

[pb: 572]
August. medit. cap. 37.

O Heere verleent my eene uyterste begeer-
te om te vlieghen daer wy ghelooven dat ghy
gheklommen zijt / ende ghelijck ick in dese te-
ghenwoordighe ellende maer ghehouden en
worde met den lichaem / dat ick u altoos by-
blijve met de ghedachten / op dat daer mijn
herte is / ô mijnen eenighen ghewenschten
schat ghy insghelijcks oock moet wesen. O
Heere ick bidde u dan / dat mijnen gheest aen-
veerde vleughelen om te vlieghen / ende in het
vlieghen niet en verflauwe / dat hy / seggh'ick /
vlieghe ende gheraecke tot die treffelijckheydt
van uwen huyse / ende die plaetse daer dat is
uwe verheventheydt.

Ibid.

Houdt mijn herte in u handt: want son-
der u en kan 't niet hoogher worden gheto-
ghen. Ick haeste my / ick spoey my / om te
komen daer dat is de versekerde vrede / ende
den luyster van die eeuwighe ruste. Neemt /
ende bestiert mijnen gheest / ende aenveerdt
dien naer uwe beliefte / op dat hy door u ghe-
leyde / klimme tot de landauwe van over-
vloedicheydt / al waer ghy Israel voor eeu-
wich zijt ghevende het voedtsel der waerach-
ticheydt.


Back to top ↑

Quam dilecta tebernacula tua Domine virtutum! [44]

[pb: 573] XLIV.

Hoe liefghetal zijn uvve vvoon-plaetsen
ô Heere der heyr-krachten! mijne siele
heeft begheerte, ende besvvijckt in de
voor-saelen van den Heere.

Psal. 83.

GHy die daer siet van alle zy
U hemel-soete borghery,
En uvv' schoon Enghels over-al
Met menich duysent in ghetal.

Há mijnen Godt hoe is u hof
Vervult van alle seghe-lof!
Met dat ick d'ooghe daer-op slae,
Dan ist dat ick verdvvellemt stae!

U Koningh-stadt die eevvich duert
Met schoone marber is bemuert,
En haere poorten tot vercier
Zijn opghemetst al uyt Porphier.

[pb: [573a]]

Quam dilecta tebernacula tua Do-
mine virtutum! concupiscit & de-
ficit anima mea in atria Domini.

Psalm. 83.
[pb: 574]

Als haere straeten zijn beleydt
En met ghesteente ghepaveyt.
En de ghestichten die daer staen
Zijn boven alle mensche-vvaen.

De ghevels zijn naer mijn verstandt
Ghemaeckt uyt herden diamant,
De kaemers overdeckt met goudt
En zijn niet dan van Ceder-houdt.

De balcken boven en benéen
Niet dan uyt fijn yvoir ghesnéen,
De solder-rubben altemael
En zijn oock niet dan van cristael:

Een voetien niemandt daer en stelt
'Ten terd op peerels met ghevveldt,
En oock op alderley ghesteent
Dat de natuere daer verleent.

Als Esmerauden en Sapphiers,
Carbonckels groot als kolen viers,
Als Hyacinthen, en Robijns
Die daer ghelincken volle schijns.

De locht is daer de gaeldery,
De Sterren zijn tapitsery,
En van saysoen al tot saysoen
Ist daer altijdt al even-groen.

[pb: 575]

Gheen vvaeters door de kille vorst
n ligghen daer in-een gheschorst,
Men sieter slegghe, mist oft roock
Off gheenderlije vuyle smoock.

De koud' als hier soo niet en snijdt
Noch al soo spijtich oock en bijt,
Noch met den reghen vverre-balt
Off in het yssel neder-valt.

Men vvordt daer nimmermeer ghevvaer
Des vvinters grijs versteven hair,
Noch sneeuvv, noch ruyen haghel-steen
Die 't hier allom in 't vvitte kleen.

En soo 't daer nimmermeer en vriest
Den noordtschen blaeser hem verliest;
Maer Zephyrus daer voren komt
En over-aessemt het gheblomt.

Noch somer-dach en vvordet graen
Daer op de velden niet ghebraen:
Want Sirius met sijnen brandt
En heeft aldaer gheen overhandt.

Há mijnen Godt hoe is u Hof
Vervult met alle seghe-lof!
Met dat ick d'ooghe daer op slae
Dan is 't dat ick verdvvellemt stae!

[pb: 576]

By u ist altijdt stil en soel,
En even soet, en even koel,
Noch Boreas noyt soo en blies
Dat hy bedorve dat daer vvies.

By u den honigh altijdt vloeyt,
By u de velden staen ghebloeyt,
By u de sonne noyt en daelt,
Noch al te vinnigh oock en straelt.

De nacht als dochter van der eerdt
Is eeuvvelijck daer uyt gheweert,
En in die plecke schijnt den dach
Soo schoon als hy gheschijnen mach.

Soo schoon, soo klaer, soo lieffelijck,
Maer onsen dach g'heel onghelijck:
Want hoe den onsen ons belacht
Soo schijnt hy noch te vvesen nacht!

Almachtich Godt hoe uvve daet
G'heel ons vernuft te boven gaet;
En hoe de plaetse daer ghy vvoont
Haer boven dese vvereldt toont!

Den anghst, de sorghe, druck en pijn
Voor eeuvvich daer ghebannen zijn
De jalourzije, haet en nijt,
Zijn daer hun heerschappije quijt.

[pb: 577]

Processen voesters van krackeel
(Waer door den mensch hier meesten-deel
Tot op de beenen vvordt gheknaeght)
Zijn daer voor eeuvvich uytghejaeght.

Soo oock ghevvelt en moordery,
En alle bloedt-verstortery,
Daer en is lance, sperr' off schilt
Waer mé dat iemandt vechten vvilt.

De sieckten hebben daer ghedaen
Die hier de doodt meest voren gaen:
Want ieder hier ghesondtheydt erft
Die noyt tot gheenen ty bederft.

Noyt siel en hadd' hier teghen-spoedt:
Maer koeverheydt van alle goedt;
Iae vverdt als Godts verheven vriendt
Aen sijne taeffel noch ghedient.

Die niet en pronckt met aerdtsche kost,
Met alderhande vvijn off most,
Maer met gherechten voor en nae
Van vveghe Godt, en sijn ghenae:

Want de gherechten die sy gheeft
Zijn door de vvelck' men eeuvvich leeft,
S'en zijn ons ooghen niet bekent
Noch vvy en zijn die niet ghevvent.

[pb: 578]

Dees spijse, desen Hypocras
En zijn oock niet van dit ghevvas:
Maer eene spijs, en eenen dranck
Alleen voor die van dat bevanck,

Die daer mé leven t'allen ty
Van hongher en van dorste vry
In alle lust, en alle vveeld
Die nimmermeer hun en verveeld!

Há mijnen Godt hoe is u hof
Vervult van alle seghe-lof,
En hoe de plaetse daer ghy vvoont
Haer boven dese vverelt!

Mijn Godt 't vvaer my seer aenghenaem
Dat ick haest in die plaetse quaem:
Want ick verdvvellem en besvvijck
Soo saen ick maer om hoogh en kijck!

[pb: 579]

Quam dilecta tebernacula tua Do-
mine virtutum! concupiscit & de-
ficit anima mea in atria Domini.

Psalm. 83.

Hoe lief ghetal zijn uvve vvoon-plaetsen
ô Heere der heyr-krachten! mijne siele
heeft begheerte, ende besvvijckt in de
voor-saelen van den Heere.

Psal. 83.
August. medit. cap. 25.

MOeder Ierusalem / heylighe stadt Godts
weerdighe Bruydt Christi / mijn herte
bemint u / mijne siele heeft te grooten treck
naer uwe schoonicheydt! Och hoe schoone /
och hoe treffelijck / och hoe verheven moet ghy
wesen! ghy zijt gheheel schoone / ende daer en
is gheen vlecke in u. Gheluckich / ende van
eeuwe tot eeuwe gheluckich sal wesen mijne
siele / indien ick eens verdiene te aenschouwen
uwe groot-daedicheydt / uwe saelicheydt / uwe
uytnemende schoonheydt / uwe poorten / uwe
muren / uwe straeten ende uwe menichvuldi-
ghe woon-plaetsen / uwe edele borgherije / en-
de uwen grootmachtighsten Koningh / in sijn
lof ende eere! uwe mueren zijn ghemetst uyt
kostelijcke gesteenten / eñ uwe poorten uyt ge-
peerelte; uwe straeten zijn beleyt met gout / in
de welcke dat wort gesongē dē vreughdelijckē
[pb: 580] alleluja; uwe menichvuldighe woon-plaet-
sen zijn ghegrondtfestight op Sapphyren /
ende Diamanten / de daecken ghedeckt met
gouden tichelen / wiens ghestichten nie-
mandt inne en gaet ten zy hy suyver is /
noch niemandt hier en woont die bevleckt
is. Moeder Ierusalem ghy zijt gheheel
schoone / ende gheheel soete in wellusten!
ghy en hebt niet dat ons ghelijckt / oft dat
metter aerde over-een komt. In u en is
nacht / noch duysternisse / noch eenighe ver-
scheydentheydt van tijde: maer Godt van
Godt / licht van licht / ende eene sonne der
gherechticheydt / die u altoos is beschijnen-
de / een wit ende een onbesmet lammeken
is voor altijdt u klaer licht / uwen glans /
ende uwe volmaeckte klaericheydt. Al u
goedt is te aenschouwen dien schoonen Ko-
ningh der Koninghen / die daer zijt verheven
ende omringhelt met sijn uytghelesene.
Daer zijn de lof-singhende reyen der En-
ghelen / daer is het gheselschap der hemel-
scher Borgherije / daer is de soete vreughde-
feeste van alle de ghene die uyt dese droeve
pelgrimagie zijn weder-ghekeert. Daer
is de schaere der wijse ende voorsichtighe
Propheten / daer is het ghetal der twaelf
Apostelen / daer is den seghen-rijcken le-
[pb: 581] gher der roode Martelaers / daer is de hey-
lighe vergaederinghe der Belijders / daer
zijn die Godts-dienstighe Monicken / ende
die oprechte ende waere Woestijnenaers.
Daer zijn die heylighe Ionckvrouwen / die
de prickelen deser wereldt ende de broosheyt
van hun even-deel hebben kloeckelijck over-
wonnen. Daer zijn de knechtjens ende de
meyskens die door goede manieren hunne
jonghe jaeren zijn te boven ghegaen. Daer
zijn de schaepkens ende de lammerkens die
de weereldt zijn door-kommen. Ieghelijck
hem daer verheught / ende neemt ghenuchte
in sijn eyghen woon-plaetse / daer is onder-
scheydt in de glorie / maer ghene in de blijd-
schap. Daer woont de volmaeckte ende de
oprechte liefde: want Godt is daer al in al /
den welcken sy die daer wesen aenschouwen /
ende aenschouwende branden in sijne liefde /
ende hem beminnende loven hem / ende hem
lovende beminnen hem. In't korte / alle
hunne plichtingh is te loven den alder-
hoochsten. Och hoe gheluckich soude ick
wesen / waert dat ick naer de ontbindinghe
van dit lichaem verdient hadde te hooren
die ghesanghen der hemelscher melodije / die
ghesonghen worden tot het lof vanden eeu-
wighen Koningh / door de besitters van dat
opperste Vaeder-landt / ende door die heyr-
[pb: 582] schaeren der hemelscher gheesten. Ick soude
gheluckich zijn / iae al te gheluckich / dat
ick oock eens waere weerdich den selven lof-
sangh te singhen voor mijnen Koningh ende
mijnen belijder / ende dat ick hem voor eeu-
wich mochte by-wesen.

August. medit. cap. 22.

O leven dat Godt bereydt heeft voor die
hem liefde draeghen! levende leven / saelich
leven / vry leven / gherust leven / schoon le-
ven / suyver leven / onbevleckt leven / hey-
lich leven / onsterffelijck leven / leven son-
der droefheydt / leven sonder anghst / leven
sonder bederffenisse / sonder verarghernisse /
leven sonder verstroyinghe / sonder veran-
deringhe / in 't korte leven vol alle weerde /
ende alle fraeyicheydt / daer dat gheenen te-
ghen-strijdenden vijandt en is / noch gheen
aenlocksel van sonde / daer dat de liefde vol-
maeckt is / daer dat gheen achter-dencken
en is / daer dat den dagh eeuwich is / en-
de den gheest altijdt over-een kommende /
daer dat Godt wordt ghesien aensicht aen
aensicht: Ende dat meer is daer de siele
voor eeuwich ende sonder ophouden met die
levend-makende spijse vervuldt wordt! Alle
mijne wenschen en strecken hun maer naer
u / ende naer uwe klaericheydt! Mijn ghe-
sichte en begheert gheenen anderen dach /
noch mijn herte ander goedt. Hoe dat
[pb: 583] ick u meer aenschouwe / hoe ick door uwe
liefde meer valle in onmacht; uwe ghe-
dachtenisse veroorsaeckt my een sonderlingh
vernoeghen / ende doet my met allen wen-
schen naer uwe teghenwoordicheydt. Soo
dan het lust my / het lust my / segghe ick /
tot u te gaen stieren de ooghen van mijn-
der herten / met daer beneffens gheheel de
ghesteltenisse van mijnen gheest. Het is my
een vreughdt van u te spreken / van u te hoo-
ren / van u te schrijven / van u te handelen /
ende daghelijcks iet te lesen van uwe saelic-
heydt / die te herlegghen / ende seer dick-
mael in mijn ghedachten te verversschen het
ghene ick soude ghelesen hebben / op dat ick
niet beters konnende / ten minsten soude
doorstringhen de hitte / den arbeyt / het sweet /
ende alle andere onghemacken van dit sterf-
felijck ende verganckelijck levē onder die ver-
koelende lommer van uwe soete / aengenaeme
eñ verquickende locht / om ten lestē vermoeyt
zijnde / mijn hooft te gaen legghen in uwen
schoot / eñ daer my begeven tot de ruste. O ghy
aldergeluckichste leven! saelich rijcke dat ont-
slaegen is van de doodt! daer gheenen tijdt
met de iaeren op en klimt / daer den geduerigē
dagh en weet van geenen ondergangh / oft ee-
nige duysternisse! daer dat den winbarē strij-
der vergheselschapt met die lof-sangh-singen-
de reyen der Enghelen sonder ophouden tot
[pb: 584] Godt is singhende dat Liedt vande Liede-
kens van Sion.

Hugo de S. Victore. l. de anima c. 4.

Wat ghesanghen / wat orghelen / wat
snaer-ghespelen en worden daer niet ghe-
hoort? want die orghelen spelen daer al-
toos eene aenghenaeme musike der Enghe-
len / ende op de selve die hemel-borghers zijn
oock singhende dat schoone Liedt der Lie-
dekens.

August. manu. cap. 24.

O mijne siele wilt hertelijck versuchten /
ende met allen yver wenschen dat ghy
moght gheraecken tot die opperste stede /
van de welcke soo vele vvonders ghesproken
vvordt, in de welcke een wooninghe is als
van alderhande verheughende sielen.

Aug. l. 22. de civi. Dei cap. 30.

Wat al goedt daer gheen quaedt en sal zijn /
noch daer gheen goedt en sal ghebreken!
daer men den tijdt sal overbrenghen met het
lof van Godt almachtich / die daer sal wesen
in alles den gheheelen Al. Ick ben oock
daeraf ghewaerschouwt / als ick lese: Sae-
lich zijn sy ô Heere, die daer vvoonen in u
huys, sy sullen u loven van eeuvve tot eeu-
vve. alle de lidtmaeten van dit onbederffe-
lijck lichaem / 't welck wy als-nu tot ver-
scheyden nootsaeckelijckheden bevinden ver-
[pb: 585] deylt te wesen (want alsdan en sal die noot-
saeckelijckheydt niet wesen / maer wel eene
volle gheruste / ende eeuwighe ghelucksaem-
heydt) sullen hun alleene bekommeren met
het lof van den alderhoochsten.
Daer sal wesen die waere glorie / noch daer
en sal oock niemandt / oft door mis-ver-
standt / oft door vleyinghe worden ghepre-
sen. Gheene eere en sal den weerdighen wor-
den ontbonden / noch den onweerdighen
oock worden toe-gheeyghent. Daer sal woo-
nen den waeren vrede / noch daer en sal oock
niemandt van sy-selven / oft van iemant an-
ders in het minste verkort oft verhindert
worden. Hy die de deughdt verleent heeft /
sal van de selve noch willen wesen den loon
ende de vergheldinghe / daer voren heeft hy
sy-selven verlooft / soo dat men gheen schoon-
der belofte en soude willen wenschen! want
wat heeft anders te bedieden dit segghen van
den Prophete: Ick sal vvesen hunnen Godt,
ende sy-lieden mijn volck. Ten waere
door my / hoe souden sy hebben hunnen noot-
druft / ick sal wesen alle het ghene de men-
schen met alder eere souden knnen begeeren
als te weten het leven / de ghesondtheydt / de
overvloedicheydt van spijse / eere / ruste / vrede
ende alle goedt: ende ten desen opsiene wordt
[pb: 586] oock seer wel verstaen dat daer spreeckt den
Apostel dat Godt is al in al, ende dat hy
dien volghens oock sal vvesen het slot van
onse begheerte, hy die ghesien sal worden
sonder eynde / sal bemint worden sonder
af-keer / ende ghelovet sonder eenighe ver-
moeytheydt. Daer sullen wy vry ende
ontslaeghen wesen / daer sullen wy sien en-
de lief hebben / daer sullen wy lief hebben
ende loven. Aenmerckt dan watter sal we-
sen in het eynde / sonder eynde. Want wat is
anders ons eynde / als te gheraecken tot dat
rijcke dat sonder eynde sal wesen?

Bonav. soliloq. cap. 4.

O mijne siele wat kan ick segghen / als
ick overdencke die toekomende blijdschap!
Ick valle by nae in on-machte door ver-
wonderinghe; want de blijdschap sal wesen
van binnen ende van buyten / van onder ende
van boven / ende van ter sijden. Soo sult ghy
u daer verblijden in al ende van al.

Ibid.

O mijne siele wat sal u dit voor eenen
dagh wesen / als ghy sult worden opgheno-
men tot dien gheluckighen rey / ende dat alle
uwe pijne (indien ghy Godtvruchtelijck ge-
leeft hebt / ende met alle lijdtsaemheydt die
verdraeghen) sal verkeeren in eeuwighe
blijdschap! Als-dan sult ghy loven uwen
[pb: 587] Heere ende uwen Godt met de lippen van
blijdschap / ende segghen: Ick sal in der eeu-
vvicheydt gaen singhen de bermhertiche-
den van den Heere.

Amb. in orat.

O eeuwich huys Godts / naest hem zijt
ghy mijne blijdschap / ende mijne vertroo-
stinghe / ende de soete ghedachtenisse van
uwen heylighen naeme zy my een ontslaec-
kinghe van droefheydt / ende het eynde mij-
ner vernoeyinghe; want het my seer vernoeyt
van dese lastighe pelgrimagie.

Ibidem.

O schoon eñ klaerblinckende huys Godts
ick hebbe bemint uwe treffelijckheyt ende de
plaetse der verheventheyt Godts. Dat ick den
dach ende nacht in dese mijne pelgrimagie
tot u stiere mijne versuchtinghen / dat mijn
herte naer u hijghe / dat mijnen geest u gaede
slae / ende ten lesten dat mijne siele wensche te
geraecken tot die eeuwighe saelicheydt.

August. medit. cap. 37.

Wanneer sal ick gheraecken in uwe schoo-
ne ende wonderbaere woonstede? daer altijdt
is een soet gheluyt van vrolijckheydt / ende
van blijdschap in de woonsteden der recht-
veerdighe! Saelich zijn sy, ô Heere, die daer
vvoonen in u huys, sy sullen u loven van eeu-
vve tot eeuvve; gheluckich eñ boven maeten
geluckich zijn sy die ghy hebt verkoren ende
[pb: 588] opghenomen tot dat hemels erf-deel. Siet
Heere uvve heylighe bloeyen voor u ghe-
lijck ene lelye, Want sy worden vervult
door den overvloedt van uvven huyse, en-
de ghy sult die te drincken gheven uyt de
beke uvver vvellusticheydt. want ghy zijt
de fonteyne des levens. Och hoe wonder-
baer / hoe schoone / hoe aenghenaem zijn de
woonsteden van u huys / ô Godt der heyr-
krachten! Dese mijne sondighe siele heeft
groot verlanghen om daer te moghen kom-
men! Heere ick hebbe bemint de treffe-
lijckheydt van den huyse van uvve glorie;
eene saecke hebbe ick begheert van den
Heere, dese sal ick versoecken, op dat ick
alle de daeghen mijns levens soude vvoonen
in het huys des Heeren.

August. soliloq. cap. 35.

O gheluckighe! ô dry soo vier mael ghe-
luckighe / die nu ontslaeghen van alle quaet /
ende versekert van hun eeuwighe saelicheydt /
hebben verdient te kommen tot u ô rijcke
vol alle treffelijckheydt. ô rijcke dat eeu-
wich is / ende noyt en sal kommen ten on-
der! daer dat gheduerich dach is / daer dat
woont den waeren vrede / daer dat rusten de
sielen der Heylighe; Over vviens hoofden
altoos schijnt de blijdtschap die sy sullen
behouden, ende daer alle droefheyt is uyt-
[pb: 589] ghebannen. O Heere / hoe vvonderbaer en-
de hoe loffelijck is u rijcke, in het vvelcke
nevens u heerschappen alle de Heyli-
ghen.

Greg. in Psal. 7. pœnit.

Daer is een licht dat altijdt schijnt / daer
is blijdschap sonder achterdencken / begheer-
te sonder pijne / liefde sonder swaericheydt;
vervultheydt sonder walghe / ghesontheydt
sonder ghebreck / ende leven sonder doodt /
daer de oodtmoedighe van herten / daer de
sielen der rechtveerdighe / daer de inghesete-
ne van dat hemels Vaeder-landt / daer de
ghelitten der hemelscher gheesten siende den
Koningh in sijne verheventheydt hun te sae-
men zijn verheughende. Daer in een ieder
bloeyt de volmaeckte liefde / ende een ieders
blijdschap ghemeyn is.
O goedertieren Iesv, Woordt des Va-
ders / af-schijnssel van des Vaders verhe-
ventheydt / die de Enghelen wenschen te
aenschouwen / leert my volbrenghen in al-
les uwe begheerte / op dat ick bestiert zijnde
door uwen rechten gheest mach gheraecken
tot die heylighe stadt / daer den dagh is eeu-
welijck schijnende / daer dat is eenen een-
drachtighen wille / daer dat is de versekerde
ruste / ende die gheruste eeuwicheydt / ende
[pb: 590] die eeuwighe ruste / ende die gheruste gheluck-
saemheydt / ende die gheluckighe soeticheydt /
ende die soete blijdschap / daer ghy ô Godt
insghelijcks in der eeuwicheydt zijt levende /
met den Vaeder ende den heylighen Gheest.
Amen.


Back to top ↑

Fuge dilecte mi [45]

[pb: 591] XLV.

Vliedt mijnen beminden, ende zijt ghe-
lijck een Ree, ende een Herte-jongh op
de geberchten der specerijen.

Cant. 8.

TSa, tsa mijn Lief spoeyt uvve ganghen.
En packt u t'eenemael van hier;
Want ick versinghel door u vier:
Maer dese vvoorden my nu pranghen,
Met meerder eer hadd'ick gheseydt,
Ké neen, mijn Lief, staet stil en beydt,

Ten sou voorvvaer my niet verdrieten
Al hadd'ick u altoos by my?
Maer ick besvvijcke met dat ghy
U minne-vier naer my komt schieten,
Soo dan mijn Lief, tsa off vertreckt.
Off uvven brandt vvat meer bedeckt.

Wat seggh'ick al? Ick soude sterven
Soo ghy my dedet en bevel
Van oock te loopen ievers el.
Neen, neen mijn Lief, 'k en sou niet derven,

[pb: [591a]]

Fuge dilecte mi, & assimulare ca-
preæ, hinnuloque cervorum super
montes aromatum.

Cant. 8.
[pb: 592]

Off ghy 't my hondert reysen hiet
Al even-vvel en deed' ick 't niet.

Neen, mijnen troost, vvilt u niet roeren,
'T ghen'ick u daer te voren ley
En vvel soo onbedachtich sey,
Laet dat de vvinden gaen vervoeren,
Ick hadd' een sotte vrees' in 't lijf
Die d'oorsaeck vvas van dit bedrijf.

Maer soo ghy blijft ick moet 't bekoopen;
Want ick en vveet my gheenen raedt
Als my u vier op 't herte slaet,
Dus settet dan vry aen een loopen
Ghelijcker-vvijs een deyntien licht
Dat metter vaert is uyt 't ghesicht.

Ick vvilde vvel dat ghy u spoeyde;
Maer dat ghy somtijdts in u vlien
Naer my noch vvoudet omme-sien.
Als Ephraim oock soo gheloeyde
Sprack, liefd' hout op; vvāt mijn gemoet
Is al te teer voor uvven gloedt.

Xauerius all om verheven
Die 't vvaer' gheloof eerst heeft gheplant
In het vvoest Indiaene-landt,
Soo ghy u vier hem hadt ghegeven,
Sijn ooghen hy ten hemel sloegh,
En sey, ô Heer, het is ghenoech!

[pb: 593]

En Koska niet te min gheschoten,
Soo hy nu vvel, en sterck ghevoelt
Dat hem het hert van binnen broelt,
Heeft dat besproeyt, en overgoten
(Om d'hitte te doen neder-slaen)
Met vvel soo menich duysent traen.

Maer vvat vvil ick my verghelijcken
Met dese Helden alle dry,
Wiens borsten vvaeren scheute-vry?
Háneen, mijn lief, gaet henen strijcken,
En dat met al-dus-daenen sprongh
Als oft ghy vvaert een Hinde-iongh.

Siet daer de berghe staen gheresen
En opghebult tot in de locht;
Doet derre-vvaert u eerste tocht.
Daer suldy sien mijn uytghelesen
Uyt vvat geboomt de vvieroock sluypt
En langhst de schorsse neder-druypt.

Daer suldy sien de Lauvverieren
De Ceders oock d'een voor en naer
Ten alle tije van het jaer
Met soet ghereusel hun versvvieren.
Daer suld' allom oock vinden staen
Caneele, myrrh' en safferaen.

Off hebt ghy liever te gaen vlieden
Naer Amana oft Libanus?
[pb: 594] Het is vvel mijnen vvill' aldus,
Noch ick en sal 't u niet verbieden,
Selfs off het vvaere naer die pleck
Daer d'Enghels houden hun vertreck:

Want in u vier sy hun verblijen:
Maer vvy-lien menschen hier benéen
En konnen dat niet vvel bestéen:
Een vonck alleene mocht ick lijen;
Maer om te konnen draeghen meer,
Mijn hertjen laes! is al te teer.

Vliedt dan van hier: maer t'sou my baeten
Dat soo vvanneer ghy henen streeckt
Noch altemets eens omme-keeckt
Om my niet seffens te verlaeten,
Dus dan mijn hertjen vvaer ghy svvicht
Houdt my altoos in u ghesicht.

Hoe dat de Maen' de Sonne-raeyen
Van haer ghesichte voorder heeft,
Hoe hy aen die het voedtsel gheeft
Om stercker meer te konnen laeyen
Sulcks denck ick dat met my sou zijn
Saegh' ick van verre maer u schijn.

Wel vvaerom oock dat te versteken?
Ick bidd' u, Lief, en roert u niet.
Maer soo ghy blijft, en my aensiet
Moet ick in eene vlamm' onsteken,
[pb: 595] En soo vvanneer ick u verlies'
Als-dan helaecen! ick vervries'!

Wat suldy dan met my gaen maecken
Die noode leedt dit ongherief
Te moeten leven sonder lief!
Doet dan mijn hertien vry door-blaecken:
Maer liefste lief met sulck verbandt
Dat ghy dat niet heel af en brandt?

Packt u dan deur, ick ben te vreden;
En daer en tusschen uyt het riet
Dat ick hier sie in dese vliedt
Sal haest een pijpken zijn ghesneden:
Want nu ter tijdt soo heb'ick stoff
Om te gaen spelen uvven loff.

En soo dit pijpken sou ghedijen
Van langher-handt ghebruyckeloos
Sal ick in een boom-schorsse broos
Dan alle bey ons naemen snijen,
En om elck-een te doen gheraen
Soo sullen sy in cyffer staen.

Nu onse naemen zijn gheschreven,
U lof ghesonghen en ghespeelt
En dat my dan den tijdt verveelt
Sal ick om slaepen my begheven:
Maer dat altijdt u schildery
Met mijnen droom vermenghelt zy.

[pb: 596]

Och vvat is dit? Ick voele rijsen
Als van te voor u gloedich vier!
Dus dan, mijn lief, packt u van hier.
Haest u terstondt, gaet henen bijsen!
Maer soo'ck u vvederom vervvacht,
En neem'ick gheenen goeden nacht.

[pb: 597]

Fuge dilecte mi, & assimulare ca-
preæ, hinnuloque cervorum super
montes aromatum.

Cant. 8.

Vliedt mijnen beminden, ende zijt ghe-
lijck een Rhee ende een Herte-jongh op
de geberchten der specerijen.

Cant. 8.
Guil. Abbas apud Delrio in c. 8. Cant.

DEn Bruydegom wordt meesten-deel te
vroegh / ende eer dattet tjdt ende stondt
is / wegh-ghedreven / ende bevolen dat hy sou-
de vluchten. Want daer is eenen tijdt dat
den Bruydegom behoorde te blijven / ende ee-
nen tijdt dat hy behoorde te vluchten. Eenen
tijdt dat men tot hem behoorde te segghen:
Heere blijft met ons, ende eenen tijdt om
segghen: Vliedt, mijnen beminden, vliedt.
Daer is eenen tijdt om hem te versenden / ende
eenen tijdt om hem te segghen: Ick en sal u
niet laeten gaen ten zy al-voren dat ghy my
ghegeven hebt uvven seghen, ten zy dat ghy
vermenichvuldight de vruchten mijner ghe-
rechticheydt / dan sal ick u ten bequaemen
tijde laeten henen gaen.

Beda in cap. 8. Cant.

Maer wie soude iemandt willen iaeghen
uyt sijne teghenwoordicheydt dien hy lief
heeft? dat sy dan seght: Vliedt mijnen be-
[pb: 598] minden, en is niet ghesproken / dat sy dat
wenscht; maer ghedreven door eenen bran-
denden yver / dat sy sijnen wille niet en soeckt
te beteghenen.

Auctor schalæ paradisi tom. 9. Aug. c. 5.

Want ghelijckerwijs in eenighe vleesche-
lijcke plichten de begeerlijckheyt des vleeschs
soo wordt overwonnen / dat sy verliest alle
ghebruyck van redene / ende soo veel uytrech-
tet soo dat den mensche gheheel vleesch wordt /
alsoo in dese hemelsche betrachtinghe worden
de prickelen des vleeschs van weghen de siele
dus vernielt ende wegh-gheweirt / dat het
vleesch in gheenderlije manieren den gheest
en kan teghen spreken.

Idem cap. 6.

En zijn de ghesuchten ende de traenen niet
als ghetrouwe ghetuyghen / ende seker voor-
boden van dese blijdschap / ende van dese soete
vertroostinghe? Ist alsoo. Dese maniere van
spreken is wel nieuwe / ende tot noch toe wey-
nich in het ghebruyck. Maer wat hebben wy
oock dese heymelijcke t'saemen-spraecken te
brenghen voor den dach?

Idem cap. 7.

Laet my gaen vvant den dach beghint
te kriecken. den seghen dan gheghe-
ven zijnde de zenue van de dije verstor-
ven / ende Iacobs name wesende verandert
in Israël / soo is 't dat hem den Bruydegom
[pb: 599] weynich versteeckt / den Bruydegom / segghe
ick / laghen tijdt ghewenscht ende heeft
ontspronghen.

Idem cap. 8.

Maer ô schone Bruyt en zijt niet bevreest /
en hebt gheen achter-dencken / noch en laet u
niet voorstaen dat ghy veracht zijt / oftschoon
den Bruydegom voor weynich tijts sijn aen-
schijn u is ontreckende. Dit alles sal u ten
goede ghedijen; want door sijn aenkomste /
ende door sijn vertrecken sult ghy altoos win-
nen / het is voor u dat hy komt / ende het is
voor u dat hy wech-gaet; hy komt tot uwer
vertroostinghe / ende hy vertreckt tot een loos-
heydt / op dat de gonste van sijne vertroostin-
ghe u niet en soude verhooveerdighen. Den
Bruydegom deylt sijne ghenaeden soo 't hem
belieft / ende aenstaet / ende alle het ghene ghy
ontfanght is uyt sijne besondere miltheydt /
niet uyt krachte van erf-achtich goedt. Het is
een oudt spreeck-woordt / dat te veel ghemeyn-
schap veroorsaeckt verachtinghe. Hy ver-
treckt dan / op dat misschien sijne gheduerige
teghenwoordicheydt gheen vernoeyen by en
brenghe / ende dat hy door sijne afwesentheydt
te meer soude ghewenscht worden / ende ghe-
wenscht te neerstigher ghesocht / ende langhen
tijdt ghesocht / ten alderlesten gheluckelijck
ghevonden. En laet ons dan het ballingh-
schap niet houden voor ons Vaderlandt / noch
[pb: 600] den godts penningh voor de beloofde somme;
den Bruydegom komt / ende gaet naer sijn
goedt duncken / als-nu ons brengende troost /
als-dan verwisselende / gheduerende onse
kranckheydt / gheheel den staet van onse siele /
doet ons allenghskens smaecken hoe soet dat
hy is / ende eer dat wy daeraf versaedt zijn /
ontreckt hy hem / ende alsoo rondom ons
swerremende met ontplocken vleughelen / be-
roept ons om hem naer te volghen.

Bernar. serm. 9. super beati qui habitat.

Ter deser oorsaecke de siele soo sy hem is
soeckende / gheeft hem met rechte dese ant-
woorde: Ghy hebt uvve vertreck-plaetse seer
hooghe ghestelt. want dese siele alsoo dor-
stende tot Godt / en begheert niet ghelijck Pe-
trus op aerdtsche gheberchten te maecken eeni-
ghe woon-plaetsen / noch en soeckt hem niet
ghelijck Maria Magdalena op der aerden
aen te voeren; maer roept over-luydt: Vliedt
mijnen beminden, ende zijt ghelijck een
rhee, ende een herte-jongh.

Ambr. de bono mortis.

Het wordt den Bruydegom gheraeden te
vlieden; want al is 't dat hy de aerde vliedt /
kan noch worden naerghevolght: sy seght
hem dat hy soude willen wesen ghelijck een
deyntjen, dat de netten is ontspringhende.
Want sy wilt oock vlieden ende gaen vliegen
boven der aerde.

[pb: 601]
Beda in cap. 8. Cant.

Zijt ghelijck een rhee, ende een herte-
jongh op de gheberchten der specerijen. met
veel wenschen ende bidden vervolght sy hae-
re saecken / wel wetende dat in dit teghen-
woordich leven haer alder-meeste gheluck is /
(mits sy noch berooft is van 't ghesichte) ghe-
troost te worden door sijne over-komste / ghe-
lijck dat alleenelijck maer toe en komt de
ghene die door verachtinghe van aerdtsche
saecken / ende door het wenschen van hemel-
sche saecken verdienen ghenaemt te worden
gheberchten der geestelijcker specerijen; want
den Heere maeckt hen ghelijck een Rhee, en-
de een Herte-jongh, verschijnende op de ge-
berchten der specerijen, voor de ghene die
hun vinden op de gheberchten van goeden
geure / als hy dan naer sijn goedt-duncken die
is verlichtende / ende weert van hun de stric-
ken der bekoringhen / die hun souden moghen
verhinderen / oft gheeft hun wederomme de
ghewoone gaeven der deughdt / die hy hun te
voren scheen te ontrecken; want onse kranck-
heydt en is niet dan al te baer-blijckelijck /
mits wy in onse ghebeden niet altijdt en kon-
nen hebben de selve viericheydt / ghelijck wy
wel behoorden / noch insghelijcks den vollen
smaeck der vertroostinghe: Onse traenighe
beken worden somtijts opghedrooght / noch
en vloeyen niet altoos in eene overvloedicheyt
om te vollen te ghetuyghen de innighe droef-
[pb: 602] heydt die wy zijn makende om onse sonden /
oft om het verdriet dat wy lijden om ons bal-
linghschap / zijnde soo verre van ons hemels
Vaeder-landt: maer dese gheestelijcke flau-
wicheydt brenght ons soo ten onder / dat wy
ons / hoe wel wy ons beste doen / niet en kon-
nen verroeren / noch oock ghenieten het goedt
als voren / ende somtijdts / soo wy daerop al-
derminst zijn peysende / komt ons dit goedt
wederomme aengheresen: maer hoe ende op
wat manieren / is ons bekent / dan alleene dat
den beminden nu vlucht / ende dan ons weder
komt besoecken.

Bernar. ser. 75. in Cant.

Wie sal my dan nu ontdecken het verbor-
ghen van dese onghestaedicheydt! Wie sal my
nu uytlegghen het gaen ende over en weer-
kommen van het vvoordt? En dunckt u de-
sen Bruydegom niet te wesen met allen licht-
veerdich? Laet ons achten dat dit gheschiedt
naer den gheestelijcken sin / ende niet naer de
woorden. Als sy ghewaer wordt de gonste
sijner ghenaede / soo bekent sy sijne teghen-
woordicheyt / ende soo de selve haer is ontroc-
ken / beklaeght sy haer over sijne af-wesent-
heyt / ende soeckt weder soo sijne teghenwoor-
dicheydt. Maer misschien heeft den Bruy-
degom hem van haer ontrocken / om dat hy
te gheringher soude worden wederom ghe-
roepen / ende met meerder gewelt gehouden?
[pb: 603] want somtijdts gheveysde hy voorder te wil-
len gaen / niet dat hy dat wilde: maer op dat
hy soude moghen hooren: Blijft by ons vvant
het vvordt avondt, soo blijcket dan dat in
de siele gheschiedt dit over ende weer kommen
van het vvoordt? ghelijck daer staet: Ick gae
ende ick kome tot u-lieden. ende voorts:
Noch een vveynich / ende ghy-lieden en sult
my niet sien. o weynich ende weynich! ô
langhdurich weynich! Hágoedertieren Hee-
re noemt ghy een weynich den tijdt dat wy u
niet en sien! behoudens d'eere die men het
Goddelijck woordt is schuldich / dit weynich
is wel langh ende veel!

Ansel. in c. 8. Cant.

Maer Vliedt mijnen beminden; want ick
en kan met u als-noch niet vereenighen / en
onse bruyloft / gelijck ghy weet / en kan als-nu
ter tijdt noch niet volbracht worden.

Rupert. in c. 8. Cant.

O stemme die weerdich zijt aenhoort te
worden van desen Bruydegom! stemme die
daer verluyt uyt een oodtmoedich ende gh-
trouw herte! want dit is / dat ieder getrouwe
ende voorsichtighe siele ghewoon is te segh-
ghen: Heere / ick en ben niet weerdich dat ghy
komt onder mijn dack / ick en ben niet weer-
dich dat ghy in my soudt betoonen eenich
wonder-teecken van my dickmael te komen
besoecken. Soo dan mijnen beminden vvilt
[pb: 604] doch vlieden, en sulcke spronghen gheven:
ghelijckervvijs een Rhee oft een herte-jongh:
maer op de gheberchten der specerijen, op
de hooghe verdiensten der Heylighe / ende der
volmaeckte.

Aug. 10. Confes. cap. 40.

Ghy leydt my somtijdts in een binnenste
soeticheydt / die ick niet ghewoone en ben / de
welcke / indien sy in my volbracht wordt / soo
en wete ick niet wat met my gheworden sal;
maer soo veel isser af / dat ick wel weet / hoe dat
de selve my aenghenaemer ende beter sal we-
sen dan dit mijn leven: maer vallende dan
wederomme in aerdtsche ghedachten / worde
door de moeyelijcke ghewichten ten onder
ghehouden / daerom dat ick dan seer veel en-
de bitterlijck schreye.

Aug. soliloq. cap. 22.

Heere mijnen vertrooster / mijne siele vvey-
ghert vertroost te vvesen in dit leven / op dat
sy weerdich worden bevonden eens te ghenie-
ten de eeuwighe vertroostinghen.

S. Eu. in vitâ suâ.

Heere Vertreckt u een vveynich van my;
want de broosheydt van dit sterffelijck vat en
kan u niet begrijpen.

FINIS.


Back to top ↑

[pb: [pp6r]]
Consent van den Autheur.

ICk onderschreven geve consent
ende oorlof aen Hendrick Aerts-
sens , boeck-verkooper tot Antwer-
pen / om te moghen drucken mijnen
Boeck ghenaemt Pia desideria,
overgheset in de Nederlandtsche tale
door den Eerw. Heere I. de Harduyn ,
Pastoor tot Auweghen. Actum in
Brussel desen 9. Nou. 1628.

Hermannus Hugo.

Back to top ↑

[pb: [pp6v]]
APPROBATIO CENSORIS.

DEse Goddelycke wenschen,
verlicht met sinne-beelden, ghedich-
ten, ende vierighe uytspraken der Oudt-Va-
ders: Eerst ghemaeckt in 't Latijn door den
Eervv. P. Hermannus Hugo, Priester der Socie-
teyt Iesv, ende nu ghetranslateert in de
Nederlandtsche taele door den Eervv. Hee-
re I. de Harduyn, Pastoor tot Auvveghem, al-
soo die dienen tot troost van de bedruckte
herten, ende vervoorderinghe der devote
sielen, sullen bequaemelijck in desen benou-
den ende quaeden tijdt tot versterckinghe
onser hope eenen ieghelijcken voorghehou-
den vvorden. In Antvverp. desen 12. Octob.
Anno 1628.

Zegerus van Hontsum , S.T. Licent. Canonicus
& Pœnitentiarius Antuerp.
Librorum Censor.

Back to top ↑

[pb: [pp7r]]
PRIVILEGIE.

Philippvs by der gratie Godts Koningh van
Castillien / van Aragon / van Lion / beyde de Si-
cilien / etc. Aertshertoghe van Oostenrijck / Her-
toghe van Bourgondien / van Lottrijcke / van Brabandt
etc. Grave van Habsbourgh / van Vlaenderen / van
Arthois / etc. Palsgrave van Henegouw / van Hollandt /
van Zeelandt / etc. Heeft gheconsenteert ende gepermit-
teert / consenteert ende permitteert by desen aen Hen-
drick Aertssens / gheswore Boeck-drucker / te moghen
drucken de goddelycke vvenschen,
verlicht met sinne-beelden / ghemaeckt in het Latijn
van den Eerw. P. Hermannus Hugo, priester der Socie-
teyt Iesv, ende nu ghetranslateert in de Nederlant-
sche tale door den Eerw. Heere I. de Harduyn, ver-
biedende allen anderen Boeck-druckeren / oft Boeck-
verkooperen / den selven naer te drucken / oft elders ghe-
druckt / in dese landen te verkoopen / op de verbeurte van
de selve boecken / ende andere penen / ghelijck het breeder
blijckt by de opene brieven ghegheven tot Brussel / inden
jare 1629. den 3. Februarij.

By den Koningh In sijnen Raede.
Onderteeckent
J. Cools.

© Our work is licensed under a Creative Commons License.